(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

چکیده ………………………………………………………………………………………………………..1

فصل اول: مقدمه……………………………………………………………………………2

1-1-تعریف پنیر…………………………………………………………………………………………..2

1-2-پنیرآنالوگ…………………………………………………………………………………………….4

1-3-بیان مسئله اساسی تحقیق به طورکلی……………………………………………………….5

1-4- فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………….7

1-5-اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………7

فصل دوم:کلیات …………………………………………………………………………..8

2-1-شیر:……………………………………………………………………………………………..8

2-1-1- ترکیبات شیر :………………………………………………………………………………….8

2-1-1-1- لیپیدهای شیر :……………………………………………………………………..10

2-1-1-2- پروتئین های شیر :………………………………………………………………..12

2-1-1 -2-1- کازئین : …………………………………………………………………14

2-1-1-2-2- کازئین : ………………………………………………………………….14

2-1-1-2 –3-β- کازئین : …………………………………………………………………..14

2-1-1-2-4- K – کازئین :…………………………………………………………………..14

2-1-1-3- قند شیر :…………………………………………………………………………….15

2-1-1-4-نمکهای شیر : ……………………………………………………………………….16

2-1-1-5-آنزیم ها :……………………………………………………………………………..16

2-1-1- 6-مواد معدنی :………………………………………………………………………..16

2-1-1-7- ویتامین های شیر :…………………………………………………………………17

2-1-2- ویژگیهای شیر:…………………………………………………………………………17

2-1-2-1- ویسکوزیته :………………………………………………………………………………..17

2-1-2-2- قدرت اسیدی شیر:……………………………………………………………………….17

2-1-3-سرانه مصرف شیر:……………………………………………………………………..17

2-2 پنیر :…………………………………………………………………………………………….18

2-2-1- تاریخچه پنیر :………………………………………………………………………….18

2-2-2- تعریف پنیر :……………………………………………………………………………20

2-2-3- تعریف پنیر بر اساس استاندارد سازمان غذا و کشاورزی : ………………21

2-3-طبقه بندی پنیر:……………………………………………………………………….22

2-4- ارزش غذایی پنیر:…………………………………………………………………..25

2-5-رسیدن پنیر:……………………………………………………………………………27

2-5-1-لاکتوز و تجزیه آن:………………………………………………………………28

2-5-2-لیپولیز:……………………………………………………………………………..30

2-5-3-پروتئولیز:…………………………………………………………………………………30

2-6-تعریف پنیرتازه با چربی گیاهی(پنیر تازه آنالوگ):……………………………….32

2-6-1-مواداولیه اصلی تشکیل دهنده پنیر آنالوگ:……………………………………………33

2-6-1-1-شیر بدون چربی :…………………………………………………………………………33

2-6-1-2-مایه پنیر :…………………………………………………………………………………….33

2-6-1-3- روغن گیاهی :…………………………………………………………………………….33

2-6-2-مواد اولیه اختیاری تشکیل دهنده پنیر آنالوگ:……………………………………….33

2-6-2-1-مایه های لاکتیک بدون زیان :…………………………………………………………33

2-6-2-2-پودر شیر خشک کنسانتره های پروتئینی شیر و پودر آب پنیر:…………….33

2-6-2-3-نمک طعام :………………………………………………………………………………….33

2-6-2-4-آب آشامیدنی:……………………………………………………………………………….33

2-6-2-5-سایر مواد مجاز خوراکی:……………………………………………………………….33

2-6-3-ویژگی های حسی و فیزیکی:…………………………………………………………33

2-6-3-1-رنگ :………………………………………………………………………………………….34

2-6-3-2-بافت : ………………………………………………………………………………………..34

2-6-3-3-عطر و طعم:……………………………………………………………………………34

2-6-4-روش تهیه پنیر آنالوگ:……………………………………………………………….34

2-6-4-1-دریافت:……………………………………………………………………………….34

2-6-4-2-پاستوریزاسیون:…………………………………………………………………………….34

2-6-4-3-مخلوط کردن و به هم زدن(مکمل):………………………………………………..34

2-6-4-4-تغلیظ شیر :………………………………………………………………………………….34

2-6-4-5-پرکردن و بسته بندی:…………………………………………………………………….35

2-6-4-6-نگهداری در اتاق تخمیر:………………………………………………………………..35

2-7-فاکتورهای میکروبی و میکروارگانیسم های نگران کننده پنیر:………………..36

2-7-1-کلیفرم ها:………………………………………………………………………….36

2- 7-2-اشریشیاکلی:……………………………………………………………………..36

2-7-3-استافیلوکوکوس اورئوس:………………………………………………………37

2-7-4-سالمونلا: ………………………………………………………………………………………..37

2-7-5-کپک:……………………………………………………………………………….37

2-7-6-مخمر:………………………………………………………………………………38

2-8-فساد پنیر:………………………………………………………………………………38

2-8-1-فساد در مرحله تولید:…………………………………………………………….38

2-8-2-فساد در مرحله رسانیدن:………………………………………………………..39

2-8-3-فساد محصول نهایی:…………………………………………………………….40

2-9-نمک:…………………………………………………………………………………..40

2-10-مروری بر پژوهشهای پیشین:…………………………………………………………43

فصل سوم:مواد و روشها ………………………………………………………………50

3-1-1-مواد:……………………………………………………………………………………….50

3-1-2-مواد مورد نیاز برای بسته بندی:……………………………………………………50

3-1-3-ابزار لازم:………………………………………………………………………………..50

3-2-زمان و مکان حقیق:……………………………………………………………………….51

3-3-روش ها :…………………………………………………………………………………….51

3-3-1-روش تهیه پنیرآنالوگ:………………………………………………………………..51

3-3-2-نمک زنی:………………………………………………………………………………..52

3-3-3-ویژگی  های پنیر رسیده پس از سه روز:……………………………………….52

3-3-3-1-ویژگی های حسی و فیزیکی:…………………………………………………..52

3-3-3-2-ویژگی های شیمیایی:……………………………………………………………..53

3-3-3-3-ویژگیهای میکروبی:……………………………………………………………53

3-3-4-روش آزمون های شیمیایی:……………………………………………………..54

3-3-4-1-آزمون رطوبت:……………………………………………………………………..54

3-3-4-2-آزمون pH :………………………………………………………………………….55

3-3-4-3- اسیدیته :……………………………………………………………………………..55

3-3-4-4- نمك (كلرور سدیم) :……………………………………………………………56

3-3-4-5- آزمون چربی :………………………………………………………………..…….57

3-3-4-6- روش آزمون های میكروبی :……………………………………………………57

3-3-4-6-1- تهیه رقت ها :………………………………………………………………….57

3-3-4-6-2- روش كشت كلی فرم :………………………………………………………58

3-3-4-6-3- روش كشت اشریشیا كلی :………………………………………………..58

3-3-4-6-4- روش كشت استافیلوكوكوس اورئوس در پنیر:………………………59

3-3-4-6-4-1- تست كواگولاز :…………………………………………………………..60

3-3-4-6-5-روش كشت كپك و مخمر:…………………………………………………60

3-4-ارزیابی حسی:………………………………………………………………………………60

3-4-1-فرم ارزیابی حسی:……………………………………………………………………..61

3-5- روش طرح آماری:………………………………………………………………………..61

فصل چهارم:نتایج و بحث ……………………………………………………………..63

4-1- اسیدیته:……………………………………………………………………………………………………………….63

4-2- pH:……………………………………………………………………………………………………66

4-3- نمک :…………………………………………………………………………………………………67

4-4- رطوبت:………………………………………………………………………………………………68

 

4-5-   چربی:……………………………………………………………………………………………..70

4-6-   آب اندازی :……………………………………………………………………………………..71

4-7- خواص حسی:…………………………………………………………………………………….73

4-7-1- طعم:………………………………………………………………………………………………73

4-7-2- بو:………………………………………………………………………………………………….73

4-7-3- بافت:……………………………………………………………………………………………..74

4-7- 4 – میانگین نتایج خواص حسی:…………………………………………………………..74

4-8- پذیرش کلی خواص حسی:…………………………………………………………………..75

4-9- تغییرات میکروبی:…………………………………………………………………………………77

4-9-1 آزمون میکروبی کلیفرم:……………………………………………………………………….77

4-9-2   آزمون میکروبی اشرشیاکلی :……………………………………………………………..78

4-9-3 آزمون میکروبی کپک و مخمر:……………………………………………………………78

4 -9-4 آزمون میکروبی استافیلوکوکوس اورئوس کواگولاز مثبت:………………………78

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری…………………………………………………….80

5-1-   اسیدیته:……………………………………………………………………………………………80

5-2- pH:…………………………………………………………………………………………………..80

5-3-  نمک :………………………………………………………………………………………………80

5-4- رطوبت :……………………………………………………………………………………………81

5-5- چربی :………………………………………………………………………………………………81

5-6-آب اندازی:………………………………………………………………………………………….81

 

5-7- ارزیابی حسی :……………………………………………………………………………………82

5-8- آزمونهای میکروبی:……………………………………………………………………………..82

5-9- نتیجه گیری کلی:………………………………………………………………………………..83

5-10-پیشنهادات:………………………………………………………………………………………83

فهرست جداول

جدول:1-1 سرانه مصرف لبنیات………………………………………………………………………………………………………….3

جدول:1-2 مصرف سرانه پنیر……………………………………………………………………………………………………………..3

جدول:2-1 طبقه بندی انواع پنیر براساس میزان رطوبت……………………………………………………………………….23

جدول:2-2 طبقه بندی گروه های پنیر بر اساس روش انعقاد…………………………………………………………………24

جدول:2-4میانگین ترکیبات مغذی در تعدادی از انواع پنیر ………………………………………………………………….27

جدول: 3-1 ویژگیهای شیمیایی پنیر تازه آنالوگ………………………………………………………………………………….53

جدول: 3-2 ویژگیهای میکروبی پنیر تازه آنالوگ…………………………………………………………………………………54

جدول 4-1-خلاصه نتایج تجزیه آماری اسیدیته نمونه های پنیر……………………………………………………………..63

جدول 4-2-خلاصه نتایج تجزیه آماری pH نمونه های پنیر…………………………………………………………………66

جدول 4-3-خلاصه نتایج تجزیه آماری نمک نمونه های پنیر……………………………………………………………….67

جدول 4-4-خلاصه نتایج تجزیه آماری رطوبت نمونه های پنیر……………………………………………………………69

جدول 4-5-خلاصه نتایج تجزیه آماری چربی نمونه های پنیر…………………………………………………………….70

جدول 4-6-خلاصه نتایج تجزیه آماری آب اندازی نمونه های پنیر……………………………………………………..71

جدول 4-7-1- خلاصه نتایج تجزیه آماری طعم در نمونه های پنیر……………………………………………………..73

جدول 4-7-2- خلاصه نتایج تجزیه آماری بو در نمونه های پنیر………………………………………………………..73

جدول 4-7-3- خلاصه نتایج تجزیه آماری بافت در نمونه های پنیر…………………………………………………….74

جدول 4-7-4-1-خواص حسی در روز سوم…………………………………………………………………………………….74

جدول 4-7-4-2–خواص حسی در روز چهل و پنجم………………………………………………………………………74

جدول 4-7-4-3-خواص حسی در روز هفتاد و پنجم…………………………………………………………………………75

جدول 4-8- پذیرش کلی خواص حسی……………………………………………………………………………………………75

فهرست شکل ها

شکل 2-1 –ترکیبات شیر……………………………………………………………………………………………………….9

شکل2-2- چربی شیر……………………………………………………………………………………………………………11

شکل 2-3- ترکیبات چربی با شیر …………………………………………………………………………………………13

شکل 2-4- نمای برش گویچه چربی……………………………………………………………………………………..13

شکل 2-5- ساختمان میسل کازئین ……………………………………………………………………………………….15

شکل 2-6- ساختمان میسل کازئی………………………………………………………………………………………..15

شکل:2-7 -لاکتوز و تجزیه آن………………………………………………………………………………………………29

شکل:2-8 -فرآیند رسیدن پنیر و تولید ترکیبات مختلف…………………………………………………………..29

شکل:2-9 پروتئولیز و تشکیل ترکیبات ناشی از تجزیه کازئین…………………………………………………..32

فهرست نمودارها

نمودار4-1- تأثیر متقابل زمان نگهداری ونوع نمونه بر میزان اسیدیته در پنیر………………………………..64

