مهمتر اینکه، IT به گسترش وحفظ رقابت سازمانی ومزیت رقابتی بیشتر در عرصه گردشگری کمک مینمایند.در کشور ایران نیز با نوآوری مستمر در کاربرد سخت افزار، نرم افزار و بکارگیری ابزارهایی مانندکامپیوتر، موبایل ، ماهواره و … در شبکه داخلی و بین المللی البته با روند سرعتی بیشتر می توان سازمان های گردشگری پویایی که نیازهای گردشگران را برآورده می کند بوجود آورد تا به نحو کارآمد واثر بخش به نیازهای آنها پاسخ گویند و قادر به انجام رقابت و حفظ موقعیت خود در سطح جهان در درازمدت باشند.
در این تحقیق پس از بحث و بررسی در مورد تاثیرات فنآوری اطلاعات و ارتباطات بر روی صنعت گردشگری به این نتیجه رسیدیم که کشور ما به لحاظ زیرساختهای فن آوری در این عرصه در جایگاه نسبتا خوبی بسر می برد اما تا رسیدن به جایگاه مطلوب باید سیاست گذاریها و حمایتهای بیشتری صورت گیرد. ضمن اینکه میزان آگاهی مردم نیز باید با برنامه های مدون و حساب شده ارتقاء یابد. در این میان مشارکت بیشتر در حوزه های مجازی فناوری های نو اطلاعاتی و ارتباطاتی دنیا ؛ با مدیریت هوشمند و حساب شده و البته با سازمان یافتگی واحد و مدون ؛ خود فاکتور مهمی در رسیدن به توسعه صنعت گردشگری در ایران می باشد.
فصل اول: طرح مسأله، هدف ها و ضرورت تحقیق
1-1- بیان مسأله
دنیای امروز به شکل گریزناپذیری تبدیل به دهکده ای جهانی با ارتباط گسترده و عمیق شده است.اطلاعات و فناوری استفاده از آن امروزه به شکل به عنوان یکی از کلیدهای اصلی در توسعه کشورها مخصوصاً کشورهای جهان سوم مطرح گردیده است.
از سوی دیگر توریسم نیز به فراخور گذشت زمان امروزه به عنوان صنعتی درآمدزا و نجات دهنده برای کشورهای مختلف در آمده است.به شکلی که درآمدهای حاصل از آن در برخی کشورها چندین برابر درآمدهای سرشار نفتی کشورهای دیگر است.
لزوم توجه به توریسم و استفاده از فناوریهای نوین در جهت گسترش آن و استفاده کردن از مزایای بیشمار اقتصادی آن برای کشورها تحقیق و تتبع پیرامون رابطه بین گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه توریسم را ضروری ساخته است. در عصر حاضر دگرگونی ژرف تکنولوژیکی، مکانیسمها و شرایط و در نتیجه بحثهای تکنیکی و فنی به سوی پیچیدگی، تنوع و ظرافت بیشتری گرایش یافته است.
در این میان دگرگونیهای اقتصادی مهم حاصله در برگیرنده شماری از روابط تولید پیچیده، فراگیر و روابط مبادلاتی میباشد که در امر جهانی شدن روندی رو به گسترش دارد بر این مبنا گردشگری نیز که در رویکردی خاص در هزاره سوم مورد توجه میباشد؛ تحولاتی را پذیرا شده که به فراگیر شدن آن منتهی گردیده است.
کشور ایران نیز به سبب دارا بودن پایهها و زیر ساختهای اساسی در گردشگری جزئی از این جهان پهناور که البته منظور ما از جهان همان جهان گردشگری است میباشد و البته همگی بر این باور اذعان دارند که سهم مهمی نیز در گردشگری میتواند دارا باشد و در این پایان نامه از زاویه گردشگری الکترونیکی با نگاه بر دو موضوع اساسی روابط عمومی الکترونیک و شبیه گسترده جهانی یعنی اینترنت و به دنبال آن شبکه های مجازی که شاخه ای مهم از دنیای وسیع اینترنت میباشد به این موضوع پرداخته خواهد شد .
اما گردشگری در رابطه با بسترهای تکنولوژیکی بحث شده و بسترهای اقتصادی حاصل از جهانی شدن، اصلی مستحکم در سیاستهای اقتصادی در هزاره سوم محسوب میشود.
تحولات حاصل از مباحث فوق در رابطه با گردشگری در دوسویه تأثیر گذاری از یک سو به شکل گیری گردشگری الکترونیکی منتهی گردیده و از دیگر سو شکل گیری گردشگری مجازی را سبب شده است و با رشد سریع تکنولوژی اطلاع رسانی در چارچوب نظام مبادله الکترونیکی و سرعت بخشیدن به امر بازاریابی و مسافرت، کاهش هزینهها و دستیابی به بازارهای جدید را در زمینه گردشگری فراهم آورده است.
