گرایش : روان شناسی عمومی
 
   عنوان :
ساخت و استانداردسازی آزمون مهارت های شناختی و فراشناختی دانشجویان و ارتباط این مهارت ها با انگیزۀ پیشرفت تحصیلی
 
استاد راهنما :
دکتر حیدرعلی هومن  
 
استادان مشاور :
دکتر مهدیه صالحی
دکتر شیرین کوشکی
 
پاییز 1389
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

در این پژوهش به منظور بررسی ارتباط مهارت های شناختی و فراشناختی با انگیزۀ پیشرفت تحصیلی و تعیین ویژگی های فنی پرسشنامۀ مهارت های شناختی و فراشناختی و انگیزۀ پیشرفت هرمنس(هرمنس،1970، تجدیدنظرشدۀ هومن و عسگری، 1379) تعداد 1000 نفر دانشجو (4/78 درصد زن و 6/21 درصد مرد) با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شدند. از طریق روش آلفای کرانباخ ضریب اعتبار پرسشنامه های مهارت های شناختی و فراشناختی و انگیزۀ پیشرفت تحصیلی، به ترتیب 89/0 و 788/0 به دست آمد. روایی پرسشنامه ها از طریق تحلیل عاملی اکتشافی برآورد شد. از پرسشنامه مهارت های شناختی و فراشناختی، 6 عامل استخراج شد، که 2/39 درصد کل واریانس را تبیین ‌کرد. از پرسشنامۀ انگیزۀ پیشرفت هرمنس، 5 عامل استخراج شد، که 6/34 درصد کل واریانس با آن تبیین شد. با بهره گرفتن از ضرایب همبستگی پیرسون، رابطه مهارت های شناختی و فراشناختی دانشجویان با انگیزۀ پیشرفت آنها مورد بررسی قرارگرفت؛ مولفه های مهارت های شناختی و فراشناختی با انگیزۀ پیشرفت در سطح کمتر از 01/0 همبستگی معناداری داشت. آزمون تحلیل واریانس چند متغیری و آزمون t برای مقایسه مهارت های شناختی و فراشناختی زنان و مردان نشان می دهد که متغیرهای شناختی و فراشناختی مرور ذهنی و کنترل و نظارت، در پسران کمتر از دختران و آگاهی در پسران بیشتر از دختران بود. آزمون کروسکال والیس نشان داد گروه های متفاوت سنی در متغیرهای شناختی و فراشناختی برنامه ریزی، مرور ذهنی، کنترل و نظارت، و ارزشیابی تفاوت معنادار داشت ولی بین بقیه متغیرهای شناختی و فراشناختی در سنین مختلف تفاوت معنادار وجود نداشت.

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                صفحه
 
 
 
فصل یکم
معرفی پژوهش
 
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9
 
بیان مسآله ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 10
 
اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 15
 
سوال های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………. 16 

تعاریف متغیرها………………………………………………………………………………………………………………………………………… 17

فصل دوم
بررسی پیشینۀ پژوهش

بخش اول : راهبردهای یادگیری

شناخت و فراشناخت …………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

پیدایش رویکرد فراشناخت …………………………………………………………………………………………………………………… 23

مولفه های فراشناخت ……………………………………………………………………………………………………………………………. 25

مهارتهای فراشناختی ……………………………………………………………………………………………………………………………… 28

راهبردهای شناختی ………………………………………………………………………………………………………………………………… 36

راهبردهای فراشناختی ……………………………………………………………………………………………………………………………. 42

مداخلات رسمی و غیر رسمی برای آموزش راهبردهای فراشناختی …………………………………………….. 43

آموزش و پرورش رسمی فراشناخت ………………………………………………………………………………………………….. 43

               مراحل آموزش رسمی راهبردهای فراشناختی …………………………………………………………….. 46

               روش تدریس مبتنی بر نظریه فراشناخت……………………………………………………………………….. 47

               مفاهیم اساسی روش تدریس فراشناختی……………………………………………………………………….. 49

مداخلات آموزشی غیر رسمی برای آموزش راهبردهای فراشناختی ……………………………………………… 50

مداخلات غیررسمی برای آموزش راهبردهای فراشناختی ………………………………………………………………. 53

موضوع                                                                                                                 صفحه

 

               راهبردهای براون درباره ی کمک به فراشناخت …………………………………………………………. 55

               راهبردهای کوستاو برای پرورش فراشناخت ………………………………………………………………. 57

بخش دوم : انگیزه پیشرفت

انگیزه، انگیزش و انگیزه پیشرفت ………………………………………………………………………………………………………… 61

نیازها و انگیزش ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 64

نیاز به پیشرفت، خودشکوفایی و خودشناسی…………………………………………………………………………………….. 64

نظریه های انگیزه پیشرفت……………………………………………………………………………………………………………………… 67

نظریۀ نسبت دادن(اسناد) ………………………………………………………………………………………………………………………. 67

الگوی اتکینسون………………………………………………………………………………………………………………………………………. 68

نظریه مک کللند………………………………………………………………………………………………………………………………………. 68

نظریه برانگیختگی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 69

پیامدهای انگیزه پیشرفت ………………………………………………………………………………………………………………………. 70

رشد انگیزه پیشرفت در کودکی و بزرگسالی ……………………………………………………………………………………. 72

اهمیت و ضرورت پژوهش و جمع بندی فصل ………………………………………………………………………………… 89

 

 
  

 
فصل سوم
    روش شناسی پژوهش
  

 
طرح پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 92 

جامعه آماری ، نمونه و روش نمونه گیری …………………………………………………………………………………………. 92

روش اجرا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 96

ابزارهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 97

روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………………………………………….. 106

 
 
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
  

 
 
 
توصیف داده ها …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 108 

تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 109

                                                                                                            
 
فصل پنجم
بحث و تفسیر
  

 
– نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 133 

– محدودیت های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………… 143

– پیشنهادها ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 144

– خلاصه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 146

 

 

– فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………… 148
  

 

 
-پیوست ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 160 

 

فهرست جداول

موضوع                                                                                                                          صفحه
صفحه
  

