انتخاب این گزینه بهتر خواهد بود.
در فصل دوم گاز طبیعی به عنوان یک سیال معرفی شده است. خواص، روشهای استخراج، مراحل پردازش، انتقال و ذخیره
سازی مطالبی خواهد بود که مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که درصد زیادی از گاز طبیعی را گاز متان تشکیل می دهد
و گاز متان یکی از مهمترین گازهای گلخانه ای است، فلذا بررسی اثر انتشار گاز متان ناشی از نشت گاز طبیعی بروی محیط
زیست اهمیت می یابد. به همین جهت قسمت آخر این فصل به بررسی اثرات مستقیم و غیر مستقیم انتشار گاز متان
اختصاص یافته است.
در فصل سوم نشت گاز به عنوان یک پدیده همراه با سیستمهای لوله کشی معرفی شده است که آثار مخرب بروی محیط
زیست داشته و از جهت اقتصادی نیز به دلیل حوادث ناشی از آن و اتلاف منابع انرژی جلوگیری آن ضروری می نماید. نشت
گاز می توانند علل مختلفی داشته باشد، بنابراین بایستی به کمک روشهایی آنرا شناسایی کرده و از ادامه آن جلوگیری کنیم.
در این فصل علل نشت و آثار آن مورد بررسی قرار گرفته است و روش های بازرسی از خطوط لوله برای جلوگیری از نشتهای
احتمالی آورده شده است.
در فصل چهارم روشهای مختلفی برای نشت یابی و تعیین محل نشت پیشنهاد شده است. در برخی فصول سال به دلیل
مصرف بیشتر، ممکن است فشار خطوط لوله نیز افزایش یابد، بنابراین بررسی اثر افزایش فشار بر میزان نشت نیز اهمیت دارد.
معمولا و آنچه در عمل برای اندازه گیری میزان

 

نشت کاربرد دارد، محاسبه «گاز بی حساب» و مقایسه تغییرات آن است. به
همین جهت علل ایجاد گاز بی حساب بررسی و نحوه محاسبه میزان نشت بیان شده است.

رفتار شهروند سازمانی، رفتاری است که به قصد کمک به همکاران یا سازمان توسط یک فرد انجام می گیرد و در حیطه ی وظایف رسمی وی قرار ندارد. ارگان، پنج بعد از رفتار شهروند سازمانی را توصیف نموده است:

وظیفه شناسی[4]: به انجام رفتارهایی از طرف کارمند در جهت انجام مطلوب وظایف سازمانی در سطحی فراتر از ملزومات تعیین شده شغلی و یا آنچه از او انتظار می ورد، اطلاق می شود.
نوع دوستی[5]: رفتارهایی یاری دهنده هستند که توسط یک فرد به منظور کمک به همکاران دیگر، در ارتباط با وظایف و مسایل سازمانی معین، انجام می گیرند.
فضیلت مدنی[6]: به مسئولیتها و نقش فعالی که کارکنان به عنوان شهروند سازمانی در زندگی سیاسی سازمان به عهده می گیرند، مربوط می شود.
جوانمردی[7]: نشان دادن تحمل و گذشت در شرایط غیرایده آل سازمانی بدون اظهار شکایت و ناراحتی، تعریف شده است.
نزاکت[8]: اندیشیدن به چگونگی تاثیرات اقدامات فرد بر دیگران می باشد (حسنی و جودت، 1391: 341).
این رفتارها، اغلب از طرف کارکنان به منظور حمایت از منابع سازمان صورت می گیرند، هرچند که ممکن است بطور مستقیم منافع شخصی به دنبال نداشته باشند. رفتارهای شهروند سازمانی، رفتارهایی هستند که برای سازمان مفیدند اما با اینحال به عنوان بخشی از عناصر اصلی شغل درنظر گرفته نمی شوند. این رفتارها، اغلب از سوی

 

کارکنان به منظور حمایت از منابع سازمان صورت می گیرند (Hossam, 2008:72).

سامرز[9] وهمکاران (1988) بر روی ارتباط بین رفتار شهروند سازمانی و درگیری شغلی مطالعه ای را انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که نوعی همبستگی معنادار بین این دو فاکتور وجود دارد. صاحب نظرانی دیگر نظیر: دیفندورف (2002)، بلگر[10] و سومچ[11] (2004)، چو[12] و همکاران (2005) و روتنبری و موبرگ (2007)  نیز وجود ارتباط ثبت بین درگیری شغلی و رفتار شهروند سازمانی را تایید نمودند. با توجه به این حقیقت که رفتار شهروند سازمانی بشدت تحت تاثیر نگرش و احساس کارکنان نسبت به شغل خویش قرار دارد و درگیری شغلی نیز منعکس کننده ی نوعی نگرش مثبت فرد نسبت به کار وی می باشد، چنین بر می‎آید که افراد با درگیری شغلی بالا در مقایسه با افرادی که از درگیری شغلی پایین برخوردارند، در چنین رفتارهایی بیشتر مشارکت خواهند داشت. نتایج حاصل از تحقیقات نشان می دهند که درگیری شغلی مستقیما بر روی رفتار 

سخن گفتن درباره ی شاعر بلند آوازه ی شیراز ، این ستاره ی درخشان آسمان ادب فارسی که از دیرباز ، زندگی و آثارش مورد توجه هزاران  هزار از اهل ذوق و دانش و معرفت بوده است و محققان و سخن شناسان ، دیوان اشعارش را به محک نقد و تحقیق زده و گفتنیهای بسیاری را گفته اند ، برای این حقیر که جز عشق به آستان والای آن بزرگ مرد خدا بضاعتی ندارد ، کاری بس دشوار و طاقت فرسا بود . امّاهمین عشق به او با نیّت این که «ارادتی بنما تا سعادتی ببری» به وی این جرأت را بخشید که «صورخیال در شعر حافظ» را به عنوان رسالۀ پایان نامۀ  خود  برگزیند .

آری حافظ این شاعر عشق و معرفت ، نیروی دردناکی را که در جانش بود و امانش نمی داد و آشوبی در درونش ایجاد کرده بود ، همانند رنگین کمانی در آسمان ادب فارسی ، نمودار ساخت زیرا با گزینش و ترکیب واژه های مناسب امّا ساده و معمولی ، رمزها و نمادهایی معماّیی آفرید و پیام سرشار از عشق خود را به عنوان معجونی شفابخش و مفرّح با بیانی سحرآمیز در گوش آدمیان نجواگر شد .

او هنرمندی است که با هنر خویش ما را  از جهان می رباید و با جلوه ای غنی تر و پر هیجان تراز هستی ، آشنا می سازد که هشیارانه یا غیرهشیارانه در هوای آنیم ؛ او با هنرش وجود روحانی ما را از معنویات پر می سازد و با داروی معجزه آسای خود ، درد ملالت زندگی را تسکین می بخشد.

البته هر اندازه که سخن حافظ، روان و ساده می نماید و هر کس آن را ترجمان ما فی الضمیر خ

 علم مستقلی است و اگر چه ریشه در همان آراء کهن ارسطو دارد امّا هیچ شباهت ظاهری با رتوریک غربیان ندارد.

تعداد صفحه : 215

قیمت :14700 تومان

 

بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد
و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.
پشتیبانی سایت :        *       asa.goharii@gmail.com
در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی 

ود یابد و نسبت به آن جذبه و کشش خاصی ـ که مافوق جاذبة سخن معمولی و عادی است ـ در خود احساس می کند ، به همان اندازه روشن ساختن رمز جذّابیّت سخن او و در یک کلام نمایاندن همان نکته ای که باعث مقبولیت عام شعر او شده ، یعنی «صور خیال در شعر حافظ» دشوار می باشد زیرا بیانش سخنی است که در آن ، حقیقت و امید و آرزو با پوچی و نا امیدی و جبر در هم آمیخته و با رنگ و بوی اعجاز و اسطوره و وحی بر صدر کلام سخنسرایان و سخنگویان ادب ، جایگاه و مرتبه ای والا و استثنایی به خود اختصاص داده است.

  به درستی که حافظ از این جهت  ـ  یعنی کاربرد صور خیال  ـ  ممتاز است چه  او در استفاده  از عناصر صورخیال ، کار را به حدّ اعجاز رسانده است و آرایش کلام با صنایع معنوی همچون : تشبیه ، استعاره ، کنایه و مجاز را به گونه ای رقم زده است که سخن علاوه بر فصیح و بلیغ شدن ، مناسب حال و مقام نیز قرار گیرد و این هنر از هر کسی بر نمی آید و یا حداقل هنر نمایی در این هنر ، کار هر کسی نیست . ولی خواجة شیراز این یگانه علمدار میدان رندان و سر حلقة آزادگان و وارستگان با بهره گیری از تجربیات گرانبار انسانی در طّی تحوّل زبان فارسی و همچنین خوشه چینی و تلّمذ در مکتب وحی و قرآن ، براستی در این هنر ممتاز گردیده است.

بخش دوم: بیان مسأله

صورخیال یعنی شکل های مختلف تخیّل که شعر را با مفهومی خیالی و تصویری همراه می سازد زیرا عنصر معنوی شعر در همه ی زبانها و در همه ی ادوار ، همین خیال و شیوه ی تصور  ذهن شاعر در نشان دادن واقعیات مادّی و معنوی است و زمینة اصلی شعر را صور گوناگون و بی کرانه ی این نوع تصرفات ذهنی تشکیل می دهد .

خیال یا تصور ، همان کوشش ذهنی شاعر است که برای برقراری نسبت میان انسان و طبیعت انجام می دهد و شعر اگر با تخیّل همراه نباشد سخن موزون است که شعر حقیقی محسوب نمی شود . پس عناصر صورخیال از جمله : تشبیه ، استعاره ، کنایه و مجاز با انواع مختلفی که دارند ، شعر را خیال انگیز کرده به آن مفهوم واقعی می بخشد .

حافظ که شاعری زیرک و رند است با بهره گرفتن از عوامل مختلف ، غزلهایی هنرمندانه از خود به جا گذاشته است که زبان حال همه ی افراد در سنین مختلف و در دوره های مختلف و در دوره های متفاوت می باشند و هرگز رنگ کهنگی به خود نمی گیرند . از جمله عوامل این استواری و طراوت دایمی اشعار او ، استفاده از عناصر صورخیال است که بسیار هنرمندانه به کار رفته اند و موجبات جاودانگی و جهانگیری شعر او را فراهم آورده اند و در یک کلام می توان گفت که راز بقا و افق درخشنده ی غزلهای خواجه ی شیراز ، هنر تخیّل انگیزی اوست که در این رساله مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرد.

بخش سوم: اهداف تحقیق

انگیزه ی حقیر در انتخاب این موضوع ، این بود که گوشه ای از عظمت هنری حافظ را ـ که آن چنان پوشیده است ـ تا حدودی دریابد و این نکته را که ذهن بسیاری از نویسندگان و ادب شناسان را به خود مشغول داشته است ، تا اندازه ای روشن سازد و از این طریق هر طالب علم و دانش پژوهی را که بخواهد در دیوان حافظ به تحقیق و تفحض بپردازد ، یاری نماید . توضیح آن که اگر چه عده ای از حافظ شناسان و ادیبان بزرگ تا حدودی در این مورد ، داد سخن داده و راه را برای پژوهندگان هموار ساخته اند امّا هنوز برجستگیای شعر خواجه ی شیراز آن طور که باید و شاید ، بررسی نگردیده و این مشکل به طور کامل از سر راه ادب دوستان برداشته نشده است زیرا دیوان حافظ یک مجموعه ی ادبی صرف نیست ، فراتر از ادبیات است ، نامه ی زندگی است ، زندگینامة ماست و چه جست و جوهای عالمانه ای که صرف ردیابی پیشینة مکتب فلسفی و مذهب کلامی و فرقه ی عرفانی حافظ شده و راه به جایی نبرده است . همین موارد ، انگیزه ای شد تا این رساله با هدف روشن سازی بیشتر هنرمندیهای حافظ نگاشته شود.

بخش چهارم: اهمیت تحقیق

از آن جا که در دیوان حافظ ، صور بلاغی به طور کامل بررسی نشده و زیباییهای زیادی در دوران ادبیات نهفته است لازم می باشد که زوایای پنهان این ابیات از لحاظ زیباشناسی مشخص گردد تا دانش پژوهان و علاقه مندان ادبیات با آن آشنایی بیشتر پیدا کنند از این لحاظ ، بحث و تتبع درباره ی شعر حافظ در حوزه ی زیبایی شناسی ضروری به نظر می رسد.

بخش پنجم: پرسش های تحقیق

1- صورخیال یعنی چه؟

2- عناصر صورخیال کدامند؟

3- تأثیر صورخیال در آثار ادبی چیست؟

4- حافظ ، چگونه از عناصر صورخیال در شعر خود بهره برده است؟

5- صورخیال چه تأثیری در طراوت همیشگی و ماندگاری شعر حافظ داشته است؟

بخش ششم: فرضیه ها

1- اهل ادب ، گاهی عناصر صورخیال را برای زیباسازی در شعر خود به کار برده اند.

2- ابیاتی از غزلهای حافظ ، جزو بهترین نمونه های عناصر صورخیال هستند.

3- حافظ با زیرکی خاصی از عوامل صورخیال در شعر خود بهره برده است.

