(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

امروزه اکثر بنگاه های اقتصادی فناور جهت حضور در عرصه رقابت، در تلاش برای اکتساب تکنولوژی های روز دنیا هستند. با توجه به پیچیدگی های فراوان موجود در انتخاب استراتژی های مناسب تکنولوژی، دغدغه و نگرانی فراوانی برای مدیران و خبرگان بنگاه ها ایجاد شده است. با توجه به مرور ادبیات انجام شده در این پژوهش مشخص گردیده است که مدل کامل و جامعی برای انتخاب استراتژی های مناسب اکتساب تکنولوژی که سازگار با تمامی سازمان ها باشد، وجود ندارد. لذا در این پژوهش ابتدا به بررسی استراتژی ها مختلف اکتساب تکنولوژی پرداخته شد و سپس معیارهای اثرگذار بر اکتساب تکنولوژی استخراج گردید. در این پژوهش سه معیار کلی برای اکتساب تکنولوژی در نظر گرفته شده است که عبارتند از: فنی، اقتصادی، محیطی. این معیارها اثرات خود را بر انتخاب استراتژی مناسب اکتساب تکنولوژی از طریق زیرمعیارها(شاخص ها) که در هر کدام از آن ها وجود دارند اعمال می کنند. در مدل استفاده شده در این پژوهش در معیار اقتصادی، 4 زیرمعیار، در معیار فنی، 5 زیرمعیار و در معیار محیطی، 6 زیر معیار وجود دارد. با توجه به طبیعت مساله مشخص گردید که ساختار شبکه ای موجود در این پژوهش را می توان با استفاده از تکنیک ANP ساختاردهی نمود. مدل ارائه شده در این پژوهش در یکی از شرکت های فعال نرم افزاری در سطح کشور مورد سنجش قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در این بنگاه، استراتژی ساخت دارای بالاترین مطلوبیت برای اکتساب تکنولوژی جدید در این بنگاه است. سپس استراتژی ساخت یا خرید و در نهایت استراتژی خرید، برای این بنگاه مناسب است.

واژگان کلیدی: استراتژی اکتساب تکنولوژی، مدل مفهومی مبتنی برANP، عوامل اثرگذار در اکتساب تکنولوژی

فهرست  مطالب

عنوان                   صفحه

فصل اول:

1- کلیات تحقیق.. 1

1- 1 مقدمه.. 2

1- 2 بیان مسأله و اهمیت آن.. 2

1- 3- سوابق تحقیق.. 3

1- 4- اهداف تحقیق.. 4

1- 4- 1- هدف اصلی تحقیق.. 4

1- 4- 2- اهداف فرعی تحقیق.. 4

1- 5- روش شناسی تحقیق.. 4

1- 5- 1- روشهای گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ها   6

1- 5- 2- جامعه آماری، روش نمونه گیری، حجم نمونه.. 7

1- 6- الگوی مفهومی و فرضیه های تحقیق.. 8

1- 7- تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی طرح.. 8

 فصل دوم:

2- مرور ادبیات.. 9

2- 1- مقدمه.. 10

2- 2 فرایندهای پنج گانه مدیریت تکنولوژی.. 10

2- 2- 1 کشف و شناسایی تکنولوژی های مرتبط.. 11

2- 2- 2- انتخاب تکنولوژی های مورد نیاز بنگاه.. 13

2- 2- 3- اکتساب تکنولوژی.. 13

2- 2- 4- فرایند بکارگیری تکنولوژی.. 14

2- 2- 5- فرایند حفاظت از تکنولوژی.. 14

2- 3- استراتژی های اکتساب تکنولوژی.. 15

2- 4- شناسایی معیارهای اثرگذار بر اکتساب تکنولوژی.. 16

-5-2 جوانب مختلف استراتژی های اکتساب حوزه فناوری اطلاعات.. 23

2- 6- عوامل موثر در برون سپاری فناوری اطلاعات در حوزه اکتساب تکنولوژی   24

2- 7- سوالات کلیدی در برون سپاری فناوری اطلاعات.. 27

1-7-2 اهداف استراتژیک حامیان برون سپاری در فناوری اطلاعات.. 27

2- 7- 2- الزامات استراتژیک فناوری اطلاعات در برون سپاری.. 28

2- 7- 3- بینشی برای مجریان.. 29

2- 7- 4- ریسک های برون سپاری در اکتساب تکنولوژی در حوزه فناوری اطلاعات   29

2- 7- 5- عوامل تعیین کننده موفقیت در برون سپاری فناوری اطلاعات   31

2- 7- 6- قابلیت های مشتریان و تامین کنندگان.. 35

2- 8- منبع یابی های مختلف: برون سپاری بیرونی، تدارک خدمات کاربردی و برون  سپاری فرایندهای کسب و کار.. 37

2- 8- 1- برون سپاری بیرونی.. 37

2- 8- 2- تدارک خدمات کاربردی.. 38

2- 8- 3- برون سپاری فرایندهای کسب و کار.. 40

2- 9- جمع بندی مرور ادبیات.. 41

2- 10- مدل مفهومی استخراج شده از مرور ادبیات.. 44

2- 11- جمع بندی.. 45

فصل سوم:

-3روش شناسی تحقیق.. 46

1-3 مقدمه.. 47

3-2 روش شناسی تحقیق.. 47

3- 3- جامعه آماری و نمونه پژوهش.. 48

3- 3- 1- قلمرو مکانی.. 49

3- 3- 2- قلمرو زمانی.. 50

4-3 مراحل انجام تحقیق.. 50

5-3 نحوه گرد آوری داده ها.. 51

3- 6- روش تجزیه و تحلیل داده ها.. 51

3- 7- تشریح پرسشنامه تحقیق.. 52

3- 8- روایی و پایایی ابزار پژوهش.. 52

3- 8- 1- پایایی پرسشنامه.. 53

3- 8- 2- روایی پرسشنامه.. 54

3- 9- فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) 55

3- 9- 1- فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) و مراحل آن.. 56

3- 9- 2- ساخت مدل و تبدیل مساله/موضوع به یک ساختار شبکه ای   57

3- 9- 3- تشکیل ماتریس مقایسه دودویی و تعیین بردارهای الویت   58

3- 9- 4- تشکیل سوپرماتریس و تبدیل آن به سوپرماتریس حد.. 58

3- 9- 5- انتخاب گزینه برتر.. 60

3- 10- مدل سازی مساله این پژوهش.. 60

3- 11- اعتبارسنجی مدل.. 65

3- 12- جمع بندی.. 65

فصل چهارم:

-4تجزیه و تحلیل داده‌ها.. 66

1-4 مقدمه.. 67

4- 2- معرفی شرکت برید سامانه نوین و تعریف صورت مساله.. 67

4- 3- تبیین مدل/الگوی انتخاب(تعیین الویت) استراتژی های مناسب اکتساب تکنولوژی برای شرکت برید سامانه نوین( ساخت مدل و تبدیل مساله به ساختار شبکه ای).. 69

4- 4- انتخاب استراتژی مناسب اکتساب تکنولوژی.. 87

4- 5- آمار توصیفی.. 89

4- 6- جمع بندی.. 91

فصل پنجم:

5- نتیجه گیری و پیشنهادات.. 92

5- 1- مقدمه.. 93

5- 2- سوالات تحقیق.. 94

5- 3- سازگاری یافته ها با تحقیقات پیشین.. 99

5- 4- تفاسیر و پیشنهادات.. 100

5- 5- پیشنهادات پژوهشی.. 101

5- 6- محدودیتهای پژوهش.. 101

5- 7- ویژگی پژوهش.. 102

5- 8- جمع بندی.. 103

پیشگفتار:

در این پژوهش در ابتدا نگاهی کل گرا به مدیریت تکنولوژی و فرایندهای اصلی آن شده است. سپس با تمرکز ویژه بر فرایند اکتساب تکنولوژی به شناسایی و تبیین استراتژی های مختلفی که در این حوزه وجود دارد، اشاره شده است. برای درک چگونگی انتخاب استراتژی های اکتساب تکنولوژی شایسته است تا معیارهای اثرگذار بر اکتساب تکنولوژی شناسایی شود. در فصل دو پژوهش در ابتدا توجه به چیستی و چرایی استراتژی های اکتساب تکنولوژی شده است و سپس عوامل اثرگذار بر انتخاب استراتژی مناسب اکتساب تکنولوژی را از پژوهش های دانشمندان فعال در این حوزه استخراج نموده این. سپس با توجه به جهت گیری خاص این پژوهش در حوزه فناوری اطلاعات، به بررسی جواب مختلف استراتژی­های اکتساب تکنولوژی در این حوزه پرداخته شده است. در نهایت یک مدل مفهومی با تکیه بر الویت بندی و انتخاب استراتژی های اکتساب بدست آمده است. در فصل سوم با توجه به روابط بین معیارها و زیرمعیارها و روابط شبکه ای آن ها، از فرایند تحلیل شبکه ای برای ساختار بندی مساله این پژوهش استفاده می شود. در فصل چهارم یک نمونه موردی در یکی از شرکت های فعال حوزه فناوری اطلاعات برای این پژوهش انتخاب شده است. نتایج این پژوهش در فصل پنجم مشخص نموده است که استراتژی ساخت، بالاترین الویت را از نظر مدیران این شرکت کسب نموده است.

1-  کلیات تحقیق

1- 1-  مقدمه

یکی از مسایل پیش روی اکثر کسب و کارهای دنیای امروز انتخاب استراتژی های مناسب در کسب تکنولوژی است. مطالعات زیادی پیرامون فاکتورهای تاثیرگذار در اکتساب تکنولوژی انجام شده است که هرکدام به پاره ای از این عوامل اشاره کرده اند. برای انتخاب روش مناسب کسب تکنولوژی با توجه به عوامل تاثیرگذار می توان از یک مدل تصمیم گیری چندمعیاره استفاده نمود. در این پژوهش معیارهای اثرگذار با توجه به مدلANP[1] جهت انتخاب بهترین شیوه اکتساب، ساختاردهی می شود و در نهایت  در یک مورد مطالعاتی در شرکتی در حوزه فناوری اطلاعات به  نام بریدسامانه نوین بررسی شده است.

1- 2-  بیان مسأله و اهمیت آن

فرایند توسعه تکنولوژی از طریق دو بستر اصلی شکل می گیرد که عبارتند از فرایند انتقال تکنولوژی و فرایندایجاد تکنولوژی. فرایند انتقال تکنولوژی شامل مراحل کسب، جذب، بومی سازی و  اشاعه تکنولوژی است و بر دانش و تکنولوژی منابع خارج از سازمان استوار است، در حالی که ساخت تکنولوژی با تکیه بر توانایی های داخلی بنگاه صورت می پذیرد.کسب تکنولوژی یکی از مراحل مشترک در هر دو روش توسعه تکنولوژی به حساب می آید.

کسب تکنولوژی اشاره به دانش  مورد نیاز بنگاه  دارد تا محصولات  جدید تولید شود و یا فرایندهای جدید به کار رود. این دانش ممکن است از داخل کشور  یا از منابع خارجی تامین شود و ممکن است  شامل خرید کالاهای سرمایه ای و یا نرم افزار باشد.

گزینه های مورد نظر برای اکتساب تکنولوژی را می توان به اکتساب، ادغام، لیسانس دهی، سرمایه گذاری مشترک، R&D[2] مشترک، قرارداد R&D ، برون سپاری و کنسرسیوم اشاره نمود.