جدول 3 – 1- فهرست مقدماتی عناوین دانشگاه‌های استان تهران به تفکیک نوع دانشگاه………………………..
93
جدول 3 – 2- فهرست اسامی دانشگاه های مستقر در استان تهران………………………………………………………..
94
جدول 3 -3- دانشگاه های نمونه بر اساس منطقۀ جغرافیایی مستقر در استان تهران………………………………..
95
جدول 3-4-ضریب تطابق کندال برای هر مولفه……………………………………………………………………
100
جدول 3-5- میانگین و انحراف استاندارد سوالات………………………………………………………………………..
101
جدول 3-6- میانگین و انحراف استاندارد و ضرایب آلفای کرونباخ………………………………………………
103
جدول 4-1- میانگین و انحراف استاندارد و ضرایب همبستگی هرسوال بانمره کل پرسشنامه………………….
109
جدول 4-2- میانگین و انحراف ارزش‌ ویژه، درصد تبیین واریانس، درصد تراکمی و ضریب اعتبار عامل ها ……….
113
  

ادامۀ فهرست جداول

موضوع                                                                                                             صفحه
صفحه
 
جدول 4-3- میزان اشتراک سوال ها ازطریق تحلیل مولفه های اصلی ………………………………………………….
114
جدول 4-4-ماتریس ساختار چرخش یافته پرسشنامه مهارتهای شناختی و فراشناختی به شیوه واریماکس…
115
جدول 4-5- میانگین وانحراف استاندارد وضرایب همبستگی هرسوال بانمره کل پرسشنامه…………………….
118
جدول 4-6- ارزش‌ ویژه، درصد تبیین واریانس، درصد تراکمی و ضریب اعتبار عامل ها ………………………
122
جدول 4-7- میزان اشتراک سوال ها ازطریق تحلیل مولفه های اصلی ………………………………………………….
122
جدول 4-8- ماتریس ساختار چرخش یافته پرسشنامه انگیزۀ پیشرفت هرمنس به شیوه واریماکس…………..
124
جدول 4-9- میانگین، انحراف استاندارد وضرایب همبستگی متقابل برای انگیزۀ پیشرفت و مهارتهای شناختی و فراشناختی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..
  

126
جدول 4-10- خلاصه تحلیل رگرسیون برای پیش بینی انگیزۀ پیشرفت برپایه مهارتهای فراشناختی و شناختی …….
128
جدول 4-11- تحلیل واریانس چند متغیری برای مهارت های شناختی و فراشناختی در زنان و مردان………
129
جدول 4-12- نتایج آزمون t برای مقایسه مهارت های فراشناختی وشناختی زنان ومردان ……………………..
130
جدول 4-13- میانگین رتبه مهارت های فراشناختی وشناختی درسنین مختلف …………………………………….
131
جدول 4-14- نتایج آزمون کروسکال والیس برای مقایسه مهارت های فراشناختی وشناختی درسنین مختلف………..
131
 

فهرست نمودارها

موضوع                                                                                                                        صفحه
صفحه
 

شکل 4-1- نمودار scree شیب دار عامل های پرسشنامه مهارتهای شناختی و فراشناختی  ……………………
112
شکل 4-2- نمودارscree شیب دار عامل های پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس…………………………………..
121
 

 
 
 
 
 
 
 
 

فصل یکم

 

معرفیِ پژوهش

 

مقدمه

در سال های اخیر روان شناسی راه های موثر یاد گرفتن و مطالعه کردن را مدّنظر قرارداده است. با پیشرفت علم و تکنولوژی نوین در عصرحاضر، مدارس و دانشگاه ها باید محلی برای استفاده از راهبردهای جدید در زمینه های آموزشی و برخورد تخصصی تر با مسئله آموزش و یادگیری و به عبارت صحیح تر روند انتقال دانش به افراد باشند. افرادی که به عنوان دانش آموز و دانشجو وارد این مکان ها می شوند بدیهی است که نیروها و سرمایه های انسانی این کشورند که باید هر چه صحیح تر و علمی تر به امر انتقال دانش و آگاهی های لازم و تبدیل کردن آن ها به نیروهای متخصص و کارآموز، مبادرت ورزید.

امروزه با پیشرفت هایی که در روان شناسی یادگیری و خبرپردازی[1] صورت گرفته، راه های علمی به حداکثر رساندن توان یادگیرندگان هنگام مطالعه کشف گردیده که باید موردتوجه اولیای تعلیم و تربیت قرار بگیرد تا با شناسایی دقیق مشکلات یادگیرندگان و آموزش شیوه های صحیح مطالعه و یادگیری و آموزش روش های شناختی و فراشناختی، روند ورود اطلاعات علمی را به ذهن یادگیرندگان ساخت و ساز منظمی بخشید. نکته ی دیگر این است که برای شناسایی میزان مهارت دانشجویان (و یادگیرندگان بطور کلی) ابزار و وسیلۀ تخصصی، ضروری است که این پژوهش با هدف ساخت چنین ابزاری شکل گرفته است.

 

 

بیان مسئله

شناخت[2] به آن دسته از فرایندهای ذهنی اطلاق می شود که از طریق آن ها اطلاعات دریافت شده از حواس به روش های مختلف تغییر می یابد، به صورت رمز در می آید و در حافظه ذخیره می شود تا در استفاده های بعدی بازیابی گردد. فراشناخت به آگاهی فرد از تفكر خود و رفتارهای خودتنظیمی كه همراه با این آگاهی هستند مربوط می شود(دریسکول[3]، 2005). شناختن شناخت یا یادگیری[4] درباره یادگیری یا هرگونه دانش یا فعالیت شناختی که موضوع آن تنظیم شناخت باشد نیز، فراشناخت[5] خوانده اند(سیف،1387). در واقع فراشناخت، آگاهی و كنترل فرد بر فرایندهای شناختی است و فرایند مفیدی است كه سبب افزایش یادگیری می شود. بنابراین، در یادگیری توجه به فراشناخت ضروری به  نظر می رسد(پلگرینو[6]، 2008).

تلاش برای فهم فرایندهای شناختی انسان و نیز یافتن روش هایی به منظور تقویت و بهبود این توانایی ها ، همواره مورد توجه فیلسوفان تربیتی، متخصصان تعلیم و تربیت و روان شناسان بوده است. روان شناسان سعی می کنند مکانیزم ها و فرایندهای درگیر در شناخت را مورد بررسی قرار دهند و بر اساس یافته های بدست آمده، روش ها و راهبردهایی برای پرورش توانایی های ذهنی و شناختی مورد نظر پیشنهاد کنند.