نمودار4-2- تأثیر متقابل زمان نگهداری و نوع نمونه بر میزان pH در پنیر…………………………………..66

نمودار4-3- تأثیر متقابل زمان نگهداری و نوع نمونه بر میزان نمک در پنیر…………………………………68

نمودار4-4- تأثیر متقابل زمان نگهداری و نوع نمونه بر میزان رطوبت در پنیر……………………………..69

نمودار4-5- تأثیر متقابل زمان نگهداری ونوع نمونه بر میزان چربی در پنیر………………………………..71

نمودار4-6- تأثیر متقابل زمان نگهداری ونوع نمونه بر میزان  آب اندازی در پنیر………………………..72

نمودار4-7- تأثیر متقابل زمان نگهداری ونوع نمونه بر خواص حسی در پنیر……………………………..76

 

چکیده

پنیر یکی از فرآورده های مغذی و مهم شیر و عمده ترین محصول لبنی است که در نتیجه انعقاد شیر گاو ، گوسفند ،بز و گاو میش و یا مخلوط 2 و یا چند نوع از آنها که با یکی از روش های متداول پاستوریزه شده است و به کمک مایه پنیر و با بهره گرفتن از باکتری های استارتر مجاز تهیه می شود و پس از طی دوره رسیدن آماده مصرف می شود. پنیر انواع مختلفی دارد که یکی از آنها پنیر آنالوگ می باشد. پنیر آنالوگ معمولاً به عنوان محصول تهیه شده توسط ترکیبات تشکیل دهنده شامل چربی های غیر لبنی و یا پروتئین ها برای تولید یک محصول پنیر مانند جهت پاسخگویی نیازهای خاص تعریف می شود. آنها با توجه به مقرون به صرفه بودن و هزینه کم ، سادگی مراحل تولید ، قابلیت جایگزینی مواد تشکیل دهنده شیر با سبزیجات ارزان به صورت قابل ملاحظه ای مورد استفاده قرار می گیرند.علاوه بر این در میان مصرف کنندگان علاقه روز افزون به محصولات غذایی حاوی کمترین چربی و کمترین چربی های اشباع شده، همچنین کلسترول و کالری کم وجود دارد. از آنجا که نمک کلرید سدیم باعث افزایش فشار خون و افزایش دفع ادراری کلسیم و در نتیجه پوکی استخوان می شود ما در این مطالعه تحقیقی نمک کلرید پتاسیم با مقادیر مختلف را جایگزین نمک کلرید سدیم در پنیر آنالوگ کرده ایم و به مقایسه خصوصیات فیزیکو شیمیایی و خصوصیات میکروبی و خواص حسی آنها نسبت به هم می پردازیم. تأثیر جایگزینی نسبی نمک کلرید سدیم با کلرید پتاسیم در پنیر آنالوگ بر روی عوامل کیفی شامل خصوصیات فیزیکو شیمیایی پنیردر طی دوره رسیدن (60،45،30،15،3و75روز)آن به وسیله ارزیابی میزان اسیدیته ، pH، نمک ، مقدار رطوبت، درصد چربی ، میزان آب اندازی پنیر (سینرسیس) و خواص حسی ( طعم ، بو و بافت ) و همچنین بررسی خواص میکروبی در 4 تیمار شامل مخلوطهایی با نسبت متفاوت از نمک کلرید سدیم و کلرید پتاسیم که به روش نمک زنی خشک به منظور تولید پنیر رژیمی کم نمک ساخته شده بودند مورد بررسی قرار گرفت. بین تیمارهای مختلف از نظر بررسی خواص حسی(طعم، بو و بافت) و همچنین میزان اسیدیته،pH، نمک و مقدار رطوبت و میزان آب اندازی بعد از دوره رسیدگی اختلاف معنی داری (P<0.05) مشاهده گردید. از نظر خصوصیات میکروبی شامل شمارش (کلیفرم، اشرشیاکلی ، استافیلوکوکوس اورئوس کواگولاز مثبت و کپک و مخمر ) و درصد چربی تیمارهای مختلف بعد از دوره رسیدگی اختلاف معنا داری (P>0.05) با تیمار شاهد نداشتند.    مطالعات نشان داد که با افزایش میزان نمک کلرید پتاسیم و افزایش مدت زمان

استاد راهنما:
دکتر عباس ناصر ثانی
 
استاد مشاور:
دکتر علیرضا کشور دوست
 
پاییز ۱۳۹۲
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

مقدمه. 2

فصل اول: کلیات تحقیق

۱-۱- بیان مساله و ضرورت تحقیق. 5

۱- -ضرورت و اهمیت تحقیق. 6

۱-۳-اهداف تحقیق. 6

۱-۴سوال های تحقیق. 6

۱-۵-فرضیه های تحقیق. 6

۱-٦-روش تحقیق و مراحل آن. 7

۱-۷-جامعه آماری، حجم نمونه و متغیرهای تحقیق. 7

۱-۸-پیشینه تحقیق. 8

۱-۹-محدوده مورد مطالعه. 8

۱-۱٠-موانع و محدودیت ها 8

۱-۱۱-مفاهیم و واژه ها 9

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

۲-۱-گردشگری.. 12

۲-۱-۱-مفاهیم پایه گردشگری.. 13

۲-۱-۲-واژه شناسی.. 13

۲-۱-۳-بار مفهومی و معنای نهفته در کلمه گردشگری.. 14

۲-۱-۴-گونه شناسی گردشگری.. 15

۲-۱-۵-گونه های گردشگری.. 16

۲-۲-رویکرد های مطالعه گردشگری.. 19

۲-۳-چرا گردشگری موضوع علم جغرافیاست؟. 20

۲-۴-جاذبه های گردشگری.. 23

۲-۴-۱-مدیریت جاذبه ها 25

۲-۴-۲-نظام سلسله مراتبی جاذبه ها 25

۲-۴-۳-شناخت جاذبه های گردشگری…………………………………………………………………………………… 25

۲-۴-۴-گونه شناسی جاذبه های گردشگری.. 26

۲-۵-گردشگری فرهنگی.. 31

۲-۵-۱-گردشگری فرهنگی و پایداری.. 32

۲-۵-۲-ظرفیت تحمل. 33

۲-٦-تعریف مفهوم جغرافیای گیاهی.. 35

۲-۷-جغرافیای گیاهی ایران. 36

۲–۸-تعریف مفهوم جغرافیای توریستی.. 40

۲-۹-گیاهان زینتی.. 41

۲–۱٠-ساختمان گل. 42

۲-۱۲-اهمیت اقتصادی گلکاری.. 44

۲-۱۳- رالیسم. 47

۲- -ایدآلیسم:  اید آلیسم idealism  اصالت تصور و آرمانگرایی.. 49

فصل سوم: موقعیت جغرافیایی شرق استان گیلان

۳–۱-موقعیت جغرافیایی استان گیلان. 51

۳–۲-تقسیمات سیاسی.. 53

۳–۳– موقعیت جغرافیایی جلگه شرق گیلان. 54

۳– –۱-آب و هوای عمومی در گیلان. 55

۳-۳-۲-وضعیت عمومی اقلیم شرق گیلان……………………………………………………………………………….. 56

۳–۳–۳–سیمای طبیعی منطقه شرق گیلان. 57

۳-۳-۴-توپوگرافی منطقه شرق گیلان. 57

۳-۴-جغرافیای جمعیت و شهرنشینی گیلان. 60

۳-۴-۱-ویژگی های اجتماعی_جمعیتی شرق گیلان. 61

۳-۵-جغرافیای اقتصادی.. 63

۳-۵-۱-جغرافیای اقتصادی گیلان. 63

۳-۵-۲- ویژگی های اقتصادی شرق گیلان. 63

فصل چهارم: یافته های تحقیق

۴-۱-گیاهان و رستنی ها در ایران. 68

۴–۲-جایگاه ایران از نظر جغرافیای گیاهی.. 68

۴–۳-کشورهای مهم تولید کننده و مصرف کننده گل و گیاه 69

۴-۴-گل ملی در ایران. 69

۴-۴-۱-نیلوفر آبی.. 72

۴-۴-۲-سرو ناز. 73

۴-۴-۳-گل محمدی.. 74

۴-۴-۴-لاله. 75

۴-۴-۵-سایر نمونه های مهم. 75

-۵-گیاهان و رستنی ها در گیلان. 79

۴-۵-۱-قارچ. 79

۴-۵-۲-سبزی ها 80

۴-۵-۳-بادام زمینی.. 84

۴–۵–۴-برنج.. 85

۴-۵-۵-بهارنارنج.. 88

۴-۵-٦-کیوی.. 90

۴-٦-عرقیات گیاهی.. 91

۴-۷-چای در ایران. 92

۴-۸-دمنوش ها 97

۴-۹-طب گیاهی.. 104

۴-۱٠-وضعیت موجود و اینده گیاه درمانی در جهان. 107

۴-۱۱-موانع و محدودیت های استفاده از گیاه درمانی سنتی.. 110

۴-۱۲-علل نگرش و گرایش دوباره جهان به گیاهان دارویی و گیاهان درمانی.. 111

۴-۱۳- تاثیر شرایط اکولوژیک بر مواد و خواص گیاهان دارویی.. 113

۴-۱۴-تحلیل پرسشنامه. 114

فصل پنجم: آزمون فرضیه ها، نتیجه گیری و پیشنهادها

۵-۱-ارزیابی فرضیه ها 147

۵–۱–۱-فرضیه اول. 147

۵-۱-۲ فرضیه دوم: توسعه گردشگری گل و گیاه سبب افزایش فرصت های شغلی برای مردم منطقه شرق گیلان می شود. 149

۵–۲–نتیجه گیری.. 151

۵-۳-راهکارها و پیشنهاد ها 153

منابع و مأخذ. 155

 

 

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                   صفحه

2-1-رویکردهای جغرافیا و ارتباط آن با مطالعه گردشگری و تفریح………………………………… 21

3-1-تحولات جمعیتی استان گیلان در محدوده یکسان 1385 و مقایسه آن با کل کشور………… 61

3-2-جمعیت شهرهای شرق گیلان در سرشماری 1385  ……………………………………………… 62

3-3-تعداد شاغلان در بخش های مختلف اقتصادی به تفکیک شهرستان سال 1385 ……………. 64

4-1-گیاهان آپارتمانی استان گیلان در سال 1390………………………………………………………. 81

4-2-آمار گل و گیاهان فصلی و نشایی زینتی استان گیلان در سال 1390………………………….. 82

4-3-آمار درختان و درختچه های زینتی فضای باز استان گیلان در سال 1390…………………… 83

4-4-ترتیب پاسخ گویان بر اساس جنسیت……………………………………………………………… 115

4-2-توزیع فراوانی شرکت کنندگان بر اساس سن ……………………………………………………. 116

4-3-توزیع فراوانی شرکت کنندگان بر اساس تحصیلات…………………………………………….. 117

4-4-بررسی گزاره گل و گیاه می تواند به عنوان جاذبه اصلی موجب جذب گردشگر شود…… 118

4-5- بررسی گزاره گل و گیاه می تواند به عنوان جاذبه دوم موجب جذب گردشگر شود……. 119

4-6- بررسی گزاره گل و گیاه می تواند عاملی بر برگزاری رویدادهای گردشگری باشد……… 120