4- عناصر صورخیال باعث جاودانگی و جهانگیری شعر حافظ شده اند.

فصل دوم: پیشینه تحقیق

بخش اوّل : تاریخچه پیدایش عناصر صورخیال

از آنجا که عناصر صورخیال ؛ یعنی تشبیه ، استعاره ، کنایه و مجاز ، همان صنایع اصلی علم بیان می باشند بر آن شدیم تا مختصری از تاریخچة پیدایش علم بیان را بازگو کنیم .

در سرزمین یونان ، کوچ و اختلاط طوایف و آمیخته شدن فرهنگهای نزدیک به هم باعث پیدایش فرهنگی کاملتر و وسیع تر گردید و در همین راستا ، اوضاع اجتماعی و اقدامات مدم آنجا در جهت رفع مشکلاتشان از جمله ، طریقه ی مقابله در دادگاه ها و مجالس بحث و غیره ، نیز موجب شد که توجه آنها به نقش سخن خوب و مؤثر و به کار بردن شیوه هایی که کلام آنها را بهتر جلوه دهد ، جلب گردد و بدین طریق ، آرام آرام پایه های فنون ادبی گذاشته می شد و همچنین تعدّد و تنوّع طوایف بومی و کثرت خدایان و عقاید مختلف دربارة آنها و گوناگونی نحوه ی ابراز  این عقاید و احساسات نسبت به خدایان ، همگی دست به دست هم داد موجب پیدایش هنر در زمینه های مختلف شد .

زیرا هر کدام از آن طایفه ها به شیوه های خاص خود مثلاً ، غم انگیز ( تراژدی ) یا با نشان دادن قدرت و شجاعت ( حماسه ) و یا با همراه با شادمانی و پایکوبی ( شعر و موسیقی ) و غیره ، باورهای خود را نسبت به خدایان و ادیان ابراز  می کردند . چون هر کدام از خدایان را مظهر یکی از این موارد می دانستند .

این شکل گیری هنر ، شامل شاخه های مختلف ادبیات از جمله : شعر ، موسیقی ، نمایش ، داستان و غیره گردید و «فن بیان» هم که یکی از علوم ادبی می باشد در آن جا شکل گرفت و به همراه دو علم معانی و بدیع ، علوم بلاغی را تشکیل داد که مدتها به همین نام به کار گرفته شدند امّا بعدها در زبانهای مختلف از یکدیگر جدا شدند و سه علم مجزّای معانی و بیان و بدیع در قلمرو ادبیات ، استقلال یافتند .

عامل شکل گیری «فنّ بیان» در یونان باستان ، وجود دادگاه های متعدد بود که باعث توجّه به فن خطا به مؤثر سخن گفتن شد و سوفسطائیان به ظرایف فنّ خطابه و مغالطه ، توجّه بسیار داشتند تا این که بعدها افلاطون در مورد خطابه ، بحث های دقیقی کرد و این نکته را مطرح نمود که خطابه  باید  با توجّه به روحیات شنونده ایراد گردد و این همان مطلبی است که در عصر عباسی به علم معانی ما به صورت سخن گفتن به مقتضای حال مخاطب مطرح شد .

پس از افلاطون ، ارسطو کتاب مستقلی در این فنّ نوشت و از سبکهای خطابه و صنایعی که در مؤثر کردن کلام به کار می روند ، سخن گفت . پس به طور کلّی می توان گفت که اساس بلاغت چه در شرق و چه در غرب دو کتاب ارسطو یعنی «بوطیقا» و «رطوریقا» است.   ارسطو در کتاب «رطوریقا»

 

از خطابه به عنوان شیوه ای که از همة ابزار و وسایل ترغیببه مقتضای مورد ، استفاده می کند ، سخن می گوید . از این رو از صناعات مختلفی که سخنور از آنها برای تأثیر نهادن بر شنونده استفاده می کند ـ از جمله : ضرب المثل ، تشبیه ، استعاره ، اغراق و جناس ـ  بحث می نماید.

ارسطو با توجّه به فنّ سخنرانی که در یونان رواج داشت ، علوم معانی و بیان را در کتاب رتوریک (Rhetoric ) خود مطرح کرد . رتوریک در اصل هنر گفتن به نحو مؤثر یا به عبارتی هنر ترغیب و تشویق کردن است و از اصول و شیوه های عرضة افکار به طرزی روشن و مؤثر و بر انگیزنده در قالب عباراتی جذّاب و دلنشین سخن می گوید .

در اروپای قرون وسطی ، رتوریک اهمیت بسیار داشت و آن را جزو سه علم : دستور زبان ، منطق و خطابه می دانستند که برای اخذ درجة دکتری لازم بوده و خطابه را به متابعت از ارسطو مرکّب از سه جزء : ابداع ، تبویب مطالب و سبک می دانستند . سبک ، انتخاب کلمات مناسب و استفاده از صنایع بدیعی و آهنگ و وزن بود تا مطالب هر چه بیشتر شیوا و مؤثر باشد . حتّی تا اوایل قرن نوزدهم هم هنوز رتوریک در مفهوم قدیمش که سخن گفتن مؤثر است ، مطرح بود ، زیرا همگان عقیده داشتند که ادبیات مخصوصاً شعر ، صناعتی است که از ابزار هنری سود می جوید تا بر خواننده اثر بگذارد .

در قرن نوزدهم ، نظریه های  بیانگرانه در ادبیات رایج شد . در این نظریه ها  اثر ادبی را در  وهلة اوّل به عنوان وسیله ای برای بیان احساس ، خلقیات و نیروی ذهنی خود نویسنده می نگریستند . در قرن بیستم ،<p>&nbsp;</p><p><a href="https://40y.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%b1%d8%b4%d8%aa%d9%87-%d8%b2%d8%a8%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%a7%d8%af%d8%a8%db%8c%d8%a7%d8%aa-%d9%81%d8%a7%d8%b1-24/"><img class="alignnone size-medium wp-image-172181″ src="https://arshadfile.ir/wp-content/uploads/2019/09/thesis-5-300x254.png” width="300″ height="254″ /></a></p> نظریه های ذاتی و عینی رواج یافت که  می گویند : باید به  اثر ادبی فقط به عنوان یک اثر ادبی نگاه کرد و فقط به ذات و عین آن توجه داشت و نیازی نیست که موارد دیگر از جمله ذهن نویسنده و عکس العملهای خواننده در نظر گرفته شود . این گونه مباحث سرانجام باعث شد تا از اهمیت «رتوریک» کاشته شود ، یعنی بحث قدیمی علّت نمایی در ادبیات که آن را تأثیر و نفوذ در دلها می دانستند ، موقتاً فراموش می گردد . به همین جهت تدریس رتوریک از برنامه آموزشی بعضی کشور های اروپایی حذف شد .

امّا از سال1950به بعد بحث ارتباط بین نویسنده و خواننده یعنی تأثیر اثر ادبی بر خواننده ، دوباره به صورت نوینی احیا شد و تجدید حیات کرد و روز بروز گسترش یافت و از مباحث مهم نقد ادبی به شمار آمد و نقد رتوریک یا بلاغی رواج یافت .(1)

با این وجود گرچه در کتاب رتوریک از ارسطو ، مسایلی در باره معانی و بیان و بدیع ، مطرح شده است که اساس بحث های بلاغی در شرق و غرب می باشد امّا چون در میان غربیان مسأله ای همچون اعجاز قرآن مطرح نبوده است ، این علوم در بین آنها، مثل مسلمانان پیشرفت نکرد تا اینکه در دوران معاصر ، توّجه به این علوم بخصوص علم «بیان» رشد بسیار یافت به طوری که در سالهای اخیر کتب و مقالات متعددی در باب استعاره (Metaphor) نگاشته شد .(2)

این تاریخچۀ رتوریک ( بدیع ) در غرب بود امّا آن طور که از مقایسۀ کتابهای بلاغی فارسی با آثار رتوریک نویسان جدید غربی بر می آید ، علم معانی و بیان در جهان اسلام ،

 

 

 

 

عنوان مقاله : بازاریابی در ورزش بانوان و چالش ها

سیدامیرحسینی: رییس آکادمی ملی المپیک و پارالمپیک و

مسئول بازاریابی IWAS(فدراسیون بین المللی ورزش معلولین با ویلچر و قطع عضوی ها)

 

چکیده مقاله:

با شکل گیری بازیهای المپیک نوین فرصت های مناسبی برای پرداختن به ورزش های مدرن برای بانوان ایجاد شد. توسعه و گسترش سازمانهای ورزشی بین المللی ضرورت ایجاد جاذبه و فرصت برای پرداختن بانوان را امری ملموس و ضروری ساخت. منشور بین المللی المپیک تأکید ویژه به ایجاد فرصت های مناسب ورزشی برای خانمها و آقایان دارد.

ورزش می تواند وسیله ای مؤثر برای قدرت بخشیدن به دختران و زنانی باشد که به دلیل جنسیتشان در فرهنگهای مختلف از مشارکت و لذت بردن از ثمرات جسمانی، روانی و اجتماعی ناشی از ورزش محروم شده اند. بی شک برای توسعه و گسترش ورزش بانوان نیاز به منابع مالی می باشد.

یکی از مهمترین مهارتهای مدیران ورزشی شناسایی منابعی است که به حل مشکلات ورزش کمک می کند. این منابع شامل منابع انسانی و منابع مالی، منابع لوازم کار،‌ منابع تسهیلاتی می باشد. هر سازمان ورزشـی برای پیشبرد برنامه ها و پروژه های خودنیاز به حمایت مالی دارد؛ بخش مهم این منابع از محل منابع دولتی تأمین می گردد. درآمدهای دیگری نیز از سوی سازمان های بین المللی و درآمدهای بازاریابی،‌ حق عضویت ها، اعانات، قابل حصول است. در این مقاله به طور خلاصه مباحث اصلی تأثیرگذار بر بازاریابی را مورد بحث قرارمی دهیم.

بازاریاب‌ها برنامه‌هایی را در عرصه ورزش طراحی می‌کنند که بتوانند در مخاطبانشان اثر بگذارند و تعامل دو جانبه را برقرار کنند. از دیدگاه اجتماعی، بازاریابی ابزاری است که به وسیله افراد و گروه‌ها و از طریق تولید، عرضه و مبادله محصولات و خدمات ارزشمند می‌توان به آن چه که مورد نظر است دست پیدا کرد. باید برای ارائه تصویری دقیق و مطلوب در اذهان اقداماتی که واکنش مطلوبی را از طرف مخاطبان دارد، مورد هدف قرار داد.

در بازاریابی ورزشی هم برخی صاحب نظران برای دستیابی به هدف‌ها مواردی مثل محصول، مکان، قیمت، ترویج و تبلیغات را مطرح می‌کنند که باید مورد توجه قرار بگیرند. کسانی که می‌خواهند در این زمینه فعالیت کنند باید سیستم‌های ارتباطی هدف بخش را حتما مورد توجه قرار دهند تا مدیریت بازاریابی برای دستیابی به هدف بهترین راه حل را مورد استفاده قرار دهند. نبود مدیریت علمی، یکی از ضعف‌های بازاریابی در ایران است. بخش بازاریابی ضعیف که علت آن نبود مدیریت علمی و نداشتن تعامل جهانی و منطقه‌ای است. اسپانسرها با دریافت برنامه مدون و تقویم منظم ورزشی از سوی فدراسیون‌ها می‌توانند اقدامات خود را گسترش دهند. کار علمی و دید علمی مساله بسیار مهمی است که در دنیای امروز ورزش باید به آن توجه کرد.

نتیجه گیری:‌ در این مقاله به بررسی و تحلیل راهکارهای موفقیت در بازاریابی و درآمدزایی در ورزش پرداخته شده است. با تصویر شفافی از برنامه ریزی درآمدزایی آشنا می شوید. در مورد روش های منتخب خود برای ادامه کار، گزینش بهتری انجام خواهیدداد.

 

واژه های کلیدی: بازاریابی، زنان ورزشکار، درآمدزایی،منابع مالی

 

بازاریابی در ورزش بانوان و چالش ها

 

ابتدا لازم می دانم برگزاری چهارمین دوره  بازی های همبستگی ورزش زنان  مسلمان را به ریاست محترم فدراسیون سرکار خانم هاشمی رفسنجانی وهمکاران محترم تبریک بگویم  وبرای شرکت کنندگان درکنگره علمی واین دوره از بازیها آرزوی موفقیت دارم.