تمامی روش های فوق را می توان در قالب سه روش کلی دسته بندی نمود که شامل ساخت، خرید و ساخت یا خرید است. ساخت به معنای R&D داخلی است. ساخت یا خرید شامل شکل های مختلف همکاری با سایر شرکت ها به صورت برابر یا نابرابر مانند همکاری مشترک، R&D مشترک و پیمان همکاری است. خرید اشاره به قراردادهای R&D، خرید لیسانس و برون سپاری

 

است. با توجه به اینکه سازمان های ایرانی در انتقال تکنولوژی سرمایه گذاری های زیادی را انجام می دهند شایسته است تا بر روی استراتژی های اکتساب تکنولوژی جدیت بیشتری به خرج دهند

در این پایان­نامه ابتدا برآنیم تا مولفه های اثر گذار در اکتساب تکنولوژی را شناسایی کنیم و سپس این عوامل را به صورت خاص در حوزه فناوری اطلاعات در سطح بنگاه ها مطالعه نماییم و استراتژی های مختلف اکتساب تکنولوژی که در این صنعت رایج است را بررسی نماییم و سپس با استفاده از تکنیک فرایند تحلیل شبکه ای (ANP)  به انتخاب و الویت بندی استراتژی های مختلف اکتساب تکنولوژی بپردازیم.

1- 3-  سوابق تحقیق

محققین بر روی معیارهای اثرگذار بر استراتژی های اکتساب تکنولوژی تلاش های بسیاری انجام داده اند. برخی در مطالعات خود نشان داده است که موقعیت تکنولوژیک، منابع موجود برای تحقیق و توسعه، فوریت اکتساب، میزان اهمیت برای سازمان، چرخه عمر تکنولوژی معیارهای تاثیرگذاری هستند(Ford, 1998). برخی دیگر نیز در مطالعات خود به نقش موقعیت تکنولوژیک، نیروی انسانی تحقیق و توسعه، عدم قطعیت در فضای بازرگانی، اندازه بازار، شدت رقابتی اشاره نموده است(Lee,H, et al. 2008) .دو پژوهشگر نیز  به تاثیر موقعیت تکنولوژیک، منابع تحقیق و توسعه، اندازه شرکت، دارایی های مکمل و شدت رقابت و پویایی محیط توجه                                     نموده اند(Lowe, L, et al. 1998). چرخه عمر تکنولوژی، مرتبط بودن تکنولوژی، شدت رقابتی، تناسب استراتژی کسب و کار، شایستگی تکنولوژی، پیشرفت تکنولوزی، نوآور بودن تکنولوژی، کلیدی بودن تکنولوژی، الزامات تکنولوژی، عام بودن تکنولوژی، ارتباطات تکنولوژیک، قابلیت توسعه تکنولوژی، اثر کسب و کار، بازگشت بالقوه سرمایه گذاری، اثر بر سهم بازار موجود، پتانسیل بازار جدید، اندازه بالقوه بازار، زمانسنجی تکنولوژی، پتانسیل توسعه تکنولوژی، مهیا بودن منابع فنی، پشتیبانی تجهیزات، فرصت موفقیت فنی، ریسک، ریسک بازرگانی، ریسک فنی و مشکلات فنی نیز مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته اند(Cho,D H, et al, 2000).

فروزش برای دستیابی به تامین تکنولوژی های مورد نیاز به سه روش تحقیق و توسعه، انتقال تکنولوژی و مهندسی معکوس اشاره کرده است(فروزش، 1383). او از ماتریس جذابیت-توانایی برای طبقه بندی میزان ارزش افزوده ناشی از تکنولوژی لازم برای اکتساب استفاده نمود. برای رتبه بندی تکنولوژی های مختلف از روش تصمیم گیری چندمعیاره TOPSIS [3]استفاده کرد.مجد رحیم آبادی برای تدوین استراتژی های تکنولوژی در سطح بنگاه از مدل های استراتژیک تکنولوژیک منبع محور بهره برد. او عناصر استراتژی تکنولوژی را از دید مدل فورد بررسی کرد که دستیابی سریع به تکنولوژی و توانایی نسیی بنگاه دو عامل اثرگذار بودند. او در مورد روش های تملک تکنولوژی به توسعه درونزا، همکاری مشترک، تحقیق و توسعه به بخش خارجی، خرید حق امتیاز و خرید محصول تکنولوژی اشاره کرده است. در مورد معیارهای کسب تکنولوژی نیز به توانایی نسبی بنگاه در تکنولوژی، ضرورت دسترسی سریع به تکنولوژی، تملیک به تکنولوژی های درونی، اثر رقابتی تکنولوژی و دوره عمر تکنولوژی اشاره کرد.(مجد رحیم آبادی، 1389) برای انتخاب روش مناسب اکتساب تکنولوژی می توان از روش های تصمیم گیری چند معیاره استفاده نمود. چرایی استفاده از این روش ها در حل این مساله به توانایی این روش ها در ساختاربندی و فرموله کردن مسایل تصمیم گیری است که فروزش نیز بدان اشاره کرده است(فروزش، 1383). یکی از این روش ها، فرایند تحلیل شبکه ای است. فر ایند تحلیل شبکه ای در سال 1996 توسط ساعتی توسعه داده شده( Mescon Group, 2001) و هدف آن ساختارمند کردن فرایند تصمیم گیری با توجه به یک سناریو متاثر از عوامل چندگانه مستقل از هم است(رجب زاده، 1384). این فن فرایند تحلیل سلسله مراتبی را به عنوان یک ابزار تصمیم گیری چندمعیاره به وسیله جایگزینی شبکه به جای سلسله مراتب بهبود می بخشد(Saaty, 2006).یک مساله پیچیده را می توان به چند مساله فرعی متشکل از سطوح سلسله مراتبی به گونه ای تجزیه نمود که هر سطح در برگیرنده ی مجموعه ای از معیارها و گزینه های مربوط به هر مساله فرعی باشد. در این ساختار سلسله مراتبی بالاترین نقطه هدف مساله می باشدو سطوح میانی شامل عوامل نمایانگر سطح بالاتر می باشد(Moore, 2002). آخرین سطح شامل گزینه ها یا فعالیت هایی است که برای رسیدن به هدف باید به آن ها توجه کرد. فرایند ANP چهار مرحله اصلی را طی می کنند:  1)ساختن مدل و ساختاربندی مساله 2) ماتریس های مقایسات زوجی و بردارهای الویت  3)تشکیل سوپرماتریس 4)انتخاب بهترین گزینه ها

1- 4-  اهداف تحقیق

1- 4- 1-  هدف اصلی تحقیق

انتخاب بهترین گزینه در استراتژی های مختلف اکتساب تکنولوژی در صنعت فناوری اطلاعات در سطح بنگاه

1- 4- 2-  اهداف فرعی تحقیق

1- شناسایی روش های مختلف اکتساب تکنولوژی

2- -شناسایی معیارهای اثرگذار بر انتخاب روش مناسب اکتساب تکنولوژی

3- ارائه چارچوبی برای ارزیابی استراتژی های مختلف کسب تکنولوژی

1- 5-  روش شناسی تحقیق

روش تحقیق از نظر هدف کاربردی است اما از نظر روش توصیفی پیمایشی است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه و مصاحبه استفاده می شود. تحقیق کاربردی به نوعی از تحقیق اطلاق می شود که با اتکاء و استفاده از زمینه و بستر شناختی و نیز معلوماتی که از طریق تحقیقات بنیادی فراهم شده، در جستجوی دست یابی به توسعه دانش کاربردی و حصول یک هدف عملی است. به دیگر سخن، پژوهش کاربردی به سوی کاربرد عملی دانش قدم بر می دارد. لذا خصیصه عمده تحقیق کاربردی وجود هدف و مقصود خاص برای آن است. دانشی که با این ترتیب تولید می شود می تواند راهنما و دستورالعملی برای فعالیتهای عملی باشد. این نوع تحقیق اگر درست انجام شود اطلاعات ارزشمندی در زمینه برنامه ریزی، طرح و توسعه و شیوه های عملی فعالیت های اجرایی به دست می دهد (سرمد، بازرگان، حجازی، 1389). هدف پژوهش کاربردی حل مسئله و مشکل و سرانجام دست یابی به اطلاعات جهت اخذ تصمیم ورفع نیازها ومعضلات فوری است (همان،ص 29).  بنابراین این تحقیق کاربردی از دوبخش کلی تشکیل شده است. بخش اول مرور ادبیات موضوع است که به مدل مفهومی تحقیق منتهی می شود و بخش دوم مطالعه میدانی است که در شرکت برید سامانه صورت می گیرد و پس از گردآوری داده های لازم ، براساس تکنیک های تحلیل شبکه ای، تجزیه وتحلیل انجام ونتایج منعکس می شود. روند کلی کار این پژوهش به صورت شماتیکی به صورت زیر است:

در مرحله 2 با مطالعه­ی مفاهیم «استراتژی های اکتساب تکنولوژی»، «مولفه های اثرگذار اکتساب تکنولوژی»، «مولفه های اثرگذار در حوزه فناوری اطلاعات»، «شرکت­های نرم­افزاری» و  «روش تصمیم گیری چندمعیاره ANP» به چارچوب نظری زیر رسیدیم.

مرحله3 : در مورد گردآوری داده ها نیز باید گفت که داده ها به روش پرسشنامه ای جمع آوری می­شود.

مرحله 4: تحلیل داده ها توسط تکنیک فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) و با استفاده از نرم افزار SUPER DECISION [4]  صورت خواهد گرفت.

مرحله 5: در این مرحله گزارش نهایی تهیه می­شود و نتیجه گیری حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات تدوین شده و پیشنهادات لازم ارائه می­شوند.

1- 5- 1-  روش­های گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده­ها

در این تحقیق از روش ها و ابزارهای ذیل جهت جمع آوری اطلاعات و داده ها استفاده می شود :

1- بررسی کتابخانه­ای و مطالعه متون تخصصی با استفاده از منابعی نظیر کتاب­های موجود در حوزه تکنولوژی و استراتژی های اکتساب تکنولوژی و همچنین مقالات علمی و پایان­نامه­های داخلی منتشر شده در مورد ادبیات موضوع به منظور شناسایی عوامل مؤثر در انتخاب استراتژی مناسب برای اکتساب تکنولوژی، عوامل مؤثر در حوزه فناوری اطلاعات مورد بررسی قرار می­گیرند.

2- استفاده از پرسشنامه به عنوان اصلی­ترین ابزار جمع آوری اطلاعات. به منظور شناسایی میزان تاثیر هرکدام از عوامل اثرگذار برای انتخاب روش مناسب اکتساب تکنولوژی و همچنین تاثیرات متقابلی که هر یک از این عوامل می تواند بر دیگری داشته باشد پرسش­نامه­ای طراحی و در اختیار خبرگان قرار می­گیرد.روایی این پرسشنامه با استفاده از نظرات خبرگان تأیید می­شود.

از روش­های زیر برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از پرسش­نامه استفاده می­گردد:

پایایی پرسش­نامه با استفاده از روش ضریب سازگاری که در مدل ANP بدست می آید، بررسی می­گردد.

1- 5- 2-  جامعه آماری، روش نمونه­گیری، حجم نمونه

جامعه آماری این پژوهش شرکت نرم افزاری برید سامانه نوین است. این شرکت یک شرکت نرم افزاری جهت ارائه راهکارهای تجاری بر پایه راه حل های فناوری اطلاعات است که در سال 1374تاسیس شده است و جزو پیشگامان نرم افزارهای اتوماسیون اداری در ایران است. شرکت دارای تجربه ی وسیعی در پیاده سازی سیستم های اتوماسیون اداری، سیستم های یکپارچه [5]ERP، شامل سیستم های مالی اداری، حقوق دستمزد و منابع انسانی و سیستم های جامع فروشگاهی است و نیازهای دسته ی وسیعی از سازمان ها و شرکت های کشور را پوشش داده است.در حال حاضر بیش از 150 نفر پرسنل و کارشناس فنی، در زمینه­های مختلف فناوری اطلاعات در این شرکت مشغول بکار می­باشند. محصولات این شرکت در اکثر سازمان های دولتی و برخی بانک­ها در حال استفاده می­باشد(http://www.baridsoft.ir) . تعداد افراد خبره شاغل در این شرکت که حدود 35 نفر در نظر گرفته شده است و جامعه آماری نیز همین 35 نفر است، از تمامی این افراد به عنوان پاسخ دهنده استفاده شده است و نیازی به نمونه گیری وجود ندارد.

