بهمن 1392
 
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
چکیده:
بررسی رفتار خاک­ها در اثر بارگذاری­های متفاوت از مهمترین مسائل در مهندسی ژئوتکنیک می­باشد. رفتار خاک­ها وابسته به پارامتر­های متعددی نظیر دانه­بندی، جنس دانه­ها، نحوه بارگذاری، تاریخچه تنش و غیره است. عدم هم­محوری جهات تنش اصلی و کرنش اصلی پدیده­ای است که در سال­های اخیر توجه فراوانی را به خود جلب کرده است. این پدیده ناشی از ناهمسانی در رفتار خاک است. الگو­های رفتاری که بر اساس مستقل­های تنش و کرنش عمل می­کنند، قادر به ارائه عدم هم­محوری خاک در جهات مختلف نیستند.
در این پایان­نامه از نظریه چند صفحه­ای برای بررسی عدم هم­محوری استفاده شده است. این نظریه علاوه بر توانایی اعمال خواص ریزسنجی خاک مانند نسبت تخلخل، جنس دانه­ها و رفتار انبساطی و انقباضی خاک، قادر به اعمال بارگذاری­ در جهات مختلف است. به عبارتی این نظریه رابط میان خواص ماکروسکوپی و میکروسکوپی است. در این پایان­نامه ابتدا نتایج حاصل از چرخش محور­های اصلی در رفتار خاک بررسی گردیده و سپس عدم هم­محوری آن نشان داده شده است.
 
 
 
 
1-فصل اول: مقدمه و کلیات.. 1
1-1-   مقدمه.. 2
1-2-اهداف پایان­نامه .. 4
1-3-ساختار پایان­نامه . 4
2-فصل دوم: مطالعات گذشته.. 5
2-1-عدم هم­محوری در رفتار خاک.. 6
2-1-1-تعریف عدم هم­محوری.. 6
2-1-2-مطالعات انجام شده بر روی عدم هم­محوری.. 7
2-1-3-مطالعات عددی گذشته بر روی عدم هم­محوری.. 9
2-2-دستگاه سیلندر استوانه­ای.. 11
2-2-1-معرفی.. 11
2-2-2-قوانین آزمایش سیلندر استوانه­ای.. 12
2-2-3-مطالعات آزمایشگاهی گذشته بر روی عدم هم­محوری به ­وسیله­ دستگاه سیلندر استوانه­ای   17
3-فصل سوم: نظریه چند صفحه­ای.. 28
3-1-مقدمه.. 29
3-2-تاریخچه نظریه چند صفحه­ای.. 29
3-3-مفهوم عددی نظریه چند صفحه­ای.. 30
3-4-الاستیسیته و نظریه چند صفحه­ای.. 30
3-5-امتیازات نظریه چند صفحه­ای.. 34
3-6-تفسیر نظریه چند صفحه­ای.. 35
3-7-تعریف صفحات در فضای سه بعدی . 37
3-8-الگوی الاستو پلاستیک با قانون سخت­شوندگی همسان.. 38
3-8-1-بارگذاری، باربرداری و بارگذاری مجدد.. 43
3-8-1-1-اولین بارگذاری.. 44
3-8-1-2-باربرداری.. 44
3-8-1-3-بارگذاری مجدد.. 45
3-9-بیضی مقاومت   . 46
4-فصل چهارم: نتایج الگوی چند صفحه­ای.. 48
4-1-مقدمه                49
4-2-صحت سنجی مدل.. 49
4-2-1-شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی در حالت زهکشی شده با دانسیته نسبی 90%            50
4-3- بارگذاری تک­سویه در حالت زهکشی شده       .. 50
4-3-1-مسیر تنش.. 51
4-3-2-…………………………………………………………………………………………………. نتایج.. 52
4-4-چرخش خالص در حالت زهکشی شده.. 79
4-4-1-مسیر تنش.. 79
4-4-2-…………………………………………………………………………………………………. نتایج.. 80
4-5-بارگذاری تک­سویه در حالت زهکشی نشده .. 86
4-5-1-مسیر تنش.. 86
4-5-2-…………………………………………………………………………………………………. نتایج.. 87
4-6-چرخش خالص در حالت زهکشی نشده.. 109
4-6-1-مسیر تنش.. 109
4-6-2-……………………………………………………………………………………………….. نتایج… 109
5-فصل پنجم: نتایج و پیشنهادات.. 114
5-1-رفتار ماسه تحت بارگذاری تک­سویه در حالت زهکشی شده .. 115
5-2-رفتار ماسه تحت چرخش خالص محورهای اصلی تنش در حالت زهکشی شده                115
5-3-رفتار ماسه تحت بارگذاری تک­سویه در حالت زهکشی نشده .. 116
5-4-رفتار ماسه تحت چرخش خالص محورهای اصلی تنش در حالت زهکشی نشده      116
5-5-پیشنهادات . 117
6-منابع و مؤاخذ   .. 118
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
شکل ‏1‑1: ارتباط بین ناهمسانی و عدم هم­محوری.. 4
شکل ‏2‑1: نتایج آزمایش برش ساده[12] 8
شکل ‏2‑2: سیر تکامل عدم هم­محوری.. 10
شکل ‏2‑3:اجزای تنش در HCA، (a) محور مختصات سیلندر استوانه­ای (b) اجزای تنش، © اجزای کرنش، (d) تنش­های اصلی [23] 13
شکل ‏2‑4: تنش­ها و تغییرشکل­های میانگین.. 15
شکل ‏2‑5: جهت گام­های کرنش در آزمایشات °5/24 و°45 [37] 18
شکل ‏2‑6: آزمایشات °45 و °5/67 …… 19
شکل ‏2‑7: چرخش خالص با kPa 110 ….. 19
شکل ‏2‑8: جهت نمو کرنش اصلی در آزمایشات زهکشی شده با °5/24 و °45        20
شکل ‏2‑9: بردارهای نمو کرنش بر روی فضای تنش.. 21
شکل ‏2‑10: عدم هم­محوری تحت شرایط تنش بدون چرخش تنش اصلی.. 22
شکل ‏2‑11: بردار نمو کرنش ناشی از چرخش محورهای اصلی تنش (°R1+0).. 23
شکل ‏2‑12: بردار نمو کرنش ناشی از چرخش محورهای اصلی تنش (°180R2+)   23
شکل ‏2‑13: نمو کرنش پلاستیک واحد بر روی صفحه تنش ناشی از بارگذاری ساده[6] 25
شکل ‏2‑14: نمو کرنش پلاستیک واحد بر روی صفحه تنش ناشی از چرخش خالص[6] 25
شکل ‏2‑15: نمو کرنش پلاستیک واحد بر روی صفحه تنش ناشی از بارگذاری مرکب[6] 26
شکل ‏2‑16:مقایسه جهت­های تنش اصلی و نمو کرنش اصلی در صفحه فیزیکی حین چرخش تنشهای اصلی ]28[ 27
شکل ‏3‑1: 26 نقطه جهت انتگرال گیری عددی روی کره با شعاع واحد [29] 32
شکل ‏3‑2 الف: نمایش تجمع واقعی ذرات خاک ب: نمایش دو بعدی قطعات چند وجهی مصنوعی [29] 35
شکل ‏3‑3 رفتارشناسی نظریه چند صفحه­ای [1] 36
شکل ‏3‑4 موقعیت صفحات سیزده­گانه [29] 37
شکل ‏3‑5: سطح تسلیم، تابع پتانسیل خمیری، خط حالت بحرانی و دامنه کشسان در فضای σn:τ. 40
شکل ‏3‑6: تغییرات بر حسب ….. 45
شکل ‏4‑1: نتایج حاصل از شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی.. 50
شکل ‏4‑2:مسیرهای تنش برای بارگذاری تک­سویه.. 52
شکل ‏4‑3: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی در حالت زهکشی شده برای ◦0= α (a) اجزای تنش- کرنش انحرافی (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی ماکزیمم © کرنش حجمی-کرنش انحرافی (d) عدم هم­محوری جهت تنش و نمو کرنش.. 54
شکل ‏4‑4: تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی شده برای◦0=α. 55
شکل ‏4‑5: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی شده برای ◦0= α  59
شکل ‏4‑6: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی در حالت زهکشی شده برای◦ 15= α (a) اجزای تنش- کرنش انحرافی (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی ماکزیمم © کرنش حجمی-کرنش انحرافی (d) عدم هم­محوری جهت تنش و نمو کرنش.. 61
شکل ‏4‑7: تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی شده برای        ◦ 15= α. 62
شکل ‏4‑8: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی شده برای ◦15= α  63
شکل ‏4‑9: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی در حالت زهکشی شده برای◦ 30= α (a) اجزای تنش- کرنش انحرافی (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی ماکزیمم © کرنش حجمی-کرنش انحرافی (d) عدم هم­محوری جهت تنش و نمو کرنش.. 64
شکل ‏4‑10: تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی شده برای ◦30= α. 65
شکل ‏4‑11: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی شده برای ◦30= α  66
شکل ‏4‑12: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی در حالت زهکشی شده برای◦ 45= α (a) اجزای تنش- کرنش انحرافی (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی ماکزیمم © کرنش حجمی-کرنش انحرافی (d) عدم هم­محوری جهت تنش و نمو کرنش.. 68
شکل ‏4‑13: تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی شده برای ◦45= α. 69
شکل ‏4‑14: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی شده برای ◦45= α  70
شکل ‏4‑15: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی در حالت زهکشی شده برای◦ 60= α (a) اجزای تنش- کرنش انحرافی (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی ماکزیمم © کرنش حجمی-کرنش انحرافی (d) عدم هم­محوری جهت تنش و نمو کرنش.. 71
شکل ‏4‑16: تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی شده برای ◦60= α. 72
شکل ‏4‑17: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی شده برای ◦60= α  73
شکل ‏4‑18: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی در حالت زهکشی شده برای◦ 75= α (a) اجزای تنش- کرنش انحرافی (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی ماکزیمم © کرنش حجمی-کرنش انحرافی (d) عدم هم­محوری جهت تنش و نمو کرنش.. 74
شکل ‏4‑19: تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی شده برای ◦75= α. 75
شکل ‏4‑20: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی شده برای ◦75= α  76
شکل ‏4‑21: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی در حالت زهکشی شده برای◦ 90= α (a) اجزای تنش- کرنش انحرافی (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی ماکزیمم © کرنش حجمی-کرنش انحرافی (d) عدم هم­محوری جهت تنش و نمو کرنش.. 77
شکل ‏4‑22: تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی شده برای ◦90= α. 78
شکل ‏4‑23: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی شده برای ◦90= α  79
شکل ‏4‑24: مسیر تنش شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی.. 80
شکل ‏4‑25:(a) ارتباط تنش برشی- کرنش برشی (b) کرنش حجمی-زاویه چرخش محورهای اصلی تنش در چرخش خالص محورهای اصلی تنش. 81
شکل ‏4‑26: مسیر تنش بر روی صفحات فعال در چرخش خالص محورهای اصلی تنش   83
شکل ‏4‑27: تغییرات کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات سیزده­گانه در چرخش خالص محورهای اصلی تنش. 84
شکل ‏4‑28: عدم هم­محوری جهتهای تنش اصلی و نمو کرنش اصلی در چرخش خالص محورهای اصلی تنش در حالت زهکشی شده. 86
شکل ‏4‑29: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی برای آزمایشات زهکشی نشده ∙0=α- (a) تنش انحرافی- تنش موثر همجانبه (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی بزرگتر © فشار حفرهای-کرنش اصلی بزرگتر (d) عدم هم­محوری.. 88
شکل ‏4‑30: : تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی نشده برای ◦0= α. 89
شکل ‏4‑31: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی نشده برای ◦0= α  90
شکل ‏4‑32: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی برای آزمایشات زهکشی نشده ∙15=α – (a) تنش انحرافی- تنش موثر همه­جانبه (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی بزرگتر © فشار حفره­ای-کرنش اصلی بزرگتر (d) عدم هم­محوری.. 91
شکل ‏4‑33: : تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی نشده برای ∙15=α. 92
شکل ‏4‑34: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی نشده برای ∙15=α  94
شکل ‏4‑35: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی برای آزمایشات زهکشی نشده ∙30=α – (a) تنش انحرافی- تنش موثر همه­جانبه (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی بزرگتر © فشار حفره­ای-کرنش اصلی بزرگتر (d) عدم هم­محوری.. 95
شکل ‏4‑36: : تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی نشده برای ∙30=α. 96
شکل ‏4‑37: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی نشده برای ∙30=α  97
شکل ‏4‑38: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی برای آزمایشات زهکشی نشده ∙45=α – (a) تنش انحرافی- تنش موثر همه­جانبه (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی بزرگتر © فشار حفره­ای-کرنش اصلی بزرگتر (d) عدم هم­محوری.. 98
شکل ‏4‑39: : تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی نشده برای ∙45=α. 99
شکل ‏4‑40: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی نشده برای ∙45=α  100
شکل ‏4‑41: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی برای آزمایشات زهکشی نشده ∙60=α – (a) تنش انحرافی- تنش موثر همه­جانبه (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی بزرگتر © فشار حفره­ای-کرنش اصلی بزرگتر (d) عدم هم­محوری.. 101
شکل ‏4‑42: : تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی نشده برای ∙60=α. 102
شکل ‏4‑43: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی نشده برای ∙60=α  103
شکل ‏4‑44: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی برای آزمایشات زهکشی نشده ∙75=α – (a) تنش انحرافی- تنش موثر همه­جانبه (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی بزرگتر © فشار حفره­ای-کرنش اصلی بزرگتر (d) عدم هم­محوری.. 104
شکل ‏4‑45: : تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی نشده برای ∙75=α. 105
شکل ‏4‑46: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی نشده برای ∙75=α  106
شکل ‏4‑47: نتایج شبیه­سازی رفتار ماسه پرتوی برای