ورزش زنان در سده اخیر متحول گردیده و دیدگاه سنتی تغییر یافته و فرصت های بیشتری برای ورزش  زنان فراهم شده است. ورزش بانوان در گذشته های دور به شکل ورزش های سنتی و بازیهای محلی وجود داشته است. با شکل گیری بازیهای المپیک نوین فرصت های مناسبی برای پرداختن به ورزش های مدرن برای بانوان ایجاد شد توسعه و گسترش سازمانهای ورزشی بین المللی ضرورت ایجاد جاذبه و فرصت برای پرداختن بانوان، امری ملموس و ضروری ساخت منشورکمیته  بین المللی المپیک تأکید ویژه به ایجاد فرصت های مناسب ورزشی برای خانمها و آقایان دارد. همچنین فدراسیون های بین المللی که بخواهند از سوی کمیته بین المللی المپیک به  رسمیت شناخته شوند نیز موظف هستند اساسنامه خود را مطابق منشور المپیک تطبیق دهند و اصل عدم تبعیض نژادی و جنسی و مذهب را رعایت کنند تا فرصت های برابری برای همه افراد به وجود آید. ورزش درفرهنگ وتمدن ایرانی واسلامی یک ابزار آموزشی مؤثر برای رشد و پیشرفت شخصیت فردی و اجتماعی است و عامل مؤثری برای کسب سلامتی جسمی و روحی بشمار می آید. ورزش می تواند وسیله ای مؤثر برای قدرت بخشیدن به دختران و زنانی باشد که به دلیل جنسیتشان در فرهنگهای مختلف از مشارکت و لذت بردن از ثمرات جسمانی و روانی  و اجتماعی ناشی از ورزش محروم شده اند . برنامه های ورزشی می تواند با مقابله با تفکرات غلط درباره شایستگی زنان به کاهش تبعیض و گسترش نقش زنان کمک کند. ورزش یک مدرسه زندگی ایده آل را مهیا می کند. مهارت ها و ارزشهای آموخته شده از ورزش به ویژه برای دختران مهم بوده و به آنان که فرصتهای کمتری نسبت به پسران برای فعالیتهای اجتماعی خارج از خانه دارند اجازه می دهد که مهارت ها و ارزش ها را در سطحی فراتر از خانواده ها فرا بگیرند. اطمینان از اینکه دختران دسترسی مساوی برای آموزش کیفی داشته باشند اساس توسعه محسوب می شود. زیرا توسعه پایدار مبنی بر توسعه انسان است . توسعه پایدار نیاز به آن دارد که بتوان برای تمامی اعضاء جامعه فرصتهای بیشتر و شرایط لازم برای زندگی سالم، طولانی تر و پر محتواتر را فراهم نمود. دراین راستا برنامه های ورزشی درجهت تأمین اهداف توسعه پایدار اقتصادی، ‌اجتماعی و فرهنگی و ثبات محیطی کمک می کند.بی شک برای توسعه و گسترش ورزش بانوان نیاز به منابع مالی می باشد.

 منبع چیست؟

منبع عبارت از کمک یا حمایتی است که ما برای به دست آوردن چیزی از آن استفاده می کنیم. یکی از مهمترین مهارتهای مدیران ورزشی شناسایی منابعی است که به حل مشکلات ورزش کمک می کند. برای این کار لازم است نیاز ملی و منابع موردنیاز سازمان ورزشی خودرا فهرست نماییم.

 

 

 نیازها چیست و منابع آن کدام است؟

نیازها و منابع شامل انسانی و مالی، لوازم کار و تسهیلات می باشد.

منابع انسانی را برای نقش های مختلف مدیریت، سازماندهی، امور مالی، کارمند، ورزشکار، مربی، متخصص  می توان از بین منابع ورزشی و علاقمندان جذب کرد. این منابع انسانی را برای کارآمدشدن سازمان ورزشی خود بایستی شناسایی کرد.

 منابع را از کجاها می توان پیدا کرد؟

مدارس، دانشگاه ها، مؤسسات عمومی دولتی و غیردولتی از مکانهایی است که می توانند به ما در تأمین منابع موردنیاز انسانی کمک کنند. نیروهای داوطلب امروزه در ورزش دنیا کمک های بسیار مهمی را به توسعه و پیشرفت ورزش می کنند. چگونگی انتخاب، داشت و نگهداشت و حفظ نیروهای داوطلب بسیار مهم است.

 منابع مالی:

هر سازمان ورزشی برای پیشبرد برنامه ها و پروژه های خودنیاز به حمایت مالی دارد؛ این حمایت ها موجب می شود تا سازمان ورزشی به آرمانهایش نایل شود. بخش مهم این منابع از محل منابع دولتی تأمین می گردد. درآمدهای دیگری نیز از سوی سازمان های بین المللی و درآمدهای بازاریابی،‌ حق عضویت ها، اعانات، قابل حصول است.

امروزه بسیاری از سازمان های ورزشی برای تأمین منابع مالــی موردنیاز خود به سوی شرکت هایی می روند که علاقمندهستند به صورت داوطلبانه و برای تبلیغ نام شرکت خودشان به ورزش کمک کنند. برای مراجعه به شرکت های حامی مالی برنامه های ورزشی، لازم است فهرست راهنمای زیر را برای جمع آوری غیرمستقیم کمک ها مدنظر قراردهیم:

 دلیل ارزشمندی برای این کار تعیین شده باشد.

 مدیر پروژه مشخص شده باشد.

 داوطلبان به تناسب برگزیده شده باشند.

 کمیته ها و رؤسای آنها (هرجاکه لازم باشد)‌ تعیین شده باشند.

 برنامه های مقدماتی تبلیغات تدوین شده باشد.

 هدف مالی برای این پروژه جمع آوری کمک مشخص شده باشد.

 برنامه هزینه کردن کمک های جمع آوری شده تدوین شده باشد.

 منابع مالی و انسانی شما تعیین شده باشد.

 بودجه پروژه تنظیم شده باشد.

 بازار موردنظر شما مشخص شده باشد.

 اینکه چه برنامه ای می خواهد اجرا شود و چه کارهایی ارائه می شود، مشخص شده باشد.

 زمان اجرای پروژه معین شده باشد.

 برنامه ارزشیابی و جمع بندی امور تدوین شده باشد.

 برنامه تقدیر از کسانی که کمک کرده اند تا کارهای شما به موفقیت بینجامد.

 برنامه جلسه ای برای ارزشیابی کل کار جمع آوری کمک ها تدوین شده باشد.

 مراسم اختتامیه ای برای تشکر از کارکنان به خاطر زحماتشان پیش بینی شده باشد.

 

 

 

 تأثیر مستقیم عوامل جانبی در بازاریابی ورزشی چیست؟

زمینه‌های مختلفی اعم از عرضه کالا، خدمات، تجربه، رویداد ورزشی، شخص ورزشکار، سازمان، اطلاعات و دیدگاه خلاق در حیطه گستره بازاریابی ورزشی وجوددارد.

بازاریاب‌ها برنامه‌هایی را در عرصه ورزش طراحی می‌کنند که بتوانند در مخاطبانشان اثر بگذارند و تعامل دو جانبه را برقرار کنند. دیدگاه‌های گسترش یافته بازاریاب‌ها باعث می‌شود که در ارائه محصولات به مهارت‌هایی دست یابند و تقاضاهای پرکششی را ایجاد کنند و یا با تقاضاهای رو به کاهش مقابله کنند.

 

 تفاوت بازاریابی ورزشی ازدیدگاه مدیریتی واجتماعی چیست ؟

از دیدگاه اجتماعی، بازاریابی ابزاری است که به وسیله افراد و گروه‌ها و از طریق تولید، عرضه و مبادله محصولات و خدمات ارزشمند می‌توان به آن چه که مورد نظر است دست پیدا کرد.

از دیدگاه مدیریتی در واقع هنر عرضه محصولات، خدمات، شناخت و درک مشتری است.

 

 کمال مطلوب تلاش‌ها بازاریابی ورزشی  چیست؟

این است که به جذب هرچه بیشتر مخاطب و مشتری بینجامد و برای رویدادهای ورزشی خریدار و اسپانسر جذب کنیم.

یکی از شیوه های این کار ایجاد نام تجاری برای رویداد یا سازمان ورزشی است زیرا آرم رویداد یا سازمان ورزشی مثل پنج حلقه المپیک جلب مشتری و حامیان مالی می‌کند.

 راه‌های جذب مخاطب چیست؟

برای ارائه تصویری دقیق و مطلوب در اذهان، اقداماتی که واکنش مطلوبی را از طرف مخاطبان دارد، باید مورد هدف قرار داد.

تبلیغات از طریق روزنامه، مجله، تلویزیون، اینترنت، پست، تابلوی اعلانات، خبرنامه، لوح فشرده و نوع لباس ورزشکار که در بسیاری از رسانه‌ها به عنوان کانال‌های بازاریابی مطرح می‌شوند. استفاده از این کانال‌ها تأثیر بسیار مثبتی در بازاریابی ورزشی دارد.

 

 چه عوامل و نیروهایی درکار بازاریابی ورزشی دخالت دارند؟‌

به طور کلی محیط از بخش‌های گسترده‌ای تشکیل می‌شود که بازاریابی ورزشی یکی از آنها است. در بازاریابی ورزشی هم برخی صاحب نظران مک کارتی آمیزه بازاریابی (Marketing Mix) را چهارp یا ابزار اصلی: محصول(Product)، مکان(place)، قیمت(price)، ترویج و تبلیغات(promotion) را مطرح می‌کنند که باید مورد توجه قرار گیرند.

 

برخــی از صاحب نظــران دیگر (رابرت لوتربـورن) در مقابل چهار p، چهار c را طرح می کند که عبارت است از:

 

راه حل مورد نظر مشتـــری (customer solution)، هــــزینه مشتــــری(customer cost) ، راحتــی (convenience) و ارتباط (communication)

کسانی که می‌خواهند در این زمینه فعالیت کنند باید سیستم‌های ارتباطی هدفمند را حتما مورد توجه قرار دهند تا مدیریت بازاریابی برای دستیابی به هدف بهترین راه حل را مورد استفاده قرار دهد.

چهارP:      چهارC:

محصول     راه حل موردنظر مشتری

قیمت      هزینه مشتری

مکان      راحتی

ترویج      سیستم ارتباطی

 

درکار بازاریابی ورزشی، افراد مختلفی حضور دارند، از جمله نیروها و عواملی که ارائه خدمات می‌کنند، شرکت‌های عرضه کننده مواد اولیه بخش ارتباطات و گروه عرضه کننده و واسطه‌ها.

شایان ذکر است بازاریابی ورزشی ایران از قابلیت‌های زیادی برخوردار است اما هنوز به سطح موردنظرنرسیده‌است. جامعه 70 میلیونی ایران نیازهای مختلفی دارد مثل البسه ورزشی، محصولات ورزشی، آمادگی جسمانی برای گروه‌های سنی مختلف و اوقات فراغت که بازار بزرگی برای بخش ورزش محسوب می‌شود و باید به آن توجه کرد. چیزی که به ذهن می‌رسد این مساله است که ما برای برخی رویدادها و اعزام تیم‌ها دچار مشکل هستیم اما بازاریابی بخش وسیع‌تری است که ما هنوز به شاخص‌های مورد نظر نرسیده‌ایم و باید کار گسترده‌ای را انجام دهیم که این کار نیازمند نیروهای متخصص، شرکت‌های تخصصی و بازار کار است.

 چگونگی رابطه بازاریابی و تکنولوژی

تکنولوژی و ارائه کیفیت مطلوب محصول یا خدمت نقش مهمی در بازاریابی دارد، تا زمانی که نیاز به ابزارها درک نشود بازاریابی موفقی ارائه نخواهدشد. شرکت های بزرگ تولیدی و خدماتی تلاش      می کنند خودرا به تکنولوژی روز و ارائه کیفیت برتر مجهز کنند، از اینرو شرکت های بزرگ تولیدی مانند:NIKE , addidas , puma  Techno Gym ,و… با ارائه کیفیت مطلوب و استانداردهای          بین المللی بازارهای جهانی را تسخیر کرده اند.

و بسیاری از شرکت های تولیدی تخصصی در دنیا شکل گرفته است این شرکت ها در رشته های مختلف ورزشی وسایل و تجهیزات مدرنی ابداع و ارائه می کنند. اگر ما بخواهیم در سطح جهانی مطرح شویم باید دانش خود را بالا ببریم. کشور ژاپن با بهره گرفتن از دانش خود با فدراسیون های بین المللی وارد مذاکره شده تا تشک‌های کشتی و ورزش های رزمی را به صورت استاندارد تهیه کند و با این کار یک پروژه بلند مدت را در دست خود گرفت. ما هم باید مثل ژاپن دانش فنی خود را بالا ببریم تا تولیدمان افزایش پیدا کند و وارد بازار جهانی شویم. البته در این زمینه ها توفیقاتی نیز داشته ایم. (تولید تشک های جودو و تکواندو)

 ضعف آموزش و نیروی متخصص

ضعف آموزش، نبود نیروی متخصص ومدیریت علمی و نداشتن تعامل جهانی و منطقه‌ای از مشکلات اصلی علم بازاریابی ورزشی است به همین خاطر کشور ما فاصله زیادی با کشورهای غربی دارد؛ ما پتانسیل بهتر شدن را داریم و کشورمان از نظر نیروی بالقوه مالی و انسانی غنی است .

 کار علمی و دید علمی چه اهمیتی دارند؟

کار علمی و دید علمی مساله بسیار مهمی است که در دنیای امروز ورزش باید به آن توجه کرد. از طرف دیگر مدیریت علمی، انگیزه، برنامه‌ریزی صحیح و تقویم مدون با هماهنگی کنفدراسیون آسیا و فدراسیون‌های جهانی باعث می‌شود که بتوانیم در بازاریابی ورزشی موفق عمل کنیم. باید اندیشه مدیریتی خود را عوض کنیم. رونق بازاریابی ورزشی به نفع ورزشکاران است، موضوع حضور اسپانسرها بسیار مهم است، چرا که هم از نظر مالی برای ورزشکار مناسب است و هم تبلیغی برای شرکت حامی مالی می‌شود. در کشور ما بحث بازاریابی ورزشی خیلی با کشورهای پیشرفته فرق می‌کند. در ایران این مساله هنوز جا نیفتاده و بین همه ورزشکاران رواج ندارد.

