تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

تابستان 1393

 

 

تقدیم به

 

مولا و امام مظلومم

امیرالمومنین علی علیه السلام که مظلومیتش در زمان حال بسیار بیشتر از مظلومیت و غربت او در زمان حیاتش می باشد. او که باب مدینه العلم است و ما به ظاهر شیعیان به دنبال ابواب دیگریم و این منبع علم نشأت گرفته از وحی و عصمت در طی قرن ها و دهه های متمادی خاموش و مسکوت مانده است. به امید روزی که امام عصر(عج) این علوم را ظاهر و در این دنیا پیاده کنند.

 

 

 

 

 

 

 

 

با تقدیر و تشکر

 

ازخدای منّان که بر من منّت نهاده و توفیق عطا فرمود که این کار را به اتمام رسانم و به معرفت و دانشم نسبت به علم و عصمت مولایم علی بن ابیطالب علیه السلام افزود.

و با سپاس و قدرانی از زحمات پدر و مادرم که در طی سالها، شوق علم آموزی و دانش جویی را در نهادم پرورش دادند.

و با تشکر از زحمات و همراهی های همسر مهربانم که اگر کمک و یاری او نبود هرگز موفق به طی این مسیر نبودم.

و با تشکر از زحمات آقای دکتر قربانی زاده و دکتر حسین افراسیابی که در اتمام این پایان نامه، مرا بسیار کمک و همراهی نمودند.

 

 

 

 

 چکیده

امروزه بیشتر صاحبنظران بر این باورند که هیچ امری در زندگی انسان برای پیشبرد اهداف او نمی تواند مهم تر و مؤثّر تر از مدیریت و رهبری باشد. مطالعه نهج البلاغه، هر خواننده ژرف نگر را با این حقیقت آشنا می سازد که آن حضرت برای ادارۀ جامعه، اصول و مبانی ارزشمندی ارائه کرده اند. این تحقیق سعی دارد با الهام از آموزه های امام علی(ع)، در نامه 53 نهج البلاغه معروف به عهد نامه مالک اشتر، مسائل مربوط به رهبری و مدیریت اسلامی را تجزیه و تحلیل کرده و به تدوین الگوی مدیریت اسلامی بپردازد. در انجام این پژوهش که از نوع تحقیقات کیفی است، از رویکرد نظریه زمینه ای و یا بعبارتی نظریه برخاسته از داده ها استفاده شده است. بر اساس این رویکرد، محقق داده ها و اطلاعات مربوط به موضوع را جمع آوری نموده و پس از تجزیه و تحلیل آنها در طی سه مرحله گذاری باز، کد گذاری محوری و کد گذاری گزینشی به تکوین نظریه می پردازد؛ به گونه ای که این نظریه در یک سطح وسیع یک فرآیند، یک عمل و یا یک را تبیین کند.

محقق پس از تجزیه و تحلیل داده ها به 24 مقوله اصلی دست یافته که پس