 

آزمایشات زهکشی نشده ∙90=α – (a) تنش انحرافی- تنش موثر همه­جانبه (b) تنش انحرافی- کرنش اصلی بزرگتر © فشار حفره­ای-کرنش اصلی بزرگتر (d) عدم هم­محوری.. 107
شکل ‏4‑48: : تغییرات (a) مسیر تنش و (b) کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در حالت زهکشی نشده برای ∙90=α. 108
شکل ‏4‑49: تغییرات نمو کرنش­های اصلی پلاستیک در حالت زهکشی نشده برای ∙90=α  109
شکل ‏4‑50: تغییرات فشار آب حفره­ای در اثر چرخش خالص محورهای اصلی تنش در حالت زهکشی نشده. 110
شکل ‏4‑51: مسیر تنش بر روی صفحات فعال در چرخش خالص برای ماسه پرتوی در حالت زهکشی نشده. 111
شکل ‏4‑52: تغییرات کرنش برشی پلاستیک بر روی صفحات فعال در چرخش خالص برای ماسه پرتوی در حالت زهکشی نشده. 112
شکل ‏4‑53: عدم هم­محوری جهتهای تنش اصلی و نمو کرنش اصلی در چرخش خالص محورهای اصلی تنش در حالت زهکشی نشده. 113
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1- فصل اول: مقدمه و کلیات
 
 
 
 
 
 
 
 

1-1-      مقدمه
خاک­ها از جمله مصالحی هستند که رفتار پیچیده­ای از خود نشان می­دهند. پوشش سطح زمین از این مصالح و پیچیدگی­های رفتاری آن­ها موجب شده است که رفتار تنش- کرنش آن­ها مورد مطالعه­ دقیق قرار گیرد. از عوامل اصلی این پیچیدگی­ها می­توان به چند فازی بودن و تغییرشکل­پذیری آن­ها اشاره کرد. تغییر­شکل خاک­ها به عوامل متعددی نظیر شکل و اندازه ذرات، تخلخل، چسبندگی و اصطکاک دانه­ها، درصد رطوبت، درصد اشباع، زهکشی، تقید جانبی، مسیر و تاریخچه تنش، سرعت بارگذاری و وضعیت همگنی و همسانی مصالح وابسته است. به همین دلیل پیش­بینی رفتار و یا تغییرشکل خاک­ها دشوار است [1].
در مهندسی ژئوتکنیک، عدم هم­محوری، نا متقارن بودن جهت تنش اصلی و جهت نمو کرنش اصلی تعریف می شود. این پدیده مهم هم در مسائل مهندسی و هم در نتایج آزمایشگاهی آزمایشات برش مستقیم و دستگاه سیلندر استوانه­ای[1] مشاهده می شود. آنالیز عددی انجام شده توسط یو[2] و یوان[3] [2]، [3] و یو و یانگ[4] [4] نشان داد که عدم هم­محوری خاک دانه­ای، تاثیرات مهمی در طراحی ژئوتکنیکی دارد. آن­ها نتیجه گرفتند که طراحی فنداسیون­های سطحی بدون در نظر گرفتن عدم هم­محوری، می­تواند خلاف جهت اطمینان باشد. اهمیت در نظر گرفتن عدم هم­محوری در طراحی ژئوتکنیکی سازه­ها، تصدیق شده است [2]. مدل­هایی که عدم هم­محوری رفتار خاک را در نظر گرفته­اند توسط محققین زیادی ایجاد شده­اند ( [5]یاتومی[5] و [6] گوتیرز[6] و [7] لی[7] و دافیلیاس[8] و [8]لشکری و لطیفی و[9]،[10] جیانگ[9] و…).
برای اولین بار در سال 1967، [11]، [12] روسکو[10] عدم هم­محوری جهت تنش­های اصلی و جهت نمو کرنش را در آزمایش برش ساده گزارش داد. بر اساس تحقیقات آزمایشگاهی میکرو­مکانیکی با استفاده از دیسک نوری به عنوان شبیه­ساز دو بعدی محیط دانه­ای، [13] درشر[11] و جوسلین دی یونگ[12] شواهد بیشتری از عدم هم­محوری را گزارش دادند. [9] آرتور[13] و ونگ[14] با استفاده از آزمایش برش ساده نشان دادند که در نمونه ماسه­ای تحت چرخش پیوسته محور تنش اصلی، انحراف بین جهت­های نمو تنش اصلی و نمو کرنش اصلی می­تواند بیش از 30 باشد. آزمایش­های انجام شده با HCA[15] نشان دادند که مواد دانه­ای هنگامی که تحت چرخش خالص محور­­های اصلی قرار می­گیرند، عدم هم­محوری را در رفتار خود نشان می­دهند ( [10] سیمز[16] ، [11] ایشیهارا[17] و توهاتا[18] ، [12] میورا[19]). عدم هم­محوری به ناهمسانی ماده و تاریخچه بارگذاری وابسته است.
شکل ‏1‑1 یک نمونه ناهمسانی را نشان می دهد. در شکل (a)1-1 ، اگر جهت بارگذاری عمود بر لایه­ها باشد، جهت تنش اصلی و نمو کرنش اصلی هم­محور خواهند بود، حتی اگر نمونه ناهمسان باشد. همان­طور که در شکل (b)1-1 نشان داده می­شود، هنگامی که جهت بارگذاری و لایه­ها بر هم عمود نباشد، محور نمو کرنش از محور تنش اصلی انحراف پیدا می کند و عدم هم­محوری رخ می­دهد.
پیش­بینی دقیق بزرگی و جهت تغییر­شکل خاک به هنگام نصب یک سازه بر روی آن اهمیت فراوانی دارد. بنابراین نیاز است که قوانین عدم هم­محوری در توسعه کرنش­های پلاستیک به­کار برده شوند.
شکل ‏1‑1: ارتباط بین ناهمسانی و عدم هم­محوری

1-2-      اهداف پایان­نامه
هدف اصلی این پایان­نامه بررسی عدم هم­محوری جهت تنش­های اصلی و نمو کرنش­های اصلی با استفاده از نظریه چند صفحه­ای است. در این نظریه از الگوی الاستوپلاستیک با قانون سخت­شوندگی همسان استفاده شده است. از امتیازات این نظریه وابستگی رفتار خاک به جهات مختلف بارگذاری و توانایی اعمال ناهمسانی به خاک در جهات مختلف است. همچنین این الگو قادر به پیش­بینی صفحه گسیختگی تحت بارگذاری­های مختلف می­باشد.
[1] Hollow cylinder Test
[2] Yu
[3] Yuan
[4] Yang
[5] Yatomi
[6] Gutierrez
[7] Li

سیکل نادرست:

علایم فرسودگی شغلی، زندگی فرد را مختل می سازد، احساس گناه، ناامیدی و فرسودگی در فرد به وجود می آید وبا از بین رفتن اشتیاق واحساسات مثبت در او،بیماری ها آغاز میشوند عملکرد فرد به طور کامل افت پیدا می کند و با این کاهش عملکرد ، احساس گناه در وی ظاهر می شود و در نتیجه، سیکل معیوبی پدید می آید (گل پرور، واثقی و جوادیان ، 1390) .

عقب نشینی احساسات
افرادی که دچار فرسودگی شغلی می شوند، رفته رفته احساسات مثبتی که نسبت به کارشان را داشته اند، از دست می دهند وبی تفاوتی واحساسات منفی را تجربه می کنند، زیرا چنین می اندیشند که اجتماع نتوانسته است آنها راحمایت کند.این عقب نشینی و قطع ارتباطات دوستانه و کنار کشیدن از امور و کسانی که به آنها علاقه دارند باعث از دست دادن پشتیبانی و حمایت اجتماعی شده و میل به تنها بودن درآنان قوت می گیرد. این رویداد، خود باعث تشدید فرسودگی شغلی در این افراد می شود.

کاهش عملکرد
در روند فرسودگی شغلی، فرد از کار خود خسته میشود واشتیاق وهمچنین تمرکز  خود را ازدست می دهد و نمی تواند برای انجام دادن وظایف شغلی خود، به درستی تصمیم گیری کند در این شرایط سطح عملکرد شغلی فرد کاهش یافته و هرچه کار کسل کننده تر می شود،

 

احتمالا تعداد موارد غیبت فرد از کار نیز، افزایش می یابد در این شرایط، حتی وقتی که فرد در محیط کار خود حاضر می شود، از نظر فکری فعال نیست. بروز بیماری های جسمی، مصرف مواد و کشمکش های بین فردی نیز ادامه کار را برای فرد مشکل تر می سازد و همه این عوامل مجموعا باعث کاهش عملکرد شغلی او می شوند (گل پرور و همکاران ، 1383).

