رقابتی سازمان نقش قابل توجهی در امر بهبود مستمر و افزایش كیفیت و اثربخشی تصمیمات مدیریت سازمانها دارد. ارزیابی عملكرد باید از چنان جامعیتی برخوردار باشد كه بتواند تمامی ابعاد پیرامون مترتب بر فعالیت سازمانها را با عملكرد آنها مرتبط نموده و نقش تصمیمات مدیران در نیل به اهداف ارتقاء عملكرد آنها را منعكس كند. در این راستا،كارت امتیازی متوازن به عنوان ابزار مدیریتی‌ نوین برای تدوین استراتژی و ارزیابی عملكرد سازمانها معرفی شده است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی عملکرد سازمان های حوزه حمل و نقل شهرداری رشت  بر مبنای BSC و اولویت‌بندی برمبنای ANP صورت پذیرفته است.که پژوهشی کاربردی، توصیفی و میدانی محسوب می شود. جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان 4 سازمان(اتوبوسرانی، تاکسیرانی، پایانه و حمل و نقل ترافیک) و به تعداد 221 نفر  می‌باشد که تعداد 92 نفر از آنان  به روش قضاوتی شهودی براساس تجربه کاری وسوابق وتحصیلاتشان مورد مطالعه قرار گرفته اند. بدین صورت که ابتدا با مطالعه ادبیات تحقیق مولفه هایی متناسب با سازمان های حوزه حمل و نقل شهرداری رشت، انتخاب گردیده و شاخص هایی برای آن شناسایی شده و از طریق پرسشنامه بین کارشناسان توزیع گردیده و در نهایت با بهره گرفتن از کارت امتیازی متوازن و روش ANP  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داده است که عملکرد سازمان های حوزه حمل و نقل شهرداری رشت از حد متوسط فراتر رفته و سیر صعودی را طی می‌کند و در عین حال تا حد ایده آل خود فاصله زیادی دارد و همچنین بیانگر آن است که بر اساس روش ANP ،در میان سازمان های حوزه حمل و نقل شهرداری رشت ، سازمان حمل و نقل ترافیک با ضریب اولویت 0.58 در جایگاه اول، سازمان تاکسیرانی با ضریب اولویت 0.25 در جایگاه دوم، سازمان اتوبوسرانی با ضریب اولویت0.11 در جایگاه سوم، سازمان پایانه با ضریب اولویت 0.05 در جایگاه چهارم قرار دارد.

واژگان کلیدی: ارزیابی عملکرد، کارت امتیازی متوازن، سازمان های حوزه حمل و نقل شهرداری رشت، تاکسیرانی، اتوبوسرانی،پایانه، حمل و نقل ترافیک

فهرست مطالب

عنوان………………………………………………………………………………………………….. صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1مقدمه……………………………………………………………………………………………… 2

1-2 بیان مسئله………………………………………………………………………………………. 3

1-3 سوال‌های تحقیق………………………………………………………………………………. 5

1-4 اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………… 6

1-5 اهداف تحقیق………………………………………………………………………………….. 7

1-6 فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………. 7

1-7 قلمرو تحقیق (زمانی، مکانی، موضوعی)………………………………………………… 8

1-8 جامعه و نمونه آماری………………………………………………………………………… 8

1-9 تعریف مفهومی واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی……………………………………….. 8

1-10 تعریف عملیاتی ……………………………………………………………………………..  11

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

بخش اول:ارزیابی عملکرد

2-1 ارزیابی عملکرد……………………………………………………………………………….. 14

2-1-1 مقدمه………………………………………………………………………………………… 14

2-1-2 پیشینه ارزیابی عملکرد و بررسی دیدگاه های مختلف……………………………. 14

2-1-3  تعاریف ارزیابی عملکرد……………………………………………………………….. 17

2-1-4 انواع ارزیابی عملکرد…………………………………………………………………….. 18

2-1-5 فرآیند ارزیابی عملکرد…………………………………………………………………… 19

2-1-6 الگوهای متداول ارزیابی عملكرد سازمان ها…………………………………………. 21

2-1-7 عوامل موثر در تعیین سیستم ارزیابی عملکرد……………………………………….. 29

2-1-8 جمع بندی………………………………………………………………………………….. 31

بخش دوم: کارت امتیازی متوازن

2-2 کارت امتیازی متوازن…………………………………………………………………………. 33

2-2-1 اصول و كاربرد های كارت امتیازی متوازن…………………………………………… 36

2-2-2 فرآیند مدیریت در BSC……………………………………………………………….. 37

2-2-3 ابعاد کارت امتیازی متوازن………………………………………………………………. 39

2-2-4 ایجاد ، پیاده سازی و استقرار كارت امتیازی متوازن……………………………….. 49

بخش سوم: فنون  تصمیم گیری کمی

2-3 فنون  تصمیم گیری کمی……………………………………………………………………. 52

2-3-1 تصمیم گیری چند معیاره………………………………………………………………… 53

2-3-2 تصمیم گیری چند شاخصه………………………………………………………………. 54

2-3-3 الگو فرآیند تحلیل شبکه ای  ANP………………………………………………….. 56

بخش چهارم:پیشینه تحقیق

2-4 پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………… 63

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………. 70

3-2 روش تحقیق   ………………………………………………………………………………..  70

3-3 جامعه آماری…………………………………………………………………………………… 71

3-4 نمونه آماری……………………………………………………………………………………. 71

3-5 فرآیند اجرایی پژوهش ………………………………………………………………………  73

3-6 عملیاتی کردن متغیرهای  تحقیق    ……………………………………………………….  74

3-7 روش‌های گردآوری اطلاعات……………………………………………………………… 77

3-8 اعتبار پرسشنامه  ……………………………………………………………………………… 80

3-9 تکنیک‌های آماری مورد استفاده          ………………………………………………….  83

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

 

4-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………. 84

4-2 بررسی توصیفی داده‌ها………………………………………………………………………. 84

4-3 آمار استنباطی………………………………………………………………………………….. 88

4-3-1 کارت امتیازی متوازن……………………………………………………………………… .. 88

4-3-2 روش ANP……………………………………………………………………………….. 95

4-3-3 اولویت بندی زیر شاخص ها…………………………………………………………… 104

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………. 109

5-2 نتایج آمار توصیفی……………………………………………………………………………. 109

5-3 نتایج آمار استنباطی…………………………………………………………………………… 111

5-4 نتیجه گیری و بحث………………………………………………………………………….. 114

5-5 پیشنهادات اجرایی تحقیق…………………………………………………………………… 117

5-6 محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………….. 118

5-7 پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………………………………………………….. 118

پیوست

منابع فارسی………………………………………………………………………………………….. 119

منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………… 121

پرسشنامه……………………………………………………………………………………………… 122

1-1 مقدمه

عصر حاضر با بروز و ظهور پدیده جهانی شدن، تغییرات و تحولات اساسی ساختاری بی‌شماری را در ابعاد اقتصادی، تجاری و همچنین منابع انسانی به سازمان‌های در عرصه رقابت تحمیل نموده است. چالش‌های جدید فرا روی سازمان‌ها، اهمیت جایگاه برنامه‌ریزی راهبردی را برای مدیران بیش از پیش روشن ساخته، چرا که امروزه تفکر راهبردی و حرکت بر مبنای راهبردها، سازمان‌ها را برای رویارویی و انطباق‌پذیری موفقیت‌آمیز با محیطی چنین رقابتی و پویا توانمند می‌سازد، که در این راستا، ارزیابی عملکرد[1] درونی سازمان و ارزیابی محیط رقابتی که سازمان در آن فعالیت می‌کند به منزله دو ابزار نیرومند در اختیار مدیران به شمار می‌رود که به واسطه ارائه شناخت بهتر و حقیقی تر از وضعیت موجود سازمان، آن را به وضعیت مطلوب و ایده آل خود که در سند چشم‌انداز سازمان ترسیم شده است، رهنمون می‌سازد. ﮐﺎرت اﻣﺘﯿﺎزی ﻣﺘﻮازن از ﻧﻮآوریﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎن را از ﭼﻬﺎر دﯾﺪﮔﺎه ﻋﻤﺪه ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و ﻫﺪف آن، ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن دﯾﺪ ﺟﺎﻣﻌﯽ از ﮐﺴﺐوﮐﺎر ﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮان ﻋﺎﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. (آذر و همکاران،1390،63)

از این رو پژوهش حاضر با هدف ارزیابی عملکرد سازمان های حوزه حمل و نقل شهرداری رشت  بر مبنای BSC و اولویت‌بندی برمبنای ANP صورت پذیرفته است.