پخش مسابقات ورزشی بازتاب بسیاری دارد. وقتی یک اسپانسر پولی خرج می‌کند انتظار دارد این مبلغ بازگشتی هم داشته باشد. این موضوع باعث می‌شود که ورزشکاران عامل محرکی برای فعالیت‌های ورزشی داشته باشند.

 نقش رویداد های ورزشی برای جذب اسپانسر چیست ؟

ما باید برنامه زمان بندی مدونی داشته باشیم. فدراسیون یا سازمان ورزشی موظف به ارائه برنامه هستند، مطمئن باشید اسپانسرها با دریافت برنامه مدون و تقویم منظم ورزشی از سوی سازمان یا فدراسیون‌ها می‌توانند اقدامات خود را گسترش دهند، به همین دلیل به سازمانهای ورزشی و فدراسیون‌های قوی‌تری نیاز داریم.

 بیشترین درآمد ورزشی از کدام منبع تأمین می شود؟‌

در حال حاضر بیشترین درآمد در کشورهای اروپایی از جذب اسپانسرهاست، حتی بازیکنانی که از لحاظ فنی در سطح بالایی نباشند به خاطر مسایل بازاریابی حداقل 20 دقیقه در زمین بازی می‌کنند. برای مثال تمام بازی‌های تیم رئال مادرید پیش فروش می‌شود و تبلیغات سرسام آوری نیز انجام می‌شود. در کشور ما این موضوع زیاد مورد توجه نیست، چون اسپانسرهای مطرح با سفر به ایران درمی‌یابند کمتر بامسوول کاردان ومتخصصی روبرومی شوند.

در درجه اول باید مدیران با برنامه‌باشند. مهمترین درآمد ورزش از پخش تلویزیونی بازی‌هاست که متأسفانه ورزش از این امکان وبرنامه کمتر برخوردارمی شود.

برای تقویت بخش بازاریابی ورزش باید تیم‌های پایه را هم تقویت کرد تا بازیکنان آینده سازی را پرورش دهند و از این طریق هم تیم‌ها کسب درآمد کنند و علاوه بر این لباس، پلاکارد، پرچم و تیم‌ها هم به فروش برسد.

 چالش های بازاریابی ورزش بانوان چیست ؟

چالش های بازاریابی ورزش بانوان وتامین منابع مالی جهت فعالیت های ورزشی بانوان همانند مشکلات و چالش های سایر بخش ها و سازمان های ورزشی است به علاوه در این زمینه مشکلات پخش تلویزیونی بیشتری وجود دارد اما به نظر میرسد مشکل برنامه ریزی ,هدف گذاری, نبود تقویم مشخص,اقدام به موقع ,ارائه دلیل ارزشمندی برای جذب حامیان مالی, تعیین مدیر و عوامل اجرایی واجد شرایط , تدوین برنامه تبلیغات تقدیر از حامیان و… از مسائل اصلی باشد.

به هر حال بسیاری از باشگاه ها  وسازمان های ورزشی بدون کمک مالی قادر به ادامه حیات نیستند. برای تضمیــن آینــده ای روشن و موفق برای باشگاه و یا سازمان ورزشی خود باید “زبان درآمدزایی” را دانست، بیشترباشگاه ها نیاز به یافتن منابع مالی اضافه دارند و با شرایط دشواری روبرو هستند. رقابت برای پول از هرزمان دیگری فشرده تر شده است. دیگر نمی توان تنها به امید سرازیر شدن پول وکمک های دولت نشست. باشگاه ها یا سازمان های ورزشی باید به تدوین سیاست درآمدزایی خود بپردازند، سیاستی درجهت متقاعد کردن تامین کنندگان منابع مالی یعنی مردم، حمایت کننـــدگان مالی (اسپانســـر ها) و موسســاتی که  پول های اهدایی را هدایت می کنند.آنها باید بدانند که سازمان شما سازمانــی کارآمد و با ارزش است که از منابع مالــی خود عاقلانه بهره برداری می نماید. در این راستا باید باشگاه  ویا رویداد را همانند یک کالای تولیدی به علاقمند عرضه نمود .بایستی توجه داشت، درآمدزایی هنر جذب درآمد موردنیاز برای پروژه های خاص یا فعالیت های یک سازمان ورزشی است.

قبل از برداشتن اولین قدم در جهت درآمدزایی باید محل مصرف هر مبلغی روشن شود  لازم است هدف یا فعالیت مشخصی را درنظر داشت. اعضای سازمان ورزشی در صورتی که ندانند برای چه هدفی کارمی کنند علاقه ای، به تخصیص وقت آزاد خود نخواهد داشت، حامیان مالی صرفاً به خاطر آنکه شما می گویید به پول بیشتری نیاز دارید کمک مالی نخواهند کرد.

بنابراین، لازم است اعلام کنید که برای چه مقصود خاصی به پول نیاز دارید- برای تجهیز باشگاه،  ساختن مهد کودک، خرید لباس فرم، اعزام به خارج از کشور یا به منظور تلاش در راه موفقیت درمسابقات خاص، لازم است افراد را مجاب کنید که دلیل شما ارزشمند است .

با دقت خلاصه مواردی را که برای آنها نیازبه سرمایه گذاری دارید فهرست کنید در اینصورت به  سازمان ورزشی خود نیز کمک کرده اید تا اهم برنامه های خود را مشخص کند و برنامه های درآمدزایی خود را حول همان محور تدوین کند .

اگر قصد داشته باشید در رقابت های  بین المللی خارج از کشور شرکت کنید ، به چندین  میلیون تومان  اعتبار نیاز دارید که باید در جستجوی شرکا و حمایت کنندگان مالی (اسپانسرها) باشید و لذا باید آماده باشید تا جزییات پیشنهاد های خود را تنظیم کنید.

اگر فقط بخواهید برای تیم ورزشی زیر هشت سال خود لباس فرم بخرید ، بهترین کارآن خواهد بود که از یکی از تجار محلی کمک بخواهید و یا والدین بازیکنان را در جایی گرد هم آورید تا به حراج وسایل دست دوم یا امثال آن اقدام کنند.

 برای کسب منابع مالی چه راهبردهایی را دنبال کنیم؟

1- تعیین اهداف

مقاصدی را هدف قرار دهید که به شما کمک کند تا به کار جان تازه ای بخشیده و آن را با قوت بیشتر انجام داده و موجب تسهیل در نزدیکی به اعضای جامعه شود.

2- تهیه طرح هایی با دامنه وسیع

چگونه می خواهید به اهداف خود دست یابید؟

چگونه می توانید به سازمان  یا باشگاه خود در دراز مدت کمک کنید؟

3-  تهیه برنامه و بودجه مورد نیاز

چقدر پول احتیاج خواهید داشت ؟

4- ارزیابی منابعی که در اختیار دارید؟

( انسانی ، اموال ، پول ، تعهدات)

5- توسعه استراتژی

چگونه به کسب درآمد های لازمه خواهید پرداخت ؟

مجموعه ای از این اقدام ها را در دوره های زمانی مناسب انجام دهید.

جذب درآمد یا درآمد زایان

جذب کننــده درآمد، فرد و یا کمیتـه ای است که تصمیم می گیرد چگونه درآمدها، برای طرح ها و برنامه های مختلف جمع آوری شوند. به منظور انجام چنین امری باید بدانند:

1 – چگونه مردم را درباره عملکرد و فواید سازمان یا باشگاه شما آگاهی دهند.

2 – چگونه گروه های بالقوه اعانه دهنده را شناسایی کنند.

3 – چگونه درسریع ترین شکل ممکن پاسخ بگیرند.

عوامل دخیل در کسب درآمد موفق

با چند اقدام ساده می توانند کمک کنند تا چالش درآمدزایی به آسانی و موفقیت به انجام برسد.

1 – فشار بار کار را تقسیم کنید.

2 –  سعی نکنید از خودتان قهرمان بسازید و همه کارها را شخصا انجام دهید.

3 – کار را بردوش معدودی از افراد همیشگی نیندازید.

4  – اطمینان حاصل نمایید که افراد دست اندرکاران این چالش، درک صحیحی از پروژه داشته و متعهد به انجام آن هستند .

5  – شیوه هایی از درآمدزایی را انتخاب کنید که با آنچه می خواهید انجام دهید مرتبط باشد.

6 –  زمان ، پول و تلاش خود را صرف پروژه هایی نکنید که بزرگنما و فراترازمنابع باشگاه باشند و یا احتمال سوددهی نداشته باشند ویاآنقدر کوچک باشند که به مقصود مطلوب نرسند.

7  – از اشتباهات دیگران سرمشق بگیرید. بدون اینکه درنظر بگیرید مرتکب چه اشتباهی می شوید ، بدانید کسی قبل از شما مرتکب آن شده است.

8  – در مورد طرح ها و پروژه ها تفحص کنید و به ارزیابی ” آنچه جواب می دهد دربرابر آنچه جواب نمی دهد ” بپردازید.

9  – بودجه برای درآمد هزینه ها و منافع، اطمینان حاصل کنید که کلیه مخارج پروژه در بودجه لحاظ شده است.

10- درآمدزایی را به صورت کاری مفرح در آورید. این امر باید یک چالش باشد، نه کاری سخت و طاقت فرسا.

11- با دیگر باشگاه ها و یا گروه ها ادغام شوید تا منافع مربوطه نظیر نیروی انسانی ، تسهیلات و رموز کاررا با بهره گرفتن ازموردهای مشابه به حداکثر برسانید.

12- درآمدزایی رابه صورتی درآورید که اعضای باشگاه رابه یکدیگر بیشتر پیوند دهد نه اینکه صرفاً برپول سازی متمرکز باشد.

13- براساس برنامه زمانبندی شده کارکنید.

به یاد داشته باشید که کارسخت اجر خودرا دارد.

درآمدزایی معنایی فرا تر از پول به دست آوردن دارد. مثال هایی برای نشان دادن درآمدزایی اموری است نظیر پرکردن بطری ها ، تمیز کردن خودروها و فروش تنقلات .

ایده هایی چند و تجربیاتی از سازمان های ورزشی مختلف برای کسب در آمد

1- برگزاری جشنواره های فرهنگی و هنری

2-  مهمانی های ساندویج خوری

3- ملاقات با مشاهیر

4- ترتیب برنامه نمایش فیلم و فروش بلیط

5-  برگزاری مسابقات جذاب

6-  اهدای یادبود

7-  فروش دفترچه تلفن

8- مسابقه  خدمات نظافت ( پاک سازی محیط ,شستشوی اتومبیل…)

9-  مراسم قرعه کشی و بخت آزمایی

10-  قایق سواری و اتومبیل رانی

11-  راهپیمایی با حمایت مالی سازمان ها و نهاد ها

تنها محدودیت ممکن برای برخی از روش هایی که یک باشگاه یا سازمان  ورزش می تواند درآمدزایی کند تصورات ذهنی مسئولان آن است.

دراین خصوص سازمان  ورزشی  موفق است که دامنه ای از گزینه های متنوع وممکن را برای درآمدزایی طراحی وبرای هریک از آنها به نحو خاص برنامه ریزی  و آنهارا سازمان دهی  کند.

بدون آگاهی برای کمک به برنامه‌ موردنیاز و عدم قطعیت درباره علل آن، عموم مردم را از مشارکت سرمایه هایشان مایوس می کند.

هنگامی که دست اندرکاران امر درآمدزایی را آگاه می کنید، تأکید کنید که حاصل و منافع تلاش آنها برای افراد جامعه و اهدا کنندگان و باشگاه تا کجاست .

عوامل دیگری که باید درهنگام جستجوی منابع درآمد لحاظ شوند عبارتند از :

1- اعانه دهندگان بالقوه خود را بشناسید:

* مخاطبان مشتاق – اعضای شما

* افرادی که به صورت غیر مستقیم با باشگاه ارتباط دارند- خانواده های دوستان

* جامعه – شهروندان ، همشهری ها ، هموطنان

* از طریق سپرده گذاری های انسان دوستانه

2- بدانید که اعانه دهندگان بالقوه درکجا قابل دسترس هستند.

3- دلیلی برای ترغیب پاسخ مثبت “پرداخت کننده داشته باشید و برای قانع کردن افراد به دادن اعانات براین دلایل بیشتر تأکید کنید.

4- یک تیم از داوطلبان آموزش دید ه دراختیار داشته باشید.

5- درانتظارات و توقعات خود واقع نگر باشید . تنها در حدود 10% جامعه میل و گرایش به دادن اعانات برای فعالیت های در آمدزایی آن سازمان یا باشگاه دارند.

6- همیشه آمادگی در خواست داشته باشید. اگر درخواست نکنید و نخواهید، چیزی دریافت نخواهید کرد.

7- به تشریک مساعی و طرح ریزی درعملیات خود بپردازید.