«جامعه آماری» به کل گروه افراد، وقایع، یا چیزهایی اشاره دارد که محقق می خواهد به تحقیق درباره ی آنها بپردازد و «گروه نمونه» مجموعه ی کوچکی از جامعه ی آماری است مشتمل بر برخی از اعضا که از اعضای جامعه ی آماری انتخاب شده اند. در واقع، گروه نمونه یک مجموعه فرعی از جامعه است که با مطالعه ی آن محقق قادر است نتیجه را به کل جامعه آماری تعمیم دهد (سکاران, 1390).

جامعه آماری دربرگیرنده ی خبرگان، شامل مدیران، کارشناسان ارشد و کارشناسان شرکت برید سامانه نوین می باشد.

1- 6-  الگوی مفهومی و فرضیه­های تحقیق

فرضیه ای برای این تحقیق اشاره نشده است ولی بر مبنای سوال اصلی و سوالات فرعی ناشی از آن تحقیق انجام شده است.

سؤالات:

1- استراتژی های عمده و غالب اکتساب تکنولوژی کدامند؟

2- عوامل اثرگذار در انتخاب استراتژی های اکتساب تکنولوژی چه عواملی هستند؟روابط بین این عوامل اثرگذار در مدل ارزیابی استراتژی های اکتساب تکنولوژی به چه صورت است؟

استاد مشاور
دکتر بهاره كاشفی
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب
عنوان
صفحه
چکیده ………………………………………………………………………
1
فصل اول: مقدمه و کلیات
 
1-1 گیاهان دارویی ……………………………………………………………
2
1-1-1 اهمیت كشت گیاهان دارویی ………………………………………………
2
1-1-2 تاریخچه گیاهان دارویی ………………………………………………….
3
1-2 به‌لیمو ……………………………………………………………………
5
1-2-1 تاریخچه و معرفی به­لیمو…………………………………………………..
5
1-2-2 به­لیمو (Lemon verbena) از نظر رده­بندی گیاهی ………………………………..
6
1-2-3 گیاه­شناسی به­لیمو ……………………………………………………….
6
1-2-4 نام­های دیگر به­لیمو ………………………………………………………
6
1-2-5 گونه‌های دیگر به‌لیمو …………………………………………………….
6
1-2-6 منشأ و پراکنش به­لیمو در ایران …………………………………………….
7
1-2-7 اهمیت اقتصادی به­لیمو ……………………………………………………
8
1-2-8 روش پرورش گیاه به­لیمو …………………………………………………
8
1-2-9 زمان جمع­آوری به­لیمو ……………………………………………………
9
1-2-10 خواص دارویی و كاربردهای به­لیمو ………………………………………..
10
1-2-11 مواد تشكیل­دهنده اسانس به­لیمو …………………………………………..
10
1-2-12 فرمول­های شیمیایی و شكل نمایی از برخی مواد تشكیل دهنده­ی اسانس به‌لیمو ……..
11
1-3 كشت بافت ………………………………………………………………
12
1-3-1 کشت کالوس …………………………………………………………..
14
1-3-2 تولید متابولیت­های ثانویه …………………………………………………
14
1-3-3 باززایی گیاه ……………………………………………………………
15
1-4 کشت بافت گیاهان دارویی …………………………………………………..
15
1-5 اهمیت تكثیر به­لیمو از طریق كشت­بافت ………………………………………..
17
1-6 اهداف تحقیق …………………………………………………………….
17
 
 
فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده
 
2-1 گیاهان دارویی ……………………………………………………………
18
2-2 کشت بافت به­لیمو …………………………………………………………
20
2-3 کشت بافت در سایر گیاهان ………………………………………………….
21
2-4 میزان ماده موثره به­لیمو ………………………………………………………
22
2-5 خواص ضدمیکروبی به­لیمو ………………………..…………………………
23
2-6 تغذیه و کودهای زیستی …………………………………………………….
24
 
 
فصل سوم: مواد و روش‌ها
 
3-1 زمان و مكان انجام آزمایش …………………………………………………..
30
3-2 مواد گیاهی ………………………………………………………………
30
3-3 عملیات كشت بافت ………………………………………………………..
30
3-3-1 ترکیبات هورمونی بکار رفته در محیط کشت­ ………………………………….
30
3-3-2 طرز تهیه محلول‌های ذخیره‌ای تركیبات محیط كشت ……………………………
31
3-3-3 آماده­سازی تنظیم کننده­های رشد گیاهی ………………………………………
32
3-3-3-1 تهیه محلول پایه BAP ………………………….………………………
32
3-3-3-2 تهیه محلول پایه كینتین …………………………….……………………
32
3-3-3-3 تهیه محلول پایه2,4-D …………………………….…………………..
32
3-3-3-4 تهیه محلول پایه NAA……………………………..……………………
32
3-3-4 آماده‌سازی محیط کشت‌های مختلف ………………….………………………
32
3-3-4-1 آماده سازی محیط کشت جامد ……………………………….……………
34
3-3-4-2 آماده سازی محیط کشت مایع …………………………….………………
34
3-3-5 تهیه و سترون سازی ریزنمونه­های به­لیمو …………………………………….
34
3-3-6 كشت ریزنمونه­های به­لیمو ………………………………………………..
35
3-3-7 روش یادداشت­برداری و صفات مورد مطالعه ………………………………….
35
3-3-8 تجزیه­ و تحلیل آماری ……………………………………………………
36
3-4 كشت آزمایش مزرعه‌ای به‌لیمو ……………………………………………….
36
3-4-1 آماده­سازی مزرعه ………………………………………………………..
36
3-4-2 آزمایش خاك ……………………………………………………………
37
3-4-3 تهیه و انتقاال نهال­های به­لیمو ………………………………………………
37
3-4-5 آبیاری مزرعه ……………………………………………………………
37
3-4-6 اعمال تیمارهای كودی …………………………………………………….
37
3-4-7 یادداشت­برداری صفات مورد مطالعه …………………………………………
38
3-4-8 روش برداشت و خشك­كردن به­لیمو …………………………..…………….
38
3-4-9 اسانس­گیری ……………………………………………………………
39
3-4-10 تجزیه و تحلیل آماری طرح مزرعه ………………………………………….
40
 
 
فصل چهارم: نتایج و بحث
 
4-1 نتایج حاصل از کشت ریزنمونه­های به‌لیمو برروی محیط کشت­های MS حاوی 4 نوع ترکیب هورمونی NAA و BAP …………………………………………..………………
41
4-2 نتایج حاصل از کشت ریزنمونه­های به‌لیمو برروی محیط کشت­های MS حاوی 6 نوع ترکیب هورمونی NAA و 2,4-D وBAP و كینتین ……………………………………………
45
4-3 نتایج حاصل از کشت ریزنمونه­های به‌لیمو برروی محیط­کشت­های MS حاوی 5 نوع ترکیب هورمونی NAA و BAP ………………………………………………..…………
48
4-4 نتایج بهترین حالت‎های کشت بافت برای گیاه به‌لیمو در شرایط آزمایشگاهی………………….
52
4-5 نتایج حاصل از بررسی تاثیر كودی بر عملكرد و خصوصیات مورفولوژیكی به­لیمو در شرایط مزرعه ……………………………………………………………………….
52
4-4-1 آزمون خاك ……………………………………………………………
52
 
 
فصل پنجم: نتیجه‌گیری
 
5-1 نتیجه‌گیری و جمع‌بندی ……………………………………………………..
55
5-2 نتایج آزمایش‌های درون شیشه‌ای ……………………………………………..
55
5-2-1 آزمایش اول ……………………………………………………………
55
5-2-2 آزمایش دوم ……………………………………………………………
58
5-2-3 آزمایش سوم ……………………………………………………………
60
5-3 آزمایش مزرعه‌ای ………………………………………………………….
61
5-4 پیشنهادات ………………………………………………………………..
63
فهرست منابع …………………………………………………………………
64
چکیده انگلیسی ……………………………………………………………….
69
چکیده
جنس Lippia دارای بیش از 200 گونه است كه در این بین گونه Lippia citriodora L. دارای ارزش بالای دارویی می­باشد. این گیاه به دلیل اهمیت فراوان اقتصادی در صنایع غذایی، داروسازی و عطرسازی در قسمت‌های مختلفی از ایران كشت و كار می­شود و گونه­های بومی­ نیز از جنس Lippia در مناطق گرمسیری و نیمه­گرمسیری كشور وجود دارد. بدین منظور دو آزمایش جداگانه در شرایط درون شیشه‌ای و مزرعه‌ای انجام شد. در شرایط آزمایشگاهی سه آزمایش جداگانه با استفاده از طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد و در آن اثر 13 تیمار مختلف هورمونی (BAP، NAA، 2,4-D و كینتین) و اثر زمان بر میزان كالوس‌زایی و باززایی ریزنمونه‌های به‌لیمو بررسی گردید. با توجه به نتایج تجزیه واریانس در آزمایش درون شیشه‌ای در غلظت‎های مختلف هورمونی، صفت‎های ریشه‎زایی، ساقه‎زایی، کالوس‎زایی، تغییررنگ، تغییرشکل در سطح یك درصد معنی‌دار شدند. در مقایسه‌ی میانگین بین تیمارهای مورد بررسی مشخص شد كه محیط کشت MS12 حاوی 3/0 میلی‌گرم بر لیتر اكسین NAA بدون سیتوكنین برای صفت‌های ریشه‌زایی، كالوس‌زایی، زنده‌مانی، تغییر رنگ و تغییرشكل به‌ترتیب با 8/63، 6/91، 100، 2/97 و 2/92 درصد بهترین تیمار هورمونی بود، ولی در مورد ساقه‌زایی، محیط كشت MS بدون هورمون با 3/68 درصد بیشترین تعداد نوساقه‌ها را ایجاد نمود. در آزمایش مزرعه‌ای نیز از بین چهار سطح كودی مختلف شامل صفر، 50 و 100 كیلوگرم در هكتار ازته و غلظت سه در هزار NPK بر روی صفات مورفولوژیكی و میزان عملكرد گیاه به­لیمو، تیمار 50 كیلوگرم در هكتار كود ازته بهترین نتایج را در بر داشت.
کلید واژه: به‌لیمو، كالوس‌زایی، ساقه‌زایی، ریشه‌زایی، ترکیبات هورمونی، کود ازته.
1-1 گیاهان دارویی
1-1-1 اهمیت كشت گیاهان دارویی
با ظهور داروهای شیمیایی و بیولوژیك، نقش و اهمیت گیاهان دارویی در تأمین سلامت بشر، در معرض فراموشی قرار گرفت. اما با گذشت زمان، استقبال از گیاهان دارویی با رشد قابل توجهی روبرو شده است. به­نظر می­رسد مردم جهان از یك سری نارسایی­های طب مدرن خسته شده­اند و به‌طور روز افزون به‌سمت داروهای گیاهی روی می­آورند. اصولاً زمانی كه قانون ابن­سینا را در غرب به آتش كشیدند و ادعا كردند شیمی، مولكول و فیزیولوژی را شناخته­اند، طب به انحراف كشیده شد. به­طوری كه هم­اكنون طب مدرن توانایی حل بسیاری از مشكلات بشر را ندارد و طی سال­های اخیر در كتب درسی به این موضوع اعتراف كرده­اند. به­همین دلیل، امروزه حدود 50 درصد داروهای تولید شده در جهان منشاء طبیعی دارند كه با تغییراتی به­عنوان دارو مورد استفاده قرار می­گیرند. كه نیمی از این مقدار از منابع معدنی، حیوانی و باكتریایی بدست می­آید و نیمی دیگر منشاء گیاهی دارد. برای مثال، تمام هورمون­های مصرفی گیاهی هستند و از گیاهان مختلفی نظیر سیب­زمینی مكزیكی، شنبلیله و غیره به­دست می­آیند. همچنین تركیباتی مثل وین­بلاستین و وین­كریستین كه از داروهای ضدسرطان هستند از گیاه بدست می­آیند و یا گلیكوزیدهای قلبی از جمله این گروه داروها محسوب می­شوند (قاسمی دهكردی و همكاران، 1380).
گیاهان دارویی یكی از مهم‌ترین منابع دارویی می­باشند كه از هزاران سال پیش كاربرد داشته­اند. سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است كه بیش از 80 درصد از مردم به­صورت سنتی و یا مدرن از گیاهان دارویی استفاده می­كنند. بعلاوه برخی از داروهای شیمیایی نیز با الگوبرداری از مواد گیاهی ساخته شده­اند (تریپاتی[1] و تریپاتی، 2003).
در قرن اخیر دانشمندان به زیان­های ناشی از سموم شیمیایی، مواد افزودنی، اسانس و طعم­دهنده­های مصنوعی كاملاً پی­برده­اند و بروز انواع سرطان­ها و بیماری­های مختلف تأییدكننده این موضوع می­باشند. بر این اساس كشورهای پیشرفته كه دارای امكانات تحقیقاتی گسترده‌ای در مورد شناسایی این مواد مضر بوده‌اند، تصمیم گرفته­اند كه در چند سال اخیر كلیه­ی مواد مصرفی شیمیایی را از مواد غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی بتدریج حذف نموده و بجای آن از منابع گیاهی استفاده كنند .كشور ما دارای غنی­ترین منابع گیاهی از نظر مقدار و تنوع در سطح جهان می­باشد .هم­اكنون كشورهای پیشرفته پی به ارزش گیاهان دارویی و صنعتی برده و درصدد كشت و پرورش آنها در سایر كشورهای فقیر شده­اند. شناسایی گیاهان اسانس­دار گامی مهم در جهت اهلی كردن و ترویج شیوه­های صحیح بهره­برداری و استفاده از این گیاهان می‎باشد. گیاهان دارویی اسانس­دار نقش مهمی در زندگی انسان دارند و در ایران از سابقه طولانی برخوردار می­باشند (موسویان و بصیری، 1378).
در گذشته گیاهان دارویی جمع­آوری شده از طبیعت برای رفع نیازهای بازار كافی بود، طی سالیان گذشته تعدادی از گونه­های پرمصرف در خطر انقراض قرار گرفته­اند، برای رفع نیازهای فزاینده به داروهای گیاهی، گیاهان بایستی كشت شوند، علاوه بر اطمینان از منابع كافی كشت گیاهان دارویی باعث تولید مواد خام دارویی با كیفیت یكنواخت و خصوصیات شناخته شده می­گردد. از سوی دیگر تامین مواد اولیه برای صنایع داروسازی نیاز به افزایش تولید محصول در واحد سطح دارد كه علمی­ترین و اقتصادی­ترین روش دستیابی به­این مهم افزایش كارایی نهاده­های مورد استفاده در زراعت گیاهان دارویی می­باشد (توماس[2]، 2000).
كشت یك گیاه دارویی از نظر اقتصادی وقتی مقرون به­صرفه است كه متابولیت­های ثانویه آن به­حد مطلوب رسیده باشد، با شناخت عوامل محیطی موثر در تولید و انتخاب ارقام گیاهی مناسب می­توان به­حد اكثر مقدار محصول دست یافت (امیدبیگی، 1386). در مناطقی مثل ایران وجود نور فراوان یكی از منابع مهم و بالقوه در تولید گیاهان دارویی است كه باید یا مناسب­ترین روش­ها از آن استفاده كرد (امیدبیگی، 1386). در شرایطی كه هیچ­گونه محدودیت عوامل محیطی وجود نداشته باشد، تولید ماده خشك گیاهی با مقدار نور جذب شده متناسب است (مونتیس[3]، 1994).
 