8.کاهش سطح سلامت جسمی

فرسودگی شغلی میتواند احساسات وعواطف فرد را دستخوش تغییر کند و این تغییرات نیز موجب افت ونزول وی در همه ابعاد زندگی می گردد این افراد پیوسته ناخوشی های مزمنی مانند سرماخوردگی، سردرد و کمردرد راتجربه میکنند . همچنین ممکن است این افراد گرفتار تنش های فیزیکی شوند. این تنش ها می توانند بسیار آسیب زا باشند و فرد مبتلا را بیش از سایرین دچار بیماری هایی از قبیل آنفلونزا، واکنش های آلرژیک، بی خوابی، 

چکیده. 1

فصل اوّل: مقدّمه و کلیّات. 2

1-1- اهمّیّت نخود. 3

1-2- منشاءِ نخود. 3

1-3- اصلاح نخود برای مقاومت به خشکی. 4

1-4- ژنتیک نخود. 5

1-5- سازگاری. 6

1-6- پایداری. 7

1-6-1- پایداری و ثبات عملکرد در اصلاح نباتات. 7

1-6-2- اثر متقابل ژنوتیپ و محیط. 8

1-6-3- روش­های کاهش اثر متقابل ژنوتیپ و محیط. 9

1-6-3-1- گروه­بندی محیط­ها. 9

1-6-3-2- استفاده از هموژن­ها و مخلوط­های ژنتیکی. 9

1-6-3-3- انتخاب فصلی متقابل. 10

1-6-3-4- ژنوتیپ­های پایدار. 10

1-7- روش­های تجزیّه­ آماری. 10

1-7-1- تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی. 10

1-8- روش­های تجزیّه پایداری. 11

1-8-1- روش تجزیّه واریانس. 12

1-8-2- روش واریانس محیطی (Si2) 13

1-8-3- روش ضریب تغییرات محیطی (CVi) 14

1-8-4- روش اِکووالانس ریک. 14

1-8-5- واریانس پایداری Shukla 15

1-8-6- روش تجزیّه رگرسیون. 15

1-8-7- روش رگرسیون خطّی (LR) 15

1-8-7-1- رگرسیون خطّی. 16

1-8-7-1-1- مدل Eberhart و Russel 16

1-8-7-1-2- مدل Perkins و Jinks 17

1-8-7-1-3- مدل Freeman و Perkins 18

1-8-8- ضریب تشخیص (Ri2) 18

1-8-9- شاخص برتری (Pi) 18

1-9- دسته­بندی شاخص­های پایداری پارامتری. 19

1-9-1- پایداری نوع اوّل یا (T1) 19

1-9-2- پایداری نوع دوّم یا (T2) 20

1-9-3- پایداری نوع سوّم یا (T3) 20

1-9-4- پایداری نوع چهارم یا (T4) 21

1-10- روش­های نا­پارامتری تجزیّه پایداری. 21

1-11- اهداف مشخّص تحقیق. 23

فصل دوّم: بررسی منابع. 24

2-1- بررسی مرور منابع. 25

فصل سوّم: موّاد و روش‌ها. 33

3-1- مشخّصات موّاد آزمایشی. 34

3-2- خصوصّیّات طرح آزمایشی. 34

3-3- اندازه­گیری صفت آزمایشی. 36

3-4- تجزیّه و تحلیل­های آماری. 36

3-4-1- تجزیّه­های واریانس و آزمون مقایسه میانگین­ها. 36

3-4-2- تجزیّه­های همبستگی و مؤلّفه­های اصلی. 36

3-4-3- تجزیّه پایداری. 36

3-4-4- روش­های پارامتری. 37

3-4-5- روش­های نا­پارامتری. 38

3-4-5-1- روش Nassar و Huehn. 38

3-4-5-2- روش Thennarasu. 38

3-4-5-3- ارزش پایداری AMMI 39

3-4-5-4- شاخص عملکرد – پایداری (Ysi) 39

3-4-5-5- شاخص GSI 40

3-4-6- روش میانگین مجموع رتبه (RSM) 41

فصل چهارم: نتایج و بحث. 42

4-1- نتایج حاصل از تجزیّه واریانس مرکّب عملکرد. 43

4-2- تجزیّه پایداری. 46

4-2-1- نتایج تجزیّه پایداری به روش پارامتری. 46

4-2-1-1- واریانس محیطی (Si2) 46

4-2-1-2- ضریب تغییرات محیطی. 47

4-2-1-3- اِکووالانس ریک. 47

4-2-1-4- واریانس پایداری Shukla 48

4-2-1-5- شاخص برتری (Pi) 48

4-2-1-6- شاخص انحراف از خطّ رگرسیون (S2di) و ضریب رگرسیون (bi) 48

4-2-1-7- ضریب تشخیص (Ri2) 49

4-2-2- تجزیّه همبستگی شاخص­های پارامتری. 52

4-2-3- تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های پارامتری. 54

4-3- نتایج تجزیّه پایداری به روش نا­پارامتری. 55

4-4- همبستگی شاخص­های نا­پارامتری و عملکرد. 63

4-5- تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های نا­پارامتری. 66

4-6- نتیجه­گیری. 68

4-7- پیشنهادات. 70

منابع. 71

چکیده انگلیسی. II

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 3-1: موقعیّت جغرافیایی و آب و هوایی محلِّ اجرای آزمایش  34

جدول 3-2: ژنوتیپ­های مورد مطالعه. 35

جدول 3-3: صفت مورد مطالعه و علامت اختصاری. 36

جدول 4-1: تجزیّه واریانس مرکّب صفت اندازه­گیری شده (عملکرد دانه)  44

جدول 4-2: مقایسه­ی میانگین­ عملکرد 20 ژنوتیپ نخود در محیط­های مختلف. 45

جدول 4-3: مقادیر شاخص­های پارامتری. 50

جدول 4-4: رتبه­بندی ژنوتیپ­های مورد مطالعه بر اساس شاخص­های پارامتری. 51

جدول 4-5: تجزیّه همبستگی شاخص­های پارامتری با عملکرد دانه­ی 20 ژنوتیپ نخود. 53

جدول 4-6: مقادیر شاخص­های نا­پارامتری برای ژنوتیپ­های نخود. 60

جدول 4-7: ادامه­ی مقادیر شاخص­های نا­پارامتری برای ژنوتیپ­های نخود  61

جدول 4-8: رتبه­بندی ژنوتیپ­ها بر اساس شاخص­های نا­پارامتری. 62

جدول 4-9: تجزیّه همبستگی شاخص­های نا­پارامتری با عملکرد دانه­ی 20 ژنوتیپ نخود. 65

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

شکل 4-1: تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های پارامتری. 55

شکل 4-2: تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های نا­پارامتری. 67

 

 

چکیده
به ­منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و مطالعه­ی سازگاری و پایداری، عملکرد دانه­ی 20 ژنوتیپ نخود در مزرعه­ی تحقیقاتی دانشکده­ی کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه، به مدّت چهار سال زراعی (1391-1387)، در دو محیط دیم و آبی، در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار، مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیّه واریانس مرکّب نمایانگر اختلاف معنی­داری برای اثر ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل آن­ها بود که بیانگر وجود تنوّع ژنتیکی و امکان انتخاب ژنوتیپ­های پایدار می­باشد. بر اساس اکثر معیارهای پارامتری محاسبه شده، ژنوتیپ­های شماره­ی 16 (FLIP 99-26C) و                 20 (FLIP 00-6C) پایدارترین ژنوتیپ­ها با میانگین عملکردی بالاتر از میانگین جامعه، معرّفی شدند. نتایج تجزیّه­ همبستگی شاخص­های پارامتری نشان داد، بین پارامترهای پایداری، شاخص واریانس محیطی (Si2) بیشترین همبستگی مثبت و معنی­دار (**830/0) و شاخص برتری (Pi) بیشترین همبستگی منفی و معنی­دار (**90/0-) را با صفت عملکرد دانه داشتند. نتایج تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های پارامتری مشخّص نمود، مؤلّفه­ی اوّل 32/53 درصد و مؤلّفه­ی دوّم 14/37 درصد از تغییرات را توجیه نمودند. در داده­های اصلی، فرض صفر، مبنی بر تساوی پایداری ژنوتیپی، در سطح احتمال پنج درصد رد شد (1/30=، 69/46= و 54/31=). این شاخص­ها نشان می­دهند، ژنوتیپ­ها، دارای سازگاری متفاوتی برای شرایط دیم و آبی هستند. سازگارترین و پایدارترین ژنوتیپ آن است که Si(1) و Si(2) آن حدّاقل باشد و با توجّه به اینکه 0=Si(2)=Si(1) به معنی حدّاکثر پایداری می­باشد بنابراین ژنوتیپ شماره­ی 16 (FLIP 99-26C)، دارای بیشترین پایداری است. به دلیل وجود همبستگی شاخص انتخاب ژنوتیپ (GSI)با شاخص­های ناپارامتری Nassar و Huehn، Thennarasu، میانگین مجموع رتبه (RSM) و انحراف معیار رتبه (SDR)، می­توان اظهار نمود شاخص GSI، شاخصی معتبر و مطمئن برای انتخاب ژنوتیپ­های پایدار به ­شمار می­رود. تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های ناپارامتری، مشخّص کرد که دو مؤلّفه­ی اوّل در مجموع 21/88 درصد از تغییرات موجود بین شاخص­های ناپارامتری را توجیه نمودند.

 

کلمات کلیدی: نخود، تجزیّه­ پایداری، شاخص­های ناپارامتری، شاخص­های پارامتری و تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اوّل
مقدّمه و کلیّات
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- اهمّیّت نخود

نخود در زبان فارسی تحتِ عناوین نخود زراعی، نخود ایرانی و نخود کابُلی و در زبان انگلیسی با           نام­هایِNgalgram ،Chickpea ،Filed pea ، Gram و Garbanzo خوانده می­شود. ازدیاد جمعیّت و نیاز روز ­افزونِ بشر به موّاد غذایی از یک سو و کمبود منابع تولید از سوی دیگر، اندیشه­ی محقّقان و دولت­مردان را در این راستا سوق داده است که تنها راه دست­یابی به خودکفایی کشاورزی -به دلیل محدودیّت منابع آبی و خاکی هر کشور- افزایش عملکرد در واحد سطح است. این امر میسّر نمی­شود مگر به وسیله­ی بهره­گیری از علم ژنتیک و اصلاح نباتات که در نتیجه­ی آن با تولید ارقام پُر­­محصول، می­توان عملکرد در واحد سطح را افزایش داد. رژیم غذایی عمده­ی مردم جهان در اکثر کشورها را غلّات و حبوبات تشکیل می­دهد  (Saxena, 1997). در اغلب کشورهایی که با کمبود مواد غذایی رو­برو هستند، کمیّت و کیفیّت پروتئین مسئله­ی اصلی تغذیه می­باشد. ترکیبِ مناسبی از پروتئین گیاهی، به وسیله­ی­ مصرف حبوبات، می­تواند مشکلات سوءِ­تغذیه و نیز بخشی از کمبود پروتئین بدن را مرتفع سازد (کوچکی، 1386).

نخود یکی از مهم­ترین حبوبات خوراکی خاورمیانه است که به­ صورت پخته، لپه، آجیل و دانه­های سبز آن نیز به شکل تازه­خوری در سبد غذایی روزانه مصرف می­شود. همچنین کاه و کلش، شاخ و برگ و حتّی دانه­های نامرغوب نخود به عنوان علوفه مورد تعلیف احشام قرار می­گیرد. نخود سفید رنگ معمولی، حاوی مقدار قابل توجّهی پروتئین می­باشد که معمولاً دیر ­هضم است. میزان پروتئین نخود معمولی حدوداً 20 درصد است، به­ همین ­دلیل مصارف بالایی دارد (کریمی، 1383). حبوبات را گوشت فقرا نامیده­اند؛ به ­طور ­کلّی بین مقدار حبوبات مصرفی و میزان مصرف غذاهایی که منشأ دامی دارند، یک رابطه­ی معکوس وجود دارد. بر همین اساس، حبوبات قسمت عمده­ای از غذای مردم کشور­های فقیر­­نشین در مناطق خشک را تشکیل می­دهند. از سوی دیگر، به ­دلیل قابلیّت هم­زیستی حبوبات با باکتری­های تثبیت­کننده­ی نیتروژن مولکولی جَو، در برقراری تعادل عناصر معدنی خاک، در اکوسیستم­های زراعی نیز حائِز اهمّیّت هستند و قرار دادن آن­ها در تناوب، به پایداری سیستم­های زراعی کمک می­کند (Saxena, 1997).

1-2- منشاءِ نخود
نخود تاریخچه­ای بسیار قدیمی دارد، مبدأِ آن را غرب آسیا و جنوب اروپا می­دانند. قرن­هاست که کشت و ­کار نخود در کشور­های خاورمیانه، هندوستان، پاکستان، ایران، حتّی یونان و جنوب اروپا رواج دارد (کریمی، 1383). از حدودِ 14700 سال پیش، انسان­ها بسیاری از گونه­های گیاهی را در خاورمیانه به منظور تأمین احتیاجات­شان اهلی و مهار کرده­اند. به­ نظر می­رسد، کشاورزی با یک گروه هفت­­تایی از گیاهان  دانه­ای (گندم اینکورن دیپلوئید[1]، گندم اِمِر تتراپلوئید[2]، جو، نخود زراعی، نخود فرنگی، عدس و ماش تلخ) به علاوه­ی کتان شروع شده است که «بسته­ی گیاهان بنیان­گذار[3]» نام گرفته­اند. Vavilov یک مرکز اوّلیّه در جنوب غربی آسیا و مدیترانه و یک مرکز ثانویه­ی ابتدایی را به عنوان مراکز منشاءِ نخود معرفی نمود (Saxena and Singh, 1997).