8- اگرنیازمند مبلغی قابل توجه هستید ، شاید ارزش کمی صبر داشته باشد، تا معدودی از اعانه دهندگان عمده را ، حتی الامکان از طریق حمایت کنندگان مالی بیابید و اگر می کوشید میلیونها تومان درآمد برای سازمان خود داشته باشید هرگز به کم بسنده نکنید. چرا که اعضای شما قبل از اینکه کارشما به نتیجه برسد بازنشسته شده اند.

9- از شرایط قانونی خودبرای کسب درآمد و کمک برای باشگاه یا سازمان خود آگاه باشید.

حمایت های مالی

حمایت مالی معامله ای تجاری و دو طرفه است به نحوی که طرفین قرارداد از آن منتفع شوند . به عبارت دیگر ، توافق یا معاهده ای است که شرایط آن کاملا ویژه بوده و به هردو طرف باید بها داده شود. امروزه دیگر برای هیچ باشگاه یا سازمانی پذیرفته نیست که به سراغ شرکتی رفته و برای موردی بدون آن که سودی درقبال آن داشته باشد ، تقاضایی بکند. اگر هم چنین تلاشی بکنید فورا درخروجی رابه شما نشان خواهند داد.

همواره صدها گروه و فرد درجستجوی مبالغ حاصله از حمایت های مالی درهرزمان ممکن هستند . بنابراین، درخواست های بسیار متعددی برای حمایت های مالی از حمایت کنندگان مالی بالقوه وجود دارد.

چنانچه پیشنهاد خود را به صورت ازپیش آماده و رسمی ارائه کنید ، اقبال شما درحفظ حمایت کنندگان مالی بهتر خواهد بود.

عموما یک باشگاه در جستجوی محل هزینه تجهیزات یا کالاهای خاص و منابع است. درعوض حمایت کننده مالی انتظار شراکت و یا در معرض گذاردن نام و نشان خود را دارد تا به تبلیغ نام و مارک تجاری ترغیب مردم به خرید محصولات آنان بینجامد.

اغلب هزینه ای که صرف حمایت مالی می شود ازمحل تبلیغات یا بودجه روابط عمومی است. بنابراین ، آماده باشید تا حمایت کننده را قانع کند که هزینه برای درج علامت شرکت برروی پیراهن های ورزشکاران شما بهتر از پول خرج کردن برای تبلیغات درروزنامه های محلی ، رادیو و تلویزیون است.

زمینه کار

پیش از راه اندازی طرح جذب حامیان مالی، عاقلانه است تا کلیه اعضای باشگاه را گرد هم آورده و درباره مسیرهای انتخابی بحث کنیم. این امر دو مزیت دارد:

1- همه باشگاه را دراجرای برنامه حمایت مالی درگیر می کند .

2- به مسئولان فرصت می دهد تا توضیح دهند اصولا چرا به این پول ها نیاز است.

3- برای مسئولان ، این زمینه مطمئن و ارزشمندی است. اعضا باید ترغیب شوند تا آنجا که می خواهند سئوال های پیچیده بپرسند.

4-  به هر حال این از کارهایی است که حمایت کنندگان مالی بالقوه خواهند کرد. اگر درمتقاعد کردن اعضای خود ناموفق باشید در مواجه با حمایت کنندگان مالی بالقوه نیز جای امیدی نخواهد بود.

5- در مرحله بعد، جمع را برای ایجاد جنبش های فکری به گروه های کوچک تقسیم کنید .

6- از آنها بخواهید با ایده های نو باز گردهم آیند.

7-  به جای اتلاف وقت با جزییات، به چشم انداز های بزرگتری بیندیشند.

8-  اطمینان حاصل کنید که اعضا از نکات کلیدی ذیل پیش از تشکیل گروه آگاه هستند.

شما می توانید فهرست زیر را برای ایشان تدارک ببینید:

*برنامه ریزی

باشگاه باید در مورد  محصولی که می تواند به حمایت کننده مالی خود اعطا کند، شفاف باشد.

چنانچه حق استفاده از نام در رویدادهای عمده (مانند یک تورنمنت ) اعطا می شود، باید بتوانند حمایت کننده مالی نمونه هایی از رخدادهای پیشین که به خوبی اداره شده و پوشش رسانه ای و مواردی از این قبیل را داشته است معرفی کنید، رویدادی که مدیریت ضعیف دارد تأثیر بدی بر حمایت کننده مالی خواهد داشت.

*بودجه و نقدینگی

ارزیابی دقیق از درآمد و هزینه ها امری ضروری و حیاتی است .

 

*شناسایی نیاز های مالی

بهترین راه کسب درآمد چیست ؟

اگر پاسخ دریافتن حمایت کنندگان مالی است  به چه شکلی ؟

به عنوان مثال ، ممکن است برای گسترش فضای باشگاهی پول لازم داشته باشید. دراین صورت ، شاید بهترین شکل دریافت حمایت مالی تامین مصالح ساختمانی به قیمت خرید باشد .

*عواید و فواید ممکن درمورد هر حمایت کننده مالی رابشناسید .

از اعضای باشگاه بخواهید درجلسات بعدی این مورد را در نظر بگیرند.بحث چنین موضوعاتی  دراین مرحله ممکن است توجه را ازمواردی که دراولویت هستند منحرف نماید.

*ارزش حمایت مالی را برای حمایت کننده مالی مشخص کنید.

دقیق و روشن بگویید، باشگاه چه میزان تبلیغات را می تواند دراختیار حمایت مالی قرار دهد، تا توسعه یابد.

– حمایت مالی برای شرکت در رقابت های بین المللی، تبلیغاتی در سطح بین المللی دارد.

– حمایت مالی از لیگ سراسری تبلیغاتی درسطح ملی است.

– حمایت مالی از مسابقاتی در سطح شهرستان دایره تبلیغاتی کوچک تری است.

فروش مستقیم محصولات حمایت کنندگان مالی به اعضا را در نظر داشته باشید.

کالاهای تبلیغاتی که نام حمایت کننده بر آن درج شده باشد یا برنامه های باشگاه یا تجهیزات آن و همچنین ارزش پوشش رسانه ای تضمین شده همه اینها باید با دقت ارزش گذاری شوند.

*فواید حمایت مالی را برای باشگاه مشخص نمایید.

اگر ازحمایت مالی بهره مند شوید چه چیزهایی به دست خواهد آمد ؟

*حمایت کننده مالی بالقوه را شناسایی کنید.

اگر از حمایت مالی بهره مند شوید چه چیزهایی به دست خواهد آمد ؟

*درمورد اینکه آیا بیش از یک حمایت کننده مالی مورد نیاز است و یا اینکه یک حمایت کننده مالی عمده و یا چند مورد جزیی را باید جستجو کرد به مباحثه بنشینید.

اگر تنها یک مورد انتخاب شده است ، باید بدانند که این حمایت کننده به دلایل ویژه ای انتخاب شده و تعیین زود هنگام سهم آنان موجب امتنان خواهد بود .

*پیشنها د ها را بنویسید.

– ارائه پیشنهاد و پیگیری بسیار مهم است.

آماده سازی پیشنهاد برای حمایت مالی

پیشنهاد شما به یکی از صورت های زیر ارائه می شود:

کتبی
شفاهی همراه با پیشنهاد کتبی
در قالب نوارویدئویی یا CD
اولین اقدام شما آن است که کسی را که باید پیشنهاد خود رابه او ارسال کنید و نام و نشانی وی را به درستی ثبت کنید . تعیین قرار ملاقاتی برای اینکه پیشنهادتان را شخصاً عرضه نمایید.

از ضوابط تأمین حمایت مالی شرکت آگاهی پیدا کنید.

– قصد ایشان از حمایت مالی چیست؟

– چه هنگام به تقسیم بودجه و اختصاص پول برای حمایت مالی اقدام می کنند؟

 

هنگامی که کلیه مراحل آماده سازی تکمیل شد، اطمینان حاصل کنید که پیشنهاد شما تمام اطلاعات زیر را دربردارد :

1- آنچه می خواهید

2- فواید و عواید حمایت کننده مالی

3- فواید حاصله برای باشگاه

4- آنچه شما اعطا خواهید کرد

5- جزئیات برنامه

6- سابقه بودجه

7- اهداف آتی باشگاه

8- اطلاعات دیگری نظیر گزارش سالیانه ، اظهار نامه مالی، جزوات  حاوی آمارجمعیتی مخاطبین پیش بینی شده شما ، پوشش مطبوعاتی و غیره را نیز براین فهرست بیفزایید.

9- برخی شرکت ها می خواهند ابتدا پیشنهاد را بدانند و بعدا به جزییات بپردازند.

10- برخی دیگر دوست دارند براساس آنچه پیشنهاد شده عمل کنند . از هر کدام از این شیوه ها قبل از مرتب کردن اطلاعات خود طی تماس با حمایت کنندگان مالی بالقوه آگاه شوید.

 

ارائه پیشنهاد های حمایت مالی

1- همیشه پیشنهاد های خود را تایپ کنید.

2- مراقب طرح و ترتیب موارد باشید.

3-  اطلاعات خود را درست و دقیق معرفی کنید.

4- هنگامی که پیشنهاد های خود را ارائه می کنید کاملا آماده باشید.

5-  اطلاعات تکمیلی مرتبط برای پشتیبانی از پیشنهاد خود را در دسترس داشته باشید .

6- به یاد داشته باشید شما باید پیشنهاد خود را پیش تر به خوبی ارائه کنید و در ذهن داشته باشید که بودجه تجاری برای سپرده های حمایت مالی سالانه ارائه می شود.

توجه:

– شرکت ها نمی خواهند ساعت ها وقت خود را صرف خواندن پیشنهاد های شما در تلاش برای یافتن آنچه شما می خواهید و یا آنچه اعطا خواهید کرد ، بکنند .

– بسیاری از شرکت های شاخص دست کم شش مورد پیشنهاد درهفته دریافت می کنند.

 

حفظ حمایت مالی

1- اکنون تکالیف خود را انجام داده اید و کاملا آماده اید . با این حال هنوز ممکن است پیشنهاد شما رد شود.

2- واقع نگر باشید. رقابت های زیادی برای جلب پول حمایت کنندگان مالی وجود دارد و ممکن است سازمانی دیگر به مراتب بهتراز شما با خواست های ویژه آن شرکت مطابقت داشته باشد.

3- با پشتکار و ثبات قدم موفق  خواهید بود.

4- اطمینان حاصل کنید که به کلیه حمایت کنندگان مالی که از پیشنهاد شما امتناع ورزیده اند ، نامه تشکر از صرف وقت ایشان ارسال کنید.

5- اینکه ممکن است در موفقیت های دیگر با هم همکاری کنید .

6- نهایتا از حمایت کنندگان مالی حفاظت کنید. به آنها ضربه نزنید .

7- مراقب حمایت کنندگان مالی خود باشید برای اطمینان کسی را از باشگاه خود، به مراقبت از حمایت کنندگان مالی بگمارید تا اطلاعا ت آنان رابه روز نگهدارد و از ایشان برای رخدادها و یا مراسم مختلف دیگر دعوت به عمل آورد.

8- مستنداتی از کلیه انعکاس های رسانه ای برای ارائه به ایشان داشته باشید .

9- ممکن است تصمیم بگیرند تا درکنار شما برای ادامه حیا ت مالی باشگاه در دیگرزمینه ها باقی بمانند.

10- حمایت مالــی نوعی معامله تجاری است و شرکت می خواهـد سود بیشتـری را درقبال سرمایه گذاری خود به دست بیاورد. درادامه کاربه دنبال مسیرهای بیشتری برای توسعه حمایت مالی خود باشید .

11- همیشه سپاسگزاری ها ، دعوت های شخصی، رخدادهای ویژه یادواره ها ، عکس و پوشش رسانه ای را در ذهن خود نگه دارید.

 

 

 

اعانات

اعانات و یارانه های دولت محلی می تواند گروه ها و سازمان های ورزشی را یاری دهند. اعانات و یارانه های دولتی در دسترس بوده و سازمان های ملی می توانند از سازمان تربیت بدنی و سایر سازمان های دولتی تقاضای کمک داشته باشند. برخی از مواد و تبصره های قانون بودجه و برنامه توسعه اقتصادی و اجتماعی جمهوری اسلامی ایران در این زمینه تسهیلاتی را فراهم نموده است و هزینه های ورزشی و کمک های دولتی را به عنوان هزینه های قابل قبول محسوب می کند. مانند:

– تبصره‌ ب ماده‌ 117 قانون برنامه‌ چهارم توسعه‌ اقتصادی کشور

– طرح 49 قانون بودجه برنامه‌ چهارم مبنی بر کمک به باشگاه های خصوصی.

با ایجاد ارتباط مؤثر با شوراهای محلی، شهرداری ها و تربیت بدنی خود از بهترین شیوه عمل برای تأمین منابع و پیگیری امور ورزشی مطلع خواهید شد.

اصول ارائه تقاضانامه برای اعانات

اگر چه معیارهای ویژه ای برای اشکال مختلف تأمین بودجه وجود دارد، لازم است همه تقاضانامه های اعانات، نوع مشابهی ازاطلاعات را در بر داشته باشند و کلیه اطلاعات مورد درخواست نیز باید درج شود.

1- اطلاعات تماس.

2- شرح برنامه / پروژه یاطرح.