 

اهمیت و تأثیرگذاری مهارت های شناختی و فراشناختی بر یادگیری در پژوهش های بسیاری مورد تائید قرار گرفته اند (دوبویس، هاوارد و اسپرلینگ[7]،2004؛ کیمس[8]،2004؛ کرامارسکی[9]، 2001 و2002 و 2004؛ وینمن[10] ،2004،2006 ؛ پانورا[11]، 2007 ؛ پانورا و فیلی پو[12]،2005 ؛ پانورا، 2007 ؛ ریتراد[13]، 2007؛ پوگال[14]،2007 و2001 ؛ ریتراد، 2007؛ ویلسون و کلرکک[15]، 2004؛ فلاول[16]، 1979؛ شونفلد[17]، 1991؛ پاریس و جیکوبس[18]، 1987 و آرمبروستر و بران[19]، 1984و1987؛ به نقل از برونینگ و گلاور[20]، ترجمه خرازی،1382؛ کریمی، 1375؛ کریمی و فرزاد، 1379؛ سالاری فر، 1375؛ متولی، 1376؛ ابراهیمی قوام آبادی، 1377؛ افروز و کامکاری،1387؛ عباباف، 1375؛ و آوانسیان، 1377). بنابراین سنجش مهارت های شناختی و فراشناختی افراد از نظر تاثیری که بر یادگیری دارد از اهمیت زیادی برخوردار است.

مهارت های شناختی و فراشناختی، فراگیرندگان را در زمره یادگیرندگان راهبردی[21] قرار می دهد. یعنی افرادی که دارای این مهارت ها هستند وضعیت متفاوتی از نظر تحصیلی با دیگران دارند. یادگیرندگان راهبردی در فرایند یادگیری از مهارت های شناختی و فراشناختی استفاده می کنند و معمولا پیشرفت تحصیلی[22] بالایی دارند. مهارت های شناختی و فراشناختی اگرچه در جریان رشد انسان تکامل پیدا  می کند، قابل آموزش دادن هستند و افراد فاقد این مهارت ها را می توان در معرض این آموزش ها قرار داد. درباره اثربخشی این آموزش ها و تایید این امر پژوهش های مختلفی صورت گرفته اند. مویاهان[23](1973 نقل از برک[24]، 1994) نشان داده است که کودکان کمتر از بزرگسالان، عوامل موثر بر دانستن را می شناسند. کراتزر، لئونارد و فلاول(1975) نشان داده اند مهارت های فراحافظه کودکان به موازات رشد آنها افزایش می یابد. اسپیر[25] و فلاول(1979) مطرح ساختند بچه های دبستانی در مقایسه با کودکستانی ها درک بهتری از متغیرهای تکلیف شناختی دارند. سوانسن[26](1993) تأثیر دانش فراشناختی را بر حل مسآله مورد بررسی قرار داد و بین سطوح بالای دانش فراشناختی و حل مسآله رابطه معناداری یافت به این معنا که پاسخگویان با دانش فراشناختی بالا عملکرد بهتری را در حل مسآله نسبت به افراد با دانش فراشناخت پایین داشتند. او نشان داد دانش آموزانی که نمره های بالایی در پرسشنامه فراشناخت کسب کرده اند نسبت به افرادی که نمره کم گرفته اند در تکالیف حل مسئله عملکرد قوی تری داشتند. البته برخی پژوهش ها نیز حاکی از عدم تأثیر برنامه های آموزش فراشناخت در حل مسآله بوده اند(مک کورمید[27]، 1993).

انگیزۀ پیشرفت از جمله مهم ترین انگیزه ها یا نیازهای اکتسابی شمرده می شود که نخستین بار به وسیلۀ موری[28] معرفی شد. انگیزش را به بیان ساده جهت و شدت تلاش فرد تعریف کرده اند. منظور از جهت تلاش روشی است که در آن فرد قصد دستیابی به موقعیت های خاصی را دارد، و منظور از شدت تلاش مقدار کوششی است که از فرد سرمی زند(وینبرگ و گوآلد[29]، 1995 به نقل از پِروین[30]، 2005) امروزه این مطلب یکی از مفاهیم اساسی روان شناسی انگیزش است که درموفقیت های تحصیلی در مدرسه و دانشگاه نقش فراوانی داشته است. نظریه پردازان معتقدند آنان که در سطح بالایی از این انگیزه قرار دارند افرادی هستند با صفاتی مانند وظیفه شناسی، عزت نفس، مسئولیت شناسی فردی، که در حیطه فعالیت های دانشگاهی یا به طور کلی تحصیلی همواره کوشا و ساعی هستند(مک کللند[31]،1987). در واقع علاقه به یادگیری، محصول مجموعه عواملی است که به شخصیت[32] و توانایی های یادگیرنده، ویژگی های تکلیف، مشوق ها، و سایر عوامل بیرونی مرتبط است(واینر[33]، 1972). متغیرهای فراوانی هستند که بر روی انگیزش دانشجویان تأثیر می نهد و یکی از مؤثر ترین این عوامل انگیزۀ پیشرفت است که به زعم کسانی همچون اسلاوین[34] (1983) روان شناسان پرورشی بیشترین مواجهه را با آن دارند چرا که پژوهش های بسیاری در این خصوص انجام شده که گویای تفاوت افراد از لحاظ این انگیزه با یکدیگر می باشد. برخی انگیزه های بالایی را از خود نشان می دهند و در رقابت با دیگران و در کارهای خود، برای دستیابی به موفقیت سخت کوش هستند. بعضی نیز انگیزۀ چندانی برای پیشرفت تحصیلی ندارند و از بیم شکست خوردن، آمادۀ خطر کردن برای دستیابی به موفقیت نیستند(سیف، 1379). دانش آموزانی که انگیزۀ پیشرفت قوی دارند، در فعالیت های روزمرّه خود در جستجوی موفقیت هایی هستند که امکان برآورده ساختن انگیزه های  پیشرفت را فراهم آورد. آنها معیارهای پیشرفت ویژه ای را برای خود در نظر می گیرند و سپس برای دستیابی به آن معیارها به شدت تلاش می ورزند(زیمرمن و شونک[35]، 1989). قدر مسلّم آن است که افراد دارای سطوح گوناگون انگیزۀ پیشرفت، در زندگی روزمرّۀ خود به شیوه هایی کاملاً متفاوت رفتار می کنند. چنانکه جوان هایی که انگیزۀ پیشرفت بالایی دارند، بیش از آنها که انگیزۀ پیشرفت پایینی دارند به تحصیل دانشگاهی و دستیابی به نمره های بالاتر و شرکت در برنامه های غیردرسی متمایل هستند(شونک، 1991).