Van der Maesen   در سال 1972، منابع موجود در مورد تاریخچه­ی اهلی شدن و پراکنش نخود را مورد بررسی قرار داد؛ قدیمی­ترین نشانه­ای که در مورد نخود به ­دست آمده است، مربوط به 5450 سال قبل از میلاد مسیح در ناحیه­ی هاسیلر[4] در نزدیکی بوردور[5] ترکیه است. در منطقه­ی جریکو[6] نمونه­هایی از بذر نخود پیدا شده است که مربوط به 3200 سال قبل از میلاد می­باشند. آخرین نمونه به 2000 سال قبل تعلق دارد که در هند دیده شده است (آقایی و کانونی، 1383).

1-3- اصلاح نخود برای مقاومت به خشکی
تلاش متخصّصین اصلاح نباتات در ایجاد واریته­هایی است که کمترین کاهش عملکرد را در شرایط متوسّطی از تنش، دارا باشند. سازش گیاه با شرایط محیطی، به چهار روش کلّی صورت می­گیرد.

تکاملی (رشد)
مرفولوژیکی
فیزیولوژیکی
متابولیکی
ارزیابی صفات گیاه در این چهار سطح برای سازگاری به تنش محیطی، یکی از اهداف تحقیقات در رابطه با مقاومت به تنش است و تشخیص این سازگاری به تنش، در اصلاح نباتات اهمّیّت زیادی دارد. انتخاب و جدا­سازی ژنوتیپ­های مفید از نظر تحمّل به تنش به دو صورت مستقیم و غیر ­مستقیم        انجام می­گیرد.

مستقیم یا مشاهده­ای، در مورد مطلق، تحت شرایط تنش کنترل شده، اعمال می­شود و پیشرفت­های بسیاری نیز از این طریق به دست آمده است.

غیر مستقیم، عبارت است از غربال کردن و انتخاب برای خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی که با تحمّل به تنش محیطی، همبستگی دارند.

معیارهای انتخاب غیر مستقیم در اصلاح برای مقاومت به تنش و عملکرد بالا توسّط فیزیولوژیست­ها و به­نژاد­گران تعیین می­گردد. صفاتی که برای انتخاب استفاده می­شوند باید دارای خصوصیّات زیر باشند.

از واریانس ژنتیکی کافی­ای برخوردار باشند.
وراثت­پذیری بالایی داشته باشند.
دارای همبستگی بالا با عملکرد، در شرایط تنش یا با شاخص مقاومت به تنش، بر ­اساس عملکرد باشند.
ترجیحاً صفات به نحوِ مؤثری با عملکرد همبستگی معنی­دار داشته باشد.
به سادگی و سریع جهت ارزش اقتصادی ارزیابی شوند.
انتخاب برای تعیین ژنوتیپ­های مقاوم به خشکی، ممکن است در محیط تنش یا بدون تنش انجام گیرد؛ بر این اساس Hurd در سال 1986 برای اوّلین بار مطرح نمود که از اقلیم­های نیمه خشک می­توان برای تهیّه­ی ارقام مقاوم به خشکی بهره گرفت. Quizenberry و Reitz در سال 1976، پس از مطالعه در این زمینه توجیه نمودند که انتخاب ارقامِ دارای عملکردِ برتر در شرایط محیطی مساعد، سودمندی بیشتری نسبت به انتخاب در شرایط تنش خشکی دارد؛ احتمالاً وجود سطوح مختلف تنش خشکی در محیط، فقط به بزرگی اختلاف عملکرد ارقام انتخاب شده می­اَفزاید. بنابراین می­توان از یک روش مرکّب برای بهبود عملکرد در محـــــدوده­­ای خاص از تنش خشکی استفاده نمود تا سازگـارترین ژنوتیپ­ها شناسایی شــوند (عبدمیشانی و شاه­نجات­بوشهری، 1376).

 

1-4- ژنتیک نخود
   نخـود گیــاهی دیپلوئیــد با 2n= 2x= 16 كرومـوزوم و خودگشــن، از خانواده­ی بقولات (Leguminosae) است (Auckland and Van der Maesen, 1980). در سال 1972 Van der Maesen و پس از آن در سال 1980 Auckland و Van der Maesen اغلب نخود را به دو گروه اصلی تقسیم می­کنند. این تقسیم­بندی بر اساسِ اختلاف در اندازه، شكل و رنگِ بذر است. تیپی كه دارای دانه­ی درشت، گرد و سفید یا زرد كم رنگ (كِرِم) می­باشد، به تیپِ كابُلی معروف است؛ گل­های این تیپ رنگی نیستند. تیپی كه دارای دانه­ی ریز، زاویه­دار با لبه­ی تیز و در رنگ­های مختلف است، به تیپ دِسی[7] معروف است؛ این تیپ معمولاً دارای گل و ساقه رنگی است و گاهی برگ­های آن نیز رنگی می­باشند. اگر چه این گروه­ها قرن­ها پیش از هم جدا شده­اند امّا موانعی برای دورگ­گیری بین آن­ها وجود ندارد. دورگ­گیری بین این دو گروه ممكن است موجب ظهور اختلاف ژنتیكی یا صفات ژنتیكی جدیدی شود كه برای اصلاح نخود و مطالعه­ی سیستـم ژنی Cicerمفید می­باشد (صبّاغ­پور، 1374). در ارتباط با ژنتیك نخود و به ویژه تشخیص    ماركِر­های[8] ژنتیكی جدید و مفید، تهیّه­ی كاریوتیپ[9] استاندارد و نقشه­های دقیق لینكاژ[10] در كروموزوم­های نخود، لازم است كه تحقیقات گسترده­ای انجام شود. ماركرهای مورفولوژیكی و بیوشیمیایی می­توانند در تعیین مكان و ارزیابی نقشه­ی لینكاژ نخود و تشخیص لینكاژهای جدید استفاده شوند. انتظار می­رود برخی شباهت­ها بین جنس Cicer و دو جنس خویشاوند Pisum و Lens وجود داشته باشد كه بعد از تهیّه­ی نقشه و گروه­های لینكاژ مشخّص خواهد شد (Blixt, 1972)، (Marx, 1977) و                         (Ladizinsky and Adler, 1984). از میان 300 ژنِ شناخته شده در جنس Pisum، بیش از 200 عدد آن­ها در هفت گروهِ لینكاژ قرار گرفته­اند که ظاهراً مطابق با همان هفت جفت كروموزوم موجود در این جنس است. بر اساس «قانون سری­های همولوگ[11] Vavilov» كه بعدها توسّط Gustafsson و Lundqvist در سال 1981 نام آن به «قانون تنوّع موازی[12]» تغییر یافت، ژن­های زیادی با اثرات مشابه در جنس­های خویشاوند نزدیك وجود دارد بنابراین انتظار می­رود كه ژن­های مشترك زیادی بین جنسCicer و      جنس­هایی مانندPisum و Lens وجود داشته باشد. همچنین وجود گروه­هایِ لینكاژِ مشترك نیز امكان­پذیر است (Saxena and Singh, 1997).
1-5- سازگاری
سازگاری به تغییرات وراثت­پذیر در ساختمان و رفتار یک موجود که موجب افزایش احتمال بقا و    تولید­مثل آن در یک محیطِ بخصوص می­شود، اطلاق می­گردد (دشتکی و همکاران، 1383). سازگاری قابلیّت یك ژنوتیپ، برای تولید دامنه­ی مفیدی از فنوتیپ­ها، در محیط­های متفاوت است (فرشادفر، 1377). معمولاً سازگاری یك ژنوتیپ در چند محیط به وسیله­ی اثر متقابل آن ژنوتیپ با محیط­های متفاوت آزمون      می­شود. یک ژنوتیپ هنگامی سازگاری یا پایداری بالایی دارد كه میانگین عملكرد بالایی نیز داشته باشد و در ضمن، عملكرد نیز نوسان اندكی در محیط­های مختلف داشته باشد (Ashraf et al., 2001).

موفقّیّت عملكرد ارقام در مكان­ها و سال­های مختلف از اهمّیّت ویژه­ای برخوردار است. در حالی كه برخی از ارقام به طیف وسیعی از شرایط محیطی سازگاری دارند (سازگاری عمومی[13])، سایرین در تخصیص استعداد خود در محدودیّت واقع هستند (سازگاری خصوصی[14]). ارقامی وجود دارند كه با وجود سطح حاصل­خیزی محیط، عملكرد مشابهی دارند. ارقامی نیز عملكردشان به طور مستقیم با استعداد حاصل­خیزی محیط، در ارتباط است (عبدمیشانی و شاه­نجات­بوشهری، 1376).

1-6- پایداری
   به تولید عملکرد­های ثابت در مکان­ها یا سال­های مختلف، پایداری گفته می شود (Fernandez, 1992). با توجه به هدف و صفت مورد مطالعه، دو مفهوم از پایداری، یكی «پایداری پایا (استاتیكی)»[15] و دیگری «پایداری پویا (دینامیكی) »[16] وجود دارد. طبق مفهوم پایداری پایا، ژنوتیپی پایدار است كه وضعیت آن    علی­رغم تغییر در شرایط محیطی، بدون تغییر و ثابت باقی بماند؛ چنین ژنوتیپ پایداری فاقد هر گونه انحراف از میزان صفت مورد انتظار است. این مطلب بدان معنا است كه واریانس آن ژنوتیپ، در میان محیط­ها، صفر است. در پایداری پویا یك پاسخِ قابل پیش بینی، نسبت به عوامل محیطی وجود دارد. طبق مفهوم پایداری دینامیكی، ژنوتیپ پایدار فاقد هر گونه انحراف نسبت به این پاسخ به محیط­ها­ست؛ این نوع پایداری، «پایداری زراعی»[17] نامیده می شود و از «پایداری زیستی»[18] كه مترادفِ پایداری استاتیكی است قابل تشخیص است (فرشادفر، 1377).

مطالعه و بررسی میزان سازگاری و پایداری ارقام در شرایط محیطی مختلف در برنامه­های اصلاحی از اهمّیّت ویژه­ای برخوردار است. به علّت واکنش متفاوت ارقام در برابر تغییرات محیطی، عملکرد ارقام از محیطی به محیط دیگر تغییر می­کند. معمولاً یک رقم در محیط­های مختلف حدّاکثر پتانسیل محصول را تولید می­کند امّا نمی­توان با مطالعه­ی سازگاری و پایداری عملکرد آن­ها در محیط­های مختلف، رقمی را که در کلیّه­ی مناطق اقلیمی، عملکرد قابل قبولی داشته و همچنین سازگاری عمومی وسیعی با محیط­های مختلف دارا باشد، انتخاب و توصیّه نمود (دشتکی و همکاران، 1383).

1-6-1- پایداری و ثبات عملكرد در اصلاح نباتات
معمولاً زارعین و اصلاح­کنند­گان نبات به میزان عملكرد و پایداری واریته اهمّیّت می­دهند. میزان عملكرد بستگی به ظرفیّت ژنتیكی عملكرد، یعنی ژن­های مثبتی دارد كه در جریان اصلاح به رقم وارد شده است. پایداریِ عملكرد به ظرفیّتِ رقم از نظرِ عكس­العمل در شرایطِ محیطیِ متفاوت، بستگی دارد (عبدمیشانی و شاه­نجات­بوشهری، 1376). توجّه به اهمّیّت انعطاف­پذیری موجودات زنده، سبب افزایش فعالیّت           به­نژاد­گران گیاهی در تهیّه­ی ارقام دارای سازگاری وسیع شده است. قابلیّت برخی از ارقام زراعی كه بتوانند به خوبی در شرایط متفاوت محیطی رشد و نمو نمایند، سالیان درازی است كه مورد توجّه قرار گرفته است. این امر موجب شده كه در برنامه­های اصلاحی، بر “پایداری فنوتیپی[19]” تأكید بیشتری صورت گیرد (امیری، 1375). معمولاً اصلاح­گران سعی می­کنند ژنوتیپ­هایی را انتخاب كنند كه قدرت پایداری و عملكرد بالایی در همه­ی سال­ها و مكان­ها داشته باشند. در مجموع یك ژنوتیپ زمانی پایدار است كه عملكرد آن از میانگین عملكرد یك گروه از ژنوتیپ­های استاندارد در محیط­های مختلف انحراف نداشته باشد              (Gancales et al., 2003).

