بررسی سن مسئولیت جزایی اطفال در حقوق کیفری ایران و انگلستان با در نظر گرفتن قواعد بین المللی
 
استاد راهنما:
جناب دکتر اسماعیل هادی‌تبار
 
استاد مشاور:
جناب دکتر سید ابراهیم قدسی
 
استاد داور:
جناب دکتر حسن حاجی تبارفیروزجائی
 
زمستان  92
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
فهرست مطالب
عنوان                                                                                         صفحه
چکیده ………………………………………… 1
1- بیان مسأله و طرح موضوع  ……………………… 2
2  -ضرورتِ انجام تحقیق  ………………………….. 5
3- سؤال‌های تحقیق  ……………………………… 5
4- فرضیه‌های تحقیق  …………………………….. 6
5- اهداف تحقیق  ……………………………….. 6
6- متغیّرهای تحقیق  …………………………….. 6
7- سابقه‌ی تحقیق  ………………………………. 7
8- روش تحقیق  …………………………………. 8
9- سازمان‌دهی تحقیق  ……………………………. 9
فصل اول ـ کلیات و مفاهیم تحقیق  …… 11
1-1 مفهوم‌شناسیِ اصطلاحات  ………………………… 12
1-1-1 مفهوم‌شناسیِ سنِّ بلوغ شرعی و جنسی……………… 12
1-1-2 مفهوم‌شناسیِ سنِّ بلوغ عقلی یا سنِّ رشد  …………. 16
1-1-3 مفهوم‌شناسیِ «مسئولیّتِ کیفری» ………………… 25
 
1-1-4 مفهوم‌شناسیِ مسئولیّت کیفری تدریجی و دفعی………. 32
1-1-5 مفهوم‌شناسیِ «طفل» و «کودک»………………….. 46
1-1-6 مفهوم‌شناسیِ «اطفال و نوجوانانِ معارضِ با قانون» … 57
فصل دوم ـ سنِّ مسئولیّت جزاییِ اطفال در نظام حقوق کیفری ایران: از گذشته تا حال… 59
2-1 سرگذشتِ سنِّ مسئولیّت جزاییِ اطفالِ در گذر تاریخ حقوق کیفری ایران…………………………………………. 61
2-1-1 قوانین قبل از انقلاب اسلامی ایران…………….. 62
2-1-2 قوانین بعد از انقلاب اسلامی ایران…………….. 64
2-2 سنِّ مسئولیّت جزاییِ اطفال در قوانین کیفریِ موضوعه و لوایح پیشنهادی به مجلس………………………………. 65
2-2-1 تعیین سنِّ بلوغ به عنوانِ سنِّ مسئولیّت کیفری در جرایم موجب حد و قصاص………………………………………….. 74
2-2-2 پذیرشِ سنِّ مسئولیّت کیفریِ تدریجی و تعدیلِ نظام پاسخ‌دهی در قبالِ بزهکاری اطفال و نوجوانان
……………………………………………… 78
2-2-3 واکنش‌های اتخاذی در قبالِ اطفال و نوجوانانِ معارضِ قانون در مراحل مختلف سنِّی………………………………… 87
2-2-3-1 گونه‌‌های واکنش‌های مبتنی بر اقداماتِ تأمینی و تربیتی و ترمیمی………………………………………….. 108
2-2-3-2 گونه‌های واکنش‌های مبتنی بر سزادهی و مجازات……. 117
 
فصل سوم ـ سنِّ مسئولیّت جزاییِ اطفال در نظام حقوق کیفری انگلستان…………………….. 120
3-1 سرگذشتِ سنِّ مسئولیّت جزایی اطفال در پرتوِ «اماره‌های عدم رشد» در گذشته ………………………………………. 122
3-1-1 مبانی «اماره‌های عدم رشد» در نظام حقوقی انگلستان و انتقاداتِ فراروی آن……………………………………….. 123
3-1-1-1 گونه‌های «اماره‌ی عدم رشد»…………………… 123
3-1-1-1-1 «اماره‌ی غیرقابلِ ردِّ عدم رشد»………………. 124
3-1-1-1-2 «اماره‌ی قابل ردِّ عدم رشد»…………………. 125
3-1-1-2 چراییِ مخالفت با اماره‌ی قابلِ ردِّ عدم رشد و روآوری به حذف آن……………………………………………….. 126
3-1-1-2-1 غیرضروریِ بودنِ اماره‌ی قابل ردِّ عدم رشد………. 126
3-1-1-2-1-1 رشد سریع‌‌ترِ اطفال در دورانِ فعلی………….. 126
3-1-1-2-1-2 حذف کیفرهای خشن……………………….. 127
3-1-1-2-2 تبعیض‌آمیز بودنِ اماره‌ی قابل ردِّ عدم رشد……… 128
3-1-1-2-3 مبهم بودنِ اماره‌ی قابل ردِّ عدم رشد………….. 128
3-1-1-2-4 لزوم مداخله‌ی زودرس………………………. 129
3-2 دگرگونیِ بنیادین در نظام حقوقی انگلستان و سیستم جدید دادرسیِ اطفال……………………………………. 130
3-2-3 واکنش‌های اتخاذی در قبالِ اطفال و نوجوانانِ معارضِ قانون در مراحل مختلف سنِّی………………………………….. 133
 
3-3 گونه‌های قرارهای صادره و پاسخ‌های رسمی در ارتباط با اطفال در نظام حقوقی انگلستان………………………….. 134
3-3-1 قرارهای غیرکیفری………………………….. 135
3-3-1-1قرار ممنوعیتِ رفت و آمد شبانه………………… 135
3-3-1-1-1 قرار حمایت از کودک………………………. 136
3-3-1-1-2 قرار ویژه‌ی والدین……………………….. 137
3-3-1-1-4 قرار ویژه‌ی رفتارهای ضدِّ اجتماعی……………. 138
3-3-2 قرارهای کیفری……………………………… 139
3-3-2-1 قرار ارجاع……………………………….. 139
3-3-2-2 قرار ترمیمی………………………………. 141
3-3-2-3 قرار برنامه‌ی اقدامات………………………. 142
3-3-2-4 قرارحبس و آموزش…………………………… 143
3-4 نهادهای جدید دادرسیِ اطفال در نظام حقوقی انگلستان 144
3-4-1سازمان مرکزی نظارت و توسعه‌ی عدالت کیفریِ صغار……. 146
3-4-2 کمیسیون‌های محلی اطفالِ بزهکار…………………. 146
 
 
 
فصل چهارم ـ ارزیابیِ تحولاتِ اخیر حقوق کیفری ایران و انگلستان در پرتو عنایت به اسناد و قواعد بین‌المللی…………………………… 147
4-1 جایگاه سنِّ مسئولیّت کیفری کودکان و نوجوانانِ معارضِ قانون و مسائل پرامونی آن، در اسناد و قواعد بین‌المللی……………… 148
4-2 ارزیابیِ نظام حقوق کیفری ایران و چالش‌های فراروی آن… 152
4-3 ارزیابی نظام حقوق کیفری انگلستان و چالش‌های فراروی آن 167
نتیجه‌گیری و پیشنهادات……………………….. 169
فهرست منابع  ……………………………………. 182
 
چکیده
تعیین حداقل سنِّ مسئولیّت جزاییِ اطفال، به مثابه یکی از الگوهای استانداردسازیِ حقوق کیفری اطفال و نوجوانانِ معارضِ قانون در قواعد و اسناد بین‌المللی به شمار آمده و با عنایت به معیارهایی نظیرِ آب و هوا، نژاد و موقعیتِ محیطی و اجتماعی و …، حسب جوامع مختلف و افراد انسانی، متفاوت خواهد بود. این تنوّع و گوناگونیِ معیارهای تعیینِ سنِّ مسئولیّت جزاییِ اطفال، مانع از ایجاد وحدتِ رویّه میانِ جوامع مختلف در خصوصِ سنِّ خاصی بوده است. لذا، در اسناد بین‌المللی مختلف، به دولت‌های عضو پیشنهاد گردیده است که اقدام به تعیینِ «حداقل» سنِّ مسئولیّت جزایی نموده و در قبالِ رفتارهای معارضِ قانونِ اطفال و نوجوانانِ معارضِ قانون، نظام مسئولیّت کیفریِ تدریجی را اتخاذ نمایند. دو نظام حقوق کیفریِ ایران و انگلستان، در حوزه‌ی تعیین سنِّ مسئولیّت کیفری، تغییراتِ تقنینیِ متعددی را به خود دیده و معیارهای مختلف و نیز، نظام‌های پاسخ‌دهیِ متفاوتی را در قبالِ بزهکاریِ اطفال و نوجوانان اتخاذ نموده‌اند که کم و بیش، با اسناد و قواعد بین‌‌المللی همراه می‌باشند؛ هرچند به جهتِ پاره‌ای دلایل، نمی‌توان اعتقاد بر تطبیقِ کامل این دو نظام حقوقی با اسناد و قواعد یاد شده داشت.
 