3- توصیف مختصری از درخواست نامه سازمانی.

4- بودجه برنامه /پروژه .

5- میزان کمک مورد درخواست .

6- کلیه منابع دیگری که برای تأمین بودجه پروژه در نظر گرفته شده است .

7- چگونگی تأمین ملاک های لازم برای دریافت اعانات توسط سازمان در خواست کننده.

8- ضمانتی برآنکه برنامه جریان خواهد داشت و پول های دریافتی به مصرف اهدافی که برای آن پول داده شده خواهد رسید.

9- رونوشتی از آخرین گزارش سالانه و رونوشت حساب های حسابرسی شده.

 

اشارات مفید

 برای کلیه منابع بودجه خود تقویم سالانه ای تهیه ببینید که روز خاتمه آن مشخص باشد.

 به تکمیل فرم های تقاضا نامه پیش از رسیدن به واپسین روزها اقدام کنید.

 تقاضا نامه های دیر هنگام معمولا منظور نمی شوند.

 تقاضانامه خود رابه بهترین شیوه از پیش تهیه کنید .

 بیشتر سپرده گذاری ها و بخش های مربوطه دارای مشاورینی هستند که می توانید با آنها هر گونه مسئله ای را مطرح کنید.

در پایان توجه شما را به ارائه سی پیشنهاد سازنده جلب می نماید که امیدوار است در برنامه ریزی شما برای تأمین منابع مالی مثمر ثمر واقع شود.

30 پیشنهاد سازنده برای ارائه خدمات به حمایت کنندگان مالی وکسب امتیاز مالی

عنوان سی پیشنهاد برای ارائه خدمات به حمایت کنندگان مالی و کسب امتیاز مالی ایشان درنسخه تابستان 1994 مجله مدیران انجمن استرالیایی ورزش ، تحت عنوان شبکه ورزش به چاپ رسیده. این مقاله شامل پیشنهاد های مکرری برای  حفظ و مراقبت از حمایت کنندگان مالی است :

1- در پیشنهاد های خود به حمایت کنندگان مالی واقع نگر باشید .به آنچه قول می دهید عمل کنید .

2- درنامه تشکر خود هر آنچه موافق به انجام  آن هستید درج نمایید . مطمئن باشید انجام خواهد شد .

3- حمایت کنندگان مالی شما درحال تجارت است ، کمک کنید تجارت وی موفقیت آمیز باشد . بالاخص چنانچه می خواهید حمایت مالی آنها را در سال های آتی نیز داشته باشید.

4- برای خدمات رسانی به حمایت کنندگان مالی خود این پیشنهاد ها را بیازمایید :

– اسم حمایت کننده مالی خود را همانند نام تیم استفاده کنید.

– ازتیم خود عکس بگیرید و آن را قاب گرفته تقدیم حمایت کننده مالی کنید .

– از تیم خود درحالی که ازمحصولات حمایت کننده مالی اش استفاده می کند (قاب و جوائز) عکس بگیرید .

– اعلامیه مطبوعاتی با عکس سیا ه و سفید را ترتیب دهید و آن را به جامعه روزنامه نگاران محلی واگذار کنید.

5- به چاپ پرچم های پایه دار منقوش به نام حمایت کننده مالی ، برای نمایش در کلیه بازی ها اقدام نمایید.

6- برای همه تیم حواله هایی چاپ کنید تا هنگام خرید محصولات حمایت کنندگان مالی تخفیف ویژه بگیرند.

7- به یکباره و یا به فراخور حال (در مورد بلوز های تیم ها ) پشت پیشخوان تجاری حمایت کننده مالی خود به ارائه خدمات بپردازید .

8- از زیر شاخه های وابسته به حمایت کنندگان مالی خود حمایت کنید .

9- کارهایی را به نفع موسسات خیریه مورد علاقه حمایت کننده مالی خود انجام دهید .

10- بازی هایی رابا کارکنان و دوستان شرکت حمایت کننده مالی خود ترتیب دهید ویا کلاس های مربیگری تشکیل داده و توصیه هایی را در مورد بازی ارائه کنید.

11- خانواده حمایت کنندگان مالی خود را به کلیه بازی ها /مسابقات دعوت کنید و از آنها میزبانی شایسته ای به عمل آورید .

12- خوشه چین همت حمایت کننده مالی برای سازمان خود باشید!

13- مطمئن شوید که نام حمایت کننده گان مالی شما درهمه برنامه ها نمایان است .

14- اجازه دهید حمایت کنندگان مالی شما از نتایج و چگونگی پیشرفت تیم شما آگاه باشد.

15- همیشه کسی را داشته باشید که درهر بازی عکس بگیرد و بعد آنها را در آلبومی قرار داده و به عنوان هدیه روز تولد / کریسمس (سال نو) به حمایت کنندگان مالی خود بدهید.

16- به درج آگهی تشکر در روزنامه های محلی خود اقدام نمایید.

17- ایستگاهی دررادیو برای خود بگیرید.

18- اسم حمایت کننده مالی خود را به عنوان نامی خوش یمن برای تیم خود قرار دهید .

19- نسبت به چاپ برچسب خودرو با نام حمایت کننده مالی خود اقدام کنید.

20- به نشر و گسترش متقابل تولیدات حمایت کنندگان مالی خود در مسابقات نهایی بپردازید.

21- برای محصولات و تولیدات حمایت کننده مالی خود قرعه کشی هفتگی ترتیب دهید.

22- به چاپ بن، برای تجارت حمایت کننده مالی خود اقدام کنید .

23- درخبرنامه پایان سال نام حمایت کننده مالی خود را ذکر کنید .

24- به تبلیغ و آگهی مشترک ، تقویم مسابقاتی خود ، همراه با تبلیغات حمایت کننده مالی خود اقدام کنید .

25- تیم را مشخص کنید . به نمایش تصاویراعضای تیم دراقلام تجاری حمایت کننده مالی خود بپردازد. هر کس بتواند اسم و تصاویر را با یکدیگر تطبیق دهد، برنده جایزه خواهد شد.

26- از جانب تیم کارت تبریک تولد برای حمایت کنندگان مالی خود ارسال کنید .

27- با به تن داشتن بلوزهای تیم ، در برگزاری نمایش های ورزشی یا مناسبت های مختلف در خیابان یا بازار محلی خود حضور یابید.

28- گواهی ویژه با خطاطی نام حمایت کنندگان مالی ، به حمایت کنندگان مالی خود اهدا کنید.

29- فردی رابرای تهیه فیلم ویدئویی ازیکی از رقابت های باشگاهی عمده خود بگمارید تا این موارد را به حمایت کنندگان مالی ارائه و هدیه کنید .

30- رقابتی نو را در قالب رقابت های امدادی ترتیب دهید .

 

 

نتیجه گیری

اکنون باید تصویر شفاف تری از بسیاری از صورت های درآمدزایی در ذهن داشته باشید.

از این اطلاعات آگاهانه استفاده نمایید. در مورد آنچه باشگاه شما درمورد جلب درآمد می تواند به انجام برساند واقع نگر باشید.

در مورد روش های منتخب خود برای ادامه کارگزینش بهتری انجام دهید.

 

:: منابع برای مطاله بیشتر

مبانی مدیریت بازاریابی-تجزیه وتحلیل وبرنامه ریزی فیلیپ کاتلر ترجمه علی پارسایان انتشارات ترمه1383

نکات مفید و دستور العمل هایی برای افزایش درآمد فدراسیون ها هیئت ها، زورخانه ها یا باشگاه های ورزشی, سید امیر حسینی- ماندانا رسولی انتشارات بامداد کتاب 1384

راهنمای مدیریت ورزشی انتشارات کمیته ملی المپیک سال1380

ارزیابی اثرات تجمعی (CEA) توسعه صنایع پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر
 
استاد راهنما:
دکتر احد ستوده
 
اساتید مشاور:
دکتر حمیدرضا عظیم زاده
مهندس سید جعفر عصمت ساعتلو
 
زمستان 1392
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب
عنوان                                                       صفحه

فصل اول چارچوب نظری… 1

1-1 مقدمه. 2

1-2 ضرورت انجام تحقیق.. 6

1-3 سوالات پژوهشی.. 7

1-4  فرضیات تحقیق.. 7

1-5 اهداف تحقیق.. 8

1-6 روش تحقیق.. 8

فصل دوم مبانی نظری… 11

2-1 پیشینه پژوهش…. 12

2-1-1 پیشینه پژوهش در خارج از کشور 12

2-1-2پیشینه پژوهش در داخل کشور 17

2-2 ارزیابی اثرات تجمعی محیط زیستی.. 18

2-2-1  تعاریف دیگر راجع به اثرات تجمعی: 20

2-2-2 واژه­های کلیدی تعریف شده در رابطه با ارزیابی اثرات تجمعی.. 20

2-3 تاریخچه. 23

2-3-1 دستورالعمل­ها و مفاهیم اولیه ارزیابی اثرات تجمعی.. 24

2-3-1-1 کانادا 1994.. 24

2-3-1 -1-1 دستورالعمل فرآیند انجام ارزیابی اثرات تجمعی کانادا 25

2-3-1-2 دستورالعمل اتحادیه امریکا1996.. 25

2-3-1-3 دستورالعمل اتحادیه اروپا 1997.. 26

2-3-1-4 دستورالعمل استرالیا 1990.. 26

2-4 روش های ارزیابی اثرات تجمعی.. 27

2-4-1 روش Ad Hoc. 27

2-4-2 چک­لیستها 28

2-4-3 ماتریس­ها Matrices 28

2-4-4 مدلسازی، مدلسازی مفهومی با شبکه­ها و سیستم­های نموداری.. 30

2-4-5 مدلسازی، مدلسازی شبیه­سازی کامپیوتری.. 30

2-4-6 تجزیه و تحلیل روند  Trends Analysis 30

2-4-7 تجزیه و تحلیل مکانی- نقشه­ برداری و روی­همگذاری Spatial Analysis 31

2-4-8 تجزیه و تحلیل سیمای سرزمین  Landscape Analysis 31

2-4-9  تجزیه و تحلیل اکوسیستم Ecosystem Analysis 32

2-4-10 تجزیه و تحلیل ظرفیت قابل تحمل Carrying Capacity Analysis 32

2-4-11 روش های تطبیقی.. 33

2-4-12  شبکه­ها Networks 33

2-4-13 تجزیه و تحلیل مکانی- سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS. 34

2-5 انتخاب روش مناسب CEA.. 35

2-5-1 نکات کلیدی برای انتخاب روشها 35

2-5-2 ویژگیهای روش های CEA.. 36

2-6 فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) 36

2-6-1 اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 37

2-6-2 مراحل فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 37

2-6-2-1 ساختن سلسله مراتبی.. 38

2-6-2-2 محاسبه وزن.. 38

2-6-3روش های محاسبه وزن نسبی.. 39

2-6-4 مزایای فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 40

2-7 سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) 41

2-7-1 ارتباط مراحل CEA با GIS. 42

2-7-2 ضرورت استفاده از GIS. 43

2-7-3 کاربرد GIS در CEA.. 44

2-7-4 مزایای بالقوه از لینک کردن GIS با CEA.. 44

2-7-5 محدودیتهای GIS. 45

2-8 روش معکوس فاصله: (Inverse Distance Method) 45

2-9 ماتریس تعامل در CEA.. 46

2-9-1 روش ماتریس چندگانه آرگون.. 46

2-10 ماتریس پاستاکیا (RIAM) 47

2-11 نتیجه­گیری از روش های ارزیابی اثرات تجمعی.. 52

فصل سوم: مواد و روشها 57

1-3 معرفی منطقه مورد مطالعه. 58

3-1-1-منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی.. 58

3-1-2 مشخصات منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی.. 59

3-1-2-1 سایت شماره 1.. 61

3-1-2-2- سایت شماره 2.. 61

3-1-2-3- سایت شماره 3.. 62

3-1-2-4 – سایت شماره 4.. 64

3-1-2-5 – سایت شماره 5.. 66

3-2 شناسایی منابع آلاینده در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 68

3-2-1 آلودگی هوا 68

3-2-2 آلودگی پساب مجتمع­ها 70

3-3 بررسی وضعیت محیط زیستی اطراف منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 70