1-6-2- اثر متقابل ژنوتیپ و محیط[20]
   اثر متقابل ژنوتیپ و محیط یكی از مسائل مهم در مطالعات صفات كمّی می­باشد زیرا این اثر تفسیر آزمایشات ژنتیكی را پیچیده و پیش بینی­ها را مشكل می­سازد و این موضوع خصوصاً در اصلاح گیاهان و حیوانات كه یك ژنوتیپ در محیطی انتخاب می­گردد و در محیط دیگر مورد استفاده واقع می­شود، ایجاد مشكل می­کند (Kearsey and Harpel, 1996). اهمّیّت اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای اصلاح­کنند­گان نبات را می­توان به شرح زیر بیان نمود (والتر[21]، 1375).

1- نیاز به ایجاد ارقام برای اهداف خاص، به وسیله آگاهی از اثر متقابل ژنوتیپ­ها با عوامل محیطی قابل پیش­بینی تعیین می­گردد.

2- نیاز بالقوّه برای ارقام خاص در مناطق جغرافیایی مختلف منوط به آگاهی از اثرات متقابل ژنوتیپ در محیط است.

3- اختصاص مؤثر منابع برای آزمون ژنوتیپ­ها در مكان­ها و سال­های مختلف بر پایه­ی اهمّیّت نسبی اثرات متقابل ژنوتیپ در مكان، ژنوتیپ در سال و ژنوتیپ در مكان در سال می­باشد.

4- عكس­العمل ژنوتیپ­ها بر قدرت تولیدی محیط­های مختلف ثبات عملكرد آن­ها را مشخّص می­کند.      اطّلاع از ثبات محیطی ژنوتیپ­ها در تعیین مناسب آن­ها، هنگامی كه احتمالاً نوسانات در شرایط رشد وجود دارد، مفید است.

وقتی ارقام زراعی را در محیط­های مختلف مورد مقایسه قرار می­دهیم، عملكرد نسبی آن­ها در مقایسه با یكدیگر مشابه نیست. به تغییری كه در عملكرد نسبی ژنوتیپ­ها در محیط­های مختلف پدید می­آید «اثر متقابل ژنوتیپ و محیط» می­گویند. اثر متقابل ژنوتیپ و محیط در گیاهان پاسخ متفاوتی از جانب ژنوتیپ­ها به تغییر شرایط محیطی است و باعث كاهش انتخاب در برنامه­های اصلاحی شده كه در نتیجه به كاهش پیشرفت ژنتیكی منجر می­گردد (Vargass et al., 1998).

1-6-3- روش­های كاهش اثر متقابل ژنوتیپ و محیط
اثر متقابل ژنوتیپ و محیط یكی از مسائل مهم در اصلاح نباتات است كه در توسعه و گسترش    واریته­های اصلاح شده، از اهمّیّت فراوانی برخوردار است. اثر متقابل ژنوتیپ و محیط نشان ­دهنده­ی حساسیّت متفاوت به شرایط محیطی است؛ به این معنی كه بهترین ژنوتیپ در یك محیط، لزوماً بهترین ژنوتیپ در محیط دیگر نیست. اگر اثر متقابل ژنوتیپ و محیط زیاد باشد، پیشرفتِ انتخاب كاهش می­یابد. معمولاً اصلاح­کنند­گان در جستجوی ژنوتیپ­هایی هستند كه وضعیّت بهتری را در محیط­های خاصّی از خود نشان دهند بنابراین روش­های كاهش اثر متقابل ژنوتیپ و محیط به شرح زیر می­باشند.

 

1-6-3-1- گروه­بندی محیط­ها
منطقه­ای را كه اصلاح­کننده قصد دارد رقم اصلاح شده را در آن بكارد، می­توان به مناطق كوچك­تری تقسیم كرد به طوری كه محیط­های واقع شده در این مناطق كوچك­تر تا حدّی شبیه یكدیگر باشند. این تقسیم­بندی بر اساس اختلاف عوامل اصلی محیطی از قبیل درجه حرارت، تابش نور، توزیع بارندگی، نوع خاك و … صورت می­گیرد. با وجود اینكه تقسیم­بندی مناطق به بخش­های فرعی دارای اثر اندكی در كاهش اثر متقابل ژنوتیپ و محیط است امّا مورد توجّه اصلاح­کنند­گان نبات قرار گرفته است. به منظور دسته­بندی محیط­ها می­توان از روش­های آماری چند متغیره، به ویژه تجزیّه­ خوشه­ای[22] استفاده نمود (فرشادفر، 1377).

1. Diploid Einkorn Wheat
2. Tetraploid Emmer Wheat
3. Founder Crops Package
4. Haciler
5. Burdur
6. Jericho
1. Desi
1. Markers
2. Karyotype

عملکرد شرکت می باشند وجود دارد .

واژه های کلیدی: حاکمیت شرکتی، عملکرد شرکتی ، بورس اوراق بهادار تهران، نوع صنعت، داده های ترکیبی

 

 

فهرست مطالب

ردیف
عنوان
صفحه
1
فصل اول: کلیات پژوهش
4
2
1-1 مقدمه
5
3
1-2بیان مسئله
5
4
1-3 اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش
6
5
1-4 جنبه نوآوری و جدید بودن پژوهش
9
6
1-5 اهداف پژوهش
9
7
1-5-1 اهداف کاربردی پژوهش
10
8
1-6 سوالات پژوهش
11
9
1-6-1 سوال اصلی
11
10
2-6-1 سوالات فرعی
11
11
1-7 فرضیه های پژوهش
12
12
1-7-1 فرضیه اصلی پژوهش
12
13
2-7-1 فرضیه های فرعی پژوهش
12
14
1-8 روش شناسی پژوهش
13
15
1-9 روش ها و ابزار تجریه و تحلیل داده ها
13
16
فصل دوم: مروری بر ادبیات پژوهش و پیشینه پژوهش
17
17
2-1 مقدمه
18
18
2-2 پیشینه موضوع پژوهش
19
19
2-2-1 پژوهش های خارجی
19
20
2-2-2 پژوهش های داخلی
27
21
فصل سوم: روش شناسی پژوهش
34
22
3-1مقدمه
35
23
3-2-1 جامعه آماری
36
24
3-2-2 نمونه آماری
36
25
3-2-3 روش پژوهش
37
26
3-2-4 دوره زمانی و مکانی
37
27
3-3- چگونگی جمع آوری داده ها
37
28
3-4 متغیرهای پژوهش و چگونگی اندازه گیری آنها
37
29
فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات
38
30
 4 -1 مقدمه
39
31
 4 -2تحلیل یافته های پژوهش و مطابقت با یافته های دیگران
39
32
4-2-1 تحلیل کلی
42
33
4-3 نتیجه گیری کلی از پژوهش
42
34
4-4 محدودیت های پژوهش
43
35
4-5 پیشنهادات پژوهش
43
36
4-5-1 پیشنهادات برخاسته از پژوهش
43
37
4-5-2 پیشنهاداتی به استفاده کنندگان از نتایج پژوهش
44
38
4-5-3 پیشسنهادات برای پژوهش های آتی
45
 

 

مقدمه
بین صاحب نظران بررسی ادبیات موجود نشان می دهد که هیچ تعریف توافق شده ای در مورد حاکمیت شرکتی وجود ندارد. کشور های مختلف از موضوعات محوری است که باعث بهبود فضای کسب و کار می گردد. قدیمی ترین مفهوم حاکمیت شرکتی[1] از واژه لاتین کیبنر[2] گرفته شده است که به معنای هدایت کردن می باشد. امروزه این اصطلاح بیشتر در مفهوم کنترل به کار می رود. نظریه های مورد استفاده در بحث حاکمیت شرکتی شامل نظریه  نمایندگی  ونظریه  ذی نفعان می باشد. طبق نظریه نمایندگی، روابط حاکم بین مدیران شرکت و سهامداران آن مورد بررسی قرامی گیرد. زیرا مدیران، نمایندگان  مالکان می باشند. بدین ترتیب در این نظریه  روابط به دو سویه، بیان می شود. نظریه دوم، نظریه ذی نفعان می باشد و طبق این نظریه می توان روابط حاکم صورت بر اداره شرکت را بصورت یک شبکه در نظر گرفت که مؤلفه های شرکت کننده در آن شبکه عبارتند از: کارکنان، مشتریان، فروشندگان، اعتبار دهندگان، مدیران، سهامداران و . . . می باشد. ( حساس یگانه، 1358،39)  در همین راستا  تحقیق حاضر به بررسی تأثیر ساختار حاکمیت شرکتی بر عملکرد شرکت ها در صنایع مختلف پرداخته است.

1-2- بیان مسئله

حاکمیت شرکتی نه تنها برای مدیران شرکت ها که علاقمند به آگاهی از سطح ساختار حاکمیت شرکتی و انطباق آن با بهترین شیوه و مقررات هستند دارای اهمیت می باشد، بلکه برای شرکت کنندگان در بازار که علاقمند به دانستن ریسک حاکمیتی شرکت ها هستند نیز دارای جذابیت می باشد. اعمال حاکمیت شرکتی در آسیا در سال های اخیر، بویژه به دلیل بحران اقتصادی آسیا در سال  1997( و بحران اخیر 2007) تحت فشار فزایند های قرارگرفته است .

ناظران با تحلیل بحران در آسیا و برخی موارد مشابه در جنوب آمریکا و روسیه بارها حاکمیت شرکتی را به راه حل اساسی برای حل این مشکلات شناسایی کرده اند بنابراین، توسعه حاکمیت شرکتی قابل اطمینان در ایران نه تنها برای سپری کردن مشکلات اقتصادی موجود ضروری می باشد، بلکه برای توسعه و رقابت در اقتصادی جهانی نیز مهم است. ضمناً تصور می شود شاخصه های حاکمیت شرکتی به عنوان یک منبع قابل اعتماد اطلاعات، معیار اضافی برای تصمیم گیرنده فراهم می کند. این مطالعه می کوشد تا شواهد مهمی را در مورد تأثیر ویژگی های شرکتی بر حاکمیت شرکتی ارائه نماید.

برخی از صاحب نظران استدلال می کنند که شرکت های با حاکمیت بهتر مشکل دید کوتاه مدت سازمان را درمان کرده و سازمان را قادر می سازند تا تصمیمات ” بلند مدتی ” را در مورد افزایش هزینه های تحقیق وتوسعه و سایر سرمایه ها اتخاذ کنند.( استین 1989-1988).بر اساس این دیدگاه، حاکمیت خوب هزینه های سرمایه ای را افزایش می دهد، بنابراین فرصت های سرمایه گذاری با بهبود  کیفیت حاکمیت شرکتی افزایش می یابد. در نتیجه، شرکت ها با فرصت ها ی سرمایه گذاری سودآور، حاکمیت شرکتی بهتری دارند.

1-3- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

از آنجا که وجود سیستم حاکمیت شرکتی مناسب می تواند شرکت ها را در جلب اعتماد سرمایه گذاران وتشویق آنها به سرمایه گذاری کمک کند واجرای این اصول در سطح شرکت طبق تحقیقات تجربی انجام شده باعث بهبود عملکرد مالی و افزایش ارزش شرکت می شود، لذا هر چه در جهت بررسی فوائد رعایت این اصول و تجزیه و تحلیل آن کوشش شود، با توجه به اهمیتی که در افزایش کارایی بازار سرمایه دارد، باز هم کم است. در حقیقت تلاش های صورت گرفته در جهت روشن ساختن اهمیت مبحث حاکمیت شرکتی می تواند به گسترش فرهنگ ارزش گذاری و رفتار حرفه ای و اخلاقی منتهی شود. اعتماد و امانت نقش مهمی در اقتصاد ایفا می کند و برای کسب موفقیت های بیشتر، باید مورد تشویق و تقدیر قرارگیرند.