1-2 بیان مسئله تحقیق

امروزه با توجه به گسترش حضور سازمان‌های خدماتی در عرصه رقابت‌های بین‌المللی و جهانی، آنچه مدیران این سازمان‌ها را در مواجهه با چالش‌های اقتصادی، فنی و دانشی فرا رو، توانمند می‌سازد، همانا استفاده بهینه از امکانات، منابع و ظرفیت‌های بالقوه موجود در بخش‌های مختلف سازمان است. بدیهی است، دستیابی به این مهم بدون شناخت وافی و کافی مدیران از میزان مطلوبیت و مرغوبیت امکانات، فعالیت‌ها و نتایج عملکردشان در محیط‌های پیچیده و پویای کنونی امکان‌پذیر نمی‌باشد. (دویگون و پازیوراس[2]:189:2010) در این راستا بسیاری از مدیران باهدف کسب مزیت‌های رقابتی به ارزیابی عملکرد همه‌جانبه سازمان‌های خود، روی آورده‌اند.به منظور اثربخشی و کارایی سیستم ارزیابی عملکرد مهم‌ترین گام انتخاب شاخص‌ها، تکنیک‌ها و شیوه‌های جامع برای دستیابی به این مهم می‌باشد. برخی از تحقیقات انجام‌شده در راستای این مهم بوده است که اندازه‌گیری عملکرد سازمانی، مسئله پیچیده‌ای به شمار می رود، از آنجا که یک پدیده چندوجهی است که عناصر تشکیل‌دهنده آن ممکن است اولویت‌های تصمیم‌گیری مدیریتی را از یکدیگر متمایز سازد و حتی ممکن است در آن‌ها تناقضی ناسازگار ایجاد نماید. (ورونس[3] و همکاران:2011)

آنچه در این رابطه مسئله اصلی به شمار می رود انتخاب صحیح تکنیک‌ها، ابزارها و مدل‌هایی جامع، منطقی و علمی است که مدیران را قادر سازد تا از طریق ارزیابی وضعیت فعلی عملکرد سازمان‌هایشان، نقاط قوت و ضعف داخلی و درعین‌حال فرصت‌ها و تهدیدات محیطی را بیش از پیش بشناسند و نتایج حاصله را اساس اتخاذ استراتژی‌های راهبردی خود قرار دهند.محققان به منظور تحلیل محیط غالباً از تکنیک‌های تحلیل شاخص بهره می‌گیرند، این در حالی است که نتایج حاصل از آن‌ها بعضاً با یکدیگر چنان که باید و شاید، سازگار و قابل‌مقایسه نمی‌باشند. و در این راستا کاستی‌هایی به چشم می‌خورد. (گرفتون، لیلیز و وایدنر[4]:2010). بدیهی است، روش‌های بررسی و رتبه‌بندی، هر یک مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند، از این رو محققان برآنند تا روش‌هایی را پیش روی مدیران قرار دهند که تا حد ممکن محدودیت‌های کمتری دارند و گستره‌های فراگیرتری از عملکرد سازمان‌ها را در برمی‌گیرند (دویگون و همکاران:2010). متاسفانه در شهرداری رشت و سازمان های وابسته از جمله سازمان های حوزه حمل و نقل، شاخص های مالی ملاک ارزیابی عملکرد بوده و سایر شاخص های مهم اما به ظاهر غیر‌ضروری از چشم مدیران دور مانده است. با توجه به مزایای کارت امتیازی متوازن که یک ابزار اندازه‌گیری عملکرد فراگیر و یکپارچه است بر آن شدیم که در سازمان های حوزه حمل و نقل شهرداری رشت با توجه به ابعاد کارت امتیازی متوازن (شاخص های مالی، مشتری، فرایند کسب و کار داخلی، رشد و یادگیری)به ارزیابی این سازمان بپردازیم. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی عملکرد سازمان های حوزه حمل و نقل شهرداری رشت  بر مبنای BSC و اولویت‌بندی برمبنای ANP صورت پذیرفته است.

آنچه که در این بین ضروری بنظر میرسد نهادینه کردن ارزیابی عملکرد سازمانی بطورجامع وچندبعدی در شهرداری رشت وسازمانهای تابعه آن می باشد.فلذا انتخاب و پیاده سازی ارزیابی عملکرد سازمانهای حوزه حمل ونقل وترافیک شهرداری برمبنایBSC  وپیوند آن به بهبودمستمر در سازمان و طراحی وپیاده سازی استراتژی های جدید جهت دستیابی به اهداف سازمانی و چشم اندازها الزامی و از نیازهای ضروری امروز شهرداری رشت می باشد و می تواند مبنایی برای هدف گذاری درست در اراِیه خدمات این سازمانها و رشد و تعالی آن در آینده بوسیله طراحی استراتژی های کارآمد باشدو مدیران سازمانی و شهردار را در این راستا یاری نماید.

باتوجه به تلفیق این سازمانها درآینده نزدیک در شهرداری رشت برآن شدیم که هر چهارسازمان حوزه حمل ونقل و ترافیک شهرداری رشت را همزمان مورد ارزیابی عملکرد قرار دهیم.

1-3 سؤال‌های تحقیق

1-3-1 سؤال اصلی

(مطالعه موردی: بخش حُمیل شهرستان اسلام­آباد غرب)

 

شهریور 94

 

  

ارزیابی پایداری توسعه روستاها و سطح­بندی آن‌ها جهت شکل دادن سلسله مراتبی از سکونتگاه­های روستایی با روابط و کارکرد مطلوب، همواره یکی از دغدغه­های برنامه­ریزان و متولیان امر توسعه روستایی بوده است. اما فقدان رویکرد سیستمی و جامع در نظام برنامه ­ریزی کشور و عدم توجه مسئولین به عوامل تأثیر­گذار طبیعی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به‌صورت یکپارچه در برنامه ­های عمرانی، موجب شکل­ گیری نظام فضایی نامتعادل در عرصه­های روستایی شده است. ارزیابی پایداری توسعه و شناخت شاخص­های آن در کنار شناسایی وجوه اصلی ناپایداری می ­تواند به‌عنوان اولین قدم در آسیب­شناسی توسعه روستایی و ایجاد برنامه ­ریزی سیستماتیک جهت حرکت روستاها به سمت توسعه پایدار باشد. در این پژوهش،  با رویکرد سیستمی شاخص­های توسعه پایدار شناسایی و برای 65 روستای بخش حُمیل شهرستان اسلام‌آباد غرب سنجش شد. این رویکرد توانایی شناخت روابط علت و معلولی و بازخورد هر یک از عوامل دخیل در توسعه پایدار را دارا می­باشد. با توجه به این توانایی، شبیه­سازی و مدل­سازی توسعه­پایدار سهولت می­یابد. در پژوهش حاضر با بهره گرفتن از یکی از بصری­ترین و قوی­ترین ابزارهای شبیه­سازی به نام «سیستم داینامیک» ،توسعه پایدار بخش حُمیل شبیه­سازی شد و با انجام سناریور در بخش اشتغال، جمعیت و منابع طبیعی، روند توسعه منطقه مورد مطالعه، در افق 1404 بررسی گردید. نتایج نشان­ ­داد شاخص­های­توسعه بخش حُمیل در طول ده سال آینده پایدار نخواهند بود.

كلمات كلیدی: ارزیابی توسعه پایدار، روستا، رویکرد سیستمی، بخش حُمیل، سیستم داینامیک.
 
 
 
 
 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                  صفحه

فصل اول : کلیات پژوهش

1-1. مقدمه. 1

1-2  بیان مسئله. 2

1-3. سئوالات تحقیق. 4

1-4. اهمیت و ضرورت تحقیق. 4

1-5پیشینه تحقیق. 6

1-5-2 منابع خارجی   8

1-6. فرضیات تحقیق. 10

1-7. اهداف تحقیق. 10

1-7-1 اهداف کلی  10

1-7-2 اهداف اختصاصی. 10

1-8  مشکلات و محدودیت­های تحقیق. 10

فصل دوم: ادبیات، مفاهیم و مبانی پژوهش

2-1 مقدمه: 12

2-2     تعاریف: 12

2-2-1   تعریف پایداری: 12

2-2-2 توسعه پایدار: 15

2-2-3  مفهوم توسعه پایدار روستایی: 18

2-3  سیر تحول مفهومی و نظری توسعه: 20

2-3-1 تراوش گرایی. 23

2-3-2 نظریه روان‌شناختی. 23

2-3-3 نظریه دوگانگی. 24

2-3-4 نظریه مراحل رشد 25

2-3-5 نظریه‌های نو مارکسیستی در تبیین توسعه‌نیافتگی کشورها 25

2-3-6 نظریه وابستگی. 26

2-3-7 نظریه نیازهای اساسی: 27

2-3-8 نظریه ساختارگرایی: 28

2-4  تاریخچه توسعه پایدار: 28

2-5  اصول توسعه پایدار: 30

2-5-1 کنار گذاشتن تصور انسان به‌عنوان مالک محیط: 30

2-5-2 عدالت و برابری.. 31

2-5-3  آشتی توسعه و پایداری.. 31

2-5-4 مشارکت و وفاق. 31

2-5-5 مردم محور بودن. 31

2-5-6 برنامه جامع، چرخ­های  تلفیقی. 31

2-5-7 دیدی سیستمی و کل­گرایانه. 31

2-5-8 ساخت، بر روی آنچه وجود دارد 32

2-5-9 انعطاف‌پذیری.. 32

2-5-10 استفاده عاقلانه از منابع. 32

2-5-11 تفکر جهانی و عمل محلی. 32

2-6  سیر تحول توسعه روستایی: 33

2-6-1 استراتژی‌های توسعه روستایی: 35

2-7  ارزیابی توسعه پایدار روستایی: 40

2-8  رویکرد سیستمی در ارزیابی توسعه پایدار روستایی: 45

2-8-1 تعریف رویکرد سیستمی: 45

2-8-2 فرایند رویکرد سیستمی: 46

2-8-3 اجزای سیستم: 47

2-8-4 انواع سیستم: 48

2-8-5 مزیت­های رویکرد سیستمی: 49

2-9  شبیه­سازی سیستمی در برنامه ­ریزی توسعه پایدار روستایی:.. 52

2-9-1 دلایل استفاده از شبیه­سازی: 52

2-9-2 موارد استفاده از شبیه­سازی: 53

2-9-3 سیستم داینامیک: 54

2-10  جمع­بندی و نتیجه­گیری.. 56

فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1   مقدمه: 58

3-2 کلیات روش تحقیق: 58

3-3 عملیاتی نمودن فرضیات: 59

3-4 جامعه آماری و روش نمونه‌گیری: 63

3-4-1 معرفی منطقه موردمطالعه: 63

3-4-1-1 رودخانه راوند: 65

3-4-2 اطلاعات کلی روستاهای حُمیل: 66

3-4-2-1 کشاورزی منطقه: 68

3-4-2-2 زمین­شناسی منطقه: 68

3-4-2-3   ارتفاع: 69

 3-4-2-4  شیب: 70

3-4-2-5 اقلیم منطقه: 71

3-4-2-6 بارندگی:…………………………………………………………………    73

3-4-2-7 دما :…………………………………………………………………….. 74

3-5 ابزار و روش گردآوری داده­ها: 75

3-6 روش تجزیه‌وتحلیل داده­ها: 75

3-6-1 ونسیم:…………………………………………………………………………………………………………………. 76

3-7 جمع­بندی و نتیجه­گیری: 80

 