کلید واژه :
سنِّ مسئولیّت کیفری، سنِّ رشد جزایی، اطفال و نوجوانانِ معارضِ قانون، مسئولیّت کیفریِ تدریجی.
 
1- بیان مسأله و طرح موضوع 
از حیثِ مفهوم‌شناسیِ اصطلاحی، «سنِّ مسئولیّت کیفری» عبارت از سنّی‌ست که اطفال تا قبل از رسیدن به آن سن، مبرّی از مسئولیّتِ کیفری بوده و قابلیّتِ سرزنشِ کیفری از طریق توسّل به مجازات را ندارند و نمی‌توان با آنها برخورد جزایی نمود. عاملِ ممیّز‌سازِ اطفال و نوجوانانِ معارضِ قانون از بزهکارانِ بزرگسال، عاملِ «سنّ» می‌باشد. در قانون جدید مجازات اسلامی مصوّب 1392، در ارتباط با تعیین «سنِّ مسئولیّت کیفری» بایستی ابتدائاً میان دو دست جرایم تعزیری و جرایم موجب کیفر حد یا قصاص تفکیک نموده و آنگاه به بررسی این مهم پرداخته شود. زیرا، عنایت به مواد (88)، (89) و (91) و نیز، مواد (146)، (147) و (148) این قانون استنباط می‌گردد که هرچند قانونگذار، در مقام تفکیکِ اصطلاحی «اطفال و افراد نابالغ» و «بزرگسالان»، همچون قانون مجازات اسلامی سابق مصوّب 1370، متوسّل به «تعیین سنِّ بلوغ کیفری» گردیده است و «افراد نابالغ» را مشتمل بر دخترانی که به سنِّ نه سال تمام قمری و نیز، مشتملِ بر پسرانی که به سنِّ پانزده سال تمام قمری نرسیده باشند دانسته است؛ با این وجود، یکسانیِ «سنِّ بلوغ کیفری» و «سنِّ مسئولیّت کیفری» صرفاً در قلمرو جرایم مستوجب کیفر حد یا قصاص وجود داشته و خارج از حوزه‌ی جرایم موجب تعزیر است.(مرادی، 1392، ص 2)
حتی، برخلافِ رویّه‌ی تقنینیِ قانون مجازات اسلامی سابق مصوّب 1370، قانون جدید مستند به ماده‌ی (91)، در قلمروِ جرایم موجب حد یا قصاص نیز، اقدام به نوآوری نموده و از نظام پاسخ‌دهیِ کیفریِ تعدیل‌یافته‌تری سخن رانده است. به گونه‌ای که به موجب این ماده، «در جرایم موجب حد، هرگاه افراد بالغ کمتر از هیجده سال، ماهیت جرم انجام شده و یا حرمت آن را درک نکنند و یا در رشد و کمال عقل آنان شبهه وجود داشته باشد، حسب مورد با توجه به سنِّ آنها، به مجازات‌های پیش‌بینی شده در این فصل، محکوم می‌شوند». در تبصره یک این ماده‌ی قانونی مقرر شده است که «دادگاه برای تشخیص رشد و کمال عقل می تواند نظر پزشکی قانونی را

 

استعلام یا از هر طریق دیگری که مقتضی بداند، استفاده کند».
البته، افراد بالغ کمتر از هیجده سال تمام شمسی، اعم از دختران نُه سال و پسرانِ پانزده سال تمام قمری به بالا تا زیر 18 سال تمام شمسی، چنانچه مشمولِ ماده‌ی (91) قانون یاد شده نگردند، کمافی‌سابق، همچنان در صورت دارا بودن سایرِ شرایط قانونی، قابلیت تحمّل کیفرهای حدی و قصاص را خواهند داشت و تا رسیدن به سنِّ 18 سالگی، در کانون اصلاح و تربیت نگهداری می‌شوند تا نهایتاً، به «سنِّ قانونی ِقابلیّتِ اعمال کیفرهای شدید» یعنی سنِّ هیجده سالگی برسند!.
چنانچه مرتکبینِ بالغ زیر هیجده سال در جرایم مشمولِ کیفر حد یا قصاص، مشمولِ ماده‌ی 91 قانون جدید مجازات اسلامی گردند، حسب سنّی که به هنگام ارتکاب جرم داشته‌اند، بر طبق ماده‌ی (88) و یا ماده‌ی (89) این قانون، به تصمیمات و اقداماتِ تأمینی و تربیتی و یا به مجازات‌های مقرّر در ماده‌ی (88) یاد شده، محکومیت می‌یابند و کیفرهای حدی یا قصاص ساقط می‌گردند. به طور کلی، امکانِ محکومیت به زندان‌های بزرگسالان نسبت به آنان میسّر نبوده و صرفاً ممکن است به نگهداری در کانون اصلاح و تربیت محکومیت یابند. لیکن، در ارتباط با جرایم تعزیریِ ارتکابی از ناحیه‌ی پسرانِ نابالغِ نُه تا پانزده سال و دختران بالغِ پانزده سال تمام قمری تا پانزده سال تمام شمسی، صرفاً بر مبنای ماده‌ی (88) قانون جدید مجازات اسلامی، امکانِ اعمالِ تصمیمات و اقداماتِ تأمینی و تربیتی وجود دارد. لیکن، در ارتباط با پسران و دخترانِ بالغِ پانزده تا هیجده سال تمام شمسی، صرفاً کیفرهای تعزیریِ تعیین شده در ماده‌ی (89) این قانون قابل اعمال می‌باشد.(همان، صص 4 ـ 3)
در نظام حقوق کیفری انگلستان نیز، در پیِ اصلاحاتِ تقنینیِ سال‌های 1998 و 1999 میلادی در این کشور، «حداقل سنِّ مسئولیّت کیفری» به ده سال افزایش یافت و نسبت به اطفال زیر ده سال، مطلقاً اماره‌ی غیرقابل ردِّ «عدم رشد» حاکم گردیده است. همچنین، نسبت به کودکانِ ده تا چهارده سال نیز، که پیش از این، «اماره‌ی قابل ردِّ عدم رشد» حاکم بود، این اماره حذف گردید و آنها رشید محسوب گردیدند. نظام پاسخ‌دهی در قبالِ اطفال و نوجوانانِ معارضِ قانون نیز، دستخوشِ تغییراتی چند گردید که گاه شائبه‌ی حرکت به سمتِ کیفرگرایی را به ذهن القاء می‌نماید. به طور کلی، امروزه در نظام حقوقیِ انگلستان، کودکان زیر 10سال، از مسئولیت کیفری به طور کامل مبرّی هستند؛ در حالی که نوجوانان بالای 10 سال در صورت وجود عناصر مادی و روانی جرم، محکومیت خواهند یافت؛ لیکن نظام پاسخ‌دهی در قبالِ آنان، متفاوت از نظام پاسخ‌دهی در قبالِ بزهکارانِ بزرگسال است و تأکید عمده بر اصلاح و تربیت قرار دارد.(مهرا، 1389، ص 87)
در این راستا، سازمان ملل متحد نیز کوشیده است از مسیر تصویب چهار سند مهم، اجرای عدالت درباره اطفال را بهبود بخشد، از جمله: 1ـ مجموعه قواعد حد اقل سازمان ملل در باره تشکیلات و چگونگی دادرسی اطفال موصوف به «قواعد بیجینگ» 2ـ اصول راهبردی سازمان ملل برای پیشگیری از جرایم اطفال موصوف به ««اصول ریاض»  3 ـ قواعد حداقل سازمان ملل برای حمایت از اطفال محروم از آزادی 4 ـ  پیمان‌نامه یا معاهده‌ی بین‌المللی حقوق کودک 1989 .میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی 1966 هم اصول فوق را به شکل «قوانین لازم الاجرا» مورد تأکید قرار داده و صدور حکم اعدام در مورد محکومانی را که هنگام ارتکاب جرم کمتر از 18 سال داشته اند را ممنوع اعلام کرده است. اعلامیه جهانی حقوق بشر 1948 میلادی نیز منبع مهمی برای حمایت از حقوق کودکان است زیرا این اعلامیه تمامی انسان ها را بدون توجه به ویژگی هایشان شامل می شود که طبعاً کودکان را نیز در بر می گیرد. (مهرا، 1382، ص 23)
در تحقیق حاضر قوانین مربوط به سن مسئولیت کیفری اطفال در دوکشور ایران و انگلستان از جهات و  جنبه‌های متعدد مورد بحث قرار خواهد گرفت و ابهامات و تناقضات و نارسایی های مقررات حاکم بر این دو کشور با مقررات بین المللی بررسی شده و راهکارهای لازم برای رفع این تناقضات و تضادها و رسیدن به سطح استانداردهای بین المللی ارائه خواهد شد.
همچنین، با عنایت به عنوانِ اتخاذی برای این پایان‌نامه، اینجانب به دنبالِ بررسی و تحلیلِ سنِّ مسئولیّت جزاییِ اطفال در دو نظام حقوقی ایران و انگلستان بوده و در اثنای بررسیِ جایگاه موضوع در این دو نظام حقوقی، با درنظرداشتِ اسناد و قواعد بین‌‌المللیِ مرتبط با موضوع، به بررسیِ میزان انطباق یاعدم انطباقِ این دو نظام حقوقی با این اسناد و قواعد بین‌‌المللی می‌پردازیم. از این‌رو، در این نوشتارِ پژوهشی، به جای آنکه فصلی مجزّا را به بررسیِ موضوع در اسناد و قواعد بین‌المللی اختصاص دهیم، جایگاه موضوع در این اسناد و قواعد را، در ذیل فصل‌های مرتبط با بررسیِ سنِّ مسئولیّت جزاییِ اطفال در دو نظام حقوقی ایران و انگلستان، مورد تحلیل قرار