همانطورکه گفته می شود یکی از مهمترین علل ورشکستگی شرکت انرون[3] به عقیده بسیاری از صاحبنظران ، عدم رعایت قوانین حاکمیت شرکتی بوده است حال با توجه به اینکه چنین موضوعی می تواند در تعیین سرنوشت شرکت نقش مهمی ایفا کند و رعایت و عدم رعایت چنین موضوعی تاثیر مستقیمی برعملکرد، ارزش و از همه مهمتر دیدگاه سهامداران جزء و نهادی نسبت به وضعیت شرکت (البته در بلند مدت) داشته باشد که نتیجه همه این موارد افزایش اطمینان سرمایه گذاران به سرمایه گذاری  و در نتیجه افزایش تمایل مردم به سرمایه گذاری در بورس و در نتیجه افزایش رونق اقتصادی می شود. پس ضرورت انجام چنین تحقیقاتی هم به نفع شرکت ها و هم به نفع اقتصاد کشورخواهد بود .(قنبری،1386، 6).

با توجه به رخدادهای سال های اخیر و بحران های مالی شرکت ها، اهمیت و جایگاه حاکمیت شرکتی برای موفقیت شرکت ها تردید ناپذیراست. بررسی علل ورشکستی برخی از شرکت های بزرگ که زیان های کلانی بویژه برای سهامداران داشته است ناشی از ضعف سیستم های حاکمیت شرکتی آنها بوده است. تحقیقات حاکمیت شرکتی نشان می دهد که نظارت بر روابط سهامداران، هیئت مدیره، مدیران و سایر ذی نفعان عاملی برای ارتقاء استانداردهای تجاری شرکت ها، تشویق سرمایه گذاران، تأمین و تجهیز سرمایه ها، بهبود امور اجرایی و یکی از عناصر اصلی در بهبود کارایی اقتصادی شرکت ها است. از دیدگاه علمی ذکر این نکته ضروری است که از سال 2004 در مقاطع تحصیلات تکمیلی در دانشگاه های کشور، موضوع حاکمیت شرکتی به عنوان یک سرفصل مستقل تدریس می شود. امروزه تغییر نیازهای روزافزون مشتریان، خواسته های متنوع ذی نفعان، پیچیدگی قوانین و مقررات و تکنولوژی انجام کار و …….ضرورت توجه به آن اهداف و نحوه نظارت بر عملکرد آنها تعیین می شود.(بنویدی ،1385،5)

بررسی سیستم حاکمیت شرکتی در ایران حاکی از آن است قانون تجارت حاضر، همانند روابط تجاری گذشته منسوخ بوده و پاسخگویی کارکردها و روابط تجاری موجود نمی باشد هر چند که تلاش های فراوانی به ویژه در سال های اخیر توسط مسئولان سازمان بورس اوراق بهادار در قالب دستورالعمل ها و …..انجام شده لکن حاکمیت شرکتی ارتقاء چندانی نیافته است بنابراین براساس مبانی نظری پیشینه علمی در سراسر دنیا برای اطمینان از کارکرد مناسب شرکت ها و بازار سرمایه و افزایش اعتماد سرمایه گذاران داخلی و خارجی ارتقاء حاکمیت شرکتی در بازار سرمایه کشورمان ضرورت حیاتی دراد افزون بر ارتقاء حاکمیت شرکتی موجب افزایش سرمایه گذاری های بلند مدت و رشد اقتصادی خواهد شد. فقدان حاکمیت شرکتی مناسب، سلب حقوق سهام(بویژه سهامداران جزء) سواستفاده های احتمالی مدیران ، فرار سرمایه و……. را به همراه خواهد داشت(همان منبع ،1385).

برای هدایت و اداره موثر، کارآمد و صحیح بنگاه های اقتصادی و در جهت نظام حاکمیت شرکت ها چارچوبی را حداکثر سازی منافع سهامداران ایجادمی نماید. این نظام در جهت حمایت و صیانت از حقوق و منافع تمامی سرمایه گذاران و سهامداران شرکت و کاهش تضاد منافع بین مدیران و سهامداران، ایجاد و تقویت می گردد. حاکمیت شرکتی ضمن ارائه چارچوب قانونی و مقرراتی برای تعیین روابط و مسئولیت های میان سهامداران، اعضای هیئت مدیره، مدیرعامل و سایر ذی نفعان به دنبال آن است. که تضمین عملکرد رقابتی لازم جهت صحت و سلامت فعالیت ها و حصول اطمینان نسبت به رعایت حقوق ذی نفعان و ارائه معیارها و مکانیزم های کنترل و صحت سلامت فعالیت ها و حصول اطمینان نسبت به رعایت حقوق ذی نفعان و ارائه معیارهای و مکانیزم های کنترل و نظارت بر فعالیت های مدیران و الزام پاسخگویی مدیران راجع به فعالیت های خود می باشد(عیوضلو و صادقی،1387، 7-6)

عدم تقارن اطلاعات در بازار سرمایه به این دلیل به وجود می آید که سهامداران پراکنده نمی توانند عملکرد مدیران را مستقیماً مشاهده کنند یا ارزش (اقتصادی) واقعی شرکت را تشخیص دهند

 

در نتیجه با ریسک نمایندگی، انتخاب  نادرست و مشکلات  اخلاقی مواجه می شوند. حاکمیت شرکتی مجموعه فرایندهایی است که ریسک نمایندگی را از طریق افزایش نظارت بر اقدامات مدیران، تحدید رفتار سوداگران آنها، بهبود کیفیت اطلاعات انتشار یافته شرکت ها و بهبود تصمیمات مدیریتی کاهش می دهد و باعث افزایش ارزش شرکت می شود. بنابراین حاکمیت بهتر بر هزینه سهام عادی از طریق کاهش ریسک نمایندگی تاثیر می گذارد از سوی دیگر  حاکمیت ضعیف، سهامداران رابا ریسک بیشتری مواجه می کند .(Ashbaugh  &  Collins  & lafond . 2004,6) .

1-4  جنبه نوآوری و جدید بودن پژوهش

تحقیق حاضر ضمن بهره گیری از تحقیقات گدشته به خصوص تحقیق انجام گرفته در کشور نیجریه که با همین عنوان صورت گرفته و مدل تحقیق برگرفته از همین مقاله که در سال 2007 انجام شده تلاش گردیده از جنبه ها و ابعاد نوعی برخوردار باشد به همین جهت تحقیق حاضر دارای برجستگی های زیرنسبت به تحقیقات قبلی است.

تاثیر حاکمیت شرکتی بر عملکرد شرکت ها در بورس اوراق بهادار تهران را از دید شاخص های جدید مورد آزمون قرار می دهد.
آزمون ارتباط بین حاکمیت شرکتی و عملکرد شرکت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به تفکیک صنایع مختلف انجام خواهد گرفت.
1-5 اهداف پژوهش

هدف کلی این تحقیق کمک به شناخت بیشتر پدیده حاکمیت شرکتی بر عملکرد شرکت ها در صنایع مختلف بوده و هدف خاص این تحقیق به شرح ذیل می باشد:

1.تبیین نوع و میزان رابطه میان ساختار حاکمیت شرکتی و عملکرد شرکت ها در صنایع مختلف است .

1-1 تبیین نوع و میزان رابطه میان اندازه هیئت مدیره و عملکرد شرکت ها در صنایع مختلف.

2-1 . تبیین نوع و میزان رابطه میان غیر موظف بودن اعضای هیئت مدیره و عملکرد شرکت ها در صنایع مختلف.

1-3.بیین نوع و میزان رابطه میان اهرم شرکت و عملکرد شرکت ها در صنایع مختلف.

1-4 . تبیین نوع و میزان رابطه میان اندازه شرکت و عملکرد شرکت ها در صنایع مختلف.

1-5.تبیین نوع و میزان رابطه میان سن شرکت و عملکرد شرکت ها در صنایع مختلف.

1-6. تبیین نوع و میزان رابطه میان ریسک سیستماتیک و عملکرد شرکت ها در صنایع مختلف.

2.پیشنهاد راهکارهای  عملی به منظور افزایش توان شرکت ها در حاکمیت شرکتی  و دستیابی به مزیت های رقابتی و ماندگار در بحث عملکرد شرکت ها .

2-1 غنی سازی ادبیات مالی در مبحث حاکمیت شرکتی با توجه به شرایط خاص ایران

2-2 کمک به سرمایه گذاران بالقوه و بالفعل و اعتبار دهندگان در شناخت و اتخاذ تصمیمات آگاهانه تر و اثر بخش تر در بازار سرمایه و مدیران شرکت ها از سطح ساختار حاکمیت شرکتی و کمک به انطباق آن با بهترین شیوه در تدوین مقررات .

2-3- با توجه به اصل 44 قانون اساسی ولزوم اجرای خصوصی سازی، نهادینه سازی مفاهیم حاکمیت شرکتی  در اصلاح الگوی مصارف در شرکت ها، موجبات انجام تحقیق حاضر را فراهم نمود.

 

استاد مشاور:
دکتر قدسیه رضوانیان
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

 

گونه­های ادبی همواره در خود ظرفیت تغییر، ترکیب و پیدایی گونه­های تازه را دارند. یکی از این گونه­ها «خاطره-داستان» است.

خاطره­نویسی، در مطالعات متأخر روایت­شناسی مورد توجه و بررسی واقع شده است که حاصل رویکرد نوین انسان به خود و جایگاهش در نظام هستی است. خاطره، اموری را گویند که بر شخص گذشته است و آثاری از آن در ذهن مانده است، گذشته­های آدم، وقایع گذشته که شخص آن را دیده یا شنیده است. منظور از خاطره به عنوان یک ژانر یا گونه­ی ادبی، وقتی می ­تواند معنا یابد که آن خاطره به صورت مکتوب درآمده باشد و ویژگی­های یک اثر ادبی را در خود جای دهد. داستان یا نوول، اثری است روایی به نثر که مبتنی بر خیال است. ترکیب و تلفیقِ خاطره و داستان سبب آفرینش نوعی خاص از ادبیات گردیده است.

این مطالعه با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی دو اثر گلی ترقی«خاطره­های پراکنده و دو دنیا» می ­پردازد. گلی ترقی از جمله نویسندگانی است که از تلفیق این دو ژانر «خاطره-داستان» بهره برده است. آثار او را نمی­توان جداگانه خاطره یا داستان نامید، بلکه کاملاً ترکیبی از خاطره-داستان است. عناصری مانند: جزئی­نگری، صمیمت زبان، راوی اول شخص، عینیت­گرایی، توصیف دقیق مکان و زمان بیش­تر به خاطره­نگاری پهلو می­زند و عناصری مانند: تک­گویی درونی، سیال ذهن، توصیف­های ادبی، تعلیق و هول و ولا وکشمکش، متن را به داستان مانند می­ کند. بنابراین ژانر غالب بر روایت­های ترقی، داستان است که تاروپود آن را خاطره تشکیل می­دهد؛ یعنی گلی­ترقی با بهره گرفتن از خاطره­های کودکی و گذشته­اش به قصه­گویی پرداخته است.