فصل چهارم: تجزیه‌وتحلیل ­داده­ها

4-1. مقدمه: 82

4-2. یافته­ های توصیفی تحقیق: 83

4-2-1 سن پاسخگویان: 83

4-2-2 جنسیت پاسخگویان: 83

4-2-3 وضعیت تحصیلی پاسخگویان: 84

4-3. یافته­ های تحلیلی تحقیق: 84

4-3-1 روابط علت و معلولی شاخص­های توسعه پایدار: 84

4-3-2 دیاگرام علت و معلولی بعد زیست­محیطی توسعه پایدار: 84

4-3-3  دیاگرام علت و معلولی بعد اجتماعی توسعه پایدار: 85

4-3-4 دیاگرام علت و معلولی بعد اقتصادی: 87

4-3-5 دیاگرام علت و معلولی کلی توسعه پایدار روستایی: 89

4-3-6 میزان استانداردشده متغیرهای مدل: 91

4-3-7 دیاگرام جریان: 99

4-4 معادلات مدل توسعه پایدار بخش حمیل: 103

4-5 شبیه‌سازی: 105

4-6 سیاست­گذاری و سناریوسازی: 107

4-7 آزمون فرضیات: 109

4-8 جمع­بندی یافته­ های تحقیق: 113

 

فصل پنجم: جمع­بندی و نتیجه­گیری

4-1. نتیجه­گیری: 114

4-2. پیشنهاد‌ات: 116

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………….118

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول2-1: خلاصه­ای از پارادایم­ها و تجربیات توسعه روستایی از دهه 1960 تا دهه 2000. 34

جدول2- 2: ابعاد و شاخص­های پایداری.. 44

جدول2-3: مقایسه رویکرد سیستمی و رویکرد عقلایی (کلاسیک). 46

جدول 3-1: شاخص­ها و معرف­های توسعه پایدار روستایی.. 59

جدول3-2: متغیرهای مدل سیستم داینامیک توسعه پایدار. 61

جدول 3-3: اطلاعات کلی از روستاهای بخش حُمیل. 65

جدول 3-4: متوسط بارندگی ماهانه اسلام­آباد غرب در دوره زمانی(1385-1393). 72

جدول 3-5: میانگین دمای ماهانه شهرستان اسلام‌آباد غرب در دوره زمانی(1385-1393). 73

جدول 3-6: نحوه جمع­آوری داده برای معرف­ها 74

جدول 4-1: آمار توصیفی سن پاسخگویان.. 83

جدول 4-2: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب متغیر سطح تحصیلات.. 84

جدول 4-3: مقادیر استانداردشده شاخص­های بعد زیست‌محیطی.. 91

جدول 4- 4: مقادیر استانداردشده شاخص­های بعد اقتصادی.. 93

جدول 4-5: مقادیر استاندار شده شاخص­های بعد اجتماعی.. 95

جدول 4-6: ادامه مقادیر استاندارد شده شاخص­های بعد اجتماعی.. 97

جدول 4-7 : معادلات شبیه­سازی توسعه پایدار روستایی.. 103

فهرست نقشه

نقشه3-1: موقعیت بخش حُمیل. 63

نقشه3-2: موقعیت روستاهای بخش حُمیل و رودخانه راوند. 64

نقشه3-3: نقشه گسل محدوده موردمطالعه. 68

نقشه3-4: نقشه سطوح ارتفاعی بخش حُمیل. 69

نقشه3-5: شیب بخش حُمیل. 70

نقشه3-6: نقشه تقسیم­بندی اقلیم بخش حُمیل. 71

فهرست نمودار

نمودار 3-1: میانگین بارش ماهانه شهرستان اسلام­آباد غرب در دوره زمانی(1385-1393). .72

نمودار 3-2: میانگین ماهانه دمای شهرستان اسلام‌آباد غرب در دوره زمانی(1385-1393). 73

نمودار4-1 : شبیه­سازی جمعیت در افق 1404. 105

نمودار4-2 : شبیه­سازی اشتغال در افق 1404. 106

نمودار4-3 : شبیه­سازی منابع طبیعی در افق 1404. 107

نمودار4-4 : سناریو نرخ مهاجرت در افق 1404. 108

نمودار4-5 : سناریو اشتغال‌زایی در افق 1404. 109

نمودار4-6 : روند کاهش میزان سه شاخص اشتغال، جمعیت و منابع طبیعی.. 110

 فهرست اشکال

شکل 2-1: معیارهای پایداری.. 14

شکل 2-2: معناشناسی توسعه پایدار. 15

شکل 2- 3: محیط­ها و ابعاد توسعه پایدار. 16

شکل 2-4: روش­های اصلی ارزیابی پایداری.. 43

شکل 2-5: تفاوت دو دیدگاه سیستمی و جزئی­نگر. 45

.شکل 2-6: اجزای سیستم. 47

شکل 2-7: مراحل مدل‌سازی در سیستم داینامیک… 54

شکل3-1: فرآیند مدل‌سازی… 75

شکل3-2: فرایند مدل‌سازی در پویایی­شناسی سیستم. 76

شکل3-3: دو نمایش معادل از ساختار انباشت و جریان. 79

شکل3-4:  مدل تحلیلی تحقیق.. 81

شکل4-1: دیاگرام علّی بعد زیست­محیطی توسعه پایدار . 85

شکل4-2: دیاگرام علی بعد اجتماعی توسعه پایدار. 87

شکل4-3: دیاگرام علّی بعد اقتصادی توسعه پایدار. 88

شکل4- 4: دیاگرام علت و معلولی توسعه پایدار روستایی.. 90

شکل4-5: نمودار جریان منابع طبیعی.. 99

شکل4-6: نمودار جریان سرمایه ­گذاری.. 100

شکل4-7 : نمودار جریان هزینه درمان.. 101

شکل4-8 : نمودار جریان جمعیت.. 101

شکل4-9 : نمودار جریان توسعه پایدار روستایی.. 102

شکل4-10 : شبیه­سازی کلی مدل توسعه پایدار بخش حُمیل. 112

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

فصل اول:

کلیات پژوهش

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1     مقدمه
توسعه­ی پایدار مفهومی است که در سالهای اخیر به‌عنوان یک مسئله­ جهانی به آن نگریسته شده است. این مفهوم، از دیدگاه­های مختلف موردبررسی قرارگرفته و نهادهای بسیاری کوشیده­اند از آن به­عنوان راهبردی مناسب جهت مقابله با چالش­هایی، نظیر افزایش جمعیت، تخریب زیست­محیطی، محدودیت منابع، نابرابری اجتماعی- اقتصادی، بیکاری، فقر و ناهنجاری­های اجتماعی استفاده کنند (صرافی، 1379: 8). به تعبیر سازمان بهره­وری آسیا، توسعه پایدار راهبردی است برای ارتقای بهره‌وری و عملکرد زیست‌محیطی در راستای توسعه همه‌جانبه اجتماعی و اقتصادی و هدف آن ارتقای کیفیت زندگی انسان است (APO, 2005). بنابراین توسعه پایدار روستایی رهیافتی برای توسعه است که در آن، کارایی، عدالت و پایداری باهم تلفیق‌شده‌اند، به‌گونه‌ای که کارایی متضمن استفاده بهینه از منابع، عدالت متضمن فقرزدایی و کاهش شکاف بین فقرا و ثروتمندان و هدف از پایداری نیز پایداری معیشت با حفظ امرارمعاش آینده از طریق حفظ منابع طبیعی است (Brouwer, 2004: 4). درواقع پایداری نگهداری بدون اضمحلال، پشتیبان و تکیه­گاه زندگی می­باشد (Gane, 2007: 132). آنچه امروز در مورد توسعه­ی مناطق روستایی مطرح است، توسعه پایدار روستایی است. توسعه­ای که بتواند نیازهای کنونی بشر را تأمین کند بدون آنکه توان­های محیطی و زیستی نسل­های آینده را در تأمین نیازهایشان به مخاطره اندازد (بری، 1380: 282).