دکتر هوشمند اسفندیارپور
استاد مشاور:
دکتر زین العابدین صادقی گوغری
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

فصل اول کلیات تحقیق………………………………. 1

1-1 مقدمه……………………………..2

1-2 بیان مسأله تحقیق…………………………….. 5

1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق…………………………….. 6

1-4 اهداف تحقیق…………………………….. 7

1-5 سؤالات تحقیق…………………………….. 7

1-6 فرضیات و مفاهیم اساسی تحقیق…………………………….. 7

فصل دوم پیشینه تحقیق………………………………. 11

2-1 مروری بر پژوهش های پیشین…………………………….. 12

فصل سوم روش تحقیق………………………………. 14

3-1 مقدمه……………………………… 15

3-2 روش تحقیق…………………………….. 15

3-3 ابزار گردآوری تحقیق……………………………..16

4-3 شیوه تجزیه و تحلیل……………………………..16

فصل چهارم یافته های تحقیق………………………………. 17

4-1 تاریخچه و تعریف علم اقتصاد…………………………….. 18

4-2حمله مغول و تحولات اقتصادی آن…………………………….. 20

4-2-1 اثرات حمله مغول…………………………….. 21

4-2-1-1 عوامل اقتصادی حمله مغول……………………………..21

4-3 زمانه و عصر سعدی……………………………..24

4-4 اصطلاحات اقتصادی در آثار سعدی……………………………..27

4-5 دسته بندی اصطلاحات اقتصادی در آثار سعدی………………….. 29

 جدول 4-1تشریح برخی اصطلاحات اقتصادی در آثار سعدی………….31

4-5-1قناعت…………………………….. 50

4-5-2 کار و پیشه…………………………….. 61

4-5-3 بازار و بازرگانی……………………………..65

4-5-4اصلاح الگوی مصرف…………………………….. 71

4-5-4-1بخش اوّل: پذیرش قناعت و اصلاح الگوی مصرف…………… 71

4-5-4-2 بخش دوّم: فواید صرفه جویی………………………………. 76

4-5 -5 معیشت، رزق و روزی…………………………….. 79

4-5-6 دخل و خرج…………………………….. 84

4-5-7 خراج و مالیات…………………………….. 89

4-5- 8 فقر و ثروت…………………………….. 93

4-5-9 عدالت…………………………….. 104

4-5-10 مدیریت……………………………..111

4-5- 11 سود و زیان……………………………..121

جدول 4-2 پاره ای اشعار حکیمانه سعدی پیرامون واژه های سود و زیان…… 124

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………. 127

5-1 نتیجه گیری…………………………….. 128

5-2 پیشنهادات…………………………….. 133

منابع……………………………… 134

چکیده:

شعر فارسی از جهت پیونددادن واژگان و مفاهیم اقتصادی با احساس و عاطفه شاعرانه در قلم بسیاری از شعرا به اوج خود رسیده است. در این میان استاد سخن،، سعدی شیرازی،، از جمله کسانی است که در آثار خود مطالب و نظرات ارزشمندی در زمینه معیشت، تلاش و کوشش، قناعت، مجاهدت، همت اقتصادی و دیگر مسائل مادی و اقتصادی زندگی دارد که بررسی این نظریات و به کارگیری آن ها در زندگی، می تواند راهگشای بسیاری از مسائل اقتصادی روز جامعه باشد. بطوریکه بوستان و گلستان او یک دوره ی کامل از حکمت عملی و سرشار از سفارش های تعلیمی در زمینه های گوناگون و از جمله اقتصاد است. بنابراین در این رساله نگارنده می کوشد با استخراج اصطلاحات اقتصادی، ابیات و حکایات مربوط به مسائل اقتصادی از آثار سعدی، مجموعه ای تحت عنوان پیوند اقتصاد با ادبیات در آثار نامبرده به وجود آورد و آنگاه با بررسی این موضوعات این نکته را روشن سازد که سعدی خود شاعری میانه رو و به قناعت در زندگی پایبند بوده است و از نظر او بسیاری از مشکلات اقتصادی جامعه با احسان و بخشش صاحبان ثروت از بین خواهد رفت و در این صورت جامعه ای آرمانی بوجود خواهد آمد که در آن خبری از فقر، بیکاری، اختلافات طبقاتی و دیگر مشکلات اقتصادی نخواهد بود.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