 

واژه­های کلیدی: روایت­شناسی، داستان، خاطره، خاطره-داستان، خاطره­های پراکنده و دودنیا، گلی ترقی.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

فصل اول: مقدمه و کلیات

1-1. مقدمه. 2

1-2. بیان مسأله. 3

1-3. سوابق مربوط.. 5

1-4. پرسش اصلی تحقیق (پرسش آغازین) 6

1-5. سوال­های تحقیق.. 6

1-6. اهداف تحقیق.. 6

1-7. استفاده کنندگان از نتایج تحقیق.. 6

1-8. نوع تحقیق.. 7

1-9. روش تحقیق.. 7

فصل دوم: مبانی نظری و تعاریف

بخش اول: روایت داستانی.. 9

2-1. روایت، داستان. 9

2-1-1.تعریف روایت.. 9

2-1-1-1. روایت شناسی.. 10

2-1-1-2. ویژگی­های روایت.. 11

2-1-2.  تعریف داستان. 11

2-1-2-1. داستان­های مدرن. 12

2-1-2-1-1. ویژگی­های مدرنیسم از لحاظ ادبی.. 12

2-1-2-1-2. مدرنیسم در ایران. 13

2-1-3. عناصر داستان. 13

2-1-3-1. تعریف پیرنگ.. 13

2-1-3-1-1. پیرنگ در داستان مدرن. 14

2-1-3-1-2. کشمکش… 14

2-1-3-1-3. گره افکنی.. 15

2-1-3-1-4. زمان در پیرنگ.. 15

2-1-3-2. شخصیت و شخصیت­پردازی.. 15

2-1-3-2-1. شخصیت ایستا 17

2-1-3-2-2. شخصیت پویا 17

2-1-3-3. راوی/ روایت گر. 19

2-1-3-3-1. زمانِ فعل. 20

2-1-3-3-2. منِ قهرمان (اول شخص درگیر) 23

2-1-3-3-2. منِ شاهد (اول شخص ناظر) 23

2-1-3-3-3. تک­گویی.. 24

2-1-3-3-4. تک­گویی درونی.. 24

2-1-3-3-5. تفاوت حدیث نفس با تک­گویی درونی.. 24

2-1-3-3-6. تک­گویی درونی مستقیم و غیرمستقیم. 24

2-1-3-3-7. جریان سیال ذهن.. 25

2-1-3-3-8. داستان غنایی.. 25

2-1-3-3-9. زمان و جریان سیال ذهن.. 26

2-1-3-3-10. تداعی.. 26

2-1-3-3-10-1. تداعی القایی یا مقید. 27

2-1-3-3-10-2. تداعی آزاد. 27

2-1-3-3-10-2-1. تداعی معانی.. 27

2-1-3-4. واقعیت داستانی یا روایت واقعیت.. 27

2-1-3-5.  گفت­وگو. 29

2-1-3-6. لحن.. 30

2-1-3-7-توصیف.. 30

2-1-3-8. صحنه. 31

2-1-3-9. مؤلفه­ی مکان. 31

2-1-3-10. فضا 31

2-1-3-11. مؤلفه­ی زمان روایت.. 32

2-1-3-11-1. زمان پریشی.. 33

2-1-3-11-1-1.  نظم و ترتیب.. 33

2-1-3-11-1-2. تداوم/ دیرش… 34

2-1-3-11-1-3. بسامد. 34

بخش دوم: روایت خاطره­ای.. 35

2-2. زندگی­نامه. 35

2-2-1. زندگی­نامه خودنوشت(اتوبیوگرافی) 35

2-2-2. زندگی­نامه و خاطره 37

2-2-3. زندگی­نامه داستانی.. 37

2-2-4. تفاوت و شباهت زندگی­نامه و داستان. 38

2-2-5. خصوصیات زندگی­نامه داستانی.. 39

2-2-6. تاریخ، داستان، خاطره و زندگی­نامه. 40

2-2-6-1. فرق تاریخ و خاطره 40

2-2-6-2. تاریخ و داستان. 41

2-2-6-3. حقیقت­مانندی در تاریخ و داستان. 41

2-2-6-4. تفاوت تاریخ و داستان. 42

2-2-7. نوستالژی.. 43

2-2-7-1. نوستالژی و خاطره 44

2-2-8. خاطره 44

2-2-8-1. اصطلاح و ریشه واژه خاطره 45

2-2-8-2. تعریف خاطره 45

2-2-8-3. خاطره­نویسی.. 46

2-2-8-4. کارکرد خاطره 47

2-2-8-5. پیشینه خاطره نویسی.. 49

2-2-8-6. ویژگی­های خاطره 51

2-2-8-7. فواید خاطره 53

2-2-8-8. علل روی­آوری به خاطره­نویسی.. 54

2-2-8-9. زبان خاطره 54

2-2-8-10. انواع خاطره 54

2-2-8-11. شباهت و تفاوت خاطره و داستان. 55

2-2-8-11-1. عینیت و تخیل. 57

2-2-8-11-2. روایت خلاقه یا مستند. 58

2-2-8-11-3. شخصیت یا شخصیت­پردازی؟. 58

2-2-8-11-4. زاویه دید. 59

2-2-8-11-5. گزینش و حذف.. 60

2-2-8-11-6. زمان و مکان. 60

2-2-8-11-7. حوادث.. 61

فصل سوم: نگاهی به زندگی و آثار گلی ترقی

3-1. گلی ترقی.. 63

3-2. آثار 63

3-2-1. درباره خاطره­های پراکنده 63

3-2-2. درباره دو دنیا 64

3-3. ویژگی­های داستان­های ترقی.. 66

3-3-1. زبان. 66

3-3-2. طنز. 66

3-3-3.زمان. 68

فصل چهارم

بررسی گونه­ی روایی«خاطره-داستان» درآثار گلی ترقی

بخش اول: بررسی کتاب«خاطره­های پراکنده». 70

4-1-1.  اتوبوس شمیران (2-22) 70

4-1-1-1. مؤلفه­ های داستانی در روایت «اتوبوس شمیران»  70

4-1-1-1-1. پیرنگ.. 70

4-1-1-1-2. شخصیت­پردازی.. 72

4-1-1-1-3. راوی و شیوه­ی روایت.. 76

4-1-1-1-4. توصیف.. 77

4-1-1-1-4-1. حس آمیزی.. 78

4-1-1-1-4-2. تشبیه. 79

4-1-1-1-5. زبان. 80

4-1-1-1-5-1. نام آواها 81

4-1-1-1-5-2. طنز. 81

4-1-1-1-6. زمانِ روایت.. 82

4-1-1-2. مؤلفه­ های خاطره در روایت «اتوبوس شمیران»  83

4-1-1-2-1. عینیت.. 83

4-1-1-2-2. زمان. 84

4-1-1-2-3. مکان. 85

4-1-1-2-4. شخصیت.. 86

 