از آنجا که امروزه یکی از مهمترین عوامل تبیین پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را فراشناخت می دانند(موارچ[36]، 1999)، این پژوهش با هدف ساخت[37] و استانداردسازی[38] چنین ابزاری طراحی شد و در عین حال ارتباط میان این مهارتها با انگیزۀ پیشرفت تحصیلی[39] دانشجویان را مدّنظر قرار داد.

[1] Information-processing

[2] cognition

[3] Driscoll

[4] learning

[5] metacognition

[6] Pellegrino

[7] DuBois & Howard & Sperling

[8] Kymes

[9] Kramarski

[10] Veenman

[11] Panaoura

[12] Philippou

[13] Retrieved

[14] Pugalee

[15] Wilson & Clarke

[16] Flavell

[17] Shounfeld

[18] Paris & Jicobs

[19] Armbroster & Bran

[20] Glover & Bruning

[21] strategice learners

[22] academic achievement

[23] Moyahan

[24] Berk

[25] Speer

[26] Swenson

[27] Mc Cormid

[28] Murray

[29] Weinberg & Gould

[30] Pervin

[31] Mc Clelland

[32] personality

[33] Weiner

[34] Slavin

[35] Zimmerman & Schunk

[36] Mevarech

[37] struction

[38] Standardization

[39] academic achievement motive

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

چكیده…………………………………………………………..1

مقدمه…………………………………………………………………..2

بیان مسئله ………………………………………………3

انگیزه انتخاب موضوع …………………………………..3   

سوالات…… ……………………………………………………………….4

فرضیه ها …………………………………………………………………..4

پیشینه و ادبیات تحقیق …………………………………………………5

ضرورت و اهداف تحقیق…………………………………………..6

ساختار تحقیق…………………………………………………..7

فصل اول : كلیات ……………………………………8

1-1 . مفاهیم……………………………………………9                                            

1-1-1. تعریف نسب………………………………………….9

1-1-2. مفهوم هویت……………………………………………………11

1-1-2. مفهوم جنین…………………………………………………14

1-1-2-1. مفهوم عرفی جنین…………………………………………14

1-1-2-2 .مفهوم پزشكی جنین…………………………………………. 14

1-1-2-3 .مفهوم جنین در قانون نحوه ی اهدای جنین………………………….15

1-1-3 .مفهوم جنین از نگاه قانون………………………………………..16

1-1-4 .تعریف باروری مصنوعی …………………………………17

1-2. پیشنه ی بحث………………………….19

1-2-1 پیشنه ی پزشكی …………………………..19

1-2-2. پیشنه ی فقهی………………………………………………………..21

1-2-3 .پیشنه ی حقوقی……………………………21

فصل دوم :مبانی و رویكردها درباره هویت خانوادگی كودك………..25

2-1 .رویكرد لزوم شناسایی هویت كودك…………………………..26

2-1-1. نامشروع بودن اهداء گامت و جنین…………………………….27

2-1-1-1 .آیات و قرآن……………………………………..27

2-1-1-2 .روایات ……………………………………..32

2-1-1-3 .اصول عملیه…………………………….38

2-1-2 .دلایل عقلایی……………………………………44

2-1-3 .عوامل روانشناختی……………………………………51

2-1-4. تعهدات بین المللی………………………………….58

2-2 .رویكرد عدم شناسایی حق هویت كودك ……………………….62

2-2-1. حمایت از خانواده………………………………………..62

2-2-1-1.آیات قرآن………………………………………………….63

2-2-1-2 .روایات و احادیث………………………………64

2-2-1-3. اصول عملیه……………………………………66

2-2-2. دلایل عقلایی…………………………………70

2-2-3 .عوامل روانشناختی…………………………………………..73

2-2-4 .راهكارهای حقوقی……………………………………………….76

2-2-4-1. اعراض…………………………………………………77

2-2-4-2. اذن…………………………………………………….78

2-2-4-3 .صلح…………………….78

2-2- 5 . لزوم حفظ حق حریم خصوصی زوجین نابارور و اهداء كننده…………79

فصل سوم :بررسی آثار رویكردهای مربوط به حق هویت خانوادگی كودك………………..82

3-1. تعیین جایگاه حقوقی كودكان ناشی از باروری مصنوعی…………………..83

3-1-1 .پدر بیولوژیك……………………………….84

3-1-1-1 .عدم پیوستگی نسبی……………………………………………..84

3-1-1-2 .تفصیل بین معلومیت و مجهولیت اهداء كننده و علم و جهل او…………………86

3-1-1-3 .رابطه ی نسبی………………………………………………89

3-1-2 .شوهر زن دریافت كننده……………………………………………..90

3-1-2-1.عدم رابطه نسبی……………………………………………………………90

3-1-2-2. رابطه ظاهری…………………………………………………91

3-1-3 .نسب مادری…………………………………………………….92

3-1-3-1.عدم رابطه ی نسبی………………………………………..92

3-1-3-2. رابطه نسبی……………………………………………….93

3-1-3-3 .تفصیل میان جهل و علم زن……………………………………..94

3-2 . آثار حقوقی پذیرش یكی از دو رویكرد مطرح شده…………………………..94

  3-2-1. آثار پذیرش رویكرد محرمانگی…………………………………95

3-2-1-1 .ولایت و وظیفه ی نگه داری طفل………………………………..96

3-2-1-2. تربیت طفل………………………………………….98

3-2-1-3 .نفقه ی طفل……………………………………98

3-2-1-4 .تكریم و احترام…………………………………….100

3-2-1-5. نسب جنین……………………………………101

3-2-1-6 .ارث…………………………………………………..103

3-2-1-7. محرمیت……………………………………………………..105

  3-2-1-8 .عدم مداخله ی دولت…………………………………………106

3-2-2 .آثار رویكرد افشاء………………………………..107

3-3. وضعیت هویت خانوادگی كودك حقوق ایران …………………………108

نتیجه………………………………………………………………………..112

منابع و مآخذ …………………………………………….116

ـ چکیده:

با تولد اولین نوزاد ناشی از لقاح خارج رحمی در سال 1978،‌ آگاهی مردم از روش­های جدید درمان ناباروری افزایش یافت. به کارگیری این تکنیک­ها امید را برای گروهی از زوج ها که پیش از آن تصور می­کردند هرگز صاحب فرزند نمی­شوند به ارمغان آورد. از جمله این روش­ها، ‌اهدای تخمک،‌ اسپرم و جنین است که به عنوان «باروری جایگزین» و یکی از راه­های موفق درمان ناباروری مطرح شده است. «اصول باروری جایگزین» و شرایط آن در قانون و آیین نامه­های اجرایی مربوط آمده است اما آنچه در میان حائز اهمیت است اطمینان از سلامت اهدا کننده، ‌دریافت کننده و تطابق خصوصیات و ویژگی­های ظاهری، ‌خونی، ‌فرهنگی، اجتماعی و دینی است. مساله ی مهم در این زمینه این است که هویت خانوادگی کودک متولد شده از این روش ها پنهان می ماند.در این مساله رویکرد دیگری نیز وجود دارد که خواهان آشکار سازی هویت والدین ژنتیکی می باشد. این روشهای نوین درکنار جنبه های درمانی، ‌ابعاد حقوقی و اخلاقی پیچیده ای دارند که براساس شرایط فرهنگی، ‌اجتماعی و اعتقادی هر کشور نیازمند دقت نظر خاص بوده و باید مورد توجه قرار گیرند. رویکرد محرمانه بودن اطلاعات هویتی کودک معایب زیادی دارد و به نظر می رسد رویکرد بهتر در این مساله رویکرد افشای هویت کودک باشد.

 واژه های کلیدی : تلقیح مصنوعی- هویت خانوادگی- حقوق کودک- اهدای جنین،اسپرم و تخمك

  مقدمه
 قبل از ورود به بحث در مورد حق هویت کودکان ناشی از باروری مصنوعی لازم است کلیاتی در مورد موضوع، این که در جامعه چه اتفاقاتی می افتد و چه پیامد هایی به دنبال خواهد داشت، به طور خلاصه بیان شود، و از طرفی می بایست تاریخچه ای از موضوع مورد بحث ارائه شود تا با توجه به سیر تاریخی مساله بتوان بحث را بهتر فهمید و آن را تحلیل کرد.
بیان مساله
در سال 1978 علم پزشکی در زمینه ی تلقیح و باروری مصنوعی تحولی شگرف پیدا کرد و توانست از طریق تلقیح مصنوعی جنین را در خارج از رحم به وجود آورد. از آن سال روش های جدید کمک باروری به سرعت رشد و گسترش یافت. به کارگیری این تکنیک ها، امید به بارداری را در زوجینی که علی رغم درمان های متعدد جراحی و دارویی صاحب فرزند نشده اند، افزایش داد. باروری مصنوعی مثل دیگر حوادث و اتفاقات مستحدث دیگر، مسائل و مشکلاتی را همراه خود به بار آورد. برای این که بتوان از این امکان پزشکی استفاده شود، باید مسائل حقوقی – اجتماعی، روانشناختی و اخلاقی آن بررسی شود. برای مثال وضعیت حقوقی این کودکان در باب نسب، ارث، محرومیت و …. مشخص نمی باشد، این کودکان نیازمند ارتباط با والدین واقعی خود می باشند و خواستار این می باشند که والدین ژنتیکی خود را بشناستند و ناشناس ماندن والدین آن ها مشکلات روان شناختی و جامعه شناختی برای آن ها به وجود خواهد آورد. این مشکلات و مسائل، سوالاتی به وجود می آورد که باید به آن ها پاسخ داده شود. مثل این که، آیا انسان حقی بر هویت خانوادگی خود دارد؟ چگونه این حق باید به رسمیت شناخته شود؟ مبانی این حق چیست؟ آیا والدین واقعی کودکان اخلاقا و قانونا موظف به افشاء هویت خود می باشند؟ آثار افشاء یا محرمانه نگه داشتن هویت والدین چیست؟

انگیزه ی انتخاب موضوع
با پیشرفت علم و دانش پزشکی، متخصصان این رشته موفق شدند که جنین را خارج از رحم و به صورت آزمایشگاهی به وجود بیاورند و این مسئله باعث شد که

 

زوجینی که به صورت طبیعی صاحب فرزند نمی شدند از این امکان علمی استفاده کرده و به صورت مصنوعی و آزمایشگاهی بچه دار شوند. هر چند این روش های درمانی پیشرفت های خیره کننده ای را در حوزه های پزشکی بدنبال داشت ولی در عرصه های مختف باورهای مذهبی، اخلاقی، جامعه شناختی، روان شناختی و حقوقی موجب بروز پرسش ها و مشکلاتی گردید، که بسیاری از موارد همچنان بی جواب مانده و نیازمند مطالعات همه جانبه و تحقیقات گسترده  است. آن چه مسلم است استفاده از این روش ها نیازمند به پاسخ به موارد فوق و فراهم شدن بستر فرهنگی – اجتماعی حاکم بر جامعه است، که تا قبل از ابداع این تکنیک ها جایگاهی را به خود اختصاص نداده بود. بنابراین برای استفاده از این روش های درمانی باید ملاحظات حقوقی _ اخلاقی، اجتماعی _ روان شناختی را در نظر گرفت و این، نیاز به تحقیق و پژوهش محققان در این موضوعات می باشد، که از حیث حقوقی یکی از موضوعات مهم هویت خانوادگی کودک، ناشی از این فرآیند است که در سطح بین المللی مورد توجه قرار گرفته و در کنوانسیون حقوق کودک مطرح شده است.

سوالات
در این پژوهش سعی بر این بوده که به پرسش های ذیل پاسخ داده شود

سوال اصلی: چرا کودکان باید از حق شناسایی هویت خانوادگی خود برخوردار باشند و عوامل شناسایی این حق كدام است؟

سوال فرعی اول: وضعیت پذیرش یا عدم پذیرش تلقیح اسپرم و تخمك بیگانه در نظام حقوقی ما چگونه است ؟

سوال فرعی دوم: وضعیت هویت خانوادگی کودکان در حقوق ایران با توجه به آثار آن چگونه می باشد؟

فرضیه ها
در راستای پاسخگویی به پرسش های فوق، نگارنده فرضیاتی را مد نظر داشته و سعی در اثبات آ نها دارد.

فرضیه ی اول

 بر مبنای کرامت انسانی و لزوم احترام به شأن و منزلت انسان، توجه به جنبه های عاطفی و روانی و رعایت حقوق مالی و اقتصادی اشخاص، حق انسان بر هویت خودش باید به رسمیت شناخته شود.