انسان ها برای ادامه حیات خود از همان آغاز زندگی همیشه در جستجوی راه حل مناسبی برای تأمین معیشت خود بوده و تلاش می کردند تا احتیاجات مادی به خصوص نیازهای اولیه (آب، غذا، پوشاک) خودشان را به خوبی برآورده نمایند. این فعالیت ها در قالب تولید، توزیع، مصرف و خدمات مربوط به آنها شکل می گرفت. امّا به شکل امروزی تحت عنوان علم اقتصاد تعریف       نمی شد و معمولاً در علومی مانند سیاست، تدبیر منزل و علم اخلاق که اجزاء سه گانه حکمت عملی می باشند مطرح گردیده است. عالمان، دانشمندان و ادبیان ما در طول دوران مختلف تاریخی وقتی که مشکلات و معضلات اقتصادی و نیازهای جامعه را مشاهده می کردند هر کدام با توجه به دوره ای که زندگی می کردند و در مقتضیات زمانی که به سر می بردند. مطالبی را با مفاهیم مختلف جهت حل معضل اقتصادی و رهایی از مشکلات و رسیدن به رفاه و پیشرفت بیان کرده و آثاری از خود به یادگار گذاشته اند. بسامد و تنوع واژگان و مفاهیم اقتصادی در ادبیات ممکن است خواننده را با وضع اقتصادی زمان و یا سراینده (شاعر) به طور اجمالی آشنا کند. امّا مطالعه و شناخت شگردهای هنری شاعران در ترکیب و تلفیق چنین واژه هایی باعث می شود که درک آن ها مخاطب را به وجد درآورده و مقام هنری شاعر را به او بشناساند و بطور کلی تأمل در این گونه واژگان این فرضیه را بوجود می آورد که اصطلاحات اقتصادی موجود در شعر فارسی از وضع اقتصادی شاعران و دوره ی آن ها حکایت می کند و از سوی دیگر شعرا برای پر بار کردن مفاهیم و مضامین خود از اصطلاحات اقتصادی کمک گرفته و برای معنا کردن و زیبا ساختن کلمات و اصطلاحات اقتصادی از تکنیک ها و فنون ادبی و بلاغی استفاده می کنند. با توجه به مطالب ذکر شده هدف اصلی در این رساله ارائه ی پیوند اصطلاحات اقتصادی با ادبیات در آثار سعدی شیرازی می باشد و این موضوع بیشتر به منظور چگونگی تأثیر ادبیات فارسی در مسائل و مشکلات اقتصادی با عنایت به موقعیت های زمانی و مکانی است. بطوری که سعدی در آثار خود به ویژه گلستان و بوستان سیمای فرد دنیا دیده ای را دارد که در فکر سلامت جامعه است و        می خواهد مردم را به شاهراه صلاح و حسن اخلاق رهنمون کند. بسیاری از مسائل پیچیده ی دنیای امروز از جمله اقتصاد به مدد ذوق لطیف و ساده پسند سعدی به صورتی محسوس و روشن ارائه می شود و می تواند راهگشای بسیاری از مسائل اقتصادی دنیای امروز باشد. او متفکری است که مسائل اقتصادی و اجتماعی زمان خویش را با بیانی زیبا به تصویر کشیده است و در آثار او چه منظوم و چه منثور از یک جامعه طبقاتی متشکل از ستمگران و ستمکشان، گرسنگان و پیران سخن به میان آمده است. سعدی در ابواب دهگانه بوستان خود تصویری از جامعه مطلوب ارائه    می دهد و در هشت باب گلستان مشخصات جامعه را با شناخت تجربی و رویکرد اقتصادی و اجتماعی برای خوانندگان می شناساند و بطور کلی مظالم و مفاسد حکمرانان زمان ودردهای اجتماعی و مشکلات اقتصادی با شیوه بسیار عالی در این آثار مورد بررسی قرار گرفته است. برای نمونه سعدی در گلستان به جوانی اسراف پیشه می گوید: «دخل آب روان است و خرج آسیای گردان یعنی خرج فراوان کردن مسلم کی راست که دخل معین دارد». او همچنین باب ششم بوستان را به مسئله قناعت اختصاص داده که یکی از رکن های اقتصاد اسلامی است و بدون شک با شناخت سفارش های سعدی در زمینه رعایت دخل و خرج در زندگی می توان الگوهای عملی در راستای اصلاح الگوی مصرف به جامعه عرضه کرد و زمینه را برای شناخت نسل امروز از شیوه های زندگی گذشتگان در بهره مندی از توانایی های اقتصادی فراهم نمود. البته بررسی مباحث اقتصادی در ادبیّات، نوپا و تازه است و مباحث مربوط به این مقوله را در گذشته در زمره ی مباحث اجتماعی آورده اند بطوریکه سعدی نیز به اقتصاد، عدالت اقتصادی و اجتماعی و دقت در دخل و خرج و سایر موارد توجه ویژه داشته و در آثارش این مباحث را مطرح کرده است و در حقیقت چون سعدی از لحاظ روان شناسی فردی خوش بین می باشد، معتقد است که برای رسیدن به نیک‌بختی، سعادت دنیوی و اخروی تلاش و کوشش لازم است و بنابراین قناعت را به معنی گوشه‌نشینی نمی داند و ضمن اعتقاد به قناعت و ساده زیستی مردم را به تلاش و کوشش برای فراهم کردن رفاه خود و خانواده خود ترغیب و تشویق می کند و بر آن است که رزق و روزی هر کس در تقدیر او نوشته شده است و انسان با تلاش باید به این تقدیر خود دست یابد. بنابراین برای پی بردن به تفکرات اقتصادی سعدی؛ علاوه بر عقاید او باید دانست سعدی در خانواده ای اندیشمند و عالم دین ظهور کرده است. در رابطه با اوضاع مالی و اقتصادی سعدی باید گفت که سعدی از طبقه متوسط جامعه بوده است که پدرش در ابتدا تاجر بوده و سپس به کار دولتی مشغول شده است. امّا چون کار دولتی برآورندۀ مخارج زندگی وی نبوده تصمیم می گیرد مانند گذشته به تجارت

 

روی آورد. همین مسئله سبب شده تا سعدی با بسیاری از مسائل مربوط به خرید و فروش و مسائل اقتصادی از همان دوران کودکی آشنا شود و این مسائل را بسیار زیبا و با لحنی آمیخته به پند و اندرز در سراسر آثار خود منعکس کند و به همین خاطر، سعدی بر آن بوده است که ثروت باید صرف برآوردن ضروریات زندگی شود و مقداری از آن هم به مصرف اموری برسد که روح آدمی را سیراب می کند.

بد و نیک را بذل کن سیم و زر                    که این کسب خیرست و آن دفع شد

کلیات،257

امّا آنچه که بیشترین تأثیر را در شکل گیری عقاید اقتصادی سعدی داشته است اتفاقاتی است که در دورۀ جوانی وی به وقوع پیوسته است. دوره جوانی سعدی مصادف با حمله مغول بوده و در این دوره شرایط اقتصادی و اجتماعی مردم از هر لحاظ وخیم بوده است. مردم نگران جان و در پی به دست آوردن نان و بزرگان در اندیشه قدرت و مقام بوده اند. تسامح مغول باعث می شده است که اخذ مالیات با بی پروایی صورت گیرد و نوعی اختلاف طبقاتی در جامعه به وجود آید. در چنین روزگاری جامعه تحت حاکمیت حکام مستبد عادت به تسلیم داشت و به وسیله رؤسای عامه هدایت می شد. کشاورزی و دامپروری وسیله عمدۀ معیشت عامه بود و صنعت در تهیه لوازم روزانه زندگانی کارساز بوده و تجارت زندگی طبقات مرفه را تزئین می داده است. این شرایط بد اجتماعی و اقتصادی از نظر سعدی دور نمانده است و به همین خاطر شیخ اجل در سراسر آثار خود و به ویژه گلستان و بوستان به انعکاس این مسائل پرداخته است. لذا در این رساله سعی شده است ابتدا اوضاع اقتصادی قرن هشتم و زمانه شاعر مورد بررسی قرار گیرد و آنگاه ضمن گزینش تعدادی از اصطلاحات و واژگان اقتصادی مؤثر در آثار سعدی به تحلیل و بررسی پاره ای از این اصطلاحات و کاربرد آنها در زندگی مردم و ادبیات پرداخته شود. تا خوانندگان محترم بدانند، یک شاعر تنها کارش سرودن و نگارش شعر نیست بلکه آشنایی او به مسائل مختلف از جمله سیاسی، اجتماعی و اقتصادی او را وا‌می‌دارد تا مباحث مختلف مربوط به زندگی اجتماعی و مسائل روز را در قالب پند و اندرز به حاکمان و جامعه تفهیم نماید. امید است مطالب این رساله مورد توجه و نظر خوانندگان محترم قرار گیرد.