4-7- بررسی گزاره گل و گیاه می تواند سبب افزایش فرصت های شغلی در منطقه شود…….. 121

4-8- بررسی گزاره سرمایه گزاری بخش خصوصی در توسعه گردشگری گل و گیاه یک روش مهم

 

برای شکل گیری این گونه از گردشگری در شرق گیلان می باشد……………………………………………………………………….. 123

4-9-بررسی گزاره بازارهای مرکزی و مجتمع های گل و گیاه می تواند عاملی بر توسعه گردشگری گل و گیاه در شرق گیلان باشد…………………………………………………………………………………………………………………….. 124

4-14-10-بررسی گزاره عدم شناخت کافی مردم منطقه و مسولین از این شاخه از گردشگری

یک عامل محدود کننده در توسعه گردشگری گل و گیاه شرق گیلان به حساب می آید………. 126

4-11-بررسی گزاره گل و گیاه می تواند سبب کاهش مهاجرت روستاییان از روستاهای خود می شود

4-12- بررسی گزاره گل و گیاه می تواند عامل رشد اقتصادی منطقه شرق گیلان باشد………… 127

4-13- بررسی گزاره گل و گیاه می تواند سبب افزایش محصولات کشاورزی منطقه شرق گیلان باشد130

4-14-بررسی گزاره منطقه شرق گیلان باتوجه به موقعیت جغرافیایی خاص خود دارای پتانسیل بالایی برای شکل گیری و توسعه گردشگری گل و گیاه باشد…………………………………………………………………………………… 131

4-15- بررسی گزاره گل و گیاه می تواند در افزایش میزان اعتماد بنفس و غرور فرهنگی و اقتصادی جامعه بومی و محلی تاثیر مثبت داشته باشد……………………………………………………………………………………………….. 132

4-16-بررسی گزاره بانوان منطقه شرق گیلان در توسعه گردشگری گل و گیاه نقش مهمی را دارا می‎باشند    134

4-17-بررسی گزاره تورهای گردشگری می تواند یکی از زمینه های توسعه گردشگری گل و گیاه باشد        135

4-18-بررسی گزاره کتاب های آموزش گلکاری می تواند نقشی مهم در معرفی گونه های گیاهی منطقه شرق گیلان داشته باشد…………………………………………………………………………………………………………………….. 136

4-19-اکوموزه های گل و گیاه می تواند یک جاذبه مهم در گردشگری گل و گیاه معرفی شود. 138

4-20-بررسی گزاره کدام رویداد می تواند بیشترین اثر را در جذب گردشگر گل و گیاه بگذارد 139

4-21-بررسی گزاره کدام نوع از تورهای گردشگری می تواند بیشترین تاثیر را بر توسعه گردشگری گل و گیاه داشته باشد     140

4-22-بررسی گزاره  کدام فصل سال می تواند مناسب ترین زمان برای سفر گردشگران به قصد بازدید از گل و گیاه منطقه شرق گیلان باشد………………………………………………………………………………………………………. 141

4-23-بررسی گزاره کدام ارگان دولتی می تواند بیشترین سهم را در توسعه گردشگری گل و

گیاه استان گیلان داشته باشد…………………………………………………………………………………. 143

4-24-بررسی گزاره تا چه حد با گردشگری گل و گیاه آشنایی دارید……………………………… 144

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                       صفحه

4-1-نمودار دایره ای توزیع فراوانی شركت كنندگان براساس جنسیت……………………………. 115

4-2-نمودار ستونی توزیع فراوانی گروه های سنی شرکت کنندگان در پرسشنامه ………………. 116

4-3-نمودار دایره ای توزیع فراوانی شركت كنندگان براساس میزان تحصیلات…………………. 117

4-4-نمودار ستونی توزیع فراوانی بررسی گزاره گل وگیاه به عنوان جاذبه نخست……………… 118

4-5-نمودار ستونی بررسی گزاره گردشگری گل و گیاه  می تواند به عنوان جاذبه دوم موجب جذب گردشگر شود    119

4-6-نمودار ستونی بررسی گزاره گردشگری گل و گیاه می تواند عاملی بر برگزاری رویداد های گردشگری باشد     121

4-7-نمودار ستونی بررسی گزاره گردشگری گل و گیاه سبب افزایش فرصت های شغلی در منطقه

می شود………………………………………………………………………………………………………….. 122

4-8-نمودار ستونی بررسی گزاره سرمایه گذاری بخش خصوصی در توسعه گردشگری گل و گیاه یک

روش مهم برای شکل گیری این گونه از گردشگری در شرق گیلان می باشد……………………. 123

4-9-نمودار ستونی بررسی گزاره بازارهای مرکزی و مجتمع های گل و گیاه می تواند عاملی بر توسعه گردشگری گل و گیاه در شرق گیلان باشد……………………………………………………………………………………………….. 125

4-10-نمودار ستونی بررسی گزاره عدم شناخت کافی مردم منطقه و مسئولین از این شاخه از  گردشگری یک عامل محدود کننده در توسعه ی گردشگری گل و گیاه شرق گیلان به حساب می آید…………………………………. 126

4-11-نمودار ستونی بررسی گردشگری گل و گیاه سبب کاهش مهاجرت روستاییان از روستای خود می‎شود 128

4-12-نمودار ستونی  بررسی گزاره گردشگری گل و گیاه می تواند عامل رشد اقتصادی منطقه شرق

گیلان باشد……………………………………………………………………………………………………… 129

4-13-نمودار ستونی بررسی گزاره گردشگری گل و گیاه سبب افزایش محصولات کشاورزی منطقه شرق

گیلان می شود…………………………………………………………………………………………………. 130

4-14-نمودار ستونی  بررسی گزاره منطقه شرق گیلان با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص خود، دارای پتانسیل بالایی برای شکل گیری  و توسعه گردشگری گل و گیاه می باشد…………………………………………………………. 131

4-15-نمودار ستونی  بررسی گزاره گردشگری گل و گیاه می تواند در افزایش میزان اعتماد بنفس و غرور

فرهنگی و اقتصادی جامعه بومی و محلی تاثیر مثبت داشته باشد…………………………………… 133

 

4-16-نمودار ستونی  بررسی گزاره بانوان منطقه شرق گیلان در توسعه گردشگری گل و گیاه نقش مهمی

را دارا می باشند……………………………………………………………………………………………….. 134

4-17-نمودار ستونی بررسی گزاره تور های گردشگری می تواند یکی از زمینه های توسعه گردشگری گل

و گیاه باشد…………………………………………………………………………………………………….. 136

4-18-نمودار ستونی بررسی گزاره کتاب های آموزش گل کاری می تواند نقشی مهم در معرفی گونه های گیاهی منطقه شرق گیلان داشته باشد……………………………………………………………………………………………………….. 137

4-19-نمودار ستونی بررسی گزاره اکو موزه های گل و گیاه می تواند یک جاذبه مهم درگردشگری

گل و گیاه معرفی شود………………………………………………………………………………………… 138

4-20-نمودار دایره ای کدام رویداد می تواند بیشترین اثر را در جذب گردشگر گل و گیاه بگذارد 139

4-21-نمودار ستونی  کدام نوع از تورهای گردشگری می تواند بیشترین تاثیر را بر توسعه گردشگری گل و گیاه داشته باشد   140

4-22-نمودار دایره ای ۲۲-کدام فصل سال می تواند مناسب ترین زمان برای سفر گردشگران به قصد بازدید از گل و گیاه منطقه شرق گیلان باشد……………………………………………………………………………………………….. 142

4-23-نمودار ستونی کدام ارگان دولتی می تواند بیشترین سهم را در توسعه گردشگری گل و گیاه استان گیلان داشته باشد     143

4-24-نمودار ستونی تا چه حد با گردشگری گل و گیاه آشنایی دارید؟…………………………… 144

 

فهرست شکلها

عنوان                                                                                                        صفحه

2-1-رویکرد بین رشته ای در مطالعات جهانگردی……………………………………………………… 20

2-2-دسته بندی جاذبه های گردشگری…………………………………………………………………….. 30

2-3- مراحل تاثیر گذار در ظرفیت تحمل مقاصد………………………………………………………… 35

 

 

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                                                        صفحه

2-1- نقشه نواحی رویشی ایران……………………………………………………………………………… 39

3-1- نقشه جغرافیایی استان گیلان به تفکیک شهرستان بخش و دهستان…………………………… 52

3-2-نقشه شرق گیلان در تقسیمات سیاسی کشور………………………………………………………. 53

3-3-نقشه تقسیمات سیاسی شرق گیلان…………………………………………………………………… 54

3-4-نقشه استان گیلان به تفکیک مناطق گیلان غربی-گیلان شرقی- گیلان مرکزی………………. 55

3-5-نقشه توپوگرافی شرق گیلان ………………………………………………………………………….. 59

 

فهرست تصاویر

عنوان                                                                                                        صفحه

4-1-نیلوفر آبی………………………………………………………………………………………………….. 73

4-2-سروناز………………………………………………………………………………………………………. 74

4-3-گل محمدی………………………………………………………………………………………………… 74

4-4-لاله…………………………………………………………………………………………………………… 75

4-5-سوسن چلچراغ……………………………………………………………………………………………. 76

4-6-لاله واژگون………………………………………………………………………………………………… 77

4-7-سرو………………………………………………………………………………………………………….. 79

4-8-قارچ…………………………………………………………………………………………………………. 80

4-9-بادام زمینی…………………………………………………………………………………………………. 85

4-10-برنج……………………………………………………………………………………………………….. 87

4-11-بهار نارنج…………………………………………………………………………………………………. 90

4-12-کیوی………………………………………………………………………………………………………. 91

4-13-چای……………………………………………………………………………………………………….. 97

6-1-جشنواره های گل و گیاه و جذب گردشگران…………………………………………………….. 161

6-2-باغ لاله گچسر نمونه ای از مکان های جذب گردشگران گل و گیاه ………………………… 162

6-3-باغات چای و جذب گردشگران گل و گیاه………………………………………………………. 163

6-4- گل و گیاه گاو زبان و جذب گردشگران گل و گیاه……………………………………………. 163

 

چکیده

گردشگری گل و گیاه یکی از شاخه های خاص گردشگری محسوب می شود و روز به روز تعداد این نوع از گردشگران در دنیای مدرنیته رو به افزایش می رود. گردشگری گل و گیاه را می توان، بازدید از مقصدهایی دانست که انگیزه اولیه سفر به آن مقصدها علاقه به دیدار از توانمندی های گل و گیاه، یک کشور یا منطقه است و می تواند شامل، مشاهده گل ها و گیاهان یک منطقه، شرکت در نمایشگاه های گل و گیاه، شرکت در دوره‎های آموزشی کشاورزی، خرید و فروش در بازار های گل و گیاه و همچنین حضور در دهکده های گل و گیاه باشد. ایران و بخصوص استان گیلان و منطقه شرق آن، دارای توانمندی های گل و گیاه بالایی می باشد که این پتانسیل غنی می تواند یک فرصت بالا بر جذب گردشگران عام و خاص باشد.

این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با بهره گرفتن از مطالعات میدانی و کتابخانه ای و بکارگیری ابزار های گردآوری اطلاعات نظیر پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده و همچنین بانک های اطلاعاتی و شبکه های کامپیوتری و ارائه آن بصورت جدول، نمودار و شکل به معرفی مفهوم گردشگری گل و گیاه در ایران پرداخته و پتانسیل‎های این شاخه از گردشگری را در استان گیلان و منطقه شرقی آن معرفی کرده و نمونه های قابل عرضه این استان را ارائه می نماید. در پایان به این نتیجه می رسیم که این نوع از گردشگری در منطقه شرق استان گیلان دارای توانمندی بالایی بوده و در صورت اجرای یک برنامه زمان بندی شده مشخص و با رویکرد گردشگری  می تواند در پیشرفت مناطق شهری و روستایی و توانمند سازی ساکنین  این استان موثر باشد.