3-3-1 خورموسی.. 70

3-1-3 اهمیت خوریات… 72

3-1-4 اقلیم.. 74

3-1-4-1 بـاد. 74

3-1-5 توپوگرافی: 75

3-1-6 زمین­شناسی.. 76

3-1-7 محیط بیولوژیکی.. 76

3-1-7-1پوشش گیاهی.. 76

3-1-7-2حیات وحش (فون منطقه) 78

3-5 مطالعات اجتماعی و اقتصادی فرهنگی.. 81

3-5-1 جمعیت… 81

3-5-2 صنعت… 81

3-6 ویژگیهای پارامترهای مورد بررسی.. 82

3-6-1- نیاز شیمیایی به اکسیژن.. 83

3-6-2 اسیدیته. 83

3-6-3 کدورت… 83

3-6-4 کل مواد جامد محلول در آب ( TDS) 83

3-6-5 منوکسیدکربن CO.. 89

3-6-6 اکسیدهای ازت NOx. 89

3-6-7 دیاکسید گوگرد SO2 90

3-6-8  تراز فشار صوت   Sound Pressure Level 94

3-7 روش تحقیق.. 99

3-7-1 عملیات میدانی.. 101

3-7-2 ابزارها و نرمافزارها 101

3-7-3 چگونگی جمع­آوری و تجزیه و تحلیل داده­ ها 101

3-7-4 محاسبه شاخص آلودگی.. 104

فصل چهارم: یافته­ ها 107

4-1 نتایج.. 108

4-1-1 بررسی آلودگی هوا 118

4-1-2 بررسی آلودگی آب… 119

4-1-3 بررسی آلودگی صوت… 121

4-1-4 ماتریسهای تعاملی.. 128

4-1-4-1 ماتریس تعاملی آلاینده­های هوا 128

4-1-4-2 ماتریس تعاملی آلاینده­های آب… 130

4-1-4-3 ماتریس تعاملی آلاینده های صوت… 133

فصل پنجم بحث و نتیجه­گیری… 137

5-1 مقایسه روش سیستم اطلاعات جغرافیایی با ماتریس تعاملی در ارزیابی اثرات تجمعی   138

5-1-1 سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) 138

5-1-2 ماتریس تعاملی.. 139

5-2پاسخ به سوالات پژوهشی.. 140

5-3 بحث… 143

5-4 برنامه ­های مدیریت محیط­زیستی.. 146

5-4-1 برنامه کنترل کیفیت و کمیت آب… 146

5-4-2 برنامه کنترل کیفیت هوا و صدا 146

5-4-3 تنظیم برنامه کنترل و پایش محیط­زیستی.. 147

5-4-4 برنامه ­های کنترل شاخص­های اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی.. 147

5-4- 5 ارائه گزارش نتایج.. 148

5-4-6 مراقبت و پایش طرحهای مدیریت… 148

5-4-7 بررسی و مراقبت در طرح مدیریت بازسازی منطقه. 148

5-4-8 مراقبت و بررسی در طرح مدیریت آلاینده­ها 149

5-4-9 اطلاعرسانی و آموزش…. 149

5-5 راهکارهای فنی و مدیریتی کاهش و کنترل آلایندهها سازگار با محیط­زیست… 150

5-6 محدودیت­های تحقیق.. 151

5-7 پیشنهادات… 151

منابع.. 153

پیوست ها 162

فهرست شکل‌ها و نمودارها

عنوان                                                                                                              صفحه

شکل 1-1 نمودار مراحل کلی انجام تحقیق.. 9

شکل2-1: ساختار معیارهای تصمیم ­گیری در چهار سطح (اقتباس از قدسی پور،1384) 38

شکل 3-1 موقعیت منطقه مورد مطالعه. 58

شکل 3-2تصویر ماهواره ای سال 2000منطقه ویژه اقتصادی و خورهای اطراف آن.. 59

شكل 3-3:  نقشه جامع منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر (علیشاهی و همکاران، 1387). 60

شكل 3-4: نمایی از واحد الفین پتروشیمی مارون.. 62

شكل 3-5: نمایی از دودكشهای موجود در منطقه ویژه پتروشیمی ماهشهر. 69

شکل 3-6 منطقه بین جزرمدی خورموسی.. 72

شکل 3-7: موقعیت خوریات ماهشهر. 73

شكل 3-8: گل‌باد شهرستان ماهشهر. 75

شکل 3-9: مرز منطقه ویژه اقتصادی و مجتمع­های فعال از نظر پساب… 85

 

نمودار3-1:  غلظت آلاینده COD از خروجی فاضلاب مجتمع­ها 86

نمودار3-2: غلظت سالانه TDS خروجی مجتم­عهای پتروشیمی.. 86

نمودار3-3: غلظتهای pH خروجی مجتمع­ها 87

نمودار 3-4: غلظت کدورت از خروجی فاضلاب مجتمع­ها 87

شکل 3-10: مرز منطقه ویژه و موقعیت مجتمعهای فعال ازنظر آلودگی هوا 91

نمودار 3-5: غلظت  سالانهNOx مجتمع­های منطقه. 92

نمودار 3-6: غلظت  سالانه CO مجتمع­های منطقه ویژه 92

نمودار3-7: غلظت  سالانه SO2 مجتمع­های منطقه ویژه 93

شکل 3-11: مرز منطقه ویژه و نقاط نمونه­برداری صوت… 95

شکل 3-12: مرز منطقه ویژه و موقعیت خوریات منطقه. 99

شکل 3-13 مرز منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 100

نمودار4-1 : مقایسه آلاینده CO مجتمع­های منطقه ویژه 108

نمودار4-2: مقایسه آلاینده NOx مجتمع­های منطقه ویژه 108

نمودار4-3: مقایسه آلاینده 2SO مجتمع­های منطقه ویژه 109

نمودار4-4:  مقایسه آلاینده  COD مجتمع­های منطقه ویژه 109

نمودار4-5: مقایسه میزان کدورت خروجی فاضلاب مجتمع­های منطقه ویژه 109

نمودار4-6:  مقایسه آلاینده TDS مجتمع­های منطقه ویژه 110

شکل4-1: پهنه­بندی آلاینده NOx 111

شکل  4-2: طبقه ­بندی آلاینده NOx 111

شکل 4-3: پهنه­بندی آلاینده SO2 خروجی از مجتمع­ها 112

شکل 4-4: طبقه ­بندی آلاینده SO2 112

شکل4-5: پهنه­بندی آلاینده CO خروجی از مجتمع­ها 113

شکل 4-6: طبقه ­بندی آلاینده CO.. 113

شکل 4-7 : پهنهبندی کمی کدورت خروجی از مجتمع­ها 114

شکل 4-8: طبقه ­بندی کیفی میزان کدورت فاضلاب خروجی مجتمع­ها 114

شکل 4-9 : پهنه­بندی آلاینده TDS خروجی از مجتمع­ها 115

شکل4-10: طبقه ­بندی میزان TDSخروجی فاضلاب مجتمع­ها 115

شکل  4-11: پهنه­بندی آلاینده pH خروجی از مجتمع­ها 116

شکل 4-12: طبقه ­بندی میزان pHخروجی فاضلاب مجتمع­ها 116

شکل 4-13 : پهنه­بندی آلاینده COD خروجی از مجتمع­ها 117

شکل 4-14 طبقه ­بندی میزان COD خروجی فاضلاب مجتمع­ها 117

شکل 4-15: نقشه اثرات تجمعی آلاینده­های هوای خروجی از دودکش مجتمع­ها 119

شکل 4-16: نقشه اثرات تجمعی آلاینده­های فاضلاب خروجی از مجتمع­ها 120

شکل 4-17: نقشه اثرات تجمعی صوت… 122

شکل 4-18: نقشه اثرات تجمعی آب بر خاک منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 124

شکل 4-19: نقشه اثرات تجمعی آب در بخشهای آبی موجود در منطقه ویژه 124

شکل 4-21: طبقه ­بندی میزان اسیدیته خروجی از فاضلاب مجتمع­ها و خوریات منطقه. 125

شکل 4-20: طبقه ­بندی میزان کدورت خروجی از مجتمع­ها و کدورت موجود در خوریات منطقه  125

شکل 4-22: نقشه اثرات تجمعی آب بر خورموسی و منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 126

شکل 4-23: نقشه شاخص تجمعی آلودگی فلزات سنگین خوریات ماهشهر. 126

شکل 4-24: نقشه شاخص تجمعی آلودگی پارامترهای آب خوریات ماهشهر. 127

شکل 4-25: نقشه شاخص تجمعی آلودگی فاضلاب مجتمع­ها 127

شکل 4-26 : موقعیت مجتمع­های کدبندی شده هوا 129

شکل 4-27 : موقعیت مجتمع­های کدبندی شده آب… 131

نمودار4-8: میزان دامنه حرفی اثرات… 136

فهرست جداول

عنوان                                                                                                              صفحه

جدول 2-1 مقایسه EIA و CEA در سطح پروژه 26

جدول2-2مقادیرکمی قضاوتهای مدل AHP(مقیاسی برای انجام مقایسه­های زوجی) 39

جدول 2-3 ارتباط مراحل CEA با GIS. 42

جدول 2-4: معیارهای ارزیابی.. 49

جدول 2-5 : محدوده مقادیر برای مقدار ES. 50

جدول 3-1  جمعیت شهرستان ماهشهر در سال 1390.. 81

جدول 3-2: مقادیر میانگین سالانه آلاینده­های پساب خروجی فاضلابهای مجتمع­های منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر(بر حسب ppm) 84

جدول 3-3 : استانداردهای خروجی فاضلاب از مجتمع­های پتروشیمی (بر حسب ppm) 85

جدول  3-4: نتایج بدست آمده از آمار توصیفی مربوط به پارامترهای فاضلاب خروجی مجتمع­ها 85

جدول 3-5: وزن­های بدست آمده از پرسشنامه. 88

جدول  3-6 : وزن مربوط به طبقات اسیدیته آب… 88

جدول 3-7 : وزن مربوط به TDS. 88

جدول 3-8 : وزن مربوط به کدورت… 89

جدول 3-9 : وزن مربوط به COD.. 89

جدول3-10: میانگین سالانه آلاینده­های هوای خروجی دودکش­های مجتمع­های  منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر 90

جدول  3-11: استانداردهای آلاینده­های هوا 91

جدول 3-12: نتایج بدست آمده از آمار توصیفی مربوط به آلاینده­های هوا خروجی از دودکش مجتمع­ها 91

جدول 3-13 : وزن مربوط به CO.. 93

جدول 3-14 : وزن مربوط به SO2 93

جدول 3-15 : وزن مربوط به NOx 94

جدول 3-16: مقادیر میانگین آلاینده­های  صوت خروجی از مجتمع­های منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر (برحسب دسی بل) 94

جدول 3-17:  نتایج بدست آمده از آمار توصیفی صوت مجتمع­ها 95

جدول 3-18 : موقعیت جغرافیایی خوریات ماهشهر. 96

جدول 3-19 : مقادیر آلاینده­های خوریات ماهشهر (بر حسب میلی گرم بر لیتر) 96

جدول 3-20 : مقادیر فلزات سنگین خوریات ماهشهر (برحسب میکروگرم بر گرم) 97

جدول 3-21 : مقادیر شاخصهای تجمعی آلودگی خوریات… 97

جدول 3-22 : مقادیر شاخص تجمعی فلزات سنگین خوریات… 98

جدول3-23: استاندارد کیفیت رسوب حفاظت محیطزیست نیویورک برای فلزات سنگین  (برحسب میکروگرم بر گرم) 98

جدول 3-24: استانداردهای مربوط به پارامترهای آب… 98

جدول  3-25: نتایج بدست آمده از آمار توصیفی پارامترهای خوریات ماهشهر. 99

جدول 3-26: طبقه ­بندی کیفی شاخص درجه آلودگی اصلاح شده 104

جدول3-27: کنشهای متقابل بین پروژه­های مختلف… 105

جدول 4-1 : کدبندی مجتمع­ها جهت ایجاد ماتریس تعاملی آلاینده­های هوا 129

جدول 4-2 : تعیین ضرایب تعاملی بین مجتمع­ها 130

جدول 4-3 : ماتریس محاسبه اثرات تجمعی.. 130

جدول 4-4 : کدبندی مجتمع­ها جهت ایجاد ماتریس تعاملی آلاینده­های آب… 132

جدول 4-5 : تعیین ضرایب تعاملی بین مجتمع­ها 132

جدول 4-6 : ماتریس محاسبه اثرات تجمعی.. 133

جدول 4-7 : کدبندی مجتمع­ها جهت ایجاد ماتریس تعاملی صوت… 134

جدول 4-8 : تعیین ضرایب تعاملی بین مجتمع­ها 135

جدول 4-9 : ماتریس محاسبه اثرات تجمعی.. 135

جدول 4-10 : نتایج حاصل از ماتریس پاستاکیا 136

چکیده
نظام اکولوژیکی ، نظامی فراگیر و به­هم پیوسته می­باشد و اقدامات انسانی نیز ترکیبی از فعالیتهای بزرگ ، کوچک و تکراری می­باشند. آنچه مسلم است ، این است که هر تصمیم و اقدام انسان بر محیط­زیست اثر می­گذارد به عبارتی دیگر ، فعالیتهای انسانی ، چه خرد و چه کلان در بستر نظام اکولوژیکی مجتمع می­گردند. در کشور ایران ارزیابی آثار توسعه بر محیط­زیست فقط در سطح پروژه به صورت (ارزیابی اثرات توسعه[1]) انجام می­شود. ضعف قابل توجه پروژه­های متمرکز بر EIA به­طور­کلی عدم توانایی کافی آن در رسیدگی به اثرات تجمعی بر محیط­زیست است اگر چه گزارش­های ارزیابی آثار توسعه بر محیط­زیست اطلاعات مفیدی در راستای پروژه فراهم می­نمایند، اما اثرات تجمعی پروژه­ها را در کنار هم که در طول زمان آشکار می­شوند نادیده می­گیرند. در این تحقیق ابتدا روش­های ارزیابی اثرات تجمعی بیان شد و سپس برای ارزیابی اثرات تجمعی صنایع پتروشیمی موجود در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر از بین روش­های ارزیابی اثرات تجمعی دو روش سامانه اطلاعات جغرافیایی و ماتریس تعاملی استفاده گردید. نتایج حاصل از این دو روش از نظر ماهیت متفاوت بوده و از نظر مزایا و معایب و میزان داده­های مورد نیاز برای هر روش مورد مقایسه قرار گرفت. لایه­های اطلاعاتی رستری از پهنه­بندی آلاینده­ها بصورت جداگانه نقشه­سازی و تلفیق شده و نقشه اثرات تجمعی آب، هوا و صوت مجتمع­های پتروشیمی تهیه گردید. مرحله بعدی محاسبه میانگین شاخص تجمعی برای آلاینده­های مربوط به خورموسی که مهمترین زیستگاه آبی در اطراف منطقه مطالعاتی است. مرحله بعدی نیز استفاده از روش ماتریس تعاملی با توجه به نزدیکی موقعیت مکانی مجتمع های پتروشیمی و به منظور کمی کردن اثرات صورت گرفت. در­نهایت با بهره گرفتن از ماتریس پاستاکیا که همان روش ارزیابی سریع است و استفاده از نظرات کارشناسی  میزان تجمعی بودن اثرات بر هر یک از محیط­های فیزیکی-شیمیایی، بیولوژیکی- اکولوژیکی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی- فنی در مرحله بهره ­برداری مشخص گردید.