2-1- بیان مسأله تحقیق

بررسی مباحث اقتصادی در ادبیّات بحثی نوپا و تازه است و در گذشته مباحث مربوط به این مقوله را بیشتر در زمرۀ مباحث اجتماعی آورده اند. از نظر برخی از صاحب نظران ریشه بسیاری از مشکلات اقتصادی، تاریخی می باشد و به این دلیل تفاوت پیشرفت های اقتصادی کشورهای مختلف را می توان از دیدگاه تاریخی مدنظر قرار داد.

ادبیات به دلیل آنکه آینه تمام نمای مسائل اجتماعی و اقتصادی هر دوره می باشد. نقش بالایی در فهم تاریخی تفاوت پیشرفت های اقتصادی جوامع مختلف دارد. سعدی به دلیل ویژگی سیاح بودن، سابقه تجارت خانوادگی و درک مسائل اقتصادی و اجتماعی عمیق در بین شعرا زبان زد   می باشد. در قرون وسطی دانش اقتصاد به مفهوم علم امروز، مجموعه ای کامل، جامع و مستقل نبوده و برخی مسائل اقتصادی در علومی مانند: سیاست، تدبیر منزل و علم اخلاق که اجزاء سه گانه حکمت عملی می باشند مطرح گردیده است.

از آن جایی که در ادبیات ما، زندگی با تمام جهات خود انعکاس یافته است بنای حیات اقتصادی و هستی مادی اجتماعی نیز الزاماً برجستگی و رنگ آمیزی خاصی دریافت نموده است که از آن   می توان در مورد مقولاتی مانند: کالا، قیمت، ارزش، پول، مبادله و بازرگانی، کار و تقسیم کار، مزد، حرفه، فقر، ثروت و امثال آن معلومات گران بها و اطلاعات اعجاب انگیز و حیرت آوری نیز به دست آورد. بنابراین مسئله اصلی این رساله بررسی پیوند ادبیات با اقتصاد در آثار سعدی می باشد که چگونه واژه های اقتصادی با شعر سعدی به هم پیوند خورده و ویژگی های این پیوند تحت عنوان رابطه ادبیات با اقتصاد در آثار سعدی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

3-1- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

محققان و ادیبان ایرانی و غیرایرانی با توجه به اهمیت آثار شیخ اجّل سعدی شیرازی در عرصه ادبیات، فرهنگ و تمدن ایران اسلامی پژوهش ها، مقالات و شرح و تفصیل های بی شماری   درباره ی آثار او انجام داده اند. امّا به بررسی مسائل و تفکرات اقتصادی شاعر تاکنون چندان   توجه ای صورت نگرفته است. بنابراین در این رساله نگارنده با توجه به شناخت و تجربه ای که در مسائل اقتصادی و هم در ادبیات دارد. تلاش می نماید تا ضمن بررسی واژه های اقتصادی در آثار سعدی نحوه پیوند این گونه اصطلاحات را تحت عنوان پیوند ادبیات با اقتصاد در آثار سعدی بررسی نماید که به نظر می رسد بحثی جدید و تازه در این زمینه باشد.

تعداد صفحه : 150

الزامات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت محیط‌زیست  

1- رهبری و تعهد ‌

این بخش، تعهد در سطوح مختلف سازمان را از بالا به پایین و فرهنگ مورد نیاز در شرکت برای رسیدن به موفقیت سیستم را بیان می‌کند.

مدیریت ارشد شرکت بایستی رهبری و تعهدی آشکار و قوی را در سازمان ایجاد کند و اطمینان حاصل نماید که این تعهد، به منابع مورد نیاز برای توسعه، اجرا و نگهداری سیستم مدیریت HSE و دستیابی به خط‏مشی و اهداف استراتژیک آن تبدیل می‏شود. مدیریت بایستی اطمینان حاصل کند که الزامات خط‌مشی HSE به طور کامل مورد پذیرش واقع شده و بایستی از اقدامات موضعی صورت گرفته که در جهت حفظ بهداشت، ایمنی، محیط‌زیست انجام می‌گیرد،‌ حمایت نماید.

سازمان بایستی یک فرهنگ سازمانی را که از سیستم مدیریت HSE براساس موارد ذیل پشتیبانی می‏کند، ایجاد نموده و از آن حمایت نماید:

اعتقاد به خواسته‌های شرکت برای بهبود عملکرد HSE.
ایجاد انگیزش برای بهبود عملکرد HSE کارکنان.
پذیرش مسئولیت فردی و پاسخگویی برای عملکرد HSE.
مشارکت و درگیری در تمام سطوح برای توسعه سیستم مدیریت HSE.
تعهد به یک سیستم مدیریت HSEاثربخش.<

 

br />هم کارکنان شرکت و هم پیمانکارانش بایستی درایجاد و نگهداری چنین فرهنگ پویایی، مشارکت داشته باشند.

2- خط‌مشی و اهداف استراتژیک

   جمعیت جهان به سرعت رو به سالمندی می­رود و نسبت سالمندان در هر سرشماری نسبت به سرشماری قبلی افزایش می­یابد. افزایش نسبت سالمندان در اجتماعات، مسایل جدیدی را مطرح ساخته و مسئولان و دست­اندرکاران و برنامه­ریزان در تمام جوامع، واقعیت روزافزون تعداد سالمندان را از جهات مختلف پزشکی، بهداشتی، روانی، اقتصادی و اجتماعی مورد توجه خاص قرار داده­اند. می­توان گفت که تعداد جمعیت افراد سالمند افزایش روزافزونی را نشان می­دهد و در حال حاضر هم افراد بیشتری شانس رسیدن به سنین هفتاد و هشتاد را به مراتب بیش از گذشته دارند و همین گروه­های سنی در عین حال سریع­ترین رشد و افزایش را به تمام گروه­های سنی دیگر نمودار می­سازد(شاملو، 1364). بیماری­ها و اختلالاتی در این سنین رخ می­دهد که چنان­چه مداخله­ای جهت کاهش آن صورت نگیرد، هزینه­ها و پیامدهای زیادی برای فرد و جامعه در پی دارد. یکی از این مداخلات روش مشاوره شناختی است که مطالعات زیادی به اثربخشی این تکنیک درمانی در کاهش میزان  افسردگی و اضطراب  اشاره کرده­اند. اکثر مطالعات نشان داده­اند که شناخت درمانی از نظر تأثیر برابر با دارو درمانی بوده و اثرات جانبی کمتری نسبت به دارو درمانی دارد و پیگیری با آن نیز بهتر انجام می­گیرد، لذا این پژوهش جهت بررسی تأثیر شناخت درمانی گروهی بر کاهش افسردگی و اضطراب زنان سالمند شهر کرمانشاه انجام شد.

   بیان مسئله

   سالمندی پدیده­ای جهانی است که در آینده نزدیک به عنوان یکی از مهمترین چالش­های اجتماعی و رفاهی کشورهای در حال توسعه مطرح خواهد گردید. در حال حاضر سالمندان(جمعیت 60 سال و بالاتر) بیشترین نرخ رشد جمعیتی را در دنیا در مقایسه با سایر گروه­ها دارند. انتظار می­رود بر اساس روند حاضر، جمعیت سالمندان دنیا تا سال 2050 به سه برابر سال 2000افزایش پیدا کند و به دو میلیارد سالمند برسد. ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه به واسطه بمب جمعیتی مربوط به دهه 1360 با جمعیت بیش از حد انتظار سالمندان درآینده روبرو است و جمعیت سالمندان ایران از 8% کنونی به 22% در سال 1425 افزایش پیدا خواهد کرد. این بحران جمعیتی پدیده سونامی سالمندان ایران را ایجاد خواهد نمود(سازمان جهانی بهداشت[1]، 2011). مشکلات روانی در دوره سالمندی به فراوانی قابل مشاهده است و اثراتی بر وضعیت روانی، عاطفی و رفتاری سالمندان بر جای می­گذارد. حدود 15 تا 25% افراد مسن، مسائل روانی مهمی دارند(اینگرسول[2] و سیلورمن[3]، 1978). مهمترین بیماری­های روانی سالمندان به ترتیب عبارتند از 1- اختلالات افسردگی 2- اختلالات شناختی3-حالت ترس 4- اعتیاد 5-خودکشی(هاوم­نیز[4] و دی­گروت[5]، 2003). به طور کلی بسیاری از مطالعات نشان داده­اند که افسردگی، پرخاشگری، اضطراب و استرس، تأثیر منفی بسزایی روی عملکرد سیستم ایمنی افراد دارند(ساین[6]، 2001). از اختلالات شایع روانپزشكی در دوران سالمندی، اختلالات خلقی به ویژه افسردگی و دمانس می­باشد(تابان، قاسمی، فرزانه وکاظمی، 1381). شایعترین علایم افسردگی در سالمندان به شكل بیحالی، خستگی، عدم تمركز، بی­حوصلگی، دل و دماغ نداشتن، بیدار شدن مكرر از خواب، كاهش اشتها و دردهای جسمی بروز می­كند(کاپلان[7] و سادوک[8]،2007). این بیماری شایع سالمندان، كیفیت زندگی آنان را مختل كرده، خطر خودكشی و هزینه­ های مراقبت­های بهداشتی را افزایش می­دهد.