 ارزیابی پایداری توسعه روستاها و سطح­بندی آن‌ها جهت شکل دادن سلسله مراتبی از سکونتگاه­های روستایی با روابط و کارکرد مطلوب، همواره یکی از دغدغه­های برنامه­ریزان و متولیان امر توسعه روستایی بوده است. اما فقدان رویکرد سیستمی و جامع در نظام برنامه ­ریزی کشور و عدم توجه مسئولین به عوامل تأثیر­گذار طبیعی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به‌صورت یکپارچه در برنامه ­های عمرانی، موجب شکل­ گیری نظام فضایی نامتعادل در عرصه­های روستایی شده است. ارزیابی پایداری توسعه و شناخت شاخص­های آن در کنار شناسایی وجوه اصلی ناپایداری می ­تواند به‌عنوان اولین قدم در آسیب­شناسی توسعه روستایی و ایجاد برنامه ­ریزی سیستماتیک جهت حرکت روستاها به سمت توسعه پایدار باشد. برای ارزیابی توسعه پایدار باید شاخص­های تعریف شوند. شاخص­ها به‌عنوان واژهای دارای مفهوم ضمنی، وسیله­ای هستند که ارزیابی پیشرفت­های آینده را فراهم می­آورند و از طرف دیگر مقصد و هدف را بیان می­ کنند (Patrick, 2002: 5). شاخص­ها مجموعه داده­های مخصوص یا دگرگون‌شده‌ای هستند که اطلاعات ضروری را برای سیاست­گذاران و عموم مردم فراهم ­می­آورند(Miranda, 1999: 74) .بنابراین رویکرد انتخابی برای انتخاب شاخص­ها در ارزیابی پایداری بسیار مهم است. در این تحقیق سعی شده است با رویکرد سیستمی به شناخت و معرفی شاخص­های توسعه پایدار روستایی، ارزیابی پایداری توسعه و همچنین سناریوسازی برای روند توسعه بپردازد. امید است تحقیق حاضر به این مهم دست یافته باشد.

1-2     بیان مسئله:
هر سکونتگاه روستایی از عرصه­های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که هر یک نمایانگر یکی از جنبه­ های زندگی اجتماعی است، تشکیل می­شود. بر این اساس فضای روستایی با توجه به ویژگی­های محیطی و اکولوژیکی و خصوصیات  اجتماعی­ _ اقتصادی خود، دارای ساختار معینی است که گویای توانمندی­های بنیادی و استعدادهای بالقوه و بالفعل آن است (سعیدی، 1377: 19). هرگاه در روند توسعه و تکامل سازمان فضایی سکونتگاه­ها وقفه­ای ایجاد شود، در نظام و عملکرد این سازمان نابسامانی­هایی به وجود می­آید که منجر به ناپایداری سکونتگاه روستایی می­شود. در چنین شرایطی دخالت در نظام سکونتگاهی به‌منظور پایدار نمودن و بهینه­سازی آن ضروری می­باشد(رضوانی، 1376: 40).

باوجود اهمیت رویکرد پایداری و توسعه پایدار و اتفاق‌نظر روی عناصر اصلی توسعه پایدار، سنجش و ارزیابی وضعیت پایداری با چالش و مشکلات اساسی مواجه است. شاید یکی از دلایل بروز چنین وضعیتی وجود دیدگاه­ها و نظریه­ های مختلف باشد، ولی به نظر می­رسد نبود معیارهای مشخص جهت تبیین وضعیت پایداری، دلیل قابل‌قبول‌تری است. تعیین شاخص­هایی که بتواند تمام ابعاد توسعه پایدار را پوشش دهد، برای ارزیابی پایداری امری حیاتی است.ارزیابی وسیله­ای برای بررسی ارزش یا میزان یک ایده و وسیله­ای برای سنجیدن می­باشد.ارزیابی به ما اجازه می­دهد تا مروری بر پیشرفت، تخصیص مؤثر منابع، تغییرات ایجادشده و آگاهی از انجام کارها داشته باشیم. ارزیابی می ­تواند بینشی را آشکار کند که منجر به بالا رفتن آگاهی و درنهایت دگرگونی اجتماعی شود و لذا برای عملیات توسعه­ی پایدار ضروری است (Tortman, 2005: 4). ارزیابی ما را در تعریف اهداف توسعه پایدار و ارزشیابی پیشرفت در جهت رسیدن به آن اهداف کمک می­ کند. ارزیابی پایداری در ادبیات و تجربیات توسعه در دو زمینه­ مختلف استفاده می­شود. نخست، اشاره به بررسی پیشرفت­ها در جهت پایداری دارد، خواه اجتماعی باشد یا سازمانی و دوم اشاره به تلاش برای ارزیابی پایداری پروژهای پیشنهادی، طرح­ها، رهیافت­ها یا قوانین تدوین‌شده قبل از اینکه اجراشده باشند دارد (Emmanuel, 2007: 20).

برای ارزیابی از روش‌های متفاوتی استفاده‌شده است اما رویکرد سیستمی به دلیل دیدگاه کل­نگر خود، می ­تواند در این زمینه به بهترین شکل کمک کند. در این رویکرد، جامعه به­عنوان یک «کلیت»، شامل مجموعه‌ای از اجزا می‌باشد که در ارتباط متقابل با یکدیگر، زمینه تداوم حیات خویش را فراهم می‌آورد. بر این اساس در دیدگاه سیستمی، جامعه یک موجودیت کلان و هشیار است که دگرگونی در یک بخش، بر تمامی تغییرات دیگر تأثیر گذاشته، موجب ارتقا و بهبود کارکرد سیستم یا افول آن می‌شود.

بصیرت حاصل از دیدگاه سیستمی، همین توجه خاص به ارتباط متقابل اجزا و دیدن آن‌ها در ذیل یک مکتب به‌هم‌پیوسته و منظم است. همین نگرش را توسعه پایدار به جامعه دارد، به عبارتی توسعه پایدار یک مفهوم سیستمی را مطرح می­سازد که «هماهنگی میان سیستم­های انسانی و طبیعی»(Bossel ,1999 به نقل از آقایاری هیر، 1383: 12) از اصول جدایی‌ناپذیر آن به شمار می­رود. بنابراین یکی از مزیت­های رویکرد سیستمی، هم­سویی آن با مفهوم توسعه پایدار است. از طرف دیگر در این نگرش، پیچیدگی­های ناشی از چندبعدی بودن توسعه پایدار در ارزیابی­ها مدنظر قرار می­گیرد و روابط متقابل و علت و معلولی میان ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی مطرح در توسعه پایدار روستایی به­درستی مشخص می­شود. خلاء این رویکرد در ارزیابی­ها باعث جزئی­نگری، عدم تبیین درست روابط علت و معلولی میان شاخص­های توسعه پایدار، در نظر نگرفتن بازخوردها و از همه مهم‌تر بی­توجهی به پویایی سیستم روستا را در پی دارد. چراکه عناصر تشکیل‌دهنده سیستم روستا در طول زمان در حال تغییر یا به‌عبارت‌دیگر پویاست. رویکرد سیستمی، با بهره گرفتن از مدل­سازی و شبیه­سازی، می ­تواند در ارزیابی توسعه پایدار، پویایی سیستم روستا را مدنظر قرار دهد و به نتایج قابل‌قبولی دست پیدا کند.

بخش حمیل نیز مانند اغلب نواحی کشور مورد توجه نبوده و لذا مشکلات عدیده­ای در این باب پدید آمده است. حمیل یکی از بخش­های تابعه شهرستان اسلام­آبادغرب در استان کرمانشاه است و دارای 3 دهستان با نام دهستان منصوری، هرسم و حیمل می­باشد. جمعیت این بخش بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1390برابر با 17640 نفر بوده است. آبادی­های این بخش در چند سال اخیر با مشکلات مختلفی ازجمله؛ کاهش آب‌های سطحی، برداشت بی­رویه از منابع آب زیرزمینی، خشک شدن چاه­های آب، بیکاری و درآمد پایین، مهاجرت روستاییان، خالی از سکنه شدن 12 آبادی و … مواجه شده است که مشکلات عوامل گوناگونی ازجمله انجام نشدن طرح­های هادی در اکثر روستاهای این بخش، دید تک‌بعدی طرح­های انجام‌شده در روستاهای دارای طرح هادی، چراکه این طرح­ها بعد کالبدی را بیشتر در نظر گرفته است. اما در کنار تمام این عوامل، فقدان رویکرد سیستمی به فضا مهم­ترین عامل عدم پایداری روستاهاست. و تا زمانی که این دیدگاه بر مدیریت و برنامه ­های توسعه روستایی حاکم نشود مشکلات روستا همچنان پابرجاست. روستاهای منطقه موردنظر نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین باید سعی شود مشکلات منطقه با نگرشی سیستمی و دیدی ترکیبی شناسایی شوند. این کار زمانی انجام می­شود که ارزیابی سیستمی از توسعه منطقه صورت گیرد تا بر اساس نتایج به دست آمد مشکلات روستاها نمایان شوند. علاوه بر این با ارزیابی توسعه پایدار روستاهای منطقه می­توان وضعیت پایداری را برای برنامه­ریزان و تصمیم گیران جهت ارائه خدمات مناسب و به‌موقع به روستاهای بخش حمیل مشخص کرد و همچنین به جهت­دهی روستا و حرکت آن به سمت توسعه پایدار کمک کرد.

1-3     سئوالات تحقیق:
با توجه به مسائل و مشکلات مذکور سوالات مطرح شده برای بخش حمیل به صورت زیر خواهد بود:

عوامل مؤثر بر پایداری توسعه کدام­ها هستند و روابط ­آن­ها به چه شکل خواهد بود؟
توسعه روستایی منطقه موردمطالعه ازلحاظ پایداری برای ده سال آینده چگونه خواهد بود؟
کدام سناریو می ­تواند روند توسعه روستا را به سمت پایداری سوق دهد؟
1-4     اهمیت و ضرورت تحقیق:
روند نزولی وضعیت اقتصادی روستاها، جابجایی و مهاجرت وسیع روستاییان به شهرها، گسترش فقر و بیکاری، نبود امنیت غذایی، قرار گرفتن عمدع جمعیت روستایی در حاشیه و غیره نشان داد که اهاداف حیاتی توسعه یعنی افزایش پایدار درآمد، گسترش اشتغال تولیدی، برقراری متعادل­تر منافع ناشی از رشد در مناطق روستایی عملا با شکست روبرو گردیده است. افزایش تولید کشاورزی با استفاده بی رویه از کود شیمیایی و تاکید بر رشد اقتصادی باعث برهم خوردن تعادل اکوسیستم­های طبیعی و زراعی شده و در ضمن کاهش پایداری طبیعت و نظام­های زراعی، باعث تزلزل تعادل اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی جوامع روستایی شده و ناپایداری آنها را رقم می­زند.