به عنوان مثال میتوان به نقش اینترنت در زمینه ارتباطات گردشگری، اطلاع رسانی به گردشگران و آگاهی یافتن از وضعیت مقاصد گردشگری و از دیگر سو از وضعیت بازار گردشگری اشاره کرد. گردشگری الکترونیکی حاصل این هم تنیدگی و تغییرات حاصل از آن میباشد، بر این مبنا میتوان گردشگری الکترونیکی را به صورت زیر تعریف نمود:
گردشگری الکترونیکی، بکارگیری تکنولوژیهای جدید به خصوص فن آوری های اطلاعات و ارتباطاتIT در دو بعد عرضه و تقاضای گردشگری میباشد که در آن علاوه بر عرضه خدمات مورد نیاز گردشگران ،زمینه های بازاریابی و دورنمایی گردشگری مقاصد فراهم میباشد.(حنفی زاده و همکاران ،1385،ص29)
از این رو گردشگران برای آگاهی از مقاصد گردشگری و وضعیت آنها در بعد تقاضا از تکنولوژیهای اطلاعاتی و ارتباطی استفاده نموده و در چارچوب انگیزه های خود به انتخاب مقاصد اقدام مینمایند.
در این میان آژانسهای مسافرتی با استفاده از اینترنت در عرصه طرحهای تخصصی گردشگری و در چارچوب شناخت زمان تعطیلات به همراه پاسخگویی به نیازهای گردشگران مبادرت به بازاریابی گردشگری در مقاصد مختلف نمودند.
به طور کلی استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات و گسترش آن در زمینه عرضه و تقاضای گردشگری سبب آن شد که گردشگران قبل از سفر به ارزیابی و بررسی وضعیت مقاصد بپردازند و تجربه ای مجازی را در چارچوب دورنمایی گردشگر در ذهن خود شکل دهد. علاوه بر آن این امر زمینه های دموکراتیک شدن امر انتخاب مقاصد را برای سفر فراهم آورده که بر بستری از لیبرالیسم حاصل از جهانی شدن تسهیل شده است.
محصول گردشگری در یک تنوع خاص در برگیرنده پاسخگویی به تقاضای شخصی و متکثر گردشگران بوده و گردشگران را قادر میسازد در راستای انگیزه های شخصی و تمایلات خود به انتخاب مقاصد گردشگری برای سفر بپردازند.
از دیگر تغییرات حاصل از گردشگری الکترونیکی در زمینه عرضه محصول گردشگری، شکل گیری سازمانهای مدیریت مقاصد میباشد.این سازمانها در زمینه گردشگری با ارائه انواع خدمات الکترونیکی ، امکان جستجو و برنامه ریزی سفر را برای گردشگران فراهم میآورند.
وظایف این سازمانها در برگیرنده، مدیریت منابع گردشگری ، برنامه ریزی برای فعالیتهای گردشگری، تبلیغ و بازاریابی، آموزش کارکنان و عرضه خدمات مورد نیاز گردشگران میباشد.
این سازمانها در واقعه لایه میانی را در گردشگری الکترونیکی مابین عرضه و تقاضا شکل می دهند از یک سو در زمینه عرضه روند تقاضا در بازار گردشگری در جهان و مناطق مختلف و جهت گیری تقاضا را برای مقاصد فراهم میآورند و از دیگر سو با کسب اطلاعات لازم از مقاصد،آن اطلاعات را در اختیار گردشگران قرار میدهند.
باید گفت نظر به ماهیت گردشگری، کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات میتواند در بهبود کار آیی تحویل خدمات و معاملات و همچنین پیش بینی فرصت جهت میسر ساختن دستیابی دامنه گسترده و متنوعی از تجارب در زمینه های گوناگون گردشگری بسیار مفید واقع گردد.
در عرصه جهانی توسعه ITتاثیرعمیقی بر بخش گردشگری و مسافرت داشته است و این مهم همچنان در حال تغییر دادن ساختار و فرآیند های آن میباشد.
در این میان روابط عمومی الکترونیک و شبکه های مجازی نیز میتوانند دو بازوی مهم در گسترش فعالیتهای گردشگری در جهان باشند چرا که گردشگری بر پایه اصل مهم روابط عمومی و اطلاع رسانی استوار است . (حنفیزاده و همکاران، 1385، ص31)
2-1- طرح مسئله، هدف ها و ضرورت و اهمیت تحقیق
امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در همه علوم به خصوص علوم اجتماعی که با بینش و دانش مردم به شکل مستقیم سرو کار دارد بسیار نمایان است.
در دههی 1990 میلادی با اختراع چند رسانهای و نفوذ آن به اینترنت و با انجام مطالعات نظری در رشتههای گوناگون علوم انسانی قرن جدید را انفجار اطلاعات و ظهور جامعه اطلاعاتی نام گذاری كردند كه ریخت شناسی و صورت بندی اجتماعی نظام بینالملل و جوامع مختلف آن را كاملاً متحول و به شكل شبكهای و اطلاعاتی و ارتباطی تبدیل خواهد نمود و به طبع آن كلیهی مفاهیم علوم انسانی از جمله علوم سیاسی نیز متحول خواهد شد .