   اضطراب نیز، یک مسئله شایع در دوران سالمندی است، زیرا این دوره مملو از انواع احساس کمبودها و ناتوانایی­ها می­باشد. به عبارتی سالمندان به­ویژه آن­هایی که در موسسات سالمندی زندگی می­ کنند، به علت کاهش اعتماد به نفس، نقصان فعالیت و حرکت، از دست دادن دوستان و نزدیکان، کاهش استقلال مادی و جسمانی و ابتلا به بیماری­های مزمن، در معرض استرس و اضطراب بیشتری قرار دارند(چاپ[9]، 2001، لانگ[10] و استین[11]، 2001). شیوع اضطراب در سالمندان از 4% تا 6% در نوسان است(فونتس[12] و کاکس[13]، 1997). از سویی زمانی که افراد خصوصاً سالمندان در معرض سطوح بالایی از استرس قرار می­گیرند، بروز بیماری­های مختلفی از جمله تنفسی و قلبی افزایش می­یابد، عملکردهای ایمنی سرکوب می­شود(سارا[14]، رزمیر[15]، مارتین[16] و روحزنو[17] ، 2008). زندگی با استرس زیاد می ­تواند روی خلق و خوی اشخاص اثر بگذارد و آن­ها را به سمت اضطراب، افسردگی و غمگینی نزدیک کند، اما خلق و خوی شاد به طرز قابل ملاحظه­ای سطح امید را در افراد بالا ببرد(ویلیامز[18]، 2000).

    از آن­جایی که افسردگی و اضطراب در سالمندان می ­تواند تأثیرات زیادی بر سبک زندگی آن­ها داشته باشد، لذا کاهش افسردگی و اضطراب می ­تواند در میزان سلامت و ارتباط سالمندان با اطرافیان تأثیرات مثبتی داشته باشد. امروزه عموماً شیوه­ای که برای درمان افسردگی سالمندان بکار برده می­شود، عمدتاً دارودرمانی است، هرچند که پژوهشگران می­پذیرند که این درمان می ­تواند نشانه­ های خاص افسردگی را کاهش دهد، اما متخصصان برای بسنده نبودن آن دلائلی ارائه می­ کنند. داروهای ضد افسردگی واکنش­های نامناسب قلبی-عروقی، عصبی و هاضمه­ای ایجاد می­ کنند. علاوه بر این کسانی که منحصراً تحت درمان دارویی قرار گرفته­اند مهارت­های سازشی را که در مداخلات روان­درمانی برای محافظت فرد در مقابل عود و وقوع دوباره افسردگی ارائه می­شوند را یاد نمی­گیرند(وات[19] و کیپلیز[20]، 2000)، بنابراین ضروری است از روش­ها و تکنیک­های درمانی دیگری در کاهش افسردگی و اضطراب استفاده شود تا عوارض ناشی از داروها را کاهش داد. زالاکویت[21] و استینس[22](2006) چهار نوع درمان روانشناختی در درمان افسردگی و اضطراب سالمندان را مطرح کرده­اند، این درمان­ها شامل: درمان شناختی-رفتاری[23]، درمان بین فردی[24]، درمان پویایی مختصر[25] و درمان خاطره­پردازی[26] است. با توجه به این­که نتایج مداخلات روانشناختی، بخصوص درمان­های شناختی- رفتاری، در پژوهش­های متعدد چهارچوب نویدبخشی را فراهم کرده است(استارک[27]، ری­نولد[28] و کاسلو[29]، 1987؛ رودلف[30]، هامن[31] و برگ[32]،1997، استارک، کندال[33]، مک­کارتی[34]، استافورد[35]، بارون[36] و تومیر[37]، 1996)، و با عنایت به این­که سالمندان در این دوره زندگی به شناخت­های غلط و تفکرات غیر واقعی خیلی وابسته می­شوند، لذا به نظر می­رسد، شناخت درمانی می ­تواند از جمله روش­های درمانی سودمند برای این گروه باشد. در واقع درمان شناختی، با ایجاد تغییر و دگرگونی در نظام شناختی فرد، موجب می­شود كه واكنش­های او به وسیله­ی كیفیات شناختی تغییر یافته و شخص بتواند به طور صحیح واقعیت­ها را درك و تفسیر كند(هولون [38]و بك[39]، 1995 ؛ روث[40] و فوناگی[41]،2005 ؛ رینك[42]، ریان[43] و دابویس[44]، 1997). روش مشاوره شناختی بک در برگیرنده آمیزه­ای از فنون شناختی است که در درمان مشکلات عاطفی و روانی مورد استقبال قرار گرفته و اثربخشی آن تأیید شده است. بک نظریه­ای تدوین کرده که براساس آن افسردگی بر پایه یک مثلث شناختی منفی(متشکل از سه عامل) استوار است. موضوع اصلی این مثلث به دور تصوراتی سازمان می یابد که انسان، 1) از خود، 2) دنیای خارج 3) آینده دارد و فرد افسرده تمام وقت در حال نجوای جنبه­ های منفی آن است. این تصورات منفی از تحریف­های منطقی ناشی می­شود که فرد را به عنوان بازنده­ای که همیشه خواهد باخت معرفی می­

 

کند(فری[45]، 1999؛ ترجمه­ی صاحبی، حمیدپور و اندوز، 1382). از سویی دیگر، شناخت­درمانی سنتی تنها باورهای عقلانی فرد را تغییر می­دهد در حالی كه باورهای هیجانی آن­ها را كمتر دستكاری می­كند و گروهی كردن این مداخلات، باعث موثرتر شدن آن می­شود(فری، 1999، ترجمه محمدی و فرنام، 1384) و این­که  فرد در گروه، از حمایت سایر اعضای گروه برخوردار شده و می ­تواند مهارت­های اجتماعی خود را گسترش دهد(مونت گومری[46]،2002)، و این امر باعث رشد بینش و بصیرت او می­شود(کوپلیز[47]، 2000). به خصوص این­كه گروه­درمانی برای بهبود عملكردهای عالی بزرگسالان، مؤثرتر از درمان­های فردی است(لورنتزن[48]، بوگوالد[49] و هوگلند[50]،2002). علاوه بر این، مقرون به صرفه بودن اقتصادی و زمانی یكی دیگر از نقاط قوت گروه­درمانی می­باشد به ویژه در موقعیت­هایی كه محدودیت زمانی  مطرح است(فیرس[51] و ترال[52]، 2002؛ ترجمه فیروزبخت، 1390). حال با در نظر گرفتن روند صعودی جمعیت سالمندان و تبعاتی که این افزایش بر ابعاد مختلف اجتماعی و اقتصادی و سلامتی جامعه دارد و همچنین موضوع افسردگی و اضطراب سالمندان که می ­تواند نحوه­ی ادراک آن­ها از مسائل را تحت تأثیر قرار دهد و موجب افزایش اختلالات و مشکلات ارتباطی، سلامتی و اجتماعی برای آن­ها شود، موضوع توجه به افسردگی و اضطراب سالمندان را حائز اهمیت می­سازد. از سویی کاربرد شناخت درمانی گروهی در کاهش افسردگی و اضطراب در بین گروه­ها و جمعیت­های دیگر صورت گرفته است، اما پژوهش­هایی که در زمینه اثربخشی شناخت­درمانی گروهی بر کاهش افسردگی و اضطراب زنان سالمند باشد، بسیار اندک است و یا تنها بر یک بُعد مثلاً افسردگی متمرکز شده­اند، لذا پژوهش حاضر در