1-1-2 تاریخچه گیاهان دارویی
با نظری اجمالی به فرهنگ مصرف داروهای گیاهی در ایران می­توان متوجه میراث با ارزش این گیاهان در طب غنی سنتی ایران شد. از طرفی فلات وسیع ایران از اقلیم­ها و محیط­های گوناگون برخوردار است، به­همین دلیل بیش از 7500 گونه گیاهی مختص به ایران است. از این رو به­حق، فلور ایران یكی از منابع داروخیز جهان محسوب می­شود. از آنجایی كه گیاهان وحشی در محدوده­های جغرافیایی گسترده­ای یافت می­شود، جمع­آوری و دسترسی به آنها از نظر اقتصادی مقرون به­صرف نیست و استفاده از گیاهان وحشی جوابگوی صنایع داروسازی

 

نخواهد بود و چنین استفاده­ی انبوه از گیاهان طبیعت مسلماً موجب نابودی آنها خواهد شد. از این رو نسبت به كشت این گیاهان در سطوح زراعی اقدامات مفیدی در سطح كشور انجام شده است. گزارش شده است كه انسان دیر و یا زود چاره­ای به­جز بازگشت به طبیعت خود نخواهد داشت. از این رو، در كشورهای توسعه یافته اقدامات وسیعی را در توسعه و پیشرفت كشت و استفاده از گیاهان دارویی انجام شده است. امید است در كشور ما با تربیت نیروی متخصص و فرهنگ­سازی استفاده از گیاهان دارویی، از این نعمت الهی بی­نصیب نمانیم (ابراهیم­پور و عیدی­زاده، 1388).
ابن­سینا، دانشمند و پزشك نامدار ایرانی در سال­های 428-370 هجری مطابق با 980-1037 میلادی كه در غرب او را به­نام آویسینیا می‌شناسد و پس از انقراض تمدن یونان او را بزرگ‌ترین دانشمند جهان و به اشتباه، عرب دانسته­اند (چون كتاب­های او به عربی نوشته شده است). در جلد دوم كتاب قانون فی­الطب بیش از 800 نمونه گیاه طبی و غذایی را نام می­برد كه از آن میان 541 گیاه و مشتقات آنها دارای توصیف كاربردی و صفات ریخت­شناختی هستند. او اختلاف شكل و صفات گیاهان مشابه یا نزدیك به هم را (برای اجتناب اشتباه آنها از یكدیگر) با توجه خاصی در كتاب “قانون” توضیح می­دهد و در مورد چگونگی استفاده از مشتقات گیاهان دارویی و كاربرد آنها، با ترتیبی خاص، معین و نظام یافته به شرح و تفصیل آنها می­پردازد (زارع­زاده، 1383).
آلبرت ماگنیوس[4] این كشیش كه در نوشته‌ها به آلبرت بوستادت بیشتر معروف است، در سال‌های 1193-1280، بعد از ابن­سینا و بیرونی در ایام و بحران فكری قرون وسطی اروپا، درباره طب و تاریخ طبیعی و همچنین گیاه­شناسی كتابی به نام رستنی­ها، دو وژتابلیس[5] را نوشت. محتویات و نحوه نگارش این كتاب، به خوبی نشان می­دهد كه آلبرت كبیر نیز تحت تأثیر شدید تئوفراست و دیگر دانشمندان و قدمای رم و یونان مورد قبول كلیسا قرار داشت و در عین حال، برخی مشاهدات خود را نیز در این كتاب آورده است (زارع­زاده، 1383).
ایرانیان از دیرباز و حتی پیش از دیگران در زمینه گیاهان دارویی و كاربرد درمانی آنها از دانش پیشرفته‌ای برخوردار بوده­اند. نمونه بارز آن كتاب باستانی اوستاست .در«وندیداد» یكی از پنج كتاب تشكیل­دهنده اوستا (كه در مجموع دست­كم 2500 سال پیشینه دارد)، بخش­های پرشماری به گیاه درمانی، معرفی گیاهان دارویی و كاربرد آنها اختصاص یافته است. اما متأسفانه در لشكركشی اسكندر مقدونی، كتابخانه مشهور اسكندریه در آتش­سوزی عمدتاً نابود شد و بیشتر منابع و آثار و كتاب­های جمع­آوری شده در آن سوخت و خاكستر شد. بدین ترتیب، سوابق گیاه­شناسی شرق كهن در دو تمدن ایران و مصر بر اثر این آتش­سوزی­ها، فاقد هر گونه مدرك دیرینه شناخت گیاهان دارویی و خواص آنها گردید. متأسفانه بعدها نیز بر اثر تخریب قلاع فرقه اسماعیلیه و آتش زدن كتابخانه­های آن بوسیله هلاكوخان مغول، بقیه آثار مكتوب گیاهان دارویی، كه توسط این فرقه جمع­آوری شده بود، از میان رفت، تا اینكه در قرن هشتم و نهم میلادی، اطباء ایرانی رونق خاصی به طبابت ایران و جهان بخشیدند. بطوریكه با پیدا شدن دانشمندان و نوابغی نظیر ابوعلی­سینا و محمد زكریای رازی با انشار كتاب­های معروف خود (قانون و الحاوی) پیشرفت­های زیادی نصیب ملت ایران و جهانیان گردید. این پیشرفت­ها همچنین در قرون بعد نیز ادامه یافت. در قرن 13 میلادی، ابن­بیطار، اختصاصات متجاوز از 14700 گیاه را كه خود شخصاً می­شناخت را در كتابش شرح داد (دوازده امامی، 1386؛ زارع­زاده، 1383).
1-2 به لیمو
1-2-1 تاریخچه و معرفی به­لیمو
گیاه به­لیمو (شکل 1-1) با نام علمی Lippia citriodoraاز خانواده شاه­­پسند (Verbenaceae) (مظفریان، 1389؛ زرگری، 1375)، این گیاه بومی آمریکای جنوبی است (زرگری، 1375) و به­نام پزشک گیاه­شناسی موسوم به Lippi که در سال­های 1678 تا 1704 میلادی می­زیسته و در حبشه به­قتل رسید، نامگذاری شده است (زرگری، 1375). در فرهنگ گیاه­درمانی ایران، برگ­های این گیاه به­صورت دم­کردنی به­منظور آرامبخش، ضدتشنج و برطرف­کننده تپش قلب و سرگیجه مصرف دارد (امین، 1388). تا 100 سال پیش فقط به­عنوان یك گونه زینتی شناخته می­شد، ولی امروزه به­دلیل اهمیت فراوان اقتصادی آن در صنایع غذایی و عطرسازی در اكثر كشورها از جمله در ایران و به ویژه در استان گلستان كشت شده و به خوبی پرورش می­یابد. امروزه این گیاه در شمال كشورمان كشت و كار می­شود و گونه­های بومی آن از جنس Lippia در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری كشورمان وجود دارد (امین، 1370).
 1-2-2 به­لیمو (Lemon verbena) از نظر رده­بندی گیاهی
به‌لیمو از سلسله­ی Planta، شاخه­ی Magnoliophyta، رده­ی Magnoliopsida، راسته­ی Lamiales، خانواده Verbenaceae، جنس Aloysia، و گونه­ی A. triphylla، است(آنونیموس[6]، 2007).
1-2-3 گیاه­شناسی به­لیمو
به­لیمو درختچه­ای کوچک به ارتفاع تا 90-100 سانتیمتر، با شاخه­های شیاردار و کم و بیش زبر برگ­ها در چرخه­های 3 یا 4 تایی، سرنیزه­ای، به­طول 5- 5/7 سانتیمتر، با دمبرگ کوتاه، کامل یا در میانه دندانه­دار، بدون کرک، در سطح تحتانی به­انبوهی پوشیده از کرک­های غده­دار (منقوط)، با بوی لیمو سنبله­ها چرخه­ای و محوری یا مجتمع شده در پانیکول­های انتهایی اغلب 3 تایی. گلها سفید، به طول 5/4- 5 میلیمتر، شکوفا و گل­دهنده در تابستان و پاییز. کاسه گل به انبوهی کرکدار. لوله جام گل بلندتر از کاسه (زرگری، 1375).
1-2-4 نام­های دیگر به­لیمو
برای به‌لیمو نام‌های دیگری نیز در منابع ذكر شده است كه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌شود.
Lippia citriodora Kunth (آزادبخت، 1378؛ زرگری، 1371؛ كریمی، 1381؛ یزدانی و همكاران، 1383) Lippia citriodora H.B.U.K (راشدی، 1380؛ كریمی، 1381)
Lippia triphylla (راشدی، 1380؛ صمصام شریعت، 1374)
Verbena triphylla L Herit (رضایی و همكاران، 1380؛ یزدانی و همكاران، 1383)
Aloysia citriodora orteg (رضایی و همكاران، 1380؛ یزدانی و همكاران، 1383)
Aloysia triphylla (L “Herit) Britton (راشدی، 1380)
1-2-5 گونه‌های دیگر به‌لیمو
گونه­های مفید دیگری از این گیاه وجود دارد و در محل­های رویش، كاربرد درمانی دارند كه در زیر به طور گذرا به آن­ها پرداخته شده است:
1-Lippia graveolens H.B.& K : در برزیل و مكزیك می­روید .تیزان حاصل از آن برای درمان روماتیسم به­كار می­رود.
2-:scaberrima L. Sond در آفریقای جنوبی می­روید و به­عنوان بندآورنده و منعقدكننده خون، مصرف می‌گردد.
3- Cham microcephala L.: درختچه­ای است بومی برزیل كه برگ­هایی پوشیده از تارهای غده­ای مملو از اسانس مطبوع و گل­هایی سفیدرنگ دارد .بوی آن شبیه بوی آویشن و رومارن است .از آن به­منظور رفع تشنج و درمان ناراحتی­های ناشی از گزش مار استفاده می­شود.
4- : geminata L. (Willd citrata L.) درختچه­ای است بومی جزایر آنتیل و نواحی مختلف آمریكای جنوبی كه معادل 123/0 درصد اسانس پك اولت (peck olt) از آن به­دست می­آید .برگ این گیاه به­صورت دم­كرده و در رفع نزله به­كار می­رود.
5- Hochst adoensis L.: در آمریكا می‌روید و از برگ آن برای رفع تب و سرفه استفاده می‌شود. دارای اندام­های معطر و اسانسی با تركیب شیمیایی متفاوت برحسب منشأ جغرافیایی است (در محل اصلی رویش، برای آن 4 گونه قائل­اند). سرشاخه­ی گل­دار این گیاه بیشتر از سرشاخه­های برگدار آن، اسانس دارد. گل­های آن معادل 14 تا 15 در هزار اسانس خام با بوی معطر تولید می­كند كه معادل 37 درصد كامفر چپ از آن استخراج می­شود.
6- :Lantana pseudo– theaSt. Hill L.pseudo- Thea درختچه­ای است بومی نواحی گرم آمریكا كه بیشتر در مناطق مرتفع برزیل می­روید. دارای برگ­های متقابل با بوی مطبوع بسیار قوی است. بومیان محل از آن دم­كرده­ای تهیه می­كنند كه براى رفع تشنج كاربرد دارد (رضایی و همكاران، 1380).
1-2-6 منشأ و پراکنش به­لیمو در ایران
به­لیمو بیشتر در زمین­های آفتاب­گیر، با خاك دارای نفوذپذیری (خاك لومی سبك) و رطوبت و آب كافی، رشد می­نماید (زرگری، 1371). این گیاه در برابر سرما و وزش باد شدید حساس است (راشدی، 1380). این گیاه را می­توان در نواحی مدیترانه­ای كاشت مانند بخش اعظم كرمانشاه به­جز ناحیه­ای محدود در جنوب غربی مانند پاوه، مریوان، اسلام آباد غرب، جوانرود، سرپل ذهاب، قصرشیرین، استان ایلام: گیلان غرب استان لرستان: خرم آباد

تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده:
امروزه به دلیل مصارف عمده گاز طبیعی در صنایع پتروشیمی و وجود مزایایی سوخت گاز طبیعی نسبت به مواد نفتی، استراتژی استفاده از گاز طبیعی در تولید انرژی و محصولات مورد توجه قرار گرفته است. از طرفی گاز طبیعی که عمدتا متان است، حاوی بخارات آب، گازهای اسیدی (Co2,H2s) و هیدروکربن های سنگین (C6 به بالا) هستند. این اجزاء همراه، مشکلاتی را از قبیل خوردگی، دوفازی شدن و تشکیل هیدرات را به وجود می آورند رطوبت موجود در گاز علاوه بر خوردگی، بر راکتورها اثر منفی می گذارد و باعث دی اکتیو شدن کاتالیست می شود به همین جهت فرآیند جذب رطوبت از گاز بسیار مهم تلقی شده است.

 

 1394
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده و استاد راهنما در سایت درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست                                                                                                  صفحه      

چکیده…………………………………………………………………………………………………. 1

مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 2

فصل اول : مفاهیم وکلیات ……………………………………………………………………… 7

مبحث اول : تعاریف و مفاهیم …………………………………………………………………….. 7

بند اول : معنا و مفهوم عقد………………………………………………………………………….. 7

الف) معنای لغوی عقد………………………………………………………………………………. 7

ب)مفهوم عقد در اصطلاح…………………………………………………………………………. 7

بند دوم : معنا و مفهوم قبض ……………………………………………………………………….. 10

الف)معنای لغوی قبض ……………………………………………………………………………… 10

ب) مفهوم قبض در اصطلاح………………………………………………………………………. 10

بند سوم : معنا و مفهوم تسلیم و اقسام آن………………………………………………………… 14

الف) معنای لغوی تسلیم…………………………………………………………………………….. 14

ب)مفهوم تسلیم در اصطلاح……………………………………………………………………….. 14

ج) اقسام تسلیم……………………………………………………………………………………….. 18

بند چهارم : معنا و مفهوم بیع ………………………………………………………………………. 22

الف) معنای لغوی ……………………………………………………………………………………. 22

ب) مفهوم بیع در اصطلاح…………………………………………………………………………. 23

بند پنجم : اتحاد و افتراق مفاهیم قبض و تسلیم ……………………………………………….. 25

الف) اتحاد دو مفهوم قبض و تسلیم ……………………………………………………………… 25

ب) افتراق دو مفهوم قبض و تسلیم……………………………………………………………….. 26

مبحث دوم : ماهیت تسلیم و قبض ……………………………………………………………….. 28

بند اول : ماهیت تسلیم ……………………………………………………………………………… 28

بند دوم : ماهیت قبض ………………………………………………………………………………. 29

مبحث سوم : مبنای تسلیم…………………………………………………………………………… 29   

 بند اول : مبنای تسلیم از دید فقها ………………………………………………………………… 30

الف) اقتضای ذات عقد……………………………………………………………………………… 30

ب) اقتضای اطلاق عقد……………………………………………………………………………… 30

ج) دلیل شرع…………………………………………………………………………………………. 30

د) حکم عقل…………………………………………………………………………………………. 30

بند دوم : مبنای تسلیم از دید حقوقدانان …………………………………………………………. 31

الف) تعهد به تسلیم به عنوان شرط ضمن عقد………………………………………………….. 32

ب) موازنه تسلیم به تسلیم…………………………………………………………………………… 32

فصل دوم : احکام مربوط به قبض و تسلیم مبیع………………………………………………. 33

مبحث اول : موضوع قبض و تسلیم……………………………………………………………….. 34

بند اول : تسلیم مبیع عین معین …………………………………………………………………….. 34

بند دوم : تسلیم مبیع کلی در معین ……………………………………………………………….. 36

بند سوم : تسلیم مبیع کلی فی الذمه ………………………………………………………………. 37

بند چهارم : تسلیم منافع ، توابع و اجزاء مبیع …………………………………………………… 39

الف ) تسلیم منافع مبیع ……………………………………………………………………………… 39

ب ) تسلیم توابع و اجزاء مبیع …………………………………………………………………….. 37

مبحث دوم : زمان ،مکان و هزینه های قبض و تسلیم………………………………………….. 40

بند اول : بیع حال و موجل …………………………………………………………………………. 42

بند دوم : بیع نقد و بیع نسیه…………………………………………………………………………. 43

بند سوم : بیع سلم یا سلف…………………………………………………………………………. 44

بند چهارم : بیع کالی به کالی …………………………………………………………………….. 45

بند پنجم : مکان قبض و تسلیم…………………………………………………………………….. 47

بند ششم : هزینه های تسلیم مبیع و ثمن …………………………………………………………. 49

مبحث سوم : زمان انتقال مالکیت مبیع به خریدار ……………………………………………… 50

بند اول :  زمان انتقال مالکیت در مبیع عین معین ……………………………………………….. 50

بند دوم : زمان انتقال مالکیت در مبیع کلی فی الذمه و کلی در معین ………………………. 52

مبحث چهارم : قدرت بر تسلیم مبیع……………………………………………………………… 56

بند اول : مبنای حقوقی و فقهی قدرت بر تسلیم………………………………………………… 57

بند دوم : شرط بودن قدرت بر تسلیم یا مانع بودن عجز از تسلیم……………………………. 58

بند سوم : زمان قدرت بر تسلیم……………………………………………………………………. 58

بند چهارم : فقدان مطلق یا نسبی قدرت بر تسلیم………………………………………………. 59

فصل سوم: آثار قبض و تسلیم بر عقد و ضمانت اجرای آنها………………………………. 62

مبحث اول :آثار قبض و تسلیم بر عقد……………………………………………………………. 62

بند اول : ضمان معاوضی……………………………………………………………………………. 62

الف)معنای لغوی ضمان معاوضی…………………………………………………………………. 62

ب)مفهوم ضمان معاوضی در اصطلاح…………………………………………………………… 63

بند دوم : مستندات ضمان بایع قبل از قبض ( ضمان معاوضی)……………………………….. 64

الف) روایات………………………………………………………………………………………….. 64

ب) اجماع ……………………………………………………………………………………………. 64

ج) سیره مسلمین و بنای عقلاء…………………………………………………………………….. 65

بند سوم : تحلیل قاعده ضمان معاوضی………………………………………………………….. 65

بند چهارم : انتقال ضمان معاوضی………………………………………………………………… 66

الف ) انتقال ضمان معاوضی بعد از تسلیم مبیع………………………………………………….. 66

ب) انتقال ضمان معاوضی قبل از تسلیم مبیع…………………………………………………….. 66

بند پنجم : شرایط اجرای ضمان معاوضی……………………………………………………….. 68

بند ششم : مبنای ضمان معاوضی …………………………………………………………………. 70

بند هفتم:آثار تلف ، نقص، اتلاف و عیب مبیع یا ثمن پیش از تسلیم………………………. 73

الف) تلف مبیع و ثمن پیش از تسلیم……………………………………………………………… 73

ب ) تلف منافع و نمائات مبیع پیش از تسلیم……………………………………………………. 74

ج) نقص مبیع پیش از تسلیم……………………………………………………………………….. 76

د) اتلاف مبیع پیش از تسلیم……………………………………………………………………….. 77

اتلاف مبیع توسط بایع …………………………………………………………………………. 77
اتلاف مبیع توسط مشتری ……………………………………………………………………… 78
3.اتلاف مبیع توسط ثالث …………………………………………………………………………. 80

ه)  عیب مبیع پیش از تسلیم………………………………………………………………………… 81

و) تلف ثمن قبل از قبض……………………………………………………………………………. 82

بند هشتم : تاثیر عدم تسلیم مبیع بر عقد………………………………………………………….. 83

الف) سلب قدرت بر تسلیم مبیع…………………………………………………………………… 83

ب) متعذر شدن از تسلیم……………………………………………………………………………. 83

معنا و مفهوم تعذر………………………………………………………………………………… 83
2.اثر متعذر شدن از تسلیم بر عقد…………………………………………………………………. 84