ظهور جامعه اطلاعاتی و تهدید امنیت ملی کشورها دو روی یک سکهاند؛ هر چه که ابعاد آن
گسترش یافته حاکمیت و امنیت ملی نیز متحول میشود اگر ما از آن تحول تحت عنوان تحدید حاکمیت و امنیت دولت یاد میکنیم، در واقع منظور؛ وارد شدن امنیت به یک فاز جدید است و نه به طور منفی و مطلق روند نابودی حاکمیت و کاهش شدید امنیت، :« بازی جامعه اطلاعاتی و حاکمیت ملی که وظیفه غایی آن تأمین امنیت است، یک بازی با جمع جبری صفر نیست یک بازی با حاصل جمع مثبت است».
یکی از ویژگیهای قرن بیست و یکم جهانی شدن خود دولتهاست. این نشان میدهد جامعه اطلاعاتی و دولتها دو پدیده مجزا از هم و بیرونی نیستند بلکه با استفاده از تعبیر رابرت کاکس از بینالمللی شدن حاکمیت ها نشئت میگیرد، در شرایط حاضر اجتماع سیاسی «دولت که دارای حاکمیت مستقل است» نیز در حال انتقال به اجتماع بزرگتر از خود یعنی «جهان که جهان گرایی می گوییم» میباشد. که در واقع میتوان ادعا نمود که جهان گرایی یعنی فراگیر شدن جهانگردی به کل عرصه جغرافیایی جهان با همهی مردمان آن.
در حوزه سیاسی با ظهور و گسترش نهادهای سیاسی جهانی که به میمنت جامعه اطلاعاتی فراهم آمده است، تحولات چشمگیری در حوزهی قدرت و امنیت دولتهای ملی و ماهیت نظام رخ نموده است. به عبارت دیگر عرصه های تصمیم گیری سیاسی بر فراز دولتهای ملی در سطح جهانی روبه گسترش است، افزایش اختیارات و اقتدار نهادهای جهانی (UN,WB.IMF,WTO) تا حدی نتیجه پیدایش مسایل عمده جهانی در بستر جامعه اطلاعاتی مانند توریسم، محیط زیست، انرژی هسته ای، آب، جمعیت و … است که دیگر حاکمیتهای ملی به خودی خود نمیتوانند با چنین مسایل جهانی دست و پنجه نرم کنند. در نتیجه استقلال عمل سازمانهای بینالمللی در حوزهی تصمیم گیری رو به افزایش است و در مقابل استقلال عمل بسیاری از دولتها خاصه کشورهای در حال توسعه محدود شده است. این موضوع به شکل خاصتری خود را در مقابل فرایندهای اقتصاد جهانی جامعه اطلاعاتی نشان میدهد پس میتوان گفت جامعه اطلاعاتی نظم مشهور به «و ست فالی» از حق انحصاری هر دولت- ملتی برای حکومت بر مردمانش و اداره امور داخلی و خارجی خود بدون دخالت دیگران را به زوال کشید و میزان گردشگران کشور و یا جهانگردانی که کشور را برای بازدید انتخاب میکنند در تأمین امنیت ارتباط مستقیم داد و خود یكی از منابع بزرگ اقتصاد جدید اطلاعاتی بینالملل خواهد بود. (خبرگزاری میراث آریا،1390)
در این راستا جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری بزرگ در خاور میانه و جهان و دارا بودن جاذبه های بسیار گردشگری باید سهم خود را در جامعه اطلاعاتی به شکلی شایسته کسب کند که البته این مسئله با نگاه بر نگرانیها و ابعاد امنیتی آن میتواند به شکلی منطقی مورد توجه خاص قرار گیرد . اینكه ایران كه كشوری متمدن و توریسم پذیر میباشد خواهد توانست با جذب جهانگردان از سراسر دنیا به اعتلای حاكمیت و امنیت ملی خود در سطح منطقه و نهایتاً بینالملل دست یابد كه چنین ظرفیتی با ظهور جامعه اطلاعاتی در جامعه اسلامی ایران محقق خواهد شد.
در این تحقیق ما ابتدا به تعریف و تأثیر و منطق جامعه اطلاعاتی پرداختیم و سپس تحول مفهوم امنیت را در آن مورد بررسی قرار دادهایم و نهایتاً به شش پارامتر كه بیشترین بروز را در جامعه اطلاعاتی و مفهوم امنیت ملی با تأكید و ارتباط با موضوع توریسم و گردشگری داشته ، پرداختهایم كه از آن جمله میتوان به اقتصاد اطلاعاتی كه صنعت توریسم در آن نقش مؤثری دارد و افزایش قدرت فرد كه در گردشگری محور قرار دارد و … اشاره نمود و در انتها پوسته امنیت ملی را تحت نفوذ شش پارامتر مطروحه در نموداری ترسیم كردهایم.
حال با توجه به مواردی که ذکر شد چند مسئله را مطرح میکنیم :
1- چقدر میتواند فناوری اطلاعات و ارتباطات در روند توسعه گردشگری در ایران تأثیر گذار باشد ؟
2- آیا زیرساختهای لازم در ایران برای توسعه گردشگری مجازی فراهم شده است ؟