عوامل ذکر شده همرا با خشکسالی­های اخیر باعث شده وضعیت روستاهای ایران و به تبع آن در منطقه مورد مطالعه وخیم­تر گردد و نتیجه آن به صورت فقیر شدن بیش از پیش جامعه روستایی، شکاف بیشتر بین شهر و روستا و در نتیجه مهاجرت بیشتر روستاییان به شهرها بروز کند. با بررسی، شناخت و ارزیابی وضعیت توسعه روستاها می­توان مشکلات موجود بر سر راه توسعه را شناسایی کرد و راه حل­هایی برای آنها ارائه داد.این راه حل­ها زمانی موثر و مفید خواهند بود که با رویکرد سیستمی تمام جوانب توسعه پایدار را مدنظر قرار دهیم. رویکرد سیستمی به دلیل دیدگاه کل­نگر خود، می ­تواند در این زمینه به بهترین شکل کمک کند. در این رویکرد، جامعه به­عنوان یک «کلیت»، شامل مجموعه‌ای از اجزا می‌باشد که در ارتباط متقابل با یکدیگر، زمینه تداوم حیات خویش را فراهم می‌آورد. بر این اساس در دیدگاه سیستمی، جامعه یک موجودیت کلان و هشیار است که دگرگونی در یک بخش، بر تمامی تغییرات دیگر تأثیر گذاشته، موجب ارتقا و بهبود کارکرد سیستم یا افول آن می‌شود.

 بنابراین ضرورت می­یابد برای شناخت و حل مشکلات جامعه روستایی تحقیقی با رویکرد سیستمی که نگاهی کلی و یکجا به مسائل دارد انجام گیرد. چرا که در در مطالعات پیشین در زمینه ارزیابی توسعه پایدار، این نکته که توسعه پایدار به یک نگاه سیستمی نیاز دارد، به ندرت توجه شده است. از کاربردهای دیگر این تحقیق می­توان به موارد ذیل اشاره نمود:

تعریف شاخص­های توسعه پایدار در سه بعد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی با رویکرد سیستمی
شناخت روابط علت و معلولی وهمچنین بازخوردهای هر یک از شاخص­ها جهت شناسایی و ارزیابی دقیق مشکلات توسعه روستایی بخش حمیل
مدلسازی از وضعیت توسعه منطقه و پیشنهاد چندین سناریو برای شناخت روند توسعه در آینده، که این امر می ­تواند باعث افزایش اطلاعات و سطح آگاهی برنامه­ریزان، تصمیم­گیران و مدیران محلی در ارائه راهکارهای مناسب گردد.
همچنین نتایج این تحقیق می ­تواند مورد استفاده در سازمان­ها و اداراتی از جمله استانداری، فرمانداری، اداره جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست قرار گیرد.
1-5     پیشینه تحقیق:
یکی از بخش­های مهم تحقیق، بخش مربوط به پیشینه و ادبیات تحقیق است؛ یعنی یکی از کارهای ضروری در هر پژوهشی، مطالعه منابع مربوط به موضوع تحقیق است؛ زیرا سرچشمه علوم را می­توان در پیشینه آن‌ها کاوش کرد (دمپی یر، 1386: 1 .(جان دیوئی اعتقاد دارد مطالعه منابع، به محقق کمک می‌کند تا بینش عمیقی نسبت به جنبه‌های مختلف موضوع تحقیق پیدا کند. مطالعه منابع، باید هم از منابعی باشد که به‌طور مستقیم، در رابطه با موضوع تحقیق می‌باشند و هم از منابعی باشند که به‌صورت غیرمستقیم با آن موضوع، ارتباط دارند(دلاور، 1383: 182). بررسی­ها نشان می‌دهد که منابعی که به‌طور مستقیم با موضوع این پژوهش در ارتباط باشد بسیار معدود هستند و درواقع منبعی با موضوع ارزیابی توسعه پایدار روستایی با رویکرد سیستمی یافت نشد. در زیر تعدادی از منابع داخلی و خارجی که درزمینه ارزیابی توسعه روستایی که با روش­ها و مدل‌ها دیگر انجام‌گرفته بیان‌شده است.

1-5-1   منابع داخلی:
    آقایاری هیر(1383)، در پایان نامه خود با موضوع سطح‌بندی پایداری توسعه روستایی بخش هیر با بهره گرفتن از GIS به ارزیابی و سطح­بندی پایداری توسعه روستاهای بخش هیر پرداخته است. این ارزیابی با نگرش اندام­وار به توسعه و بر اساس شاخص­سازی خصوصیات نظام­های پایدار در قالب ماتریس توسعه پایدار با در نظر گرفتن 89 شاخص و گردآوری اطلاعات ثانویه و همچنین تولید اطلاعات از طریق پرسشنامه صورت گرفته است. نتایج این تحقیق نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب پایداری در منطقه موردمطالعه است و در این میان پایداری نظام محیطی قوی­تر از پایداری نظام­های اجتماعی و اقتصادی است.

    ارشک(1389)، در پایان‌نامه خود با عنوان ارزیابی توسعه پایدار روستایی «مطالعه موردی دهستان چرام» از طریق مطالعه تطبیقی، آمار توصیفی(توزیع فراوانی­ها) با بهره گرفتن از ترم افزار Spss و Excel به تجزیه‌وتحلیل وضعیت توسعه دهستان چرام پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که این دهستان به لحاظ سواد و اشتغال در مسیر توسعه قرار دارد ولی از درآمد و رشد جمعیت ناپایدار است.

    شایان و همکاران(1390)، در مقاله­ای تحت عنوان ارزیابی پایداری توسعه روستایی شهرستان کمیجان، سطح پایداری و عوامل مؤثر بر آن را در 49 سکونتگاه روستایی این شهرستان را با بهره گرفتن از روش­های شاخص­های وزنی و آزمون­های مناسب در spss سنجش نموده است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از آزمون t استیودنت سطح پایداری تمامی سکونتگاه­ها به‌طور معنا­داری کمتر از حد مورد انتظار بوده همچنین بعد اجتماعی با ضریب752/0 بیشترین تأثیر را بر سطح سکونتگاه­ها داشته است و بر اساس نتایج فن تحلیل عاملی به‌منظور پایدارسازی سکونتگاه­های موردمطالعه، ارتقای مشارکت مردم در تصمیم ­گیری محلی، سهولت دسترسی به خدمات بهداشتی- درمانی، آموزشی و اقتصادی، مقاوم­سازی مساکن، ساماندهی دفع زباله، افزایش بازده تولید و سطح اشتغال گریزناپذیر هستند.

   خسرو بیگی و همکاران(1390)، در پژوهشی به سنجش و ارزیابی پایداری در مناطق روستایی با بهره گرفتن از تکنیک تصمیم ­گیری چندمتغیره­ فازی- تاپسیس پرداخته است و هدف آن شناسایی روش­های متعدد ارزیابی پایداری و انتخاب یکی از آن روش­ها با رویکرد یکپارچه به‌منظور سنجش و ارزیابی پایداری است. در ادامه، روستاهای شهرستان کمیجان به‌عنوان مطالعه موردی پژوهش انتخاب‌شده و با بهره گرفتن از روش نمونه گیری کوکران از 430 خانوار داده­ ها جمع­آوری گردیده. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که به ترتیب روستاهای فضل­آباد و علی­آباد با امتیاز­های 696/0 و 666/0 میزان پایداری بالا و روستاهای کسر آصف و چالمیان سطح پایداری کمتری در قیاس با سایر سکونتگاه­ها دارند.

    عنابستانی و خسروبیگی(1390)، در پژوهشی با عنوان سطح­بندی پایداری توسعه روستایی با بهره گرفتن از فن چندمعیاره برنامه ­ریزی توافقی CP به سطح‌بندی و ارزیابی روستاهای شهرستان کمیجان پرداخته است. در این مقاله سعی شده است با ارائه چهارچوب و روشی مناسب و جامع شاخص­ها انتخاب و میزان پایداری روستاها سنجش و ارزیابی شود. سپس با توجه به نتایج ارزیابی به سطح­بندی سکونتگاه­ها جهت دستیابی به سلسله­مراتبی متعادل در نواحی روستایی پرداخته است. تجزیه و تحلیل داده­ ها با بهره گرفتن از روش­های آنتروپی و شانون و تحلیل چند متغیره برنامه ­ریزی توافقی انجام‌شده است. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که از بین سکونتگاه­های روستایی شهرستان کمیجان، روستاهای خنجین، امام درویشان، سمقاور و محمودآباد در سطوح بالا و روستاهای سلوکر، راستگردان، روشنایی و چالمیان در سطوح پایین پایداری قرارگرفته‌اند.

     افتخاری و همکاران (1390)، در تحقیقی با عنوان ارزیابی و اولویت­بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی: مطالعه موردی روستاهای شهرستان خرم­بید استان فارس، با رویکردی جغرافیای، به بررسی سطح پایداری اجتماعی، نحوه انتخاب شاخص­ها و ارزیابی روش­های سنجش و اولویت­بندی آن‌ها پرداخته است. این پژوهش برای دویست خانوار روستایی مستقر در چهارده مرکز روستایی واقع در شهرستان خرم­بید در استان فارس انجام‌گرفته است و نتایج آن نشان می­دهد روستاهای قشلاق و مظفرآباد از بیشترین سطح پایداری اجتماعی برخوردارند. به‌طورکلی نتایج اندازه ­گیری و سطح­بندی پایداری اجتماعی در مراکز روستایی در منطقه موردمطالعه، با بهره­ گیری از الگوریتم تاپسیس مبین تطبیق کامل این مدل با مشاهدات تجربی است.