واژه­های کلیدی: ارزیابی اثرات تجمعی، سامانه اطلاعات جغرافیایی،  ماتریس تعاملی، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر

 

فصل اول
چارچوب نظری
1-1 مقدمه
بشر در مواجهه با محیط­زیست که بقای وی به طور اجتناب­ناپذیری بدان وابسته است. شیوه معقولی را اتخاذ ننموده و به جای جامع­نگری، مال­اندیشی و برنامه ­ریزی جهت بهره­وری دیرپا از محیط پیرامونش به بهره­ گیری آنی و منفعت­جویی فوری و گذرا دلخوش داشته است (وهاب­زاده، 1372).

امروزه یکی از ارکان اقدامات حفاظتی از منابع طبیعی در مقابل اثرات زیانبار ناشی از پساب­ها، دودکش­ها و سروصدای ناشی از صنایع پتروشیمی، تجزیه و تحلیل اثرات آلودگی­ها بر جوامع­زیستی بویژه عناصری که از بیشترین حساسیت و آسیب­پذیری نسبت به آلودگی­های صنایع برخوردارند، می­باشند.

اولین بار صنعت پتروشیمی در امریکا پا به عرصه وجود گذاشت و امریکایی­ها اصطلاح « Petrochemicals» را برای مواد خام حاصله از نفت معمول نمودند و سپس در اروپا و ممالک دیگر استفاده از مواد نفتی به عنوان مواد خام اولیه آغاز گردید. در ایران نیز برای اولین بار در سال 1343 شمسی شرکت ملی صنایع پتروشیمی وابسته به شرکت ملی نفت ایران تشکیل شد و فعالیت­های خود را در این زمینه از صنعت آغاز نمود. صنایع پتروشیمی در ایران قدمتی در حدود نیم قرن دارد (مستجابی، 1387). اولین سازمان نسبتا متشکل برای این منظور بنگاه شیمیایی وابسته به وزارت اقتصاد بود. عمده­ترین فعالیت این بنگاه ایجاد کارخانه کود شیمیایی مرودشت فارس در سال 1338 بود تا اینکه در سال 1343 طبق قانون، کلیه فعالیت­هایی که به عنوان ایجاد و توسعه صنایع پتروشیمی توسط واحدهای تابعه وزارت خانه­ها و سازمان­های مختلف دولتی انجام می­شد، در شرکت ملی نفت ایران متمرکز گردید و شرکت مزبور برای تامین این منظور شرکتی فرعی به نام شرکت ملی صنایع پتروشیمی را تاسیس کرد. هدف اصلی این شرکت تولید فرآورده­های فرعی از نفت و مشتقات نفتی و گاز طبیعی و سایر مواد خام اعم از آلی و معدنی است. (رافعه­نژاد، 1386). شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان یکی از چهار شرکت اصلی وزرات نفت از بدو تاسیس در سال 1342 تا کنون نقش مهمی را در توسعه اقتصادی، گسترش صادرات غیر­نفتی و تامین مواد اولیه صنایع پایین دستی ایفا کرده و می­ کند. این صنعت تا پایان جنگ تحمیلی 800 هزار تن انواع محصولات پتروشیمی را تولید کرد که در پایان برنامه پنج ساله سوم به مقدار 857 هزار تن انواع پلیمر توسعه یافت و پیش ­بینی می­شود تا پایان سال 1388 یعنی پایان برنامه چهارم توسعه به رقم 10.4 میلیون برسد. در حال حاضر 11 طرح در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر، 15 طرح در منطقه ویژه اقتصادی پارس و 15 طرح در سایر مناطق کشور در دست احداث یا اجرا است که تاکنون 21 طرح مستقل و طرح توسعه برنامه پنج ساله دوم به بهره ­برداری رسیده و 11 طرح نیز در دست مطالعه است.

از طرف دیگر بطور بالقوه، صنایع پتروشیمی به عنوان یکی از بزرگترین منابع آلاینده محیط­زیست محسوب می­شوند. امروزه کنترل و کاهش اثرات آلودگی ناشی از صنایع پتروشیمی جهت حفاظت از محیط­زیست به عنوان یکی از مهم­ترین مسائل و دغدغه­های ملل جهان قرار گرفته است. مشکلات محیط­زیستی عمده این صنایع بویژه در شرایط عدم رعایت ضوابط و استانداردهای محیط­زیستی ، پیامدهای مخاطره­آمیز را به همراه داشته و طبیعت زیستی جوامع انسانی و نیز حیات­وحش را دچار اختلال می­نماید (Rooney, 2005). این صنایع با توجه به ماهیت فعالیت­ها و فرآیندهای انجام گرفته و نیز بواسطه تولید پساب، انتشار گازهای آلاینده و پسماندهای خطرناک از پتانسیل ایجاد آثار سوء بر محیط­زیست برخوردار می­باشند (Xiao- ping, 2004). همچنین تخلیه پساب­های صنایع پتروشیمی با توجه به ماهیت ترکیبات آنها به منابع آبی پذیرنده، قابلیت تخریب بخش قابل توجهی از عناصر زیستی را دارا می­باشند. به طوری که بصورت مستقیم و غیر­مستقیم زمینه حذف تدریجی گونه­های آبزی اعم از جانوری و گیاهی را فراهم می­سازد و بدین ترتیب با کاهش تعداد و تنوع گونه­ها موجب ساده­تر شدن شبکه غذایی گردیده و منبع آبی را بخصوص در سواحل به یک منبع آبی مرده تبدیل می­نماید (Rajesh, 2006). اگرچه ارزیابی اثرات محیط­زیستی به صورت گزارش­های EIA برای تک تک پروژه­ها انجام شده­است، و اثرات محیط­زیستی آن شناسایی­شده، اما اثرات فزاینده­ای که این پروژه­ها به همراه دارند درنظر گرفته نمی­شود. بنابراین این ضرورت پیش می­آید که علاوه بر بررسی اثرات تک تک پروژه­ها، ارزیابی اثرات تجمعی آنها نیز در قالب یک چارچوب ارائه شود. که این امر باعث افزایش ارتقا ارزیابی اثرات محیط­زیستی و ارائه پیشنهاداتی که باعث کاهش مشکلات ناشی از آن پروژه­ها می­شود.

خلیج­فارس دریای نیمه­بسته­ای با 40 هزار کیلومتر مربع وسعت که دارای تنوع محیط­زیستی کم نظیر است و بین 400 تا 450 گونه ماهی در آن زندگی می­ کنند. خلیج­فارس در منطقه­ای گرمسیری و خشک واقع شده که بدلیل وضعیت اکولوژیکی و محیطی ویژه، از دامنه تحمل آبزیان موجود در آن نسبت به تغییرات محیطی کاسته شده ­است و ورود آلاینده­ها نیز آسیب بیشتری به این موجودات می­زند (صمدیار، 1384). منطقه مورد مطالعه در ساحل خلیج­فارس در شهرستان ماهشهر واقع­شده و بدلیل استقرار واحدهای صنعتی پتروشیمی همانند یک گلوگاه استراتژیک در مناطق نفت و گاز ایران عمل کرده، دستیابی به منابع نفت و گاز، مواد اولیه و خوراک واحد­های صنعتی را بیش از پیش تسهیل می­نماید. مهمترین اکوسیستم­های آبی واقع در این منطقه خورها می­باشند. وجود مواد مغذی و شرایط مساعد دمایی در خورهای منطقه باعث فراوانی انواع گونه­های کفزی نظیر پرتاران، تانائیدها، کم­تاران و ماهیان شده­است. هم­چنین انواع پرندگان آبزی و کنار­آبزی که بسیاری از آن­ها بومی منطقه می­باشند و یا هرساله جهت زمستان­گذرانی از مناطق سردسیر به این منطقه مهاجرت می­ کنند، حاکی از اهمیت اکولوژیکی خورهای اطراف منطقه مورد مطالعه می­باشد (نبوی، 1378).

در سال 1990، گروهی از کارشناسان علمی حفاظت از محیط­زیست دریایی آلودگی دریایی را به شرح زیر می­دانند: ( این تعریف تاکید بر آلودگی با منشا انسانی است نه آلودگی طبیعی) که اینگونه تعریف می­شود:

آلودگی دریایی شامل فعالیت­های مستقیم و غیرمستقیم انسان برهر نوع مواد یا انرژی به محیط­زیست دریایی است (شامل سواحل) که ممکن است اثر نامناسب داشته باشد و موجودات دریایی و سلامت انسان را به خطر اندازد و فعالیت­های دریایی نیز محدود و یا کاهش کیفیت و مطلوبیت آبهای دریایی را موجب شوند (Marcus, 2004). مواد شیمیایی یکی از مهمترین انواع آلاینده­های آب و نشأت گرفته از منابع طبیعی معدن، صنعتی (مانند شرکت­های پتروشیمی) و دیگر منابع آلودگی (منابع نقطه­ای و غیر نقطه­ای آلودگی) که شرکت­های پتروشیمی یکی از انواع آلودگی با منبع نقطه­ای هستند.

ارزیابی آثار توسعه بر محیط­زیست تکنیک مهمی است برای اطمینان یافتن از اینکه اثرات احتمالی پروژه­های توسعه در محیط­زیست کاملا مورد شناسایی و محاسبه قرار گرفته­اند (شریعت و منوری، 1375). اثرات تجمعی دارای سابقه­ای با حدود دو دهه می­باشد. مفاهیم این روش در کشور ما ایران نسبتا جدید بوده و توجه کافی به آن مبذول نشده­است.

اثرات تجمعی محیط­زیستی اثراتی افزودنی هستند که ممکن است در نتیجه فعالیتهای انسانی که بارها تکرار شده و در تمامی نقاط پراکنده شده­است به­وجود آمده باشند، فعالیتهای بسیار کوچک و مستقل که در اصل ناچیز شمرده می­شوند ممکن است گاهی اوقات به تغییرات محیطی برگشت­ناپذیر و حتی اساسی منجر شود .

در حال حاضر مفاهیم مربوط به اثرات تجمعی و روش­های ارزیابی اثرات تجمعی در کشور ایران مورد توجه و شناسایی، قرار نگرفته است. در این تحقیق سعی بر این است که ابتدا روش­های مختلف ارزیابی اثرات تجمعی که در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار گرفته، معرفی شود و سپس با توجه به محدودیت­های موجود، از بین این روش­ها روش مناسب برای ارزیابی اثرات تجمعی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر انتخاب شود. با توجه به اینکه سامانه اطلاعات جغرافیایی ابزار قدرتمندی برای تحلیل داده­های مکانی می­باشد و امکان انجام تحلیل­های پیچیده با مجموعه داده­های مکانی و غیرمکانی بصورت توام از مهمترین قابلیت­های GIS است که نمی­توان آن را با روش­های دیگر مانند روش­های سنتی انجام داد. این سامانه و ابزارها و فن­های آن توانایی آن را دارد که با تلفیق لایه­های مختلف اطلاعاتی در قالب مدل­های مختلف و در حداقل زمان، در ارزیابی اثرات تجمعی صنایع پتروشیمی مورد استفاده قرار گیرد.

ماتریس­ها اغلب برای شناسایی احتمال اینکه یک فعالیت ممکن است بر یک جز خاص محیط­زیستی اثر­گذار باشد یا برای رتبه ­بندی انواع ویژگی­های مختلف اثرات بر اجزای مختلف محیط زیستی بکار برده می­شوند. ماتریس مثالی از یک ابزار است که می ­تواند در طول تمرینات تعین محدوده ( (Scoping برای شناسایی بطور بالقوه شدیدترین روابط علت و معلولی و پس از آن به اختصار، خلاصه نتایج حاصل از ارزیابی مورد استفاده قرار گیرد. که در این تحقیق از ماتریس تعاملی به منظور کمی کردن اثرات تجمعی حاصل از صنایع و نیز ماتریس پاستاکیا به منظور ارزیابی اثرات ناشی از صنایع پتروشیمی بر محیط های مختلف استفاده گردید.