واژه های کلیدی: گردشگری، گردشگری گل و گیاه، استان گیلان، شرق گیلان

مقدمه

امروزه سمت و سوی حرکت سیطره جهانی به سمتی است که تفکرات تصمیم گیران را بیش از تنازعات سیاسی و نظامی به سمت ارتباط میان مردم و دولت ها به عنوان عاملی در جهت توسعه کشورها کشانده است پس از اینکه نظام تک قطبی سیستمی ناموفق شناخته شد وبه نظام چند منظوره مبدل گردید جنگ نظامی و رویارویی مستقیم نیز در سده بیستم جای خود را به جنگ سرد و منازعات فرهنگی داد. در این راستا ارتباط میان مردم و فرهنگ ها تاثیری شگرف در تسهیل فرایند توسعه کشورهای جهان دارد در این اوضاع و احوال است که صنعت گردشگری به عنوان بهترین عامل گسترش ارتباط میان مردم نمود می یابد. در روزگار ما گردشگری یکی از فعالیت های اقتصادی گسترده جهانی ست به گونه ای که طی پنج دهه گذشته جهانگردی و گردشگری یکی از عوامل اصلی توسعه اقتصادی واجتماعی بسیاری از کشورها بوده است. امروزه دورافتاده‎ترین کشورها وحتی شهرها به درامدهای حاصل از گردشگری می اندیشند وخود را اماده می کنند (بهمنی، ۱۳۷۴، ۵)

با وجود این باید گفت گردشگری پدیده ای جدید نیست بلکه از دیر زمان در جوامع انسانی وجود داشته است و کم کم و در گذر زمان به موضوعی فنی اقتصادی و اجتماعی و اکولوژیکی تبدیل شده است. شاید واژه گردشگری قدمتی به اندازه تاریخ مکتوب انسان  داشته باشد. بررسی تاریخچه صنعت گردشگری گویای ان است که این پدیده همیشه با تجربه خوشایند همراه نبوده است. مردم روزگاران پیشین عموما با این انگیزه مسافرت می کردند که غذا بدست اورند در صورتی که امروزه گردشگری اهداف متعددی را پیگیری می کند (قاسمی، ۱۳۸۸، ۱۴)

ایران به دلیل برخورداری از شرایط ویژه جغرافیایی، تنوع آب و هوایی، تاریخ و تمدن کهن و سایر امتیازات فرهنگی، موقعیتی خاص برای تبدیل شدن به یک قطب بزرگ توریستی را داراست. صنعت گردشگری در دنیا در حال تغییر است، گردشگران هدف های خاصی را دنبال می کنند و برای دستیابی به هدف‎های خود، هزینه پرداخت می کنند. شاخه گردشگری گل و گیاه در میان سایر انواع گردشگری، به عنوان نوعی خاص به گردشگران معرفی می شود، گردشگران گل و گیاه، گردشگرانی با علایق خاص بوده که سعی دارند نمونه های رویشی یک منطقه را مورد بازدید قرار دهند.

نگارنده در این پژوهش، گردشگری  گل و گیاه را در ایران و به طور موردی درمنطقه شرق استان گیلان مورد بررسی علمی قرار می دهد. توانمندی ها و پتانسیل های گردشگری گل و گیاه درمنطقه شرق گیلان معرفی می‎شود و زمینه های توسعه گردشگری گل و گیاه بر محوریت آنها ارائه می شود.

این پایان نامه در پنج فصل ارائه می شود:

_ فصل نخست: شامل کلیات تحقیق است که خود در بر گیرنده بیان مساله، سوال تحقیق، فرضیه ها، روش تحقیق، محدوده مورد مطالعه، اهداف تحقیق، بهره وران تحقیق، انگیزه تحقیق، ضرورت و اهمیت تحقیق، موانع و محدودیت ها، سازماندهی تحقیق و مفاهیم و واژه ها می باشد.

 استادان داور:
دکتر ناصر جعفری
دکتر آرمان محمودی اطاقوری
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

جنگل­های شمال ایران میراثی به­جا مانده از دوران سوم زمین شناسی است که به علت تخریب و تداخلات شدید، امروزه قسمت عظیمی از مناطق پست آن نابود شده و تنها لکه­هایی از این جنگل­ها باقی مانده است. این لکه­های باقی­مانده به­ویژه در قسمت­های کم ارتفاع و پست جنگلی در جنوب دریای خزر دارای اهمیت فوق العاده بوده و از ارزش بالای حفاظتی و مدیریتی برخوردار است. نور و سیسنگان دو تکه­ی بزرگ از این جنگل­های پست هستند که مورد تحقیق فلوریستیکی و جامعه­شناسی قرار گرفتند. گونه­های گیاهی جمع­آوری شده از این مناطق نشان­دهنده­ی وجود 225 گونه­ی گیاهی متعلق به 178 جنس و 76 تیره­ی گیاهی است. Poaceae با 28 گونه، Asteraceae با 18 گونه و Rosaceae با 9 گونه، به ترتیب بیشترین غنای گونه­ای را نشان می­دهند. جنس­های دارای بیشترین تعداد گونه به ترتیب Carex (با 6 گونه)، Veronica (با 5 گونه) و Euphorbia و  Solanum (هر کدام با 4 گونه) می­باشند. به لحاظ طیف شکل زیستی، تروفیت­ها با 2/30%، اشکال­زیستی غالب را تشکیل می­ دهند و به دنبال آن، ژئوفیت­ها (1/27%) و همی­کریپتوفیت­ها (9/20%) قرار دارند. فلور این مناطق، عمدتاً از عناصر چندناحیه­ای با 60 تاکسون (3/27%) و سپس عناصر اروپا-سیبری/ایرانو-تورانی/مدیترانه­ای با 43 تاکسون (5/19%) تشکیل شده است. بر اساس شاخص تشابه سورنسن، برخی شباهت­های فلوریستیکی بین دو جنگل وجود دارد. با جمع­آوری داده­های جامعه­شناسی از 55 قطعه نمونه و آنالیز داده­ ها با بهره گرفتن از تکنیک­های TWINSPAN وDCA  در نرم­افزار JUICE، چهار واحد پوششی در این دو منطقه تشخیص داده شد که عبارتند از: Celtis australis–Buxus hyrcana، Fraxinus excelsior subsp. coriariifolia-Cardamine tenera، Populus caspica–Alnus subcordata و Parrotia persica–Carpinus betulus. جنگل­های پست نور و سیسنگان، به­علت فشار فعالیت­های انسانی و چرای دام، در معرض خطر حذف گونه­های گیاهی و یا تغییر جوامع طبیعی می­باشند.

مقدمه:

گیاهان نقش پایه­ای در شکل­ گیری اکوسیستم­های طبیعی دارند. از این­رو شناخت دقیق گونه­های گیاهی و اطلاع از تنوع زیستی گیاهی و جوامع گیاهی ما را برای  مدیریت منابع طبیعی كشور یاری خواهد داد.

جنگل­های شمال ایران که به جنگل­های هیرکانی یا خزری معروف­اند، با طول تقریبی 800 کیلومتر، عرض 110 کیلومتر و مساحت کلی 84/1 میلیون هکتار، از منطقه­ی تالش در جمهوری آذربایجان در غرب تا پارک ملی گلستان در شرق کشیده شده و پوشش سبزی را در شیب­های شمالی کوه­های البرز ایجاد می­ کند [1، 2]. این جنگل­ها از  سواحل جلگه­ای تا ارتفاع 2700 متر در شیب­های شمالی البرز گسترش یافته­اند و به اقلیم واحد با بارندگی سالیانه (از 600 تا 2000 میلی متر) وابسته­اند و به­نظر می­رسد که با ساختار جنگل­های اروپا-سیبری بسیار سازگار باشند [3، 4].

این ناحیه­ی رویشی یکی از اکوسیستم­های متنوع و جالب از اقلیم­های حیاتی معتدله­ی نیمکره­ی شمالی است. شرایط طبیعی و جغرافیایی این ناحیه، از جمله برخورداری از بارش­های فراوان و منظم و حرارت مناسب، نزدیکی به دریا، وجود کوه­ها، دامنه­های پرشیب و کم­شیب و اختلاف ارتفاع شدید در فواصل کوتاه، منجر به توسعه و آشیان­گزینی اکولوژیک بسیاری از عناصر گیاهی در آن شده است که اجتماعات گیاهی مختلفی را تشکیل می­دهد. در این خصوص تنها بخش کوچکی از ویژگی­های زیستی رویشگاه­ها، جوامع گیاهی و در نتیجه ترکیب فلوریستیکی هریک از آن­ها مطالعه شده و هنوز هم حضور تعدادی از گونه­ها در اجتماعات جنگلی و محدوده­ انتشار جغرافیایی آن­ها ناشناخته مانده است [5].

در بین سه زون ارتفاعی تعریف شده از جنگل­های هیرکانی (پست، کوهپایه­ای و کوهستانی) [6، 4، 7، 8، 9]، جنگل­های مناطق پست از ارزش بالای حفاظتی و مدیریتی برخوردار بوده و به­نظر می­رسد که برای مطالعات اکولوژیکی و پوشش گیاهی در اولویت باشند چرا که در این مناطق انسان با حذف عناصر طبیعی و جایگزینی عناصر دیگر جوامع آن را تا حد زیادی تغییر داده و یا در معرض نابودی قرار داده است [8]. به علت این تغییر، بسیاری از گونه­های گیاهی به بقایایی از زیستگاه­های مناطق پست، محدود شده ­اند [10].

پارك­های جنگلی نور و سیسنگان كه به ترتیب در شهرستان­های نور و نوشهر واقع می­باشند،‏ اگرچه در سال­های اخیر مورد تخریب و آسیب شدید توسط دام و انسان قرار گرفته­اند، با این وجود، جزء تنها بقایای جنگل­های پست خزری هستند [11، 8]. با توجه به اهمیت این مناطق، شناخت و بررسی رویش­های طبیعی آن حائز اهمیت است.

تنوع زیستی تنها به مجموعه ­ای از گونه­ها اشاره ندارد، بلکه به عنوان تغییرات میان ارگانیسم­های زنده در تمام منابع خشکی، دریایی و دیگر اکوسیستم­های آبی تعریف می­شود. براساس تعریف دبیرخانه­ی کنوانسیون تنوع­زیستی، تنوع­زیستی به معنای قابلیت تمایز بین ارگانیسم­های زنده از هر منبع شامل اکوسیستم­های زمینی، دریایی و اکوسیستم­های آبزی، همچنین شامل ترکیبات اکولوژی که بخشی از اکوسیستم­ها را تشکیل می­دهند، می­باشد [12].

بحث تنوع زیستی از موضوعات بسیار مهم فعلی دنیا است. با تخریب منابع طبیعی و محیط زیست و کاهش مساحت آن­ها شاهد انقراض گونه­های گیاهی و جانوری و در نتیجه کاهش تنوع زیستی در دنیا هستیم. هریک از گونه­ها آن­چنان در اکوسیستم­های جنگلی نقش حیاتی و اساسی را در زنجیره­های غذایی بازی می­ کنند که نابودی یک گونه، تعادل حیات را در طبیعت برهم می­زند. برنامه ­های زیست محیطی برای هر منطقه بدون شناخت وضعیت پوشش گیاهی آن منطقه و تنوع گونه­ای آن ممکن نیست [3].

شناسایی پوشش گیاهی و بررسی فرم زیستی و جغرافیای گیاهی منطقه، ضمن اینکه اساس بررسی­ها و تحقیقات بوم­شناختی در منطقه بوده و راهکاری مناسب برای تعیین ظرفیت بوم­شناختی منطقه از جنبه­ های مختلف است، در عین حال، عامل مؤثری در سنجش و ارزیابی وضعیت کنونی و پیش ­بینی وضعیت آینده­ی منطقه به شمار می­رود که برای اعمال مدیریت صحیح، نقش بسزایی دارد [13].