4-1-1-3. تحلیل نهایی این روایت.. 86

4-1-2. دوست کوچک (23-47) 87

4-1-2-1.  مولفه­های داستانی در روایت «دوست کوچک»  87

4-1-2-1-1. پیرنگ.. 87

4-1-2-1-2. شخصیت­پردازی.. 88

4-1-2-1-3. راوی و شیوه­ی روایت.. 91

4-1-2-1-4. زمانِ روایت.. 92

4-1-2-1-5. نوستالژی.. 93

4-1-2-2. مولفه­های خاطره در روایت «دوست کوچک». 93

4-1-2-2-1. عینیت.. 93

4-1-2-2-2. زمان. 93

4-1-2-2-3. مکان. 94

4-1-2-2-4. شخصیت­ها 94

4-1-2-3. تحلیل نهایی این روایت.. 95

4-1-3.  خانه­ی مادربزرگ (48-75) 96

4-1-3-1. مولفه­های داستانی در روایت «خانه­ی مادربزرگ»  96

4-1-3-1-1. پیرنگ.. 96

4-1-3-1-2. شخصیت­پردازی.. 97

4-1-3-1-3. راوی و شیوه­ی روایت.. 100

4-1-3-1-4. توصیف.. 101

4-1-3-1-4-1. حس آمیزی.. 103

4-1-3-1-5.  زبان. 104

4-1-3-1-5-1. طنز. 104

4-1-3-1-6. زمانِ روایت.. 105

4-1-3-2. مولفه­های خاطره در روایت «خانه­ی مادربزرگ»  106

4-1-3-2-1. عینیت.. 106

4-1-3-2-2. مکان. 106

4-1-3-1-3. شخصیت.. 107

4-1-3-3.  تحلیل نهایی این روایت.. 107

4-1-5. خدمتکار(98-138) 108

4-1-5-1. مولفه­های داستانی در روایت «خدمتکار». 108

4-1-5-1-1. پیرنگ.. 108

4-1-5-1-2. شخصیت­پردازی.. 109

4-1-5-1-3. گفت­وگو. 109

4-1-5-1-4. راوی وشیوه­ی روایت.. 111

4-1-5-1-5. توصیف.. 112

4-1-5-1-6. زمانِ روایت.. 113

4-1-5-2. مولفه­های خاطره در روایت «خدمتکار». 113

4-1-5-2-1. عینیت.. 113

4-1-5-3. تحلیل نهایی این روایت.. 114

4-1-6. مادام گرگه(140-156) 115

4-1-6-1. مولفه­های داستانی در روایت «مادام گرگه». 115

4-1-6-1-1. پیرنگ.. 115

4-1-6-1-2. راوی و شیوه­ی روایت.. 115

4-1-6-1-3. توصیف.. 116

4-1-6-1-4. زبان. 117

4-1-6-1-5. زمانِ روایت.. 118

4-1-6-2. مولفه­های خاطره در روایت «مادام گرگه». 118

4-1-6-2-1. عینیت.. 118

4-1-7.  خانه­ای در آسمان (158-179) 119

4-1-8. عادت­های غریب آقای «الف» در غربت (182-231) 120

بخش دوم: بررسی کتاب «دو دنیا». 121

4-2-1. اولین روز (9-27) 121

4-2-1-1. مولفه­های داستانی در روایت «اولین روز». 121

4-2-1-1-1. پیرنگ.. 121

4-2-1-1-2. راوی و شیوه­ی روایت.. 122

4-2-1-1-3. توصیف.. 124

4-2-1-1-4. زمانِ روایت.. 125

4-2-1-2. مولفه­های خاطره در روایت «اولین روز». 125

4-2-1-2-1. عینیت.. 125

4-2-1-3. تحلیل نهایی این روایت.. 126

4-2-2. خانم­ها (29-61) 127

4-2-2-1. مولفه­های داستانی در روایت «خانم­ها». 127

4-2-2-1-1. پیرنگ.. 127

4-2-2-1-2. شخصیت­پردازی.. 129

4-2-2-1-3. راوی و شیوه­ی روایت.. 132

4-2-2-1-4. توصیف.. 132

4-2-2-1-5. نمادپردازی اسمی.. 133

4-2-2-1-6.زبان. 133

4-2-2-1-6-1. نام آواها 133

4-2-2-1-6-2. طنز. 134

4-2-2-1-7. زمانِ روایت.. 134

4-2-2-2. مولفه­های خاطره در روایت«خانم­ها». 134

4-2-2-2- 1. عینیت.. 134

4-2-2-2-2. زمان. 135

4-2-2-3. تحلیل نهایی این روایت.. 135

4-2-3. آن سوی دیوار(65-92) 136

4-2-3-1. مولفه­های داستانی در روایت «آن سوی دیوار»  136

4-2-3-1-1. پیرنگ.. 136

4-2-3-1-2. شخصیت­پردازی.. 137

4-2-3-1-3. راوی و شیوه­ی روایت.. 138

4-2-3-1-4. توصیف.. 138

4-2-3-1-4-1. تشبیه. 139

4-2-3-1-4-2. تشخیص… 139

4-2-3-1-5. نمادپردازی اسمی.. 140

4-2-3-1-6. زبان. 140

4-2-3-1-6-1. نام آواها 140

4-2-3-1-6-2. طنز. 140

4-2-3-1-7. زمانِ روایت.. 142

4-2-3-2. مولفه­های خاطره در روایت «آن سوی دیوار». 142

4-2-3-2-1. عینیت.. 142

4-2-3-3. تحلیل نهایی این روایت.. 142

4-2-4. گل­های شیراز(93-126) 143

4-2-4-1. مولفه­های داستانی در روایت «گل­های شیراز»  143

4-2-4-1-1. پیرنگ.. 143

4-2-4-1-2. شخصیت­پردازی.. 144

4-2-4-1-3. راوی و شیوه­ی روایت.. 146

4-2-4-1-4. توصیف.. 147

4-2-4-1-5. زمانِ روایت.. 148

4-2-4-2. مولفه­های خاطره در روایت «گل­های شیراز». 149

4-2-4-2-1. عینیت.. 149

4-2-4-2-2. زمان. 149

4-2-4-2-3. مکان. 150

4-2-4-3. تحلیل نهایی این روایت.. 150

4-2-5. فرشته­ها (127-170) 151

4-2-5-1. مولفه­های داستانی در روایت «فرشته­ها». 151

4-2-5-1-1. پیرنگ.. 151

4-2-5-1-2. شخصیت­پردازی.. 152

4-2-5-1-3. راوی و شیوه­ی روایت.. 154

4-2-5-1-4. زبان. 155

4-2-5-1-5. طنز. 156

4-2-5-1-6. زمانِ روایت.. 156

4-2-5-2. مولفه­های خاطره در روایت «فرشته­ها». 157

4-2-5-2-1. عینیت.. 157

4-2-5-2-2. مکان. 158

4-2-5-2-3. شخصیت.. 158

4-2-5-3. تحلیل نهایی این روایت.. 159

4-2-6. پدر (171-202) 160

4-2-6-1. مولفه­های داستانی در روایت«پدر». 160

4-2-6-1-1. پیرنگ.. 160

4-2-6-1-2. شخصیت­پردازی.. 161

4-2-6-1-3. راوی و شیوه­ی روایت.. 162

4-2-6-1-4. توصیف.. 162

4-2-6-1-4-1. تشبیه. 163

4-2-6-1-4-2. فضاسازی.. 164

4-2-6-1-5. زمانِ روایت.. 165

4-2-6-2. مولفه­های خاطره در روایت «پدر». 165

4-2-6-2-1. عینیت.. 165

4-2-6-2-2. مکان. 166

4-2-6-3. تحلیل نهایی این روایت.. 166

4-2-7. آخرین روز (203-215) 167

فصل پنجم: نتیجه­گیری

پیوست.. 172

منابع و مآخذ. 176

مقدمه
«روایت­های جهان بیرون از شمار است… این روایت­ها به هر زبانی بازگو می­شوند: زبان شفاهی یا مکتوب، تصاویر ثابت یا متحرّک، ایماها و اشاره­ها و غیره. روایت، همه جا حضور دارد: در اسطوره، افسانه، قصّه، مَثَل، رمان کوتاه، حماسه، تاریخ، درام، کمدی، پانتومیم، نقّاشی، سینما، گزارش­های خبری، مکالمه و غیره. روایت از آغاز زندگی همراه و هم­نشین بشر بوده است و نیست و نبوده است مردمانی که با روایت آشنا نباشند…روایت در یک کلام، همه جا حضور دارد مثل خود زندگی»(آبوت،1391: 92). «روایت نه تنها در داستان، بلکه در اسطوره، افسانه، حکایت اخلاقی، قصّه، تراژدی، کمدی، حماسه، تاریخ، پانتومیم، نقاشی، کتاب مصور، خبر و مکالمه حضور دارد» (آسابرگر، 1380 :32).

هر انسانی از نخستین لحظه­ی زندگی تا واپسین دقایق آن، به نوعی با روایت سر و کار دارد. از قصه­های ساده­ی کودکانه گرفته تا پیچیده­ترین رمان­ها، فیلم­های سینمایی و حتّی آگهی­های تبلیغاتی نیز به نوعی روایت به شمار می­آیند.

یکی از این روایت­ها، به صورت خاطره بیان می­شود. خاطره در زندگی همه ما وجود دارد. بعضی­ها خاطرات خوش یا تلخ خود را برای دیگران تعریف می­ کنند و بعضی هم آن­ها را در دفتر خاطرات خود مکتوب می­ کنند. در ادبیّات نیز خاطره به صورت مستقل نوع ادبی محسوب نمی­ شود اما گونه­ی ادبی با عنوان خاطره و خاطره گفتار امروز به دیگر گونه­های ادبی پیوسته است. از این رو جای خالی تحقیق درباره خاطره را مهم دانستیم و به اهمیّت آن و تأثیر آن در داستان و برعکس تأثیر داستان­نویسی بر خاطره­گویی را بررسی می­کنیم.

اگر بخواهیم به­طور اجمالی به اهمیت خاطره پی ببریم، اندک توجهی کافیست که بدانیم هیچ انسانی خالی از «خاطره» و دور از تأثیرات شگفت و شگرف آن نیست. فردی که هیچ خاطره­ای ندارد یا ذهن و حافظه­ای ندارد، و یا در ظرف زمان و مکان و حوادث ایام نبوده است و در هر دو صورت «هویّت و شخصیّت» ندارد و این ممکن نیست. هم­چنین همگان به شنیدن و خواندن  و داشتن «خاطرات» علاقه­مندند و هر کس به نوعی تحت تأثیر خاطرات خود و بستگان خود و یا دیگران قرار دارد. خاطرات هر کس نه تنها بخشی از شخصیت و هستی او را تشکیل می­دهد بلکه می­توان گفت که اساساً زندگی و سرگذشت هر فرد، مجموعه­ی به هم پیوسته­ای از خاطراتش می­باشد.

با این­که خاطره مانند ذرّات هوا در پیرامون ما و هم­چنین خون در رگ­های فرد و اجتماع، ساری و جاریست، ولی با این همه، متأسفانه هنوز در زبان فارسی و آثار مطبوعه و منتشر شده­ی آن، کتاب و نوشته­ی مستقلی که بحث و بررسی درباره­ی خاطره و خاطره­نویسی را عهده­دار باشد، فراهم نیامده است. بدین ترتیب فقر و کمبود عجیبی درباره­ی این شاخه­ی مهم از معارف تاریخی و ادبی – به­خصوص درمیان مسلمانان- وجود دارد که باید به­شایستگی برطرف گردد.

 

1-2. بیان مسأله

«گلی ترقی در سال 1318 در تهران در خانواده­ای مرفّه زاده شد. تحصیلات متوسطه­ی خود را در تهران و تحصیلات عالی­اش را در رشته فلسفه در آمریکا گذراند. مدتی به عنوان استاد اسطوره­شناسی در دانشکده­ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران تدریس کرد. اولین مجموعه داستان­هایش را با عنوان «من هم چه گوارا هستم» در سال 1348 و رمان کوتاهش، «خواب زمستانی»، را در سال1352 منتشر کرد. بعد از انقلاب، مجموعه داستان­های «خاطره­های پراکنده»(1371) و «جایی دیگر»(1379) را انتشار داد» (میرصادقی،1381: 285).

آثار وی عبارت­اند از: «من چه گوارا هستم»(1348)، «خواب زمستانی»(1351)، «خاطره­های پراکنده»(1371)، «جایی دیگر»(1379) و «دو دنیا»(1381). هم­چنین کتاب «بزرگ­بانوی هستی» را درباره­ی فروغ و اسطوره، نماد و صورت­های ازلی نوشته است. ترقی در 1358 به فرانسه مهاجرت کرد. در آن­جا داستان­هایی نوشت که یا ریشه در خاطرات غربت­ناک دوره­ی کودکی دارند و یا تصویری از دشواری­های زندگی در غربت و سرگردانی­های روحی مهاجران هستند. «خاطره­های پراکنده» و «دو دنیا» از این دسته آثارند. او با آثاری چون خاطرات پراکنده، دو دنیا و جایی دیگر، توانست خود را به عنوان نویسنده­ای صاحب سبک و زبان معرفی کند. در داستان‌هاى این نویسنده نشانه‌هایى از گذشته و یادآوری خاطرات همراه با حسرت و اندوه دوره‌ی کودکی به چشم می‌خورد و در واقع نوستالژی‌ها در آثارش به وضوح دیده می‌شوند. ترقی به گذشته احساسی دارد که عموماً به دوران کودکی او باز می­گردد. ترقی بیشترداستان­هایش را به شیوه­ی خاطره­نویسی، با روش برگشت به گذشته و مرور خاطره­ها، در طرحی منسجم و از پیش تعیین شده می­نویسد.

درباره­ی تعریف داستان این­گونه گفته­اند: «داستان روایتی است منثور از بازآفرینی وقایعی درباره اشخاص به گونه­ای که موجد انتظار و صمیمیت باشد» (مستور،1379 :7). «داستان تصویری است عینی از چشم­انداز و برداشت نویسنده از زندگی» (میرصادقی،1376: 17).

«بنیادی­ترین عنصر داستان روایت است. روایت به مفهوم بازگویی پی­در­پی واقعه، کاشف توالی، تسلسل و زنجیره­وار بودن گفتاری است که راوی آن را بازگو می­ کند»(مستور،1379 :7). روایت در اندیشه آدمی کاوش می­ کند و چگونگی تعاملات و کنش واکنش­های او را شرح می­دهد. تفّکرات و بینش هر نویسنده یا شاعر، از خلال روایت یا شعر او، مشخص می­شود. به تعبیر ریمون­کنان «روایت داستانی زنجیره­ای از رخدادهای داستانی است و عمل روایت/روایت­گری به دو مقوله اشاره دارد: 1- فرایند ارتباط که در آن فرستنده، روایت را در قالب پیام برای گیرنده می­فرستد؛ 2- ماهیت کلامی رسانه که پیام را انتقال می­دهد و همین ماهیت کلامی است که روایت داستانی را از روایت در دیگر رسانه­ها مثل فیلم، رقص یا پانتومیم متمایز می­سازد» (ریمون­کنان، 1387: 11).

«خاطره، یعنی اتفاقی که در گذشته روی داده و در یاد شخص باقی مانده است»(فرهنگ سخن،ذیل واژه). خاطرات از آن رو که احساسات و عواطف نویسنده را بیان می­ کند و ممکن است باعث تحریک عواطف خواننده شود در ذیل آثار غنایی جای می­گیرند. زبان ادبی و دیگر ویژگی­های ادبی موجود در متن خاطره­نگاشته ها آن­ها را به سمت یک اثر ادبی سوق می­دهد و در شمار آثار ادبی قرار می­دهد.

درباره خاطره تعریف­های زیادی ارائه شده است: «شرح­حال یا شرح قسمتی از زندگی فرد» (فراگنر،1377: 27). «تصویری ماندنی در ذهن که آیینه­ی واقعیت است، ولی تمام­نما نیست و رنگ و خیال عاطفه پذیرفته است»(حسینی­نژاد، 1388: 18).

اتوبیوگرافی، تذکره­ها، یادنامه­ها، حبسیه­ها، شکواییه­ها، منشآت و … که حاوی زندگی و خاطرات نویسندگان آن­ها می­باشند، از دیگر اقسام ادبیات خاطره­نویسی به شمار می­آیند. غلام­حسین یوسفی اتوبیوگرافی را نوعی از خاطرات می­داند و می­نویسد: «خاطره عبارت از هر چیزی که از روی قصد و آگاهی نوشته شده و مقصود از آن، معرفی عمل و اندیشه­ی صاحب اثر بوده است» (یوسفی،1380: 361). «هیچ­یک از گونه­های سرگذشت­نویسی، هم­چون حدیث­نفس (زندگی­نامه­ی خود­نوشت) به درونی­ترین لایه­های وجود انسان نمی ­پردازد؛ زیرا هیچ­کس مانند خودزندگی­نامه نویس به همه­ی واقعیت­های زندگی او، احساسات درونی، تردید­ها، نهان کرده­های او آگاهی ندارد؛ از همین روست که تاریخ حدیث­نفس را تاریخ خودآگاهی انسان دانسته ­اند»(رضوانیان،1388: 88).

در ایران، شرح زندگی­نویسی به ویژه از نوع اتوبیوگرافی به دلایل مختلف چندان مرسوم نبوده است. اما در سال­های اخیر، اقبالی به این گونه­ی نوشتاری صورت گرفته است که گاه داستانی و گاه گزارشی است. در این عرصه زنان نیز فعالیت چشم­گیری را آغاز کرده­اند. یکی از این نویسندگان گلی ترقی است.

در این پژوهش، سعی بر آن است که شیوه­ی روایت گلی­ترقی در داستان­هایش از منظر خاطره­گویی و داستان­نویسی مورد بررسی قرار گیرد. بر مبنای این مباحث مطرح شده،