فرضیه دوم

 در نظام حقوقی ما، باروری مصنوعی به شیوه اهداء اسپرم، اهداء تخمک و اهداء جنین  قابلیت پذیرش ندارد. ولی، به شیوه تلقیح مصنوعی سلول های جنسی زوجین نابارور قابلیت پذیرش دارد.

فرضیه ی سوم

به رسمیت شناختن این حق برای کودکان باعث می شود که رویکرد افشاء هویت کودک و والدین ژنتیکی  در قوانین اعمال شودکه این امر به نسخ  قانون اهدا جنین به زوجین نابارور می انجامد.

پیشینه و ادبیات تحقیق   
از اواخر قرن بیستم شاهد پیشرفت های متعدد و چشم گیری در زمینه ی پزشکی تولید مثل بوده ایم. شاید تا سه دهه ی قبل، ناباروری هر یک از زوجین به منزله ی یک مسیر بن بست و انقطاع نسل محسوب می گردید. ولی درک بشر از پدیده های زیستی و روند تولید مثل، مسیر های متعددی را فراسوی زوج های نابارور قرار داد. به طور کلی بحث باروری مصنوعی یا غیر طبیعی، حساسیت و محدودیت های قانونی و شرعی و اجتماعی خاصی را در فتاوا و قوانین و فرهنگ اسلامی دارد. این تحولات و پیشرفت ها، به ویژه در باروری با دخالت عامل بیگانه، دیدگاه های مختلف اخلاقی، شرعی و قانونی را در رد یا پذیرش آن فراهم آورده و در این ارتباط نقش مذهب به عنوان عاملی تعیین کننده در مباحث مربوط به حقوق تولید مثل مورد توجه قرار گرفته است. فناوری جدید با سرعتی سرسام آور به پیش می رود و در این رابطه فتاوا و قوانین و محدودیت های اخلاقی نیاز به اظهار نظر و تدوین دارد.

پیرو بروز سؤالات و مشکلات مختلف از جنبه های گوناگون حقوقی، روان شناختی، جامعه شناختی و اخلاقی، محققان به تکاپو افتادند و نوشته هایی را تدوین کردند. برای مثال در فصلنامه ی حقوق پزشکی، مقالاتی در

دانشکده تحصیلات تکمیلی
سمینار برای دریافت درجه کارشناسی ارشد“M.Sc” مهندسی عمران- سازه های هیدرولیکی
عنوان: 
کاویتاسیون و راه های مقابله با آن در سازه های هیدرولیکی
برای رعایت حریم خصوصی اسامی استاد راهنما،استاد مشاور و نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

 

تحلیل مغناطیسی و حرارتی موتور
PMDC با استفاده از FEM
برای رعایت حریم خصوصی اسامی استاد راهنما،استاد مشاور و نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

 

علیرغم وجود شرایط متفاوتی که بسیاری از زنان در سرتاسر دنیا تحت آن زیست می‌کنند، میزان های رشد جمعیت در طول 30 سال گذشته کاهش چشم گیری داشته است. تولید مثل عامل کلیدی در زندگی زنان است و باروری به طور جداناپذیری با نقش زنان در جامعه و اجتماع مرتبط می‌باشد. با توجه به این که زنان عامل اصلی زاد و ولد به شمار می آیند، موقعیت و جایگاه آنان در جامعه میتواند بر رفتار باروریشان تاثیر بگذارد. هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه میان استقلال زنان و رفتار باروری آنان می باشد. جامعه­ی آماری این تحقیق شامل زنان سنین باروری (49-15ساله) ساکن شهر شیراز می­باشد و حجم نمونه 384 نفر انتخاب شد. روش نمونه­گیری، خوشه­ای چندمرحله­ای است که با استفاده از پرسشنامه، اطلاعات جمع آوری و به وسیله نرم افزار spss در دو سطح توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شد. نظریه کنش پارسونز و نظریه منابع در دسترس به عنوان چارچوب نظری مطالعه انتخاب شدند. یافته ها نشان داد که میان تحصیلات زنان ،تحصیلات همسر زنان، مهارت زندگی، سن زنان، سن همسر، سن ازدواج، تفاوت سنی با همسر و مصرف رسانه با  رفتار باروری (بعد تعداد فرزند)، و  شبکه ارتباطات و استقلال تصمیم گیری، و استقلال اقتصادی با  رفتار باروری (بعد فاصله تولد اول تا دوم)، رابطه معناداری وجود دارد. همچنین تحلیل معادله ساختاری نشان داد که استقلال زنان با واسطه متغیر توانمندی اجتماعی بر روی رفتار باروری تاثیر می­گذارد.

واژگان کلیدی: استقلال، باروری، منابع در دسترس، کنش، زنان، شیراز.

فهرست

عنوان              صفحه

فصل اول..

1-کلیات… 1

1-1- مقدمه. 1

1-2- بیان مسئله. 3

1-3- اهمیت و ارزش تحقیق.. 7

1-4- اهداف تحقیق: 9

1-4-1- هدف کلی.. 9

1-4-2- اهداف جزئی.. 9

فصل دوم.

2-پیشینه تحقیق.. 11

2-1- مقدمه. 11

2-1- تحقیقات داخلی.. 12

2-2- تحقیقات خارجی.. 20

فصل سوم.

3- مبانی نظری.. 32

3-1- نظریه های اجتماعی و فرهنگی.. 32

3-1-1-  نظریه انتقال جمعیت… 32

3-1- 2- نظریه جریان ثروت بین نسلی.. 33

3-1-3-  نظریه ارتقا اجتماعی.. 35

3-2- نظریه های اقتصادی.. 35

3-3- نظریه های اجتماعی.. 36

3-2- 1- باروری به مثابه کنش اجتماعی.. 36

3-2-2- نظریه کنش اجتماعی.. 37

3-2-3- واحد کنش داوطلبانه. 38

3-2-4- کارکردهای نظام کنش…. 40

3-2-5- نظریه منابع در دسترس…. 42

3- 4- چارچوب نظری تحقیق.. 45

3-4-1- مدل نظری تحقیق.. 47

3-4-2- مدل تجربی تحقیق.. 48

5-3- فرضیات تحقیق: 49

فصل چهارم.