تنوع زیستی جنگل منبع بسیار مهم و با ارزشی است، زیرا گونه­های موجود در جنگل و ذخایر ژنتیکی تشکیل­دهنده­ی آن برای سلامتی و تأمین نیازهای بشر و سایر موجودات، حائز اهمیت بوده و قطعاً فقدان تنوع زیستی تهدید خطرناکی برای بقای انسان و سایر موجودات محسوب می­شود [14].

تنوع زیستی در جنگل­های شمال ایران بالا است. در بین کشورهای هم­عرض ایران، جنگل­های شمال ایران و شمال ترکیه که از عصر یخبندان به سلامت گذشته­اند، دارای بهترین تنوع می­باشند. پس از پایان عصر یخبندان، پیشروی جنگل به سمت اروپا از جنگل­های شمال ایران و ترکیه آغاز شد و همین قدمت بیشتر سبب شده است که تنوع ژنتیکی گونه­های چوبی شمال ایران بیشتر از اروپا باشد [15].

گیاهان نقش پایه­ای در شکل­ گیری اکوسیستم­های طبیعی دارند. از این­رو شناخت دقیق گونه­های گیاهی و اطلاع از تنوع زیستی گیاهی و جوامع گیاهی ما را برای  مدیریت منابع طبیعی كشور یاری خواهد داد.

جنگل­های شمال ایران که به جنگل­های هیرکانی یا خزری معروف­اند، با طول تقریبی 800 کیلومتر، عرض 110 کیلومتر و مساحت کلی 84/1 میلیون هکتار، از منطقه­ی تالش در جمهوری آذربایجان در غرب تا پارک ملی گلستان در شرق کشیده شده و پوشش سبزی را در شیب­های شمالی کوه­های البرز ایجاد می­ کند [1، 2]. این جنگل­ها از  سواحل جلگه­ای تا ارتفاع 2700 متر در شیب­های شمالی البرز گسترش یافته­اند و به اقلیم واحد با بارندگی سالیانه (از 600 تا 2000 میلی متر) وابسته­اند و به­نظر می­رسد که با ساختار جنگل­های اروپا-سیبری بسیار سازگار باشند [3، 4].

این ناحیه­ی رویشی یکی از اکوسیستم­های متنوع و جالب از اقلیم­های حیاتی معتدله­ی نیمکره­ی شمالی است. شرایط طبیعی و جغرافیایی این ناحیه، از جمله برخورداری از بارش­های فراوان و منظم و حرارت مناسب، نزدیکی به دریا، وجود کوه­ها، دامنه­های پرشیب و کم­شیب و اختلاف ارتفاع شدید در فواصل کوتاه، منجر به توسعه و آشیان­گزینی اکولوژیک بسیاری از عناصر گیاهی در آن شده است که اجتماعات گیاهی مختلفی را تشکیل می­دهد. در این خصوص تنها بخش کوچکی از ویژگی­های زیستی رویشگاه­ها، جوامع گیاهی و در نتیجه ترکیب فلوریستیکی هریک از آن­ها مطالعه شده و هنوز هم حضور تعدادی از گونه­ها در اجتماعات جنگلی و محدوده­ انتشار جغرافیایی آن­ها ناشناخته مانده است [5].

در بین سه زون ارتفاعی تعریف شده از جنگل­های هیرکانی (پست، کوهپایه­ای و کوهستانی) [6، 4، 7، 8، 9]، جنگل­های مناطق پست از ارزش بالای حفاظتی و مدیریتی برخوردار بوده و به­نظر می­رسد که برای مطالعات اکولوژیکی و پوشش گیاهی در اولویت باشند چرا که در این مناطق انسان با حذف عناصر طبیعی و جایگزینی عناصر دیگر جوامع آن را تا حد زیادی تغییر داده و یا در معرض نابودی قرار داده است [8]. به علت این تغییر، بسیاری از گونه­های گیاهی به بقایایی از زیستگاه­های مناطق پست، محدود شده ­اند [10].

پارك­های جنگلی نور و سیسنگان كه به ترتیب در شهرستان­های نور و نوشهر واقع می­باشند،‏ اگرچه در سال­های اخیر مورد تخریب و آسیب شدید توسط دام و انسان قرار گرفته­اند، با این وجود، جزء تنها بقایای جنگل­های پست خزری هستند [11، 8]. با توجه به اهمیت این مناطق، شناخت و بررسی رویش­های طبیعی آن حائز اهمیت است.

تنوع زیستی تنها به مجموعه ­ای از گونه­ها اشاره ندارد، بلکه به عنوان تغییرات میان ارگانیسم­های زنده در تمام منابع خشکی، دریایی و دیگر اکوسیستم­های آبی تعریف می­شود. براساس تعریف دبیرخانه­ی کنوانسیون تنوع­زیستی، تنوع­زیستی به معنای قابلیت تمایز بین ارگانیسم­های زنده از هر منبع شامل اکوسیستم­های زمینی، دریایی و اکوسیستم­های آبزی، همچنین شامل ترکیبات اکولوژی که بخشی از اکوسیستم­ها را تشکیل می­دهند، می­باشد [12].

بحث تنوع زیستی از موضوعات بسیار مهم فعلی دنیا است. با تخریب منابع طبیعی و محیط زیست و کاهش مساحت آن­ها شاهد انقراض گونه­های گیاهی و جانوری و در نتیجه کاهش تنوع زیستی در دنیا هستیم. هریک از گونه­ها آن­چنان در اکوسیستم­های جنگلی نقش حیاتی و اساسی را در زنجیره­های غذایی بازی می­ کنند که نابودی یک گونه، تعادل حیات را در طبیعت برهم می­زند. برنامه ­های زیست محیطی برای هر منطقه بدون شناخت وضعیت پوشش گیاهی آن منطقه و تنوع گونه­ای آن ممکن نیست [3].

شناسایی پوشش گیاهی و بررسی فرم زیستی و جغرافیای گیاهی منطقه، ضمن اینکه اساس بررسی­ها و تحقیقات بوم­شناختی در منطقه بوده و راهکاری مناسب برای تعیین ظرفیت بوم­شناختی منطقه از جنبه­ های مختلف است، در عین حال، عامل مؤثری در سنجش و ارزیابی وضعیت کنونی و پیش ­بینی وضعیت آینده­ی منطقه به شمار می­رود که برای اعمال مدیریت صحیح، نقش بسزایی دارد [13].

تنوع زیستی جنگل منبع بسیار مهم و با ارزشی است، زیرا گونه­های موجود در جنگل و ذخایر ژنتیکی تشکیل­دهنده­ی آن برای سلامتی و تأمین نیازهای بشر و سایر موجودات، حائز اهمیت بوده و قطعاً فقدان تنوع زیستی تهدید خطرناکی برای بقای انسان و سایر موجودات محسوب می­شود [14].

تنوع زیستی در جنگل­های شمال ایران بالا است. در بین کشورهای هم­عرض ایران، جنگل­های شمال ایران و شمال ترکیه که از عصر یخبندان به سلامت گذشته­اند، دارای بهترین تنوع می­باشند. پس

 

از پایان عصر یخبندان، پیشروی جنگل به سمت اروپا از جنگل­های شمال ایران و ترکیه آغاز شد و همین قدمت بیشتر سبب شده است که تنوع ژنتیکی گونه ­های چوبی شمال ایران بیشتر از اروپا باشد [15].

فصل اول: مروری بر منابع علمی

1-1- تعریف جامعه­ شناسی گیاهی و مروری بر تحقیقات جامعه­ شناسی در جهان

جامعه­شناسی گیاهی معروف به فیتوسوسیولوژی[1] شاخه­ای از علم اکولوژی است که اجتماعات گیاهی را از نظر ترکیب گونه­ای[2]، اکولوژی، پراکنش جغرافیایی[3] و دینامیک مورد مطالعه قرار می­دهد [16]. جامعه­ گیاهی[4] که برای اولین بار در ابتدای قرن نوزدهم توسط همبولت[5] تشریح شد [17]، اشاره به گونه­های معینی می­نماید که باهم در محل­های معین رشد کرده و وقوع آنها باهم چیزی بیش از شانس و تصادف است [18]. کلمنتز[6] در سال 1916 با توسعه­ی نظریه­ی ارگانیسمی[7]، هر جامعه­ گیاهی را به مثابه یک واحد زیستی (موجود زنده) معرفی کرده است که هر قسمتی از آن عضو یک پیکر بوده و با سایر قسمت­ها در ارتباط می­باشد. هر جامعه­ گیاهی به عنوان واحدی منسجم با سیمای ظاهری[8] یکنواخت و ترکیب گونه­ای نسبتاً ثابت هر رویشگاه بوده [19]، مطالعه­ آن می ­تواند مبنای مناسبی برای مدیریت، احیاء[9] و توسعه­ی آن رویشگاه باشد. به دلیل تغییرات شدید در نوع پوشش­گیاهی، شرایط اقلیمی و چگونگی تأثیر انسان در پوشش گیاهی مناطق مختلف، مکاتب و روش­های مختلفی در دانش جامعه­شناسی گیاهی مرسوم گردید [20]. از میان مکاتب موجود، مکتب زوریخ-مونپلیه که توسط براون-بلانکه در سال 1928 پیشنهاد شده است [21]، از اهمیت خاصی برخوردار می­باشد [17]. ویژگی بارز این مکتب، انعطاف کافی آن جهت بررسی پوشش گیاهی از دیدگاه­های مختلف بوده و علاوه بر این با قرار دادن جامعه[10] به­عنوان واحد پایه، یک سلسله­ی رده­بندی را ارائه می­ کند که دیگر واحدهای آن، اتحادیه[11]، رده[12] و طبقه[13] می­باشد [22].

مطالعه­ فیتوسوسیولوژی به روش براون-بلانکه توسط محققینی چون پور[14] [23]، پاولوسکی[15] [24]، بکینگ[16] [25]، شیمول[17] [26]، مولر-دومبویس[18] و النبرگ[19] [27]، واندرمارل[20] [28] تشریح شده و روش­های اجرایی آن مورد بررسی قرار گرفت [17].

2-1- مروری بر بررسی­های فلوریستیکی و جامعه­ شناسی پوشش ­گیاهی در جنگل­های هیرکانی

بررسی­های جامعه‌شناسی گیاهی در ایران به صورت كلی با مطالعات زوهری [29] آغاز شده است. جزیره‌ای [30] عناصر فیتوژئوگرافیكی جنگل­های خزری را تشریح نموده است. تره‌گوبو [31]، مصدق [32] و درستكار [33] جامعه‌های گیاهی جنگل­های شمال ایران را بررسی نموده‌اند. ثابتی [34]، جامعه‌های گیاهی متعددی برای مناطق مختلف ایران ذكر كرده است. راستین [35]  جامعه‌های جنگلی پست حوزه­ هیركانی و اسداللهی [36] جامعه‌های گیاهی راشستان­های اسالم را مورد مطالعه قرار داده‌اند و البرز مركزی توسط کلن [37] مطالعه شده است.