مبحث دوم: ضمانت اجرای قبض و تسلیم……………………………………………………….. 85

بند اول : ضمانت اجرای قانونی …………………………………………………………………… 85

الف ) حق حبس……………………………………………………………………………………… 85

تعریف حق حبس………………………………………………………………………………. 85
2 .  حق حبس نسبت به منافع و نمائات………………………………………………………….. 85

3 . موارد سقوط حق حبس………………………………………………………………………… 86

ب) اجبار فروشنده به تسلیم ……………………………………………………………………….. 88

ج) حق فسخ………………………………………………………………………………………….. 88

1 . مفهوم حق فسخ………………………………………………………………………………….. 88

2 . مبنا و ماهیت حق فسخ………………………………………………………………………….. 83

3 . آثار فسخ…………………………………………………………………………………………. 90

بند دوم :شرط وجه التزام به عنوان ضمانت اجرای قراردادی…………………………………. 92

بند سوم : ضمانت اجرای قبض نادرست(ضمان درک)………………………………………. 93

الف) معنا و مفهوم ضمان درک…………………………………………………………………… 93

ب)  مبنای ضمان درک…………………………………………………………………………….. 94

ج) قلمرو ضمان درک……………………………………………………………………………… 94

د) آثار ضمان درک………………………………………………………………………………… 95

فصل چهارم : جایگاه قبض و تسلیم در عقددر پرتو شرط حفظ مالکیت و تئوری موازنه         97

مبحث اول : شرط حفظ مالکیت و تاثیر آن بر قبض و تسلیم مبیع…………………………… 97

بند اول : تعریف و ماهیت حقوقی شرط حفظ مالکیت………………………………………… 98

الف ) تعریف شرط حفظ مالکیت………………………………………………………………… 98

ب ) ماهیت حقوقی شرط حفظ مالکیت…………………………………………………………. 99   

بند دوم : انواع شرط حفظ مالکیت در حقوق انگلیس………………………………………… 102

بند سوم : شرایط اعتبار شرط حفظ مالکیت…………………………………………………….. 103

بند چهارم : آثار شرط حفظ مالکیت…………………………………………………………….. 105

الف ) آثار شرط حفظ مالکیت در صورت تحقق شرط ……………………………………… 105

ب ) آثار شرط حفظ مالکیت در صورت عدم تحقق شرط………………………………….. 105

بند پنجم: جایگاه شرط حفظ مالکیت در حقوق ایران………………………………………… 107 

الف) اعتبار شرط حفظ مالکیت و رابطه‌آن با مقتضای عقد…………………………………… 108

ب ) مقایسه کارکرد شرط حفظ مالکیت و اجاره به شرط تملیک…………………………. 110

مبحث دوم: قبض و تسلیم مبیع در پرتو تئوری موازنه…………………………………………. 111 

بند اول : معنا و مفهوم موزانه……………………………………………………………………….. 112

الف) معنای لغوی موازنه……………………………………………………………………………. 112

ب ) مفهوم موازنه در اصطلاح…………………………………………………………………….. 113

بند دوم : اقسام موازنه در بیع……………………………………………………………………….. 113

بند سوم : به هم خوردن موازنه ها ………………………………………………………………… 115

الف) به هم خوردن موازنه در ارزش عوضین…………………………………………………… 115

ب)  بهم خوردن موازنه در تملیک……………………………………………………………….. 116 

ج)  بهم خوردن موازنه در تسلیم …………………………………………………………………. 116

بند چهارم : موازنه مثبت و منفی و موازنه در نمائات و قبض و تسلیم……………………….. 117

الف)  موازنه مثبت و منفی………………………………………………………………………….. 117

ب)  موازنه در نمائات………………………………………………………………………………. 117

ج)  موازنه در قبض و تسلیم………………………………………………………………………… 118

نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………… 120

فهرست منابع …………………………………………………………………………………………. 126

چکیده :

عقد عملی ارادی است که به منظور ایجاد اثر حقوقی خاصی انجام می شود و قانون نیز آثار مورد نظر متعاقدین را بر آن بار می نماید . قبض و تسلیم از آثار مهم قرارداد به شمار می روند و در حقیقت از جمله اهداف اصلی متعاقدین از انعقاد عقد می باشند . اصولاً عقد بدون قبض و تسلیم محقق می شود ، مگر در برخی عقود غیر معوض و استثنایی با این حال در تمام موارد عقد و تسلیم با هم رابطه متقابل دارند. در پاره ای از عقود قبض و تسلیم معقود علیه شرط صحت عقد است به این معنا که قبل از حصول قبض و تسلیم عقد وجود خارجی پیدا نمی کند و فاقد هر گونه اثر حقوقی است از جمله عقد

 

وقف ، هبه و بیع صرف . در پاره ای از عقود دیگر قبض و تسلیم در مرحله تحقق  عقد تاثیری ندارند اما پس از انعقاد قرارداد قبض و تسلیم در آن موثر است . گاه عدم تسلیم یا تسلیم ناقص موجب بی اعتباری قرارداد می شود و حسب مورد به طرف مقابل حق فسخ قرارداد یا حق رد معامله ای که موضوع آن انتقال مال غیر است می دهد . امکان درج شرط حفظ مالکیت برای فروشنده ضمن عقد به عنوان ضمانت اجرای عدم پرداخت ثمن وجود دارد زیرا درج شرط عدم انتقال مالکیت مشروط به تحقق شرطی مخالف با مقتضای ذات عقد نیست .

قدرت بر تسلیم مبیع یک شرط عام ، مستقل و غیرکافی در صحت عقد است و عدم قدرت بر تسلیم موجب بطلان قرارداد می شود. قدرت بر تسلیم  در زمان و مکان اجرای تعهد شرط می باشد و حدوث قدرت بعد از آن نمی تواند بطلان عقد را مرتفع نماید .تعذر حادث پس از انعقاد عقد چنان چه دائمی باشد از علل انفساخ عقد است و چنان چه موقت باشد از جمله اسباب موجد حق فسخ به طرف مقابل می باشد .در اجرای تعهد و تسلیم مباشرت متعهد شرط نیست، مگر اینکه خلاف آن از مفاد قرارداد استنباط گردد . زیرا تسلیم موضوعیت ندارد بلکه طریقیت دارد . بر اساس تئوری موازنه، موازنه تسلیم به تسلیم اهم اقسام موازنه ها می باشد که مبنای حق حبس  است. رعایت موازنه  در تسلیم در هنگام انعقاد و انحلال عقد که از آن به موازنه مثبت و منفی تعبیر می شود لازم است .قبض و تسلیم هیچ یک عمل حقوقی نیست زیرا در حصول قبض مبیع عین معین اذن بایع شرط نمی باشد ولی هر گاه موضوع تسلیم کلی باشد برای تعیین مصداق فردی که باید تسلیم شود به اذن متعهد نیاز است ولی لزوم تعیین مصداق تسلیم را عمل حقوقی نمی سازد . بلکه تسلیم یک واقعه حقوقی است . تسلیم عین معین یا ثمن ضمان معاوضی را ساقط می کند اما این قاعده در مورد نمائات و منافع اجرا نمی شود زیرا منافع و نمائات به طور مستقل مبادله نمی شوند . خودداری از تسلیم نیز دارای ضمانت اجرای قانونی و قراردادی  مانند وجه التزام است .

واژگان کلیدی : عقد ، قبض ،تسلیم ، انتقال مالکیت ، ضمان معاوضی ، موازنه

مقدمه

عقد از جمله اعمال حقوقی است که به منظور ایجاد اثر حقوقی خاصی  صورت می گیرد، برای انعقاد عقد به شکل صحیح و ایجاد آثار ناشی از آن شرایط خاصی توسط قانونگذار پیش بینی شده است که در صورت عدم وجود آنها عقد وجود خارجی پیدا نمی کند و اثری بر آن مترتب نمی گردد. قانون مدنی ایران در ماده 339 چنین بیان می دارد: پس از توافق بایع و مشتری در مبیع و قیمت آن عقد بیع به ایجاب و قبول واقع می شود.

بنابراین قبض و تسلیم موضوع معامله  در انعقاد بیع و انتقال مالکیت دخالتی ندارند و این امر با حصول ایجاب و قبول متبایعین ایجاد می گردد و لازم است  “بیع صرف” را از جمله عقود استثنایی به شمار آورد که ترتب آثار بر آن متوقف بر قبض است .(م364 ق.م)

قانون مدنی ایران تسلیم مبیع و ثمن را از جمله آثار عقد بیع صحیح شمرده است ، بند 3 و 4 ماده 362ق.موید این نظر است. در پاره ای از عقود قبض و تسلیم معقودعلیه شرط صحت عقد است به این معنی که قبل از حصول قبض و تسلیم عقد وجود خارجی پیدا نمی کند و فاقد هرگونه اثر حقوقی است  به عبارت دیگر قبض و تسلیم در مرحله تحقق و انعقاد عقد موثر هستند، از جمله عقد وقف که ضمن م 59 ق.م  در این رابطه آمده است : اگر واقف عین موقوفه را به تصرف وقف ندهد ، وقف محقق نمی شود و هر وقت به قبض داد وقف تحقق پیدا می کند. همچنین در عقد هبه ضمن ماده 798 ق.م.

عدم تاثیر قبض و تسلیم در انعقاد عقد بیع نباید موجب غفلت از اهمیت آن در عقد بیع شود زیرا مشتری برای انتفاع از مبیع که در اثر عقد بیع به او منتقل شده است باید بر مبیع تسلط یابد .قبض و تسلیم از آثار عقد صحیح و هدف نهایی متبایعین از انعقاد عقد می باشد و عدم قدرت بر تسلیم موجب بطلان قرارداد می گردد. بنابراین حصول قبض و تسلیم خود منشا ایجاد آثار حقوقی است که بر اهمیت آن می افزاید  بعلاوه در تمام موارد عقد  و تسلیم باهم رابطه متقابل دارند.

1.بیان مسئله

امروزه اشخاص در جامعه برای رفع نیازهای خود ناگزیر از انجام معاملات و مبادلات و انعقاد قرارداد در زمینه های مختلف می باشند وقرارداد تجلی بخش حاکمیت اراده طرفین عقد می باشد.پس از انعقاد عقودی که حاصل آن تملیک است طرفین مالک عوضی می شوند که به آنها منتقل شده است.مباحث عقد بیع از جایگاه خاصی در دانش حقوق معاملات برخوردار است.یکی از شرایط عقد بیع این است که تسلیم یا انجام مورد معامله مقدور باشد زیرا اگر انجام مورد معامله مقدور نباشد طرفین به هدفی که از انعقاد عقد داشتند دست نمی یابند.هرچند قانون مدنی از شرط قدرت بر تسلیم مورد معامله مربوط به مطلق عقود و معاملات نام نبرده است اما با بررسی مقررات خاص مربوط به عقد در مباحث عقود معین مانند بیع و اجاره و… شرط مزبور را میتوان از شروط مشترک بین عقود دانست.

از طرفی بر اساس تئوری موازنه دکتر جعفری لنگرودی می بینیم که در هر بیع سه نوع موازنه وجود دارد : الف) موازنه در تملیک  ب)موازنه در ارزش عوضین  ج)موازنه تسلیم به تسلیم

نویسنده محترم قسم اخیر موازنه را اهم اقسام بین سه موازنه می داند وبیان می دارد که تسلیم اهم اجزاء وجود عقد است و هر شرط که خلاف موازنه در تسلیم باشد در عقد عملی شرط خلاف مقتضای ذات عقد می باشد. بعلاوه  تسلیم را جزء آثار عقد بیع نمیداند.از مباحث قابل توجه تأثیر متقابل قبض و اقباض در چهارچوب این تئوری می باشد که موضوع مباحث پایانی این تحقیق را تشکیل خواهد داد.