کیانی(1393)، در پژوهشی با عنوان بررسی چالش­های توسعه در ناحیه روستایی- ساحلی شهرستان رشت به شناسایی چالش­های عمده توسعه پایدار روستایی پرداخته است و مدعی است عدم وجود استراتژی مناسب برای مدیریت توسعه، سبب ایجاد چالش­هایی در روستاهای ساحلی شده است و تنها راه برون‌رفت از این چالش­ها را شناخت مشکلات اساسی مربوط به سواحل و برنامه ­ریزی بر اساس منطق آمایش سرزمین و اصول توسعه پایدار می­داند. در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بررسی منابع کتابخانه­ای، بررسی­های میدانی و تکمیل پرسشنامه اطلاعات جمع­آوری گردیده و با بهره گرفتن از مدل (AHP) و آزمون ضریب همبستگی کندال (Kendalls)  در نرم­افزار SPSS مورد ارزیابی قرارگرفته است.

1-5-2  منابع خارجی:
Bossel      (1999) ، در کتاب خود تحت عنوان «شاخص­های برای توسعه پایدار، نظریه، روش، نرم­افزار» به تعریف مفهوم توسعه پایدار، جستجو و شناسایی جنبه­ های حیاتی توسعه پایدار و تعیین شاخص­های مرتبط با آن پرداخته است. برای تعیین شاخص­ها در سیستم­های داینامیکی در یک محیط پویا از رویکردی سیستمی استفاده نموده  و پایداری توسعه را با روش­ کمی و رویکردی اندام‌وار انجام داده است. همچنین در تعیین شاخص­های برای ارزیابی به نقش کارشناسان و فرایند مشارکت توجه داشته و شاخص­های برای سطوح شهرستان، دولت، کشور و یک منطقه جهانی مشخص کرده است. در این کتاب روش­های مختلفی مبتنی بر سیستم شرح داده‌شده و توسعه پایدار به‌عنوان یک فرایند تعاملی و سیستماتیک مطرح می­شود و اولین وظیفه برای جستجو مناسب مجموعه ­ای از شاخص­ها را شناسایی سیستم­ها و زیر سیستم­های آن، تجزیه‌وتحلیل و تعریف ساختار سیستم مربوطه می­داند.

Roldan       و همکاران (2002)، پژوهشی با عنوان پیشنهاد و استفاده از شاخص­های توسعه پایدار انجام داده­اند که در آن شاخص­های توسعه پایدار (SDI)  و کاربرد آن در منطقه حوضه رودخانه کاتراکالوس بررسی و مطرح‌شده است. این منطقه یکی از مناطق صنعتی مکزیک است و در ایالت وراکروز در حدود 800 کیلومتری جنوب شرقی مکزیکو­سیتی واقع‌شده است. شاخص­های مطرح‌شده در چهارچوب نیروهای­ محرک، دولت، پاسخگویی و فلسفه مطرح‌شده‌اند. این چهارچوب در حال حاضر شامل یک شاخص کلی در مورد حسابداری محیط‌زیست به‌منظور تعیین ارزش پولی ناشی از تخریب منابع طبیعی است. در این مقاله با بهره گرفتن از تئوری تصمیم ­گیری چندمعیاره و 21 شاخص که این شاخص­ها به‌طور خاص برای این کار طراحی‌شده‌اند به بررسی ویژگی­های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی منطقه پرداخته است. همچنین با بهره گرفتن از توابع نرم‌افزاری ایجادشده مناطق محدوده موردمطالعه برای هر شاخص سطح­بندی شده است. شاخص­های توسعه پایدار طراحی‌شده در مورد هفت شهرداری به کار گرفته شد و با بهره گرفتن از آن رتبه عملکرد هر شهرداری نسبت به توسعه پایدار مشخص شد. در پایان این پژوهش مشکلات منطقه تجزیه‌وتحلیل، شناسایی و اولویت‌بندی شده است و پیشنهاد گردیده که به‌منظور بهبود توسعه منطقه باید مشکلات توسط شهرداری ­ها حل شود و مدیریت منابع مطابق با اصول پایداری صورت بگیرد.

Purvis وهمکاران (2004) در این اثر نویسنده به تفضیل درباره مقیاس فضایی تعاملات فضایی در توسعه پایدار، جغرافیا و توسعه پایدار، کشاورزی پایدار برای قرن 21، تغییر جو و انرژی در توسعه پایدار و دیدگا­ه­های توسعه پایدار به بحث می ­پردازد.

Bohringer     و همکاران (2007)، در پژوهشی تحت عنوان تحلیل روش­های سنجش پایداری، به بررسی مهم‌ترین شاخص­های پایداری و مدل و روش­های سنجش پایداری پرداخته است. در این تحقیق با بهره گرفتن از روش تحلیلی- تطبیقی و با بهره گرفتن از اطلاعات 130 كشور، رابطه هرکدام از روش‌های اندازه‌گیری كه در قالب شاخص‌های

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                       صفحه

چکیده

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

1-2- بیان مسأله

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1 اهداف اصلی

1-4-2 اهداف فرعی

1-5 فرضیه‌های تحقیق

1-5-1فرضیه اصلی

1-5-2فرضیه فرعی

1-6-قلمرو تحقیق

1-6-1-قلمرو موضوعی تحقیق

1-6-2 -قلمرو مکانی تحقیق

1-6-3 قلمرو زمانی تحقیق

1-7-تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

1-7-1 –تعاریف مفهومی

1-7-2 –تعاریف عملیاتی

8 مدل مفهومی تحقیق
فصل دوم:ادبیات تحقیق

2-1- مقدمه

2-2تعریف تعالی سازمانی

2-2-1نیاز به مدلی برای تعالی سازمان

2-2-2اهداف مدل‌های تعالی سازمانی

2-2- 3 اصول و مفاهیم اساسی و بنیادین

2-2-4  معیارها در مدل تعالی سازمان و نحوه امتیاز دهی به آنها

2-2-5مدلهای تعالی یا جوایز کیفیت

2-2-6 مدلهای تعالی سازمانی

2-3 سازمان مورد مطالعه

2-4 پیشینه تحقیقات

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش

3-1- مقدمه

3-2- روش تحقیق

3-3- جامعه و نمونه آماری

3-4- روش نمونه‏گیری و حجم نمونه

3-5-روش ‌ها و ابزار گردآوری داده‌ها

3-6- ابزار گردآوری اطلاعات

3-6-1پرسشنامه

3-6-1اجزای پرسشنامه

3-7-روایی و پایایی پرسشنامه

3-7-1روایی پرسشنامه

3-7-1پایایی پرسشنامه

3-8- روش های تجزیه و تحلیل داده‌ها

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل

4-1- مقدمه

4-2- تحلیل توصیفی

4-3- یافته‌های استنباطی

4-3-1- بررسی فرض نرمال بودن داده‌ها

4-3-2 نتایج آزمون فرضیه‌ها

4-3-3 تاثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی بر مولفه‌های مدل تعالی

فصل پنجم: بحث ونتیجه‌گیری

5-1- مقدمه

5-2- نتایج و دستاوردهای حاصل از تحقیق

5-2-1- فرضیه‌ اول

5-2-2- فرضیه‌ دوم

5-2-3- فرضیه‌ سوم

5-2-4- فرضیه‌ چهارم

5-2-5- فرضیه‌ پنجم

5-2-6- فرضیه‌ ششم

5-2-7- فرضیه‌ هفتم

5-2-8- فرضیه‌ هشتم

5-2-9- فرضیه‌ نهم

5-3- پیشنهادها و توصیه‌های کاربردی

5-4- پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده

5-5 محدودیتهای تحقیق

منابع و مآخذ

منابع فارسی

منابع لاتین

چکیده

مدل‌های تعالی، روش مناسبی برای ارزیابی عملکرد سازمان‎ها می‌باشند. با بکارگیری این مدل‌ها، سازمان
‌ عملکرد خود را با سایر رقبا در سطح ملی و بین المللی مقایسه کند. این مدلها نشان می‌دهند که برتری سازمان یک برداشت نظری نیست بلکه بدست آوردن نتایج عملی است که مبتنی بر شواهد است و قابل سنجش می‌باشد.

هدف این تحقیق «ارزیابی مدل تعالی سازمانی شرکت گاز استان مرکزی بر اساس مدل EFQM» می­باشد. روش تحقیق مورد استفاده در این تحقیق، توصیفی و از نوع همبستگی- مدل کاربردی بوده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه کارمندان شرکت استان گاز مرکزی که تعداد آنها 573  می‌باشد با توجه به فرمول کوکران 230 نمونه، انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد بوده که روایی آن را اساتید متخصص تأیید کرده و  پایایی آن با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ 0.88 بدست آمده است که نشانگر تائید پایایی پرسشنامه مورد نظر می­باشد. نهایتاً مجموعه داده­ ها به کمک نرم­افزار SPSS برای آزمون فرضیه ها و برای نرمال بودن داده ها از آزمون کولمواسمیرنوف ، و روش آماری تی استیودنت مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. نتایج پژوهش نشان دادند که ابعاد مدل تعالی سازمانی در وضعیت نسبتا خوبی قرار دارند.