استاد راهنما:
دکتر سید مصطفی نوعی
دکتر سید محمود موسوی
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

فهرست شکل ها …………………………………………………………………………. 7

فهرست جداول ……………………………………………………………………………. 11

چکیده………………………………………………………………………………………. 12

پیش گفتار ………………………………………………………………………………… 13

1. فصل اول…………………………………………………………………………………. 13

1-1 مقدمه…………………………………………………………………………………. 14

1-2 شناسایی آلاینده فنلی……………………………………………………………… 14

1-3 روش های حذف فنل…………………………………………………………………. 16

1-3-1 جذب سطحی……………………………………………………………………… 17

1-3-2 رزین‌های تبادل یونی…………………………………………………………….. 18

1-3-3 انعقاد الکتریکی……………………………………………………………………. 19

1-3-4 فرآیندهای اکسیداسیون پیشرفته……………………………………………….. 19

1-3-5 استفاده از سیال فوق بحرانی CO2…………………………………………….

1-3-6 استفاده از اشعه UV…………………………………………………………….

1-3-7 روش‌های بیولوژیکی……………………………………………………………… 22

1-3-8 فرآیندهای غشایی……………………………………………………………….. 24

2. فصل دوم……………………………………………………………………………… 31

2-1مقدمه  ………………………………………………………………………………..32

2-1-1 بیوراکتور غشایی………………………………………………………………… 32

2-2 بررسی پژوهش‌های صورت پذیرفته در زمینه حذف فنل توسط بیوراکتور………33

3. فصل سوم…………………………………………………………………………….. 41

3-1 دینامیک سیالات محاسباتی…………………………………………………….. 42

3-2 تشریح فرآیند……………………………………………………………………… 42

3-3 فرضیات…………………………………………………………………………….. 43

3-4 معادلات برای درون الیاف………………………………………………………… 45

3-5 معادلات برای غشاء ……………………………………………………………….46

3-6 معادلات برای پوسته……………………………………………………………….47

3-7 مکانیزم واکنش……………………………………………………………………. 48

3-8 معادله حاکم بر تانک خوراک ……………………………………………………. 49

3-9 معادله حاکم بر تانک سلولی……………………………………………………..49

4. فصل چهارم…………………………………………………………………………. 50

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………….. 51

4-2 نحوه انجام شبیه سازی به کمک نرم افزار ………………………………….. 51

5. فصل پنجم………………………………………………………………………… 59

5- 1 مقدمه ……………………………………………………………………………60

5-2 توزیع غلظت …………………………………………………………………….. 60

5-2-1 توزیع غلظت درون الیاف……………………………………………………… 60

5-2-2 توزیع غلظت در پوسته………………………………………………………. 61

5-3 توزیع سرعت……………………………………………………………………. 62

5-3-1 توزیع سرعت درون الیاف……………………………………………………. 62

5-3-2 توزیع سرعت درون پوسته………………………………………………….. 63

5-4 تأثیر شرایط عملیاتی بر بازدهی حذف فنل…………………………………. 64

5-4-1 تأثیر غلظت اولیه…………………………………………………………….. 65

5-4-2 تأثیر دبی جریان‌ فاز سلولی……………………………………………….. 65

5-4-3 تأثیر شعاع خارجی غشاء………………………………………………….. 66

5-4-4 تأثیر شعاع داخلی غشاء…………………………………………………… 67

6. فصل ششم………………………………………………………………………. 68

6-1 نتیجه گیری………………………………………………………………………..69

6-2 پیشنهادات ………………………………………………………………………..69

7. مراجع……………………………………………………………………………… 70

چکیده:

تاکنون روش های زیادی برای حذف فنل از پساب ارائه شده که از بین آنها، فرآیند بیوراکتور غشایی در یک دهه اخیر مورد توجه قرار گرفته است. استفاده از تماس دهنده غشاء الیاف توخالی در این فرآیند، برای جلوگیری از تماس مستقیم دو فاز و افزایش نسبت سطح به حجم است. در پروژه حاضر به مدل سازی و شبیه سازی حذف فنل از پساب با بکارگیری این تماس دهنده پرداخته شده است. همچنین اثر پارامترهایی همچون دبی فازها، غلظت اولیه، طول غشاء و شعاع داخلی و خارجی غشاء بر بازدهی حذف فنل از پساب مورد بررسی قرار گرفته است.

دستگاه معادلات دیفرانسیل پاره ای ارائه شده در مدل همراه با شرایط مرزی آن بوسیله ی شبیه سازی توسط نرم افزار COMSOL، به روش المان محدود حل شده اند. نتایج حاصل از شبیه سازی با داده های تجربی موجود مقایسه گردیده و انطباق نسبتا مناسبی مشاهده شده است. با افزایش غلظت اولیه، بازدهی حذف فنل کاهش‌ می یابد. افزایش دبی فاز سلولی، بازدهی حذف فنل را اندکی افزایش می دهد. همچنین افزایش طول غشاء تا حدودی سبب بهبود بازدهی حذف می شود. با افزایش تعداد الیاف غشاء درون تماس دهنده بازدهی ابتدا افزایش و سپس کاهش می یابد.

پیشگفتار:

با افزایش جمعیت و گسترش روزافزون کارخانجات صنعتی، میزان مصرف آب در سطح جهان افزایش یافته است. با توجه به کمبود آب آشامیدنی در دسترس، یکی از راه های تامین آب، استفاده مجدد از آب های سطحی و پساب ها است. اما به علت وجود مواد آلاینده و سمی در پساب ها، نمی توان از آن ها بطور مستقیم استفاده کرد. فنل یکی از آلاینده های بسیار خطرناک است که در پساب خروجی صنایع مختلفی از جمله پالایشگاه های نفت و  کارخانجات پتروشیمی، رزین و پلاستیک، پارچه و کاغذ وجود دارد. روش های زیادی برای حذف فنل ارائه شده است اما بسته به غلظت و میزان آن، از هر کدام از روش ها در جای خود استفاده می شود.

بیوراکتورغشایی، روشی جدید برای حذف فنل از پساب ها به شمار می آید. در این فرآیند از تماس دهنده غشایی الیاف توخالی برای جلوگیری از ممانعت کنندگی فنل، تماس مستقیم دو فاز، تولید کف و طغیان  و تشکیل امولسیون استفاده می شود. همچنین تماس دهنده های غشایی الیاف توخالی به علت فشردگی و نسبت سطح به حجم بالایی که دارند، می توانند ضمن ارائه کارایی مناسب، صرفه جویی قابل توجهی در وزن دستگاه ها و همچنین فضای موردنیاز ایجاد کنند. این روش در مواردی که نسبت حلال به خوراک خیلی بالا یا خیلی پایین باشد مفید است. در حقیقت در بیوراکتورغشایی، مزایای بیوراکتور و فناوری غشایی با یکدیگر ترکیب شده اند.

با در نظر گرفتن ویژگی های فرآیند بیوراکتورغشایی در مقایسه با سایر روش ها جداسازی، در پروژه حاضر به مدل سازی و شبیه سازی حذف فنل از پساب توسط بیوراکتورغشایی پرداخته می شود، تا شناخت بهتری از عملکرد آن حاصل گردد.

در فصل اول از پروژه حاضر، ابتدا کلیاتی راجع به فنل و مضرات آن، روش های حذف و جداسازی آن، مزایا و معایب هر یک از آن ها و سینتیک واکنش های بیولوژیکی اشاره می شود.