4- روش شناسی تحقیق.. 51

4-1- مقدمه. 51

4-1- روش تحقیق.. 51

4-2- تکنیک تحقیق.. 51

4-3- ابزار جمع آوری داده­ها 51

4-4- جامعه ی آماری.. 52

4-5- واحد تحلیل.. 52

4-6- قلمرو زمانی و مکانی تحقیق.. 53

4-7- حجم نمونه و شیوه نمونه گیری.. 53

4-8- اعتبار 54

4-9- پایایی.. 54

4-10- فنون تحلیل داده ها 56

4-11- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای تحقیق.. 56

4-11-1- متغیرهای مستقل.. 57

4-11-2- متغیر وابسته. 58

فصل پنجم..

5- یافته های تحقیق.. 60

5-1- مقدمه. 60

5-2- توصیف داده ها 60

5-3- تجزیه و تحلیل داده ها 71

5-4- تحلیل مدل معادله ساختاری.. 80

5-5- شاخص های نیکویی برازش…. 86

فصل ششم..

6- بحث و نتیجه گیری.. 95

6-1- نتیجه گیری.. 95

6-2- محدودیت ها و مشکلات… 99

6-3- پیشنهادهای پژوهشی 99

    6-4- پیشنهادهای اجرایی……….99

منابع فارسی.. 100

منابع انگلیسی.. 106

کلیات

1-1- مقدمه

مساله باروری و پیامدهای آن برای سلامت و تداوم جامعه بسیار مهم است، زیرا تنها راه تامین جمعیت و تداوم تولید مثل از طریق باروری می­باشد. هر چند می­توان بخشی از جمعیت مورد نیاز یک جامعه را از طریق مهاجرت تامین کرد ولی در نهایت امر، ناگزیر از توجه به مقوله باروری و فرزندآوری خواهیم شد. باید توجه داشت که هرگونه سیاست­گذاری در مورد روندهای جمعیتی در آینده و اتخاذ هر گونه برنامه­ عمل، مستلزم آگاهی و شناخت عوامل و تعیین کننده­های باروری است (حسینی و بگی، 1391: 74).

باروری، به عنوان یکی از مولفه های جمعیتی، مهم­ترین عامل تغییر در ساخت جمعیت است که نقش تعیین کننده­ای در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع در سطح خرد (خانواده) و در سطح کلان (جامعه) دارد. از طرف دیگر با توجه به این­که در جوامع پدر سالار فرزندآوری بسیار مهم می‌باشد، موقعیت و پایگاه زنان اغلب با تعداد بچه­هایی که به دنیا می­آورند و هم چنین با جنس نوزاد در ارتباط است و در نتیجه زنان می­خواهند از طریق فرزند­آوری جایگاه و موقعیت خود را بالا ببرند و به مرتبه مردان برسانند.

یکی از تغییرات اجتماعی معاصر، انقلاب آموزشی زنان و مشارکت گسترده آن­ها در عرصه­های مختلف جامعه است. امروزه با توجه به نقش سازنده زنان در توسعه جوامع، رفع عقب ماندگی آنان از جنبه­های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و توانمند­سازی آنان از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از این جنبه­های مهم، قدرت تصمیم­گیری زنان است. صاحب نظران به این نتیجه رسیده­اند که تساوی زنان و مردان در تصمیم­گیری‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه یکی از راه­های محقق شدن مفاهیمی از قبیل دموکراسی، برابری، توسعه و عدالت اجتماعی است (ساروخانی،1384: 30).

اگرچه زنان، سابقه طولانی در انجام کارهای داخل و خارج خانه دارند، اما آن­چه که واضح است مردان هم چنان از قدرت تصمیم­گیری بیش­تری در خانه برخوردارند. مشارکت اندک زنان در تصمیم­گیری‌های مربوط به امور خانه و زندگی خانوادگی با پیامدهای نامطلوبی همراه است که یکی از آن­ها فرزندآوری بالا و عدم توانایی زنان برای برنامه ریزی صحیح در امور داخلی خانه و در نتیجه اتلاف وقت آنان است.

علیرغم وجود شرایط متفاوتی که بسیاری از زنان در سرتاسر دنیا تحت آن زیست می‌کنند، میزان­های رشد جمعیت در طول 30 سال گذشته کاهش چشم­گیری داشته است (علی مندگاری، 1384). تولید مثل عامل کلیدی در زندگی زنان است و باروری به طور جداناپذیری با نقش زنان در جامعه و اجتماع مرتبط می‌باشد. با توجه به این­که زنان عامل اصلی زاد و ولد به شمار می­آیند، موقعیت و جایگاه آنان در جامعه می­تواند بر رفتار باروریشان تاثیر بگذارد.

 

1-2- بیان مسئله

جمعیت و مسائل مربوط به آن، از جمله مسائل چند بعدی و پیچیده جوامع انسانی است که هم تحت تاثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و … و هم تأثیر گذار بر آن می‌باشد. می­توان گفت که مسائل جمعیتی و تغییر و تحولات مربوط به آن تحت تاثیر یک فرمول یا نظریه خاص نیست، بلکه در شرایط  زمانی و مکانی متفاوت، علل مختلف و متنوع و گاه متضادی دارد. جمعیت و مسائل مربوط به آن به عنوان یک مسئله اجتماعی از جمله مسائلی است که بیش­ترین تشتت آرا را در این زمینه به دنبال داشته است. برای مثال پدیده باروری یکی از ابعاد مهم جمعیتی است که در بعضی کشورها برای بالا بردن میزان آن، سیاست‌های تشویقی اعمال می‌شود و در جامعه یا کشور دیگری به سبب بالا رفتن آن، سیاست‌های تنبیهی اعمال می‌گردد (ضیایی بیگدلی و همکاران، 1385).

ایران یکی از سریع­ترین کاهش­های باروری را در جهان تجربه کرده است. کاهش باروری آن هم بیش از 50 درصد در یک دهه فقط برای جوامع مسلمان منحصر بفرد و ویژه نیست اما تاکنون در جاهای دیگر گزارش نشده است (وحیدنیا، 2007: 259). تحولات باروری نشان می‌دهد که باروری کل در سال 1365برابر با 3/6، در سال 1375 برابر با 52/2 و درسال 1385 این رقم برای کل کشور به 8/1و در سال 1390 به 5/1 فرزند کاهش یافته است (مرکز آمار ایران،1390).