حجازی و ثابتی[1] در سال 1961 چندین جامعه­ جنگلی از شمال ایران معرفی نمودند [38]. جزیره­ای[2] در سال­های 1964 و 1965 عناصر فیتوژئوگرافی جنگل­های هیرکانی را تشریح و جوامعی از این جنگل­ها را مورد مطالعه قرار داد [30، 39]. ثابتی در سال 1344 جوامع مختلف گیاهی جنگل­های شمال ایران را مطالعه کرده ­است[40]. خاوری­نژاد در سال 1345 در پایان نامه ­ی کارشناسی­ارشد خود جوامع­گیاهی جنگل­های جنوب شرق چالوس را مورد مطالعه قرار داد[41]. ترگوبو[3] در سال 1967 جوامع گیاهی منطقه­ی هیرکانی را معرفی کرد [31]. ترگوبو و مبین[4] در سال 1970 نقشه­ی پوشش گیاهی ایران را با مقیاس 1:2500000 تهیه کردند [42]. زوهری[5] در سال­های 1963 و 1973 پوشش گیاهی ایران، به ویژه جنگل­های هیرکانی را از جنبه­ های جغرافیایی و جامعه­شناسی گیاهی بررسی کرده است [6، 29]. درستکار[6] در سال 1974 در تز دکترای خود [43] و درستکار و نویرفالیس[7] در سال 1976 [33] جنگل­های شرق دریای خزر را مورد مطالعه قرار داده­اند. ثابتی در سال 1355 درختان و درختچه­های ایران را بررسی کرده است [34]. اسداللهی[8] در سال 1980 در رساله­ی دکترای خود، جوامع­گیاهی راشستان­های حوزه­ اسالم [44] و در سال 1366 جغرافیای گیاهی و جوامع­گیاهی جنگل­های شمال غربی هیرکانی را در سمینار جنگل و جنگل­داری گرگان ارائه نموده است [36]. در سال 1982 اسداللهی و همکاران، اکوسیستم­های جنگلی ایران را از دیدگاه جامعه­شناسی مورد مطالعه قرار داده­اند [45]. مصدق[9] در سال 1981 جوامع­گیاهی جنگل­های شمال ایران را بررسی کرده است [46]. راستین[10] در سال­های 1980 و 1983 جوامع جنگلی پست منطقه­ی هیرکانی را مورد مطالعه قرار داده است [35، 47]. فرای[11] و همکاران در سال 1985 نقشه­ی پوشش گیاهی بخش مرکزی کوه­های البرز را با مقیاس 1:500000 تهیه کردند [48]. فرای و پرابست[12] در سال 1986 طرح طبقه ­بندی پوشش گیاهی ایران بر اساس معیارهای فیزیونومی-اکولوژی را ارائه کردند [4]. اسدی در سال 1364 در پایان نامه ­ی کارشناسی­ارشد خود، جوامع گیاهی سری پاتم خیرود­کنار را بررسی نموده است [49]. طبری در سال 1371 در پایان نامه ­ی کارشناسی­ارشد خود، شرایط زیست و مختصات جنگل­شناسی و جوامع­گیاهی درخت زبان­گنجشک را در جنگل­های شمال تشریح نموده است [50]. حمزۀ در سال 1373، جوامع گیاهی و عناصر تشکیل­دهنده­ی جنگل­های لساکوتی در جنوب شرقی تنکابن را مورد بررسی قرار داده است [51]. سعیدی­مهرورز در سال 1373 در پایان نامه ­ی کارشناسی­ارشد خود، فلور و پوشش­گیاهی مناطق ایسپیلی-دیلمان و نواحی اطراف آن را بررسی نموده است [52]. یزدیان در سال 1374 در پایان نامه ­ی کارشناسی­ارشد خود، مهم­ترین شرایط اکولوژیکی و تیپ­های رویشی درخت آزاد را در جنگل­های شمال بررسی کرده است [53]. حسینی در سال 1375 در پایان نامه ­ی کارشناسی­ارشد خود، با عنوان تهیه­ نقشه­ی فیزیونومیك – فلورستیك پوشش­گیاهی بخش نم‌خانه­ی جنگل خیرودكنار، جوامع جنگلی این بخش را با معرفی گونه­های معرف هر جامعه، مشخص نموده است [54]. آخانی[13] در سال 1998، تنوع زیستی پارک ملی گلستان [55] و آخانی و زیگلر[14] در سال 2002 پوشش گیاهی صخره­ای و جوامع علفی پارک ملی گلستان را بررسی کردند [56]. کلن[15] در سال 1982 [57] و 1984 [58] و در سال 1991 [37] در تز دکترای خود جوامع گیاهی البرز مرکزی را مورد مطالعه قرار داده است. نظریان[16] و همکاران در سال 2004 به معرفی جوامع جنگلی بخشی از شمال ایران پرداختند [59]. قهرمان[17] و همکاران در سال 2006 به بررسی فلوریستیک جنگل­های توسکای قشلاقی در مناطق پست خزری پرداخته­اند[60]. دانشور[18] و همکاران در سال 2007 تنوع ساختاری در راشستان آمیخته (مطالعه موردی جنگل شصت­کلاته، گرگان) را مورد بررسی قرار دادند [61]. حمزۀ[19] و همکاران در سال 2008 به بررسی جوامع توسکای قشلاقی در شمال ایران پرداخته­اند [8]. جعفری و آخانی[20] در سال 2008 گیاهان منطقه حفاظت شده جهان­نما در استان گلستان را مورد مطالعه قرار دادند [62]. نقی­نژاد[21] و همکاران در سال 2008 ارتباط محیط و پوشش­گیاهی را در اجتماعات توسکای قشلاقی مناطق پست جنگل­های شمال بررسی نمودند [7]. رمضانی[22] و همکاران در سال 2008، تاریخچه­ی پوشش گیاهی جنگل­های هیرکانی مرکزی را مورد بررسی قرار داده­اند [63]. سیادتی و مرادی در سال 1389 [64، 3] در پایان نامه ­ی کارشناسی ارشد خود و همچنین سیادتی[23] و همکاران در سال 2010 [9]، تغییرات فلوریستیکی را در طول شیب ارتفاعی در منطقه جنگلی خیرود بررسی کردند.

[1] Sabeti & Hejazi

[2] Djazirei

[3] Tregubov

[4] Tregubov & Mobayen

[5] Zohary

[6] Dorostkar

[7] Dorostkar & Noirfalise

[8] Assadollahi

[9] Mossadegh

[10] Rastin

[11] Frey

[12] Frey & Probst

[13] Akhani

[14] Akhani & Ziegler

[15] Klein

[16] Nazarian

[17] Ghahreman

[18] Daneshvar

[19] Hamzehꞌee

[20] Jafari & Akhani

[21] Naqinezhad

[22] Ramezani

[23] Siadati

[1] Phytosociology

[2] Floristic

آزمون، نشان داد که بین رهبری خدمتگزار با توانمند سازی و همچنین اعتماد سازمانی رابطه مثبت ومعنی داری وجود دارد ولی متغیرهای تعدیلگر سابقه خدمت وتحصیلات تاثیری برارتباط بین متغیرهای مذکور ندارند.

واژه‌های کلیدی: رهبری خدمتگزار، اعتماد سازمانی، توانمندسازی کارکنان، سابقه خدمت، سطح تحصیلات

 

فصل اول 

کلیات تحقیق
1-2) مقدمه

سازمان‌های دولتی معمولا به منظور اجرای وظایف قانونی در جهت نیل به اهداف دولت، اجرای برنامه‌های مصوب و ارائه خدمات به مردم تشکیل می‌شوند و به فعالیت می‌پردازند. با توجه به سازمان‌های دولتی بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. لذا تلاش در جهت بهبود عملکرد سازمان‌های دولتی ضروری به نظر می‌رسد. در سازمان‌های دولتی مهم‌ترین و حساس‌ترین نقش‌ها را مدیران بر عهده دارند (الوانی و دانایی‌فرد، 1380). محیط‌های کسب وکار امروزی به محیط‌های پر تغییر، پر شتاب، پر رقابت و پر از ابهام تبدیل شده‌اند که بیش از پیش محیط دریایی طوفانی را ترسیم کرده و نقش ناخدا و رهبر و تصمیمات وی برای اداره سازمان را با اهمیت‌تر جلوه می‌دهند. رهبری یکی از مفاهیم اصلی در علوم‌اجتماعی است که اندیشمندان زیادی از علوم مختلفی بدان پرداخته‌اند (قرایی‌پور، 1387). سازمان‌ها به دلیل آن که در دنیای پر شتاب عصر حاضر از قافله عقب نیفتند توجه خود را معطوف به رهبران سازمانی کرده‌اند و سعی در ایجاد تغییرات بنیادی دردرون سازمان دارند (نرگسیان، 1386). تئوری‌های سنتی رهبری مبتنی بر سلسله مراتبی بوده‌اند که قدرتی در بالای سازمان وجود داشته که دستورات را از بالا به پایین سازمان دیکته می‌کردند و پیروان در سطوح پایین‌تر به عنوان یک عضو سازمان، ملزم به پیروی از این دستورات بوده‌اند. بعضی از این تئوری‌ها و مدل‌های رهبری عبارتند از: رهبری کاریزماتیک، تعاملی، تحول آفرین، معنوی و رهبری خدمتگزار (قلی‌پور و همکاران ، 1388). در سازمان‌ها مدیران زیادی وجود دارند، اما موضوع اصلی محدود بودن تعداد افرادی است که نقش‌های رهبری را بپذیرند و کار خود را به طور موثر انجام دهند. مدیرانی که بتوانند سبک رهبری خود را برای رسیدن به اهداف سازمانی با توجه به شرایط هماهنگ نمایند (نکویی مقدم و همکاران، 1386). در فصل نخست تحقیق بعد از بیان مساله ، به ضرورت واهمیت تحقیق پرداخته خواهد شد.سپس به سوالات واهداف تحقیق به همراه چهارچوب نظری تحقیق اشاره شده ودر نهایت با تعریف مفهومی وعملیاتی متغیرها وبیان قلمروتحقیق فصل به پایان خواهد رسید.

1-2) بیان مسئله

در سازمان‌های دولتی  مهمترین و حساس‌ترین نقش‌ها را مدیران و رهبران سازمان ها برعهده دارند. رابینز[1] (2004)، رهبری را عبارت از توانایی در اِعمال نفوذ یا اثرگذاری بر یک گروه، در جهت تامین هدف ها تعریف می کند. لاک واگنر[2] (2001)، رهبری را فرایند برانگیختن دیگران به کنش در جهت هدفی مشترک می داند (شیرزاد و شعبانی، 1390). سبک های رهبری، الگوهای رفتاری هستند که توسط رهبر برای حل مسائل، هدایت و تدوین چشم اندازهای سازمانی بکار گرفته می شود Mahmood ,2010)&( Awan.  اگر مدیران سازمان‌های دولتی بتوانند شرایطی فراهم آورند که نیروهای بالقوه کارکنان را بالفعل کنند، مسلماّ عملکرد این سازمان‌ها بهبود خواهد یافت، از این رو توانمندسازی کارکنان ضرورت می‌یابد. همچنین به منظور اینکه مدیران سازمان‌های دولتی بتوانند به خوبی به وظایف و فعالیت‌های محوله خود بپردازند بایستی کارکنان این احساس را داشته باشند که مدیرانشان قابل اعتمادند و این در حالی است که اعتماد در سازمان‌های دولتی کشور ما در سطح پایینی قرار دارد. حال با توجه به بی‌تفاوتی کارکنان دولت و عدم اعتماد در سازمان‌های دولتی و نظر به این که اعتماد و توانمندسازی از ویژگی‌های موثر در رهبری خدمتگزار به شمار می‌روند و تاکید زیادی بر آن‌ها شده است، به نظر می‌رسد که توسعه الگوی رهبری خدمتگزار می‌تواند راه‌حل مناسبی برای رفع این دو معضل اساسی در سازمان‌های دولتی محسوب گردد (قلی پور و همکاران، 1388). رهبری خدمتگزار فرایندی است که  با نفوذ درافراد، آنان رابه طور داوطلبانه وخود خواسته در راستای وصول به اهداف گروهی به تلاش وا می دارد رهبری گفته می شود.رهبری فرایند تغییر هدف دارای است.که از طریق مقصود مشترک به هم می پیوندند وحرکت به سوی چشم انداز را آغاز می کنند (نصراصفهانی،1390). در 15 سال گذشته نیز اعتماد به منزله عنصری حیاتی در موفقیت چشمگیر تحقیقات در زمینه اعتماد را می‌توان به این واقعیت نسبت داد که سازمان‌ها از کمبود اعتماد در بین مدیران و کارکنان خود رنج می‌برند (قلی پور و همکاران،1388) وجود جو اعتماد موجب تقسیم اطلاعات، تعهد نسبت به تصمیمات، رفتار شهروندی سازمانی، بهبود روحیه کارکنان و افزایش نوآوری می‌شود و به مدیریت اثربخش سازمان‌ها کمک می‌کند، از این رو اندیشمندان مدیریت اعتماد را