واژگان کلیدی:مدل تعالی سازمانی، ارزیابی، شرکت گاز استان مرکزی

فصل اوّل:

کلیات تحقیق

 

1-1-مقدمه:

تحولات مدیریتی اخیر و ظهور مدیریت کیفیت به عنوان شیوه مناسب حضور در دنیای رقابتی، پیام‌آور این موضوع مهم است که ” مدیریت در قرن بیستم و یکم همانند حرفه پزشکی کاری تخصصی و فوق تخصصی است” و برای این منظور مدیران نه تنها باید با محیط کار خود آشنا باشند و پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های آن را بشناسند بلکه باید با اشراف به اصول مدیریت و قابلیت کامل در استفاده از ابزارها و فنون مدیریتی مورد نیاز، سازمان خود را اداره نمایند (نورتون، 1381).

از جمله مفاهیم جدید مدیریتی که امروزه در بسیاری از کشورهای جهان پایگاه قابل توجهی پیدا کرده است، سازماندهی و بنگاه‌های مختلف مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته و با ایجاد فضای رقابتی حرکت به سمت بهبود و ارتقا را در آنها تقویت می کند.

گسترش فرهنگ تعالی سازمانی و علاقمندی مدیران و کارشناسان عرصه صنعت و خدمات به بهبود مستمر، منجر به افزایش تقاضا برای استقرار سیستم‌های تعالی شده است که از مهمترین این مدل‌ها می‌توان به مدلی که بنیاد مدیریت کیفیت اروپا (EFQM) معرفی است اشاره کرد.

مدل EFQM در صورتی که بدرستی بکار گرفته شود ابزاری کارآمدی است که می‌تواند مفاهیم و ارزش‌های سازمانی، تدوین و اجرای برنامه‎‌های راهبردی، بکارگیری روش‌های خود ارزیابی، یادگیری سازمانی و بهبود مداوم را در سازمان‌ها نهادینه نموده و امکان شناسایی بهترین فرایندها و انجام بهینه کاوی را فراهم سازد. این فصل پایه و اساس فصول دیگر می‌باشد ما در این فصل به بررسی بیان مسئله، ضرورت و اهمیت پژوهش، اهداف ، فرضیات و در نهایت به تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها و ارائه مدل مفهومی پژوهش می‌پردازیم.

1-2- بیان مسئله

امروزه شاهد تغییر فضای کسب و کار سازمان‌های کشور از محیط حمایتی به رقابتی هستیم در چنین محیطی سازمان‌ها برای بقا و کسب موفقیت پایدار نیازمند مدیریت مدبرانه منابع می‌باشند.مدل‌های تعالی سازمانی در این راستا با الگو برداری از شرکتهای موفق در دنیا توانسته‌اند چارچوبی را برای مدیریت سازمان‌ها در محیط رقابتی ارائه نمایند از جمله این مدل‌ها، مدل ارائه شده از سوی بنیاد مدیریت کیفیت اروشا است که شرکتهای بسیاری در جهان بخصوص در اروپا از آن به عناون یک الگو مناسب برای راهبری کسب و کار خود استفاده می‌نمایند. مدل فوق بعنوان مدل جایزه ملی بهره‌وری و تعالی سازمان‌های کشور انتخاب شده است و سازمان‌های ایرانی نیز از آن استقبال خوبی داشته‌اند (امیری،1387).

سازمان‌های متعالی آنهایی هستند که با توجه به افق‌های جدید، موفقیت و نحوه‌ی دستیابی به آنها در جهت رضایت ذینفعان خود حرکت می‌کنند. تداوم این کامیابی‌ها در بهترین شرایط سازمانی مشکل است و در جهانی با رقابت‌های شدید و فزاینده ابداعات سریع در عرصه‌ی تکنولوژی، تغییر فرایندها و تغییرات متناوب در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی به مراتب مشکلتر می کند. با شناسایی این چالش‌ها بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت (EFQM) (EFQM،2009) برای ترویج رویکردهایی با گستره‌ی جهانی برای مدیرانی که به دنبال تداوم برتری خود هستند پایه‌گذاری شد و مدل تعالی EFQM را ارائه کرد این مدل بعنوان چارچوبی اولیه برای ارزیابی و بهبود سازمان‌ها تلقی می‌شود و می‌تواند آنان را به نتایجی پایدار برساند (روزی و فیرنزاده[1] ،2005).

تجزیه و تحلیل‌های فاصله با اهداف با بهره گرفتن از خودارزیابی بر اساس مدل تعالی EFQM از طریق بازنگری  منظم و نظام‌مند فرایندهای سازمان و نتایج موجب ارتقای تعالی سازمان می‌گردد (اکلند،  1386) ابعاد مدل تعالی در این پزوهش ( رهبری، کارکنان، راهبرد، شراکت‌ها و منابع، فرایندها محصولات و خدمات، نتایج کارکنان، نتایج جامعه، نتایج مشتریان و نتایج کلیدی می‌باشد)، با توجه به جایگاه مهم شرکت ملی گاز  در جامعه ضرورت  دارد ارزیابی جهت شناخت نقاط قوت و زمینه قابل بهبود شرکت که بر اساس آن‌های برنامه بهبود تعریف شود و با بهبودهای اجرای برنامه ، رویکردها ارتقاء یافته و
اهداف سازمانی شرکت ملی گاز ایران محقق شود، هر چه بیشتر برای مدیران این
شرکت آشکار شده است.با توجه به مطالب بالا این پژوهش بدنبال بررسی وضعیت تعالی شرکت  گاز استان مرکزی می‌باشد.

1-3- اهمیت وضرورت موضوع تحقیق

از این رو مدیران امروزی در جستجوی دست‌یابی به راه حلی جامع، قابل اعتماد و انعطاف‌پذیر جهت ارزیابی عملکرد سازمان خود بوده تا ضمن حصول اطمینان از اجرای استراتژی‌های خود، بتوانند داده‌های دقیق و کافی از جایگاه امروز خویش را بدست آورده و با نگاه به آینده موجبات ارتقا و بهبود سازمان خود را فراهم آورند. یک روش ارزیابی بایستی بتوانند وضعیت کلی سازمان را نسبت به اهداف سازمانی به لحاظ فاصله تا هدف در هر لحظه ارائه نماید. همچنین جایگاه سازمان را در ارتباط با محیط پیرامون (بازار، رقبا و سازمان‌های دیگر) مشخص کند (جرمی و آلیزرد[2] 2008).

مدل‌های تعالی سازمانی در قالب الگوهای ارزیابی در صورتی که درست بکار گرفته شوند، ابزارهای کارآمدی هستند که می‌توانند مفاهیم و ارزش‌های سازمانی تدوین و اجرای برنامه‌های استراتژیک بکارگیری روش‌های خود ارزیابی، یادگیری سازمانی و بهبود مداوم را در سازمان‌ها نهادینه نموده و امکان شناسایی بهترین فرایندها را فراهم سازمد (قورچیان[3]، 2009). مدل‌های تعالی سازمانی به سازمان کمک می‌کنند تا با مقایسه وضع موجود و مطلوب خود تفاوت‌ها را شناسایی و سپس با شناسایی عارضه‌ها و بررسی علل وقوع آنها، راه‌حل‌های بهینه‌سازی وضع موجود را تعیین و اجرا نمایند.  ضرورت و اهمیت پژوهش حاضر، بررسی تعالی شرکت گاز استان مرکزی با توجه به شاخص‌های مدل تعالی می‌باشد.

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1 هدف اصلی:

بررسی وضعیت تعالی سازمانی شرکت گاز استان مرکزی

1-4-2 اهداف فرعی:

بررسی وضعیت معیار رهبری شرکت گاز استان مرکزی
بررسی وضعیت معیار راهبرد شرکت گازاستان مرکزی
بررسی وضعیت معیار کارکنان شرکت گازاستان مرکزی
بررسی وضعیت معیار شراکت‌ها و منابع شرکت گاز استان مرکزی
بررسی وضعیت معیار فرایندها، محصولات و خدمات شرکت گاز استان مرکزی
بررسی وضعیت معیار نتایج مشتریان شرکت گاز استان مرکزی
بررسی وضعیت معیار نتایج کارکنان شرکت گازاستان مرکزی
بررسی وضعیت معیار نتایج جامعه شرکت گاز استان مرکزی
بررسی وضعیت معیار نتایج کلیدی شرکت گاز استان مرکزی
بررسی وضعیت معیار ارزیابی پاسخگویان در خصوص عملکرد شرکت گاز استان مرکزی بر حسب ویژگی‌های جمعیت‌شناختی (جنسیت، مدرک تحصیلی، جایگاه شغلی).
 

1-6 فرضیات تحقیق:

1-6-1 فرضیه اصلی :

تعالی سازمانی شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.

2-6-1 فرضیات فرعی :

معیار رهبری شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.
معیار راهبرد شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.
معیار کارکنان شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.
معیار شراکت‌ها و منابع شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.
معیار فرایندها، محصولات و خدمات شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.
معیار نتایج مشتریان شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.
معیار نتایج کارکنان شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.
معیار نتایج جامعه شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.
معیار نتایج کلیدی شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.
معیار ارزیابی پاسخگویان در خصوص عملکرد شرکت گاز استان مرکزی بر حسب ویژگی‌های جمعیت‌شناختی (جنسیت، مدرک تحصیلی، جایگاه شغلی) تفاوت معنی داری وجود دارد.1-7 قلمرو تحقیق:
1-7-1 قلمروموضوعی تحقیق:

این پژوهش در حوزه بازاریابی و رفتار سازمانی تحت عنوان ((ارزیابی تعالی سازمانی شرکت گاز استان مرکزیبر اساس مدل EFQM)) انجام گرفته است.