 

دلایل متعددی برای تبیین انتقال باروری ایران بیان شده است. کاهش مرگ و میر کودکان، افزایش شهرنشینی، بهبود نظام شبکه بهداشتی، توسعه روستاها، استقرار مجدد برنامه های تنظیم خانواده، افزایش سواد و تحصیلات بویژه سواد دختران، کاهش تعداد فرزندان دلخواه خانواده و نهایتا بهبود موقعیت و پایگاه نسبی زنان از جمله این مواردند ( عباسی شوازی، 2000، الف و ب)؛ میرزایی، آقاجانیان و مهریار، 1999). در مورد عوامل تأثیرگذار بر کاهش باروری در ایران، افزایش تحصیلات و بهبود و موقعیت و پایگاه نسبی زنان از جمله این موارد در تبیین انتقال باروری ایران است (علی مندگاری، 1384).

ﺗﺤﻮﻻت ﮔﺴﺘﺮده در ﻧﻘﺶﻫﺎی زﻧﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪه ﺗﺎ ﺣﻀـﻮر زﻧـﺎن در ﻋﺮﺻـﻪ    ﻫـﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺘﻘﻼل در ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻫﻪ ﻫﺎی ﻗﺒﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ. اﯾﻦ اﻣﺮ زﻣﯿﻨﻪی دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ در ﮐﻨﺶ­ﻫﺎی ﺑﺎروری (رﻓﺘﺎر، ﺗﻤﺎﯾﻼت و اﯾﺪه آلﻫﺎی ﺑﺎروری) زﻧﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ.

استقلال[1] زنان به عنوان وضعیت یا کیفیتی از اداره کردن خود [2]، خود تصمیم­گیری و مستقل بودن تعریف شده است که ممکن است ارایه بهتری از درجه و دسترسی، کنترل و استقلال زنان در تصمیم­گیری‌هایشان را نشان دهد (آبادیان[3]، 1996).

دیسون و مور[4] استقلال را به عنوان توانایی دسترسی فرد به اطلاعات و استفاده از آن برای تصمیم‌گیری در مورد موضوعات شخصی و هم چنین در ارتباط با دیگران است، تعریف می‌کنند (دیسون و مور، 1983: 45؛ ججی بوی و ستار[5]،2001: 688). هم چنین استقلال به میزان دسترسی زنان (و کنترل بر) منابع مادی (شامل غذا، درآمد، زمین و دیگر شکل‌های رفاه) و منابع اجتماعی (شامل: دانش، قدرت و پرستیژ) در خانواده، در اجتماع و در جامعه می‌باشد (دیکسون[6]، 1987: 6).

ججی بوی استقلال را به عنوان کنترل زنان بر زندگی خودشان به طوری که آن‌ها نیز مانند شوهرانشان در مورد مسایل خانواده حق مساوی داشته باشند و بر روی منابع مالی و سایر منابع کنترل داشته باشند، دسترسی به دانش و اطلاعات واقتدار برای تصمیم­گیری‌های مستقل، آزادی از محدودیت‌های تحرک فیزیکی و توانایی ساختن روابط قدرت برابر در درون خانواده می‌داند (ججی بوی، 2001: 688).

ابعاد استقلال از دیدگاه ججی بوی (1995)، شامل پنج بخش مجزا اما وابسته به هم است که می‌تواند به عنوان اهمیت رابطه باروری – آموزش تشخیص داده شود:

1- استقلال اطلاعاتی[7]: زنان تحصیل کرده، دید جهانی وسیع‌تری دارند. دارای ادرک بیش­تری از سبک زندگی جایگزین هستند و نسبت به قدرت و استبداد شک و تردید بیش‌تری دارند.

2- استقلال تصمیم‌گیری[8] : آموزش، ایده و نظر زنان را در تصمیمات مرتبط با رفاه و زندگی شان تقویت میکند. این به معنی اعتماد بیشتر زنان به خودشان در اخذ تصمیم و بیان ایده و نظرات و مشارکت در بحث‌های خانوادگی است.

3- استقلال فیزیکی [9] : زنان تحصیل کرده ارتباط بیش­تری با جهان پیرامون دارند. زنانی که به تحصیل می‌پردازند آزادی تحرک بیش­تر و اعتماد به نفس زیادتری در استفاده از خدمات موجود دارند.

4- استقلال عاطفی[10] : زنان تحصیل­کرده، صداقت و وفاداریشان را از روابط گسترده خانوادگی به خانواده ازدواجی تغییر می‌دهند و روابط عادلانه­تری بین زوجین وجود دارد، قیود و صمیمیت بیش­تری در بین دو زوج و والدین و بچه ها حکم فرماست و این گونه زنان به ارزش خود بیش­تر واقفند و خود را کمتر تکذیب و انکار می­کنند.

5- استقلال اقتصادی و اجتماعی و اعتماد به نفس[11]: آموزش، اعتماد به نفس زنان را در موضوعات اقتصادی افزایش می‌دهد.

روتس چیلد[12]  استقلال زنان را از موقعیت و پایگاه آنان متمایز ساخته است. به نظر او موقعیت زنان، اشاره به وضعیت کلی آنان در جامعه دارد در حالی که استقلال را به عنوان توانایی زنان در کنترل و یا تغییر رفتار زنان و مردان دیگر و هم چنین توانایی تعیین کردن وقایع مهم در زندگی خودشان می‌داند (روتس چیلد، 1982: 117).

هیندن[13] استقلال را بعنوان توانایی زنان و عدم وابستگی آنان در تصمیم­گیری‌های مربوط به خانه تعریف می‌کند (هیندن، 2000:255).

 همان­گونه که در بالا ذکر شد مفهوم استقلال چند بُعدی می‌باشد و شامل استقلال اطلاعاتی، استقلال تصمیم‌گیری، استقلال فیزیکی (جا به جایی)، استقلال احساسی و استقلال اقتصادی می‌باشد.

جی­جی­بوی سه مورد از مهم­ترین ابعاد استقلال زنان را قدرت تصمیم­گیری، تحرک مکانی و دسترسی به منابع اقتصادی بدون در نظر گرفتن مکان و مذهب آن­ها می­داند ( حسینی و بگی، 1391: 59). ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎزی و اﺳـﺘﻘﻼل زﻧـﺎن و ﻧﻘـﺶ آن در ﺗﺼـﻤﯿﻢﮔﯿـﺮیﻫـﺎی ﺑـﺎروری   ﯾﮑـﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ‌ﻫﺎی زﯾـﺎدی در ﻣـﻮرد آن ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ. اﮔﺮﭼـﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒـا ﻫﻤﻪ محققان و اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ اﺳـﺘﻘﻼل زﻧـﺎن