در فصل دوم ابتدا فرآیند بیوراکتورغشایی به اختصار معرفی می شود و در ادامه به بررسی پژوهش های انجام شده در زمینه حذف فنل از پساب توسط بیوراکتور و نتایج آن ها پرداخته می شود.

در فصل سوم، مدل سازی فرآیند و معادلات حاکم بر هر سه قسمت درون الیاف، غشاء و پوسته و همچنین تانک ها، به همراه شرایط مرزی مناسب آن ها ارائه می شود.

در فصل چهارم، ابتدا نرم افزار COMSOL معرفی شده و سپس مراحل انجام شبیه سازی و پیاده سازی معادلات حاکم بر فرآیند به همراه شرایط مرزی آن ها در نرم افزار، گام به گام توضیح داده می شود.

در فصل پنجم، نتایج حاصل از شبیه سازی با داده های تجربی حاصل از آزمایشات مقایسه می گردد. همچنین در انتهای فصل، اثر تغییر پارامترهای مختلف بر بازدهی حذف فنل بررسی می گردد.

در فصل ششم نیز جمع بندی از نتایج انجام شده و پیشنهادهایی برای مطالعات آینده ارائه می گردد.

فصل اول: حذف فنل از پساب

1-1- مقدمه

کمبود میزان آب آشامیدنی در دسترس و افزایش روزافزون گازهای گلخانه‌ای در جو زمین، سبب شده تا دانشمندان و پژوهشگران به دنبال راه‌حلی اساسی برای رفع این مشکل باشند؛ زیرا این گازها موجب افزایش دمای سطح زمین و به‌تبع آن، آب شدن یخچال‌های طبیعی و تبخیر آب‌های سطحی خواهند شد.

با توجه به کمبود آب آشامیدنی، محققان در تلاش هستند که برای آبیاری زمین‌های کشاورزی یا در کارخانه‌های صنعتی از پساب های موجود استفاده کنند. اما نمی‌توان از فاضلاب‌ها به‌طور مستقیم

 

استفاده کرد زیرا برخی از آن‌ها حاوی مواد سمی، خطرناک و مضر برای سلامتی انسان ها و محیط زیست هستند. همچنین بعضی از پساب‌ها را نمی‌توان مستقیماً دفن و یا وارد محیط‌زیست کرد، خصوصاً پساب‌ مربوط به بیمارستان‌ها، کارخانه‌های مواد شیمیایی و تسلیحات نظامی و شیمیایی زیرا میزان آلاینده‌های موجود در این پساب بسیار بالاست. با این تفاسیر قبل از استفاده، بایستی تصفیه بر روی آن ها انجام شود و مواد آلاینده، میکروب‌ها و مواد مضر آن ها از بین برود. اما بسته به نوع و کیفیت پساب، روش‌های مختلفی ارائه‌شده است که در این فصل به برخی از آن ها اشاره خواهد شد.

2-1- شناسایی آلاینده فنلی

فنل و ترکیبات فنلی جزء مواد آلی بسیار پایدار بوده و از آلاینده‌های متداول منابع آبی می‌باشند. این ترکیبات بطور طبیعی از قطران زغال‌سنگ و تقطیر بنزین و به‌صورت مصنوعی در اثر حرارت دادن سولفات بنزن سدیمی با سود آبدار در فشار بالا تولید می‌شوند[]. به‌طورمعمول، سالانه حدود 6 میلیون تن فنل در سراسر جهان تولید می‌شود[2]. فنل و مشتقاتش در فاضلاب‌های صنایع مختلفی از قبیل پالایشگاه‌های نفت، کوره‌های زغال‌سنگ، کک سازی‌ها، کارخانه‌های پتروشیمی[2]، رزین و پلاستیک، کارخانه‌های پارچه و چرم، کاغذ و خمیرکاغذ، فرآیندهای ریخته‌گری و کارخانه‌های بازیافت کائوچو حضور داشته و عمدتاً از طریق تخلیه فاضلاب‌های این صنایع وارد محیط می‌شوند[3].

میزان فنل در پساب‌ صنایع مختلف، در جدول ‏1‑1 گزارش‌شده است.

فنل حتی با غلظت‌های کم نیز به زندگی ماهی‌ها آسیب می رساند[5]، بطوریکه محدوده سمیت این آلاینده برای انسان بین mg/l 24-10، برای ماهی‌ها بین mg/l 25-9 و غلظت کشنده در خون برابر با mg/l 150 است[6]. سازمان بهداشت جهانی[1]، حداکثر غلظت مجاز فنل در آب آشامیدنی را mg/l 1 تعیین کرده است[7].

مسمومیت انسان توسط فنل سبب بروز سردرد و سرگیجه، حالت تهوع، اشکال در بلعیدن غذا، آسیب کبدی، غش و … خواهد شد[8].

در جدول ‏1‑2، خواص فیزیکی و شیمیایی این آلاینده ذکرشده است.

3-1- روش های حذف فنل

روش‌های مرسوم تصفیه پساب‌های حاوی ترکیبات فنلی، به 3 دسته تقسیم می‌شوند[10]:

1- فیزیکی

2- شیمیایی

3- بیولوژیکی

از این میان، تصفیه فیزیکی به‌عنوان مؤثرترین و رایج‌ترین روش برای حذف ترکیبات فنلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

1-3-1- جذب سطحی

از میان روش‌های حذف، جذب سطحی یکی از ساده‌ترین و درعین‌حال پرکاربردترین روش‌های موجود است. بررسی‌ها نشان داده که تصفیه پساب حاوی ترکیبات فنلی توسط کربن فعال، یکی از روش‌هایی است که دارای پتانسیل بالایی در تصفیه دارد[8, 11, 12].

کربن فعال پودری[1] در مقایسه با کربن فعال دانه‌ای[2] نرخ جذب بسیار سریع‌تر و ظرفیت جذب بیشتری (با توجه به افزایش سطح، حجم منافذ و تخلخل) دارد[13]. با توجه به مزایای ذکرشده، عمدتا از کربن پودری در تصفیه آب آشامیدنی، پساب و بخصوص تصفیه آلودگی‌های ناگهانی استفاده می‌شود[14].

مهمترین عامل در روش جذب سطحی، انتخاب جاذب است. بنابراین جستجو برای جاذب کم‌هزینه و در دسترس باعث شده تا بسیاری از محققان به دنبال مواد طبیعی و مصنوعی به‌عنوان جاذب برای روش‌های اقتصادی و مؤثر باشند. اخیراً استفاده از جاذب‌های آلی به زمینه‌ای جذاب برای پژوهش‌ها تبدیل‌شده است[15]. اگرچه جاذب مورد استفاده ممکن است با توجه به شرایط عملیاتی و نوع آلاینده متفاوت باشد، اما خواص مؤثر بر بازدهی جاذب عبارت‌اند از:

1- سطح مؤثر بزرگ

2- همگن بودن اندازه منافذ

3- توانایی جذب انتخابی

4- احیاء آسان و قابلیت چندین بار استفاده

جاذب‌های مصنوعی که شرایط ذکرشده را داشته باشند بسیار گران‌قیمت بوده و بنابراین استفاده از جاذب‌های طبیعی به زمینه‌ای فعال برای پژوهش‌ها تبدیل شده است[16]. از جمله جاذب‌هایی که برای حذف فنل استفاده‌شده‌اند عبارت‌اند از: نانو ذرات اکسید آهن، سیلیکا ژل[1]، کربن فعال، رزین‌های پلیمری  و زئولیتی، نانو ذرات تیتانیوم اکسید، آلومینای فعال، خاک‌اره[2]، کربن پوسته تمبر هندی[3]، پوسته آناناس[4] و تفاله چای[6].

از جمله مزایای فرآیندهای جذب سطحی،سادگی عملیات و میزان جذب بالا است. معایب اصلی این روش، هزینه احیاء بالا و مقاومت مکانیکی ضعیف جاذب ها هستند [17, 18].

[1] Silica gel

[2] Sawdust

[3] Tamarind shell

[4] Pineapple peels

[1] Powdered activated carbon

[2] Granular activated carbon

[1] World Health Organisation (WHO)