2.اهداف تحقیق

هدف از انجام این تحقیق در وهله اول ارتقای سطح علمی دانشجویان در این زمینه میباشد و همچنین می خواهیم نکات و ظرافت های حقوقی در رابطه با مسئله تسلیم و قبض که از اهداف مهم در انعقاد قراردادهاست را دریابیم

بررسی ژئومورفولوژیکی حوضه آبخیز گشت رودخان با تاکید بر مخاطرات محیطی
استاد راهنما:
دکتر آتوسا بیگدلی

استاد مشاور:
دکتر طاهره صبوری
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                   صفحه

چکیده………………………………………………………………………………………………………………… 1

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….. 2

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1 بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………… 4

1-2 سوال تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 5

1-3 اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 5

1-4 فرضیه تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 5

1-5 روش تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 5

1-6 روش گردآوری اطلاعات …………………………………………………………………………………. 5

1-7 ابزار گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………………. 5

1-8 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………………… 6

1-9 سوابق تحقیق………………………………………………………………………………………………… 6

1-10 محدودیتهای تحقیق……………………………………………………………………………………….. 8

1-11 قلمرو تحقیق………………………………………………………………………………………………… 8

1-12 واژه ها و مفاهیم……………………………………………………………………………………………. 9

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2 -1 ژئومورفولوژی …………………………………………………………………………………………….. 11

2-2 نگرش سیستمی در ژئومورفولوژی……………………………………………………………………… 11

2 – 3 پدیده های ژئومورفولوژی…………………………………………………………………………….. 12

2 -3-1 خط الراسها ……………………………………………………………………………………………. 12

2 -3- 2 دامنه…………………………………………………………………………………………………….. 12

2 -3-2-1 انواع دامنه ها ……………………………………………………………………………………… 12

2 -3-2-2 بریدگی شیب یا تغییر ناگهانی شیب دامنه ها ……………………………………………….. 13

2 -3-2-3 پرتگاه ها…………………………………………………………………………………………….. 13

2 -3-2-4 فرسایش دامنه ها…………………………………………………………………………………… 14

2 -3-3 مخروط افكنه ………………………………………………………………………………………….. 15

2- 4 مورفومتری (ریخت سنجی)…………………………………………………………………………….. 16

2-5 سیستم فرسایش رودخانه ای …………………………………………………………………………… 16

2 -5-1 مئاندر…………………………………………………………………………………………………….. 16

2 -5-2 كانیون……………………………………………………………………………………………………. 17

2 -5-3 دره رود………………………………………………………………………………………………… 17

2-6 برنامه ریزی ژئومورفیک………………………………………………………………………………….. 17

2- 7 طبیعی ………………………………………………………………………………………………………. 18

2-7-1 خطر و احتمال خطر ………………………………………………………………………………….. 18

2-7-2 خطرهای محیطی ………………………………………………………………………………………. 19

2-7-2-1 خطرات طبیعی اقلیمی ……………………………………………………………………………. 19

2-7-2-1 -1 هیدرولوژیکی ………………………………………………………………………………….. 19

2-7-2-1 -2 زمین شناسی ……………………………………………………………………………………. 19

2-7-2-1 -3 بیولوژیک ……………………………………………………………………………………….. 20

2-7-2-1 -4 تکنولوژیک ……………………………………………………………………………………… 20

2-7-2-1 -5 زلزله ……………………………………………………………………………………………… 21

2-7-2-1 -6 زمین لغزش …………………………………………………………………………………….. 21

2-7-2-1-7 بهمن برف ……………………………………………………………………………………….. 22

2-7-2-1-8 خشکسالی ……………………………………………………………………………………….. 23

2-8 مخاطرات رودخانه ای ………………………………………………………………………………….. 23

2-9 دلایل سیل ………………………………………………………………………………………………….. 24

2-9 -1 دلایل طبیعی …………………………………………………………………………………………… 24

2-9 -2 دلیل انسانی ……………………………………………………………………………………………. 25

2-10 انواع سیل …………………………………………………………………………………………………. 25

2-10-1 سیل ناگهانی ………………………………………………………………………………………….. 25

2-10-2 سیل رودخانه ای……………………………………………………………………………………… 25

2-10-3 سیل ساحلی …………………………………………………………………………………………… 26

2-11 مشخصات سیل ………………………………………………………………………………………….. 26

2-11-1 پیش بینی سیل های رودخانه ای………………………………………………………………….. 26

فصل سوم: مواد و روشها

3-1 مواد……………………………………………………………………………………………………………. 28

3-2 روش…………………………………………………………………………………………………………. 32

3-2-1 روش SPI……………………………………………………………………………………………….. 33

فصل چهارم: یافته های تحقیق

4-1 موقعیت………………………………………………………………………………………………………. 35

4-2 بررسی توپوگرافی حوضه گشت رودخان…………………………………………………………….. 35

4-3 زمین شناسی حوضه ………………………………………………………………………………………. 38

4-4 خاكهای حوضه ی گشت رودخان…………………………………………………………………….. 41

4-5 پوشش گیاهی حوضه گشت رودخان………………………………………………………………….. 44

4-6 فیزیوگرافی حوضه آبریز گشت رودخان ……………………………………………………………. 49

4-6 -1 حوضه آبریز…………………………………………………………………………………………….. 49

4-6 -2 خصوصیات ژئومتری حوضه………………………………………………………………………… 51

4-6-2-1 مساحت حوضه آبخیز……………………………………………………………………………… 51

4-6-2-2 محیط حوضه…………………………………………………………………………………………. 51

4-6-2-3 شبكه رودخانه……………………………………………………………………………………….. 51

4-6-2-4 تراكم شبكه رودخانه حوضه گشت رودخان………………………………………………….. 52

4-6-2-5 رده بندی رودخانه………………………………………………………………………………….. 52

4-6-2-6 نسبت انشعاب……………………………………………………………………………………….. 53

4-6-2-7 طول آبراهه اصلی…………………………………………………………………………………… 53

4-6-2-8 شكل حوضه………………………………………………………………………………………….. 54

4-6-2-8-1 ضریب فشردگی (گراویلیوس) ……………………………………………………………… 54

4-6-2-8-2 نسبت دایره ای ………………………………………………………………………………….. 54

4-6-2-8-3 ضریب گردی (میلر) حوضه …………………………………………………………………. 55

4-6-2- 9 روش مستطیل معادل …………………………………………………………………………….. 55

4-6-2-10 ارتفاع حوضه………………………………………………………………………………………. 56

4-6-2-11 شیب حوضه………………………………………………………………………………………… 59

4-6-2-11-1 شیب ناخالص رودخانه اصلی………………………………………………………………. 59

4-6-2-11-2 شیب اراضی حوضه…………………………………………………………………………… 59

4-6-2-12 زمان تمركز…………………………………………………………………………………………. 59

4-6-2-12-1 روش كرپیچ …………………………………………………………………………………… 60

4-6-2-12-2 روش تمركز به روش كالیفرنیا……………………………………………………………… 60

4-7 ویژگیهای اقلیمی حوضه گشت رودخان…………………………………………………………….. 61

4-7 -1 بررسی شبكه ایستگاههای هواشناسی …………………………………………………………….. 61

4-7-2 بررسی داده‏های بارش…………………………………………………………………………………. 62

4-7-2- 1 عوامل موثر در ایجاد بارش………………………………………………………………………. 62

4-7 -3 انتخاب پایه زمانی مشترك …………………………………………………………………………. 63

4-7 -4 بازسازی داده‏های كمبود …………………………………………………………………………….. 63

4-7 -5 روشهای غیر گرافیكی روش آزمون همگنی (ران تست) ……………………………………. 63

4-7 -6 تواتر طبیعی بارندگیهای سالانه……………………………………………………………………… 65

4-7 -7 شاخص بارندگی یا نمایه بارندگی………………………………………………………………… 67

4-7 -8 انحراف معیار بارندگی حوضه ……………………………………………………………………. 69

4-7 -9 ضریب تغییرات ……………………………………………………………………………………… 69

4-7 -10 بارندگی ماهیانه ……………………………………………………………………………………… 70

4-7 -10-1رژیم بارندگی………………………………………………………………………………………. 71

4-7 -10-2 توزیع فصلی بارش………………………………………………………………………………. 71

4-7 -11 احتمال وقوع بارندگی در حوضه گشت رودخان……………………………………………..

 

72

4-7 -12 فرسایندگی باران در حوضه……………………………………………………………………….. 73

4-7 -13 برف …………………………………………………………………………………………………… 75

4-7 -14 دما………………………………………………………………………………………………………. 75

4-7 -15 روند تغییرات میانگین ماهانه دما ………………………………………………………………… 76

4-7 -16 تغییرات روزانه و فصلی دما ……………………………………………………………………… 78

4-7 -17 رژیم فصلی دما در حوضه ……………………………………………………………………….. 78

4-7 -18 تعداد روزهای یخبندان ……………………………………………………………………………. 79

4-7 -19 رطوبت ………………………………………………………………………………………………. 80

4-7 -20 تبخیر ………………………………………………………………………………………………….. 81

4-7 -21 تبخیر و تعرق پتانسیل به روش ترنت وایت …………………………………………………. 82

4-7 -22 ساعات آفتابی و مقدار ابرناكی …………………………………………………………………… 85

4-7 -23 باد ……………………………………………………………………………………………………… 86

4-7 -24 طبقه بندی اقلیمی …………………………………………………………………………………… 88

4-7 -24-1 روش دمارتن اصلاح شده …………………………………………………………………….. 88

4-7 -24-2 روش ترنت وایت ……………………………………………………………………………… 89

4-7 -24-3 سیستم طبقه بندی آمبرژه ………………………………………………………………………. 91

4-7 -24-4 منحنی آمبروترمیك ……………………………………………………………………………… 92

4-8 هیدرولوژی حوضه ی گشت رودخان…………………………………………………………………. 93

4-8-1 بررسی آبدهی فصلی حوضه ی گشت رودخان…………………………………………………. 93

4-8-2 تداوم جریان رودخانه ای ……………………………………………………………………………. 95

4-8-3 حجم آب جاری شده………………………………………………………………………………….. 95

4-8-4 ارتفاع آب جاری شده…………………………………………………………………………………. 96

4-8-5 توزیع گامبل (cumble)……………………………………………………………………………… 97

4-8-6 آب نمود یا هیدروگراف طبیعی حوضه آبریز گشت رودخان…………………………………. 98

4-8-7 تعیین ضریب رواناب و نگهداشت سطحی……………………………………………………… 100

4-8-8 برآورد میزان فرسایش خاك و تولید رسوب به روش فورنیه……………………………….. 102

4-9 مخاطرات طبیعی حوضه گشت رودخان…………………………………………………………….. 103

4-9-1زمین شناسی…………………………………………………………………………………………….. 104

4-9-2 گسل ……………………………………………………………………………………………………. 104

4 -9-3 شیب …………………………………………………………………………………………………… 107

4-9-4 پوشش گیاهی………………………………………………………………………………………….. 107

4-9-5 توپوگرافی………………………………………………………………………………………………. 108

4-9-6 شبكه آبها……………………………………………………………………………………………….. 110

4-9-7 ژئو مورفولوژی………………………………………………………………………………………… 111

4-9-8 فیزیوگرافی…………………………………………………………………………………………….. 112

4-9-9 فرسایش………………………………………………………………………………………………… 112

4-9-9-1 فرسایش سطحی…………………………………………………………………………………… 113

4-9-9-2 فرسایش شیاری……………………………………………………………………………………. 114

4-9-9-3 فرسایش خندقی…………………………………………………………………………………… 114

4-9-9-4 فرسایش آبراهه ای( کنار رودخانه ای )…………………………………………………….. 115

4-9-9-5 فرسایش توده ای …………………………………………………………………………………. 116

4-9-9-6 فرسایش سیلابی…………………………………………………………………………………… 117

4-9-9-7 فرسایش مكانیكی یا فرسایش ناشی از عملیات شخم و شیار…………………………… 118

4-9-9-8 فرسایش یخچالی ……………………………………………………………………………….. 118

4-9-9-9 بهمن برف …………………………………………………………………………………………. 119

4-9-10 سیل……………………………………………………………………………………………………. 119

4-9-11 لغزش………………………………………………………………………………………………… 121

4-9-12 آتش سوزی………………………………………………………………………………………….. 124

4-9-13 خشکسالی……………………………………………………………………………………………. 124

4-9-13-1 روش SPI……………………………………………………………………………………….. 125

فصل پنجم: نتیجه گیری و آزمون فرضیه

5 – 1 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………. 128

5-2 پاسخ به فرضیه……………………………………………………………………………………………. 131

5-3 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………. 131

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………….. 133

چکیده

امروزه یکی از عوامل مهم در بروز خسارت های ناشی از مخاطرات محیطی عدم شناخت کامل و علمی در مناطق مختلف است. حوضه های آبریز ایران بویژه در حوضه های آبریزدریای خزر بدلیل تغییر کاربری و تخریب جنگل خطرات فراوان به ویژه سیل، فرسایش ولغزش می باشد. لذا مطالعات بنیادین درحوضه های آبریز امری ضروری است که می تواند باعث کاهش عوارض ناشی از مخاطرات محیطی گردد.