1-7-2 قلمرو مکانی تحقیق:

تحقیق حاضر در شرکت گاز استان مرکزی انجام گرفته است.

1-7-3 قلمرو زمانی تحقیق:

این تحقیق از مهر ماه 1393 تا دی 1393 ادامه داشته است.

1-8 تعاریف متغیرها

1-8-1تعاریف مفهومی متغیرها

تعالی سازمانی: تعالی سازمانی عبارت است از: معرفی تعمدی و منطقی، ایجاد تقویت و اشاعه به منظور بهبود اثربخشی سازمان (لوتانز،2000).

ابعاد متغیر تعالی سازمانی

یا خدماتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به بیان دیگر، مطلوب بودن کیفیت محصول و خدمات نهایی، دیگر به تنهایی عامل اساسی برای موفقیت در رقابت و حضور برتر و پیوسته در بازار به شمار نمی‌آید بلکه عوامل موثر و متعدد دیگری نیز مطرح شده‌اند که در زمره آنها اطمینان مشتریان از توانایی سازمان‌ها در استمرار سطح کیفیت محصول یا خدماتی است که تولید و عرضه می‌نمایند. بر این اساس می‌توان گفت که توجه اصلی از مطلوب بودن کیفیت محصول یا خدمات نهایی، به کیفیت در عملکردها و فرایند‌های تاثیر گذار بر کیفیت و سطح مطلوب خدمات، در سراسر ساختار موسسه و در مجموعه نرم افزارها و سخت افزارها معطوف شده است. از طرف دیگر با توجه به رقابت شدید، پیشرفت سریع تکنولوژی، چرخه کوتاه تولید و نیاز به خدمت‌دهی در سطح بالا به مشتری، دیگر شرکت‌ها نمی‌توانند به تنهایی از عهده همه فعالیت‌های خود بر آیند به طوری که امروزه رقابت از سطح سازمان‌ها به سطح زنجیره عرضه حرکت کرده است و شاخص خدمات مطلوب در سیستم نظام گرا در طول زنجیره عرضه مورد نظر می‌باشد. در چارچوب این زنجیره عرضه، شرکت‌ها مجبورند قسمتی یا تمامی عملیات تولیدی خود را در خارج از سازمان توسط تامین‌کنندگان انجام دهند. در این جاست که شرکت‌ها، تامین‌کنندگان خود را به عنوان یکی از حلقه‌های بسیار مهم زنجیره عرضه تلقی کرده و از این رو تامین‌کنندگان قسمت عمده‌ای از انجام عملکردها و فرایندهای تاثیر گذار بر کیفیت محصول یا خدمات نهایی شرکت را به عهده دارند. در واقع در یک زنجیره عرضه، سازمان‌ها خود در زمره مشتریان تامین‌کنندگان محسوب می‌گردند و بدیهی است که هر گونه کیفیت و خدمات نامطلوب از سوی تامین‌کنندگان به سازمان‌ها مانند موجی به مشتریان نهایی خواهد رسید.

متخصصان امر بر این باورند که بخش عمده‌ای از مشکلات سازمان‌ها، ناشی از انتخاب و مدیریت ضعیف تامین‌کنندگان می‌باشد]49[. بنابراین سازمان‌ها تلاش خواهند کرد تا با احاطه بر وظایف تامین‌کنندگان، انتخاب درست و مدیریت آن‌ها بخش اعظمی از مشکلات خود را از میان بردارند. اهمیت مساله انتخاب تامین‌کننده تا آنجاست که پیوند استراتژیک و مناسب با تامین‌کنندگان مناسب می‌تواند موجب رشد و شکوفایی سازمان شود و بالعکس عدم انتخاب درست تامین‌کنندگان می‌توان موجب رکود و حتی زوال سازمان گردد.

در فصل اول، هدف، بیان کلیاتی از پژوهش شامل مواردی مانند بیان مساله، اهمیت و ضرورت پژوهش، اهداف پژوهش، سؤالات پژوهش و… است تا خواننده با ساختار کلی آن آشنا شود.

1-2:بیان مسئله
مساله انتخاب تامین‌کننده از شاخص‌های متعددی تشکیل شده است که هر کدام از این شاخص‌ها ممکن است به زیر شاخص‌هایی تقسیم شوند. هر کدام از این شاخص‌ها و زیر شاخص‌ها، به تنهایی وزن و تاثیر خود را در فرایند انتخاب تامین‌کننده دارند. در مسائل واقعی و در یک سیستم انتخاب تامین‌کننده، ممکن است اجزای آن متاثر از یکدیگر بوده و دارای اثر متقابل باشند]69[. در پژوهش‌های گذشته که با تصمیم‌گیری چند شاخصه و روش‌های دیگر انجام شده است، شاخص‌های گزینش عمدتا از یکدیگر مستقل فرض شده‌اند و تاثیر آن‌ها بر یکدیگر و بر فرایند انتخاب کمتر مورد توجه قرار گرفته شده است. در حالی که اغلب شاخص‌ها از یکدیگر مستقل نمی‌باشند و اثر

 

ترکیبی که بر یکدیگر و در نتیجه بر کل فرایند ارزیابی می‌گذارند باید مد نظر قرار گیرد]78[.

1-3: اهمیت و ضرورت پژوهش
امروزه مدیریت زنجیره تامین بعنوان یک عنصر بسیار حیاتی و تاثیر گذار در استراتژی‌های سازمان‌ها است و یکی از موثرترین راه‌ها برای ایجاد ارزش برای مشتریان می‌باشد. ساختار زنجیره تامین متشکل از تامین‌کنندگان بالقوه، تولید‌کنندگان، توزیع‌کنندگان، خرده‌فروشان، مشتری و… می‌باشد و تامین‌کنندگان به عنوان یکی از اعضای با اهمیت زنجیره تامین نقش بسیار اساسی را در دست یابی به اهداف یک زنجیره تامین ایفا می‌کنند]9[. انتخاب یک تامین کننده مناسب می‌تواند سبب افزایش ارزش ایجاد شده در یک زنجیره تامین گردد که منفعت آن به تمامی اجزای دخیل در زنجیره تامین خواهد رسید.

در نتیجه ارزیابی و انتخاب تامین‌کنندگان مناسب و پیوندهای استراتژیک با آنها جز انکارناپذیری از یک زنجیره تامین می‌باشد که می‌تواند سبب بهبود عملکرد در بسیاری از موارد شامل: کاستن از هزینه‌ها توسط حذف ضایعات، بهبود مستمر کیفیت به منظور دستیابی به نرخ عیوب صفر، بهبود قابلیت انعطاف به منظور ارضای نیازهای مشتریان نهایی، کاهش زمان تاخیر در مراحل مختلف زنجیره تامین و… شود]12[.

1-4: اهداف پژوهش
1-4-1-  اهداف کلی
هدف این پژوهش استفاده از یک مدل ترکیبی از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه جهت ارزیابی و رتبه‌بندی تامین‌کنندگان مواد اولیه شرکت صنایع فولاد مازندران می‌باشد. شایان ذکر است در گام‌های نخستین به ارزیابی و رتبه‌بندی شاخص‌های موثر نیز پرداخته شده است.

1-4-2- اهداف فرعی
تعیین وزن هر یک از شاخص‌ها و زیر شاخص‌ها در فرایند انتخاب تامین کننده
تعیین ویژگی‌ها، مزیت‌ها و معایب تامین‌کنندگان
کمک به شرکت جهت افزایش کارایی با انتخاب بهترین تامین‌کننده
بررسی و مطالعه روش‌ها و مدل‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه و انتخاب روش یا ترکیب روش‌های مناسب
1-5: سؤالات پژوهش
شاخص‌های کمی و کیفی ارزیابی و رتبه‌بندی تامین‌کنندگان کدامند؟
استاندارد‌های مناسب برای ارزیابی و انتخاب تامین کنندگان کدامند؟
میزان اهمیت هر یک از شاخص‌ها تا چه حدی است؟
روش اولویت‌بندی تامین‌کنندگان به چه شکل است؟
شاخص‌های حساس در تعیین جایگاه رتبه‌ تامین‌کنندگان کدامند؟
1-6: سازمان‌های استفاده کننده از نتایج پژوهش
با توجه به کاربردی بودن این پژوهش، کلیه شرکت‌ها و سازمان‌هایی که خدمات و مواد اولیه خود را خارج از سازمان دریافت می‌کنند می‌توانند از نتایج این پژوهش استفاده کنند. از آنجایی که ارتباط با یک تامین‌کننده مناسب یکی از اجزای حیاتی یک زنجیره تامین می‌باشد این پژوهش برای سازمان‌هایی که خواستار دستیابی به مزیت رقابتی از طریق مدیریت صحیح زنجیره تامین هستند، بسیار مفید می‌باشد.

همچنین به این علت که پژوهش اخیر از ساختار تصمیم‌گیری چند شاخصه برای انتخاب تامین‌کننده استفاده می‌کند می‌توان از آن در کلیه تصمیم‌گیری‌هایی که در آن تصمیم‌گیرنده با یک ساختار پیچیده، چند شاخصه و با اثر گذاری شاخص‌ها بر یکدیگر روبرو است، استفاده نمود.

تور مسافرتی تور هند تور ترکیه تور تایلند تور دبی طراحی سایت تور ترکیه ساندویچ پانل تور چین رپرتاژ آگهیاقامت گرجستان بازاریابی ویروسی
جستجو برای:
جستجو …
کلمات کلیدی بیشتر جستجو شده :
فیزیولوژیکیکاهش ارزشمشاور خارجیولی خاصمولفه های سازمانیشکاف نیازها و خواسته های مشتریان