 

عامل مهمی در همکاری و تعارض، سبک‌های رهبری، پیش‌فرض‌های مدیریت نسبت به کارکنان، تغییر و بالندگی سازمان، مشارکت، ارتباطات و قراردادهای اجتماعی می‌دانند.اعتماد عبارت است از مجموعه ای از عقاید دربارۀ طرف مقابل ،  که منجر به این می شود که شخص (اعتماد کننده) باور داشته باشد که  اعتماد پیامدهای مثبتی برای اعتماد کننده به همراه دارد(Zahidul Islam, et al.,2011). لذا بایستی راه‌حل‌هایی به منظور رفع این مشکل ارائه کرد، مشکلی که اگر به آن توجهی نشود، در آینده ممکن است زمینه بسیاری مشکلات را در سازمان‌ها فراهم آورد زیرا سازمان‌ها برای پاسخگویی به تغییرات محیطی، به کارکنانی توانمندتر نیاز دارند. توانمندسازی کارکنان یکی از راهبردهای مهم تطابق بهتر با تغییرات خارجی است. توانمند سازی بر عملکرد کارکنان تاثیر مثبت دارد (Chiang and Hsieh, 2012). «فرد ریسکون» معتقد است که مشکل واقعی اداره عمومی، گسیختگی و گسستگی بین سازمان‌ها و کارکنانش است. در نتیجه آن چه که بایستی مورد توجه قرار گیرد آن است که چگونه این سیستم‌ها می‌توانند به صورت ارگانیزمی برای توسعه گروه از طریق همکاری، خادمیت و توازن بین افراد و سیستم عمل کنند. سپس می‌توان رهبری خدمتگزار را به عنوان الگویی ویژه برای مدیران سازمان‌های عمومی در نظر گرفت. رهبران ایده‌آل رهبرانی هستند که همواره به خدمت‌رسانی به پیروان و احترام به شان و مقام آن‌ها متمایل بوده و به رشد و پیشرفت سازمان و حداکثرسازی ظرفیت کارکنان خود اهمیت می‌دهند. رویکردهای سنتی به رهبری باعث ایجاد موانعی در پرورش کارکنان مولد در سازمان‌ ها می‌شوند و این در حالی است که در رویکردهای جدید به رهبری، به خصوص خدمتگزار، توانمندسازی عاملی محوری و اساسی به شمار می‌رود مقاله حاضر بر آن است که ضمن معرفی نظریه رهبری خدمتگزار، تاثیر آن را بر دو متغیر اعتماد سازمانی و توانمندسازی مورد بررسی قرار دهد.

 

1-3) اهمیت و ضرورت پژوهش

ضرورت، اهمیت جایگاه و نقش رهبری در سازمان بر کسی پوشیده نیست. رهبری یکی از ضرورت های اصلی برای انجام فعالیت های بسیاری از سازمان های امروزی است. سازمان های موفق مشخصۀ عمده ای دارند که به وسیله آن از سازمان ها ی ناموفق متمایز می شوند؛ این مشخصه، رهبر ی پویا و اثربخش است (قربانبان و همکاران، 1389). یکی از اشکال رهبری که در زاویه ارائه خدمت، رشد، توسعه و توانمندسازی یه رابطه بین رهبر و پیروان توجه دارد، رهبری خدمتگزار است. رهبری خدمتگزار، توان و پتانسیل

دکتر اکبر بیگلریان
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده فارسی

مقدمه: شیوع روز افزون سکته مغزی، لزوم استفاده از ابزار و تکنیک های موثرتر در این بیماری جهت کاهش طول مدت درمان وتسریع و تسهیل بهبودی و برگشت عملکرد اندامهای مبتلا را می طلبد. بنابراین،  پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر بیوفیدبک بر دامنه حرکتی و عملکرد روزمره زندگی بیماران سکته مغزی انجام شد.

متود: تعداد 24 نفر بیمار مبتلا به سکته مغزی، با میانگین سنی 75/54 در این پژوهش شرکت کردند، که بطور تصادفی به دو گروه آزمون و کنترل تقسیم شدند. با توجه به نقش کلیدی دست در انجام کارهای روزانه، عملکرد آن قبل و بعد از مداخله مورد ارزیابی اسپاستی سیتی با آزمون  آشورث ، ارزیابی دامنه حرکتی آرنج، مچ دست و انگشتان با گونیامتر و عملکرد روزمره زندگی با آزمون  بارتل قرار گرفت. دو گروه با تمرینات رایج کاردرمانی (گروه کنترل) و این تمرینات همراه با بیوفیدبک (گروه آزمایش) به مدت 3 ماه تحت درمان و بررسی قرار گرفتند.

یافته ها: با ارائه بیوفیدبک، شدت اسپاستیسیتی در دست 4 نفر از گروه آزمایش از 1 به صفر تقلیل یافت در حالیکه در گروه کنترل تنها یک نفرتقلیل اسپاستیسیتی داشت. استفاده از بیوفیدبک منجر به افزایش معنادار دامنه حرکتی  آرنج (P<0.001، مچ دست(P<0.003)  و انگشت(p<0.001)  نسبت به گروه کنترل شد. همچنین پس از مداخله، نمره بارتل در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل افزایش معنادار داشت (p<0.001).

 نتیجه گیری: استفاده از بیوفیدبک تراپی در ترکیب با درمان های روتین کاردرمانی تاثیر مضاغف و تعیین کننده بر بهبود دامنه حرکتی مفاصل اندام فوقانی و عملکرد روزمره زندگی دارد.

کلیدواژه: سکته مغزی، حرکت اکستنسیون مچ، الکترومیوگرافی بیوفیدبک

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش

(1-1) مقدمه………………………………………………………………………………………………………….      1

(2-1) بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………     2

(3-1) اهمیت و ضرورت پژوهش………………………………………………………………………………..     4

(4-1) تعریف مفاهیم……………………………………………………………………………………………..     6

(1-4-1) بیوفیدبک …………………………………………………………………………………………………..     6

(2-4-1) سکته مغزی ……………………………………………………………………………………………….    6

(3-4-1) دامنه حرکتی مفاصل دست ……………………………………………………………………………….     6

(4-4-1) وضعیت شناختی ………………………………………………………………………………………….    6

(5-4-1) عملکرد روزمره زندگی ………………………………………………………………………………….     7

(6-4-1) میزان تون عضلانی اسپاستیسیتی ……………………………………………………………………….      7

(5-1) اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………..     7

(1-5-1) هدف کلی………………………………………………………………………………………………….      7

(2-5-1) اهداف اختصاصی ……………………………………………………………………………………….      7

(3-5-1) اهداف کاربردی ………………………………………………………………………………………….      8

(6-1) سوالات و فرضیات ………………………………………………………………………………………..       8

 

فصل دوم: گستره نظری و پیشینه پژوهش…………………………………………………………….       10

(1-2) مقدمه…………………………………………………………………………………………………………         10

(2-2) تعریف سکته مغزی ……………………………………………………………………………………….       10

(3-2) علت شناسی وشیوع…………………………………………………………………………….        11

(4-2) علل سکته مغزی………………………………………………………………………………………….        12

(1-4-2) سکته ایسمیک ………………………………………………………………………………………….       12

(2-4-2) سکته هموراژیک ………………………………………………………………………………………       12

(5-2) علائم سکته مغزی…………………………………………………………………………………………     13

(6-2) پیامدهای سکته مغزی……………………………………………………………………………………        13

(1-6-2) عوارض زودرس ……………………………………………………………………………………….     13

(2-2-6) عوارض دیررس ……………………………………………………………………………………….      13

(7-2) پیش آگهی …………………………………………………………………………………………………      14

(8-2) تاثیرات و عوارض سکته مغزی ………………………………………………………………………….     14

(1-8-2) مشکلات درکی-شناختی ………………………………………………………………………………..     14

(2-8-2) اختلالات کنترل حرکتی و تون عضلانی ………………………………………………………………     15

(9-2) درمان سکته مغزی…………………………………………………………………………………………     16

(10-2) توانبخشی و کاردرمانی در سکته مغزی …………………………………………………………………    16

(11-2) درمان های مورد استفاده در کاردرمانی ………………………………………………………………….    18

(1-11-2) رویکرد رشد عصبی …………………………………………………………………………………..    18

(2-11-2) مدالیته تحریک الکتریکی عملکردی (FES) …………………………………………………………    18

(3-11-2) رویکرد یادگیری حرکتی ………………………………………………………………………………    19

(4-11-2) درمان بوسیله ایجاد محدودیت حرکتی …………………………………………………………………    19

(5-11-2) درمان های کمکی رباتیک …………………………………………………………………………….    20

(6-11-2) رویکرد شناختی پس از سکته مغزی ………………………………………………………………….     20

(7-11-2) رویکرد تطابقی-جبرانی در توانبخشی پس از سکته مغزی …………………………………………..     21

(8-11-2) رویکرد جایگزین و مکمل …………………………………………………………………………….     21

(9-11-2) ماساژ درمانی ………………………………………………………………………………………….     22

(10-11-2) طب سوزنی ………………………………………………………………………………………….     22

(11-11-2) ریکی …………………………………………………………………………………………………     22

(12-11-2) نوروفیدبک …………………………………………………………………………………………..    

 

22

(13-11-2) بیوفیدبک …………………………………………………………………………………………….     23

(12-2) تعریف بیوفیدبک …………………………………………………………………………………………..   26

(13-2) تاریخچه بیوفیدبک …………………………………………………………………………………………    27

(14-2) کاربرد بیوفیدبک ………………………………………………………………………………………….     27

(15-2) مکانیسم عملکرد بیوفیدبک ……………………………………………………………………………….     28

(16-2) تاثیر بیو فیدبک بر عملکرد اندام فوقانی …………………………………………………………………     28

(17-2) بررسی متون ………………………………………………………………………………………………    29

 

فصل سوم

(1-3) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………..    38

(2-3) نوع مطالعه ………………………………………………………………………………………………….    38

(3-3) جامعه مورد بررسی …………………………………………………………………………………………    38

(4-3) معیار ورود ………………………………………………………………………………………………….     38

(5-3) معیار خروج ………………………………………………………………………………………………..     39

(6-3) متغییر ……………………………………………………………………………………………………….    39

(1-6-3) سکته مغزی ………………………………………………………………………………………………    39

(2-6-3) دستگاه بیوفیدبک …………………………………………………………………………………………    40

(3-6-3) دامنه حرکتی مچ دست ……………………………………………………………………………………   40

(4-6-3) اسپاستیسیتی ………………………………………………………………………………………………    41

(7-3) ابزار جمع آوری داده ها …………………………………………………………………………………….    41

(1-7-3) پرسشنامه اطلاعات فردی ………………………………………………………………………………..    41

(2-7-3)پرسشنامه وضعیت شناختی………………………………………………………………………………..    41

(3-7-3) پرسشنامه بارتل …………………………………………………………………………………………..    42

(4-7-3) آزمون آشورث اصلاح شده ……………………………………………………………………………….    43

(5-7-3) ارزیابی گونیامتری مفاصل………………………………………………………………………………..    43

(1-5-7-3) ارزیابی دامنه حرکتی اکستنسیون آرنج ………………………………………………………………..    43

(2-5-7-3) ارزیابی دامنه حرکتی اکستنسیون مچ دست…………………………………………………………….    43

(3-5-7-3) ارزیابی دامنه حرکتی اکستنسیون انگشتان دست ……………………………………………………….    44

(8-3) روش جمع آوری داده ها …………………………………………………………………………………….     44

(9-3) روش اجرا …………………………………………………………………………………………………..     44

(10-3) روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………….     46

(11-3) ملاحظات اخلاقی…………………………………………………………………………………………….     46

 

فصل چهارم:

(1-4) مقدمه……………………………………………………………………………………………     48

(2-4) بخش داده‌ها ی توصیفی …………………………………………………………………………………….   49

(3-4) تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………………………..     56

 

فصل پنجم:

(1-5) مقدمه …………………………………………………………………………………………………………..      61

(2-5) بحث و تفسیر یافته ها……………………………………………………………………………………….      61

(3-5) نتایج پژوهش ……………………………………………………………………………………………….       61

(4-5) نتیجه گیری کلی …………………………………………………………………………………………..       66

(5-5) محدودیت های پژوهش ……………………………………………………………………………………       67

(6-5) پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………..       67

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 1-4 توزیع متغیرهای جمعیت شناختی (دموگرافیك) بیماران مبتلا به سکته مغزی …………………………    50

جدول 2-4 بررسی همسانی دو گروه از نظر جنسیت، میزان تحصیلات با بهره گرفتن از آزمون کای-دو…………….    51

جدول 3-4 بررسی همسانی دو گروه از نظر دامنه حرکتی مفاصل، زمان پس از سکته مغزی و خدمات توانبخشی قبل از مداخله با آزمون من-ویتنی ………………………………………………………………………………………..      52

جدول 4-4 میانگین اسپاستی سیتی آزمودنی‌های دو گروه قبل و بعد از مداخله …………………………………..      52

جدول 5-4 توزیع میانگین و انحراف معیار نمرات دامنه حرکتی بیماران سکته مغزی …………………………     52

جدول 6-4 توزیع میانگین و انحراف معیار نمرات آزمون بارتل در بیماران سکته مغزی ……………………..      56

جدول 7-4 بررسی ارتباط عملکرد فعالیت های روزمره زندگی با دامنه حرکتی مفاصل  ………………………      57

جدول 8-4 تحلیل کوواریانس نمرات دامنه حرکتی آرنج پس از انجام مداخله ……………………………………      58

جدول 9-4 تحلیل کوواریانس نمرات دامنه حرکتی مچ دست پس از انجام مداخله ………………………………      59

جدول 10-4 تحلیل کوواریانس نمرات دامنه حرکتی انگشتان پس از انجام مداخله ………………………………  60

 

فهرست نمودارها

نمودار شماره 1-4 میانگین تغییرات شدت اسپاستی سیتی در گروه آزمون و کنترل در طی مداخله…………..     53

نمودار شماره 2-4 تغییرات دامنه حرکتی آرنج در دو گروه آزمون و کنترل قبل و بعد از مداخله ……………..     54

نمودار شماره 3-4 تغییرات دامنه حرکتی مچ دست در دو گروه آزمایش و کنترل قبل و بعد از درمان ………..       55

نمودار شماره 4-4 تغییرات دامنه حرکتی انگشتان در دو گروه آزمایش و کنترل قبل و بعد از درمان …………     56

نمودار شماره 5-4 توزیع میانگین نمرات آزمون بارتل در بیماران سکته مغزی ……………………………….   57

 

رفرنس ها ……………………………………………………………………………………………………….   70

 

ضمائم…………………………………………………………………………………………………………….

پیوست شماره 1 …………………………………………………………………………………………………   75

پیوست شماره 2 …………………………………………………………………………………………………   78

 

 

 

 

فصل اول
 

 

 

 

 

فصل اول

 

مقدمه
آسیب های عروقی مغز شایعترین بیماری های ناتوان کننده دستگاه عصبی می باشد. سکته مغزی، حادثه مغزی عروقی است که در تعریف به معنای کاهش ناگهانی تامین جریان خون است که به علت اختلال در رگهای خونی ورودی مغز بوجود می آید. در نتیجه فقدان اکسیژن سبب می شود که بافت مغز آسیب ببیند یا حتی نابود شود. سکته مغزی در اثر هماتوم در مغز نیز اتفاق می افتد. این بیماری، حادثه ای مغزی – عروقی[1] است که بطور ناگهانی ایجاد شده و مربوط به عملکرد ناحیه ای (یا کلی) مغز می باشد که بیش از 24 ساعت تداوم می یابد و هیچ علت واضحی جز منشأ عروقی ندارد. این بیماری سبب مرگ حدود نیمی از مبتلایان شده و نیمی دیگر که زنده می مانند عمدتا دچار معلولیت های دائمی می شوند [1]. سکته مغزی یکی از شایعترین بیماری های نورولوژیک ناتوان کننده در سنین بزرگسالی است که در واقع علت بستری شدن نیمی از بیماران نورولوژیک است [2].

سکته مغزی می تواند اختلالات جسمی از قبیل: ضعف، کرختی عضلات صورت، بازو و پاها به خصوص در یک طرف بدن، عدم تعادل، کاهش هوشیاری، عدم توانایی تکلم، سردرد و گیجی، اختلالات بینایی، بی اختیاری ادرار و مدفوع، اشکال در بلع، کرختی و سوزش قسمت های بدن، اشکال در درک وضعیت و موقعیت، دو بینی و تاری دید و یا از دست دادن بینایی به خصوص در یک چشم وعدم توانایی در انجام حرکات ظریف گردد [1].

بروز اختلالات حرکتی، روانی منجر به عدم بکارگیری اندام، ضعف و فلج بیشتر، اختلال در انجام فعالیت های روزمره زندگی، وابستگی بیشتر و نهایتا کاهش سطح کیفیت زندگی می شود. بنابراین به علت بروز چنین اختلالاتی انجام درمان به موقع ضروری است. روش های درمانی نیز مشتمل بر جراحی در (صورت لزوم) برای برداشتن لخته از شریان مغزی، استفاده از داروهای حل کننده خون و نهایتا برنامه توانبخشی همچون فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی می باشد [1].

کاردرمانی یکی از شاخه های علوم توانبخشی است که با بهره گرفتن از تمرینات و فعالیت های هدفمند برای افراد مبتلا به بیماری های نورولوژیک از جمله سکته مغزی کاربردی است، در صورت انجام کاردرمانی به موقع و به میزان کافی، معلولیت و مشکلات ناشی از بیماری کاهش خواهد یافت و بیمار می تواند توانایی و استقلال از دست رفته خود را بازیابد [3]. در این فصل به بیان مسئله، اهمیت و ضرورت پژوهش، تعریف نظری و عملیاتی واژه های کلیدی پژوهش خواهیم پرداخت.

 

 

 

 

 

(2-1) بیان مسئله

از آنجا که تمامی فعالیت های جسمانی و روانی تحت کنترل مغز می باشد، آسیب به سلولهای مغزی بدلیل سکته مغزی  سبب ایجاد اختلال در فعالیت های جسمی و ذهنی فرد می گردد. این اختلالات جسمی و ذهنی تأثیرات شدیدی بر کیفیت زندگی می گذارد. تحقیقات نشان داده اند که دلیل اصلی اختلال عملکردی در فعالیت های روزمره زندگی پس از سکته مغزی، فلج اندام فوقانی است با وجود تأثیرات مهمی که اندام فوقانی بر فعالیت های روزمره زندگی  زندگی فرد مثل لباس پوشیدن، غذا خوردن و … دارد، آسیب در این ناحیه کیفیت زندگی را کاهش داده و پیامدهایی مثل افسردگی و کاهش اعتماد به نفس را در پی خواهد داشت [1].

کاردرمانی به عنوان بخشی از توانبخشی می تواند سهم مهمی در بهبودی و مدیریت بیماران سکته مغزی داشته باشد. کاردرمانگر به دلیل وسعت جنبه های درمانی که شامل: درمان در حیطه حرکت، شناخت و درک بیمار است؛ معمولا بیشترین زمان درمانی را نسبت به سایر اعضای تیم درمانی با بیمار صرف می کند، همچنین با بهره گرفتن از تکنیک های درمانی موثر که بیمار فعالانه در آن درگیر می شود باعث بهبودی اندام فوقانی می گردد. به واسطه این تکنیک های درمانی مهارت های عملکردی در بیمار تقویت می شود، آموزش مهارت های عملکردی باعث پیشرفت در بهبودی همه جانبه فعالیت های روزمره زندگی[2] و ارتقاء فعالیت های روزمره با بهره گرفتن از ابزار[3] می شود [4]. در این راستا هدف کاردرمانی بازگردانی بیماران به حداکثر توانایی فیزیکی، ذهنی و اجتماعی است. اساس فلسفی کاردرمانی، درمان فعالانه بیمار است؛ بطوریکه بتواند توانایی های فیزیکی و ذهنی موجود را در جهت بهبودی روز افزون بکار گیرد. انجام فعالیت های هدفمندی که سلامت روان و محیط اجتماعی و فیزیکی را میسر سازد. برای نیل به این مقصود کاردرمانگر پیشبرد همه جانبه بیمار را در نظر گرفته و مطابق با آن برنامه درمانی مؤثر را با بهره گرفتن از مدالیته مناسب که بهترین کیفیت درمان و در عین حال کوتاهترین و کم هزینه ترین نیز می باشد را بکار می بندد [2].

از آنجا ییكه معلولیتهای ناشی از سکته منجر به كاهش عملكرد روزانه و مشاركت اجتماعی افراد مبتلا می شود لذا کاردرمانی بعنوان بخش مهمی از توانبخشی برای رسیدن فرد به حداکثر استقلال کمک کننده است. برای دستیابی به این اهداف بلند مدت اهداف کوتاه مدتی در نظر گرفته می شود، از آن جمله: افزایش آگاهی از الگوهای حرکات طبیعی و پیشرفت پاسخ های ارادی و غیر ارادی، کاهش سینرژی های اکستنسوری یا فلکسوری، کاهش رفلکسهای مزاحم، کاهش اسپاستیسیته، افزایش قدرت و تحمل الگوهای حرکتی طبیعی، افزایش هماهنگی، کاهش یا رفع محدودیت دامنه حرکتی مفاصل، حمایت از عضو دردناک در موارد شانه درد[4] و افزایش دامنه حرکتی مفاصل، مشارکت فعالانه بیمار در فعالیت ها و کسب حداکثر استقلال در عملکرد روزمره زندگی می باشد [1]. در این پروسه از درمان های متفاوتی استفاده می شود. یکی از روش هایی که می توان جزء مداخلات درمانی توانبخشی سکته مغزی قرار داد، بیوفیدبک تراپی است.

سالهاست که استفاده های متفاوتی از بیوفیدبک در طب بالینی بیماریهای اسکلتی عضلانی و بیماران مغزی-نخاعی صورت گرفته است که در هر جنس و گروه سنی مطالعه شده است. در کار با بیوفیدبک بیشترین تأکید بر دریافت پاسخ نسبتاَ سریع بیمار، ایجاد مشارکت فعال بیمار، آموزش این تکنیک به بیمارجهت استفاده در منزل، افزایش استقلال بیمار و کاهش هزینه های بهداشتی می باشد. بیوفیدبک یک درمان نسبتا ساده و مؤثر برای بیماری های عصبی عضلانی است که برای گسترش مکان درمان حتی می توان آن را به خانواده بیمار آموزش داد [5].

در پروسه ایجاد سکته مغزی راه های حرکتی مرکزی اصلی که تنظیم تون نرمال را برعهده دارند آسیب می بینند و عملکرد آنها دچار اختلال می شوند ولی ممکن است برخی راه های حرکتی که قبلا بدون استفاده بوده اند بواسطه سکته مغزی آسیب نبینند، بیماران می توانند یاد بگیرند که این راه های حرکتی غیر فعال را فعال کنند، این عمل با