حوضه آبریز گشت رودخان جزء حوضه­های غرب استان گیلان می باشد که از طرف شمال با حوضه آبریزماسوله رودخان، از طرف جنوب به حوضه قلعه رودخان ، از طرف مشرق به حوضه ی چوبرو سیاهمزگی و از مغرب باحوضه های استان زنجان منتهی می كردد.

در این تحقیق با استفاده از مطالعات میدانی و پرس و جوهای صورت گرفته با اهالی و با استفاده از روش­روش توصیفی و تحلیلی و با بهره گیری از اطلاعات موجود کتابخانه­ای و داده های اسنادی تاثیر عواملی چون زمین شناسی، اقلیم، توپوگرافی، شیب، ژئومورفولوژی و پوشش گیاهی و از میان عوامل انسانی نوع معیشت و فعالیت­های عمرانی در ارتباط با مخاطرات محیطی حوضه آبریز گشت رودخان مطالعه شده است ازبین عوامل محیطی مختلف كه حوضه آبریز گشت رودخان را محیطی نا پایدارنموده یا موجب ثبات وتعادل مكانی آن گردیده می­توان مخا طراتی از جمله سیل، لغزش، انواع فرسایش، بهمن، یخچال ،آتش سوزی را بیان نمود که می­توان خطر سیل را یکی از بزرگترین مخاطرات در این حوضه دانست.

واژگان کلیدی :

       مخاطرات محیطی، ژئومورفولوژیکی، حوضه آبخیز، گشت رودخان فومن

 مقدمه

طبیعت در طول تاریخ همواره چهره خشن خود را با پدیده های ویرانگری هم چون بهمن، سیل، آتشفشان، زمین لرزه و…. به انسان نشان داده است. این بلایا وخطرات بخشی از زندگی بوده و همواره بشر را تهدید می کند. انسان در ابتدا وقوع این پدیده ها را ناشی از قهر و غضب خدا تلقی می کرد با چنین طرز فکری خود را قادر به مقابله وکاهش اثرات ناشی از این خطرات نمی دید. ولی با رشد فکری جوامع بشری و درک علل وقوع حوادث، درصدد برآمد تا راه های مقابله وکاهش خطرات را بیابد. با وجود این تلاشها بر مبنای آمار واطلاعات موجود دردهه­های اخیر روند تلفات جانی و خسارات ناشی از مخاطرات محیطی در مقیاسی جهانی رو به افزایش است.لذا نگارنده در نظر دارد تا با بررسی ژئومورفولوژیکی حوضه آبخیز گشت رودخان مخاطرات طبیعی حوضه را شناسایی و نسبت به مهارر و یا کنترل این مخاطرات ارائه راهکار نماید. براین اساس این پایان نامه به پنج فصل زیر تقسیم می شود:

فصل اول : کلیات تحقیق

فصل دوم :مبانی نظری تحقیق

فصل سوم : مواد و روش

فصل چهارم: یافته های تحقیق

فصل پنجم: نتیجه گیری، پاسخ به فرضیه و پیشنهادات ودر نهایت منابع و مآخذ می باشد.

 
1-1 بیان مسئله

   با توجه به وسعت دامنه مسائل مورد بحث در ژئوموفولوژی در قلمروهای آثار دینامیک درونی و بیرونی، تحقیقات در این زمینه، بسیار متنوع باشد. از طرف دیگر چون عوامل موثر در تغییر چهره ناهمواری‎ها، همیشه به صورت مشترک عمل می کنند؛ بنابراین یکی از مسائل مهم در کار تحقیقات شناسایی سهم هر عامل در ایجاد این تغییر شکل ها می باشد از طرف دیگر مسئله دخالت زمان در تحول ناهمواری ها، از اهمیت قابل توجهی برخوردار است و این مسئله به نوبه خود بر تعداد تحقیقات ژئوموفولوژی می افزاید (مقیمی و محمودی ،1383،ص45).

اصولا ماهیت و پیدایش یک حوضه آبخیز تابع شرایط محیطی و موقعیت جغرافیایی است زیرا عوارض و پدیده های طبیعی در پراکندگی، حوضه نفوذ، توسعه بستر فیزیکی و سایر عوامل ژئومورفولوژیکی اثرات مهمی دارد. ویژگی‌های ژئومورفولوژیکی هر حوضه آبخیز ارتباط مستقیمی با عوامل محیطی شامل فاکتورهای طبیعی (زمین شناسی، اقلیم، توپوگرافی، ژئومورفولوژی، پوشش گیاهی) و همچنین فاکتورهایی که در نتیجه دخالت و تاثیر نامتعارف انسان بوجود می‌آید، داشته و معمولاً بازتاب فرآیندهای ژئومورفولوژیکی تبعات و مشکلات متعددی بروز می‌دهدکه در اثر بی مبالاتی و سهل انگاری ممکن است منجر به بروز خسارات جبران ناپذیری بر پیکره حوضه آبخیز گردد.از اینرو به منظور بررسی ژئومورفولوژیکی حوضه آبخیز باید شرایط محیط طبیعی و هیدرولوژی آن کاملا آنالیز گردیده و ارتباط و تاثیرات متقابل این پدیده ها بر یکدیگر مورد مطالعه قرار گیرد. امروزه یکی از عوامل مهم در بروز خسارت‎های ناشی از مخاطرات محیطی عدم شناخت کامل و علمی در مناطق مختلف است. حوضه های آبریز ایران بویژه در حوضه های آبریز دریای خزر بدلیل تغییر کاربری و تخریب جنگل خطرات فراوان به ویژه سیل، فرسایش و لغزش می باشد. لذا مطالعات بنیادین درحوضه های آبریز امری ضروری است که می‎تواند باعث کاهش عوارض ناشی از مخاطرات محیطی گردد.حوضه گشت رودخان فومن یکی از حوضه‎هایی است که درسالهای اخیر بدلیل تغییر کاربری بدلیل کارهای عمرانی و تخریب جنگل درآن انواع فرسایش درحوضه افزایش یافته و باخود مخاطرات مختلفی را به همراه دارد، لذا این تحقیق در نظر دارد تا با مطالعه و بررسی ژئومورفولوژیکی حوضه آبخیز گشت رود خان فومن مهم ترین عوامل ایجاد مخاطرات محیطی در حوضه را شناسایی و مورد بررسی قرارداده و میزان تاثیر این مخاطرات را در پایداری و ناپایداری پهنه های موجود در سطح حوضه طبقه بندی نماید.

1-2 سوال تحقیق

کدام عامل و یا عوامل ژئومورفولوژیکی بر مخاطرات محیطی حوضه آبخیز گشت رودخان بیشترین تاثیر را دارد؟

1-3 اهداف تحقیق

بررسی ژئومورفولوژیکی حوضه آبخیز گشت رودخان با تاکید بر مخاطرات محیطی

شناخت فاکتورهای ژئومورفولوژی موثر بر مخاطرات محیطی حوضۀ آبریز گشت رودخان جهت ارائه راهکارهای مناسب در کاهش این مخاطرات.

شناخت عوامل ژئومورفولوژی که باعث استقرار و شکل گیری حوضه آبخیز گشت رودخان شده است.

1-4 فرضیه تحقیق

– مخاطرات طبیعی (سیل، زلزله، رانش زمین، لغزش و…) در ساختار کنونی حوضه گشت رودخان نقش دارد.

1-5 روش تحقیق

نوع روش تحقیق توصیفی – تحلیلی با رویکرد کاربردی است که با توجه به پدیده‌ها و روابط بین متغیرها و مبتنی بر اصول، قوانین و مشاهدات میدانی می باشد.

1-6 روش گردآوری اطلاعات

روش گردآوری اطلاعات در مراحل مختلف شامل: روش کتابخانه ای، اسنادی و در طی یک دوره کوتاه جهت بررسی ژئوموفولوژیکی حوضه و شناسایی مخاطرات طبیعی به صورت میدانی می باشد.

1-7 ابزار گردآوری اطلاعات

ابزار مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از: تهیه فیش جهت مطالعات کتابخانه ای،‌ جمع آوری آمارهای لازم و معرفی ایستگاههای هواشناسی و هیدرومتری، نقشه های مبنا جهت نقشه های موضوعی مورد نیاز، کامپیوتر و استفاده از نرم افزارهای جغرافیایی،‌ اتوکد،‌ اکسل می باشد.

1-8 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات درتحقیق مورد نظر ابتدا داده های خام را از سازمانهای مرتبط دریافت نموده و سپس با استفاده از نرم افزارهای آماری دسته بندی کرده و پس از آن با استفاده از داده های طبقه بندی شده به تجزیه و تحلیل هر یک با استفاده از جدول و نمودار و نقشه پرداخته می گردد.

داده های اقلیمی حوضه را از سازمان هواشناسی استان گیلان و سازمان آب منطقه ای دریافت نموده و پس از طبقه بندی نسبت به گرفتن میانگین اعداد اقدام نموده و سپس جهت بررسی اقلیم حوضه و روشهای مورد بررسی در بخش اقلیم از این داده های میانگین گرفته بصورت سالانه، ماهیانه، و فصلی استفاده شده است.
داده های هیدرومتری حوضه را از سازمان آب منطقه ای دریافت نموده و جهت بررسی در بخش هیدرولوژی حوضه مورد استفاده قرار داده است این داده ها نیز مانند داده های اقلیمی خام بوده و نسبت به میانگین گیری آنها اقدام لازم انجام شده است.
جهت بررسی فیزیوگرافی حوضه از نقشه های توپوگرافی فومن و شولم تهیه شده از سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح استفاده شده است
در این بررسی از نقشه های زمین شناسی، کاربری و پوشش اراضی و غیره استفاده شده است.
1-9 سوابق تحقیق

سازمان ملل دهه 1990 را دهه بین المللی کاهش اثرات بلایای طبیعی نام گذاری کرده است و بر اساس این قطعنامه کشورها کمیته ای را برای کاهش اثرات بلایای طبیعی تشکیل داده­اند. در کشور کمیته ای به ریاست وزیر کشور به موجب ماده مصوبه مجلس شورای اسلامی – نهم مرداد سال 1370 هـ.ش تشکیل گردید و این کمیته جهت انجام مطالعات و تحقیقات دامنه دار بر روی بلایای طبیعی کشور تاریخچه آنها پیش آگاهی و همچنین برای اعلام اضطرار و نحوه مقابله با جبران خسارتها کمیته فرعی و تخصص به تعداد مورد نیاز را تشکیل داده است.

در این زمینه مطالعات متعددی بصورت کتاب، مقاله و پایان نامه و. .. انجام شده که به شرح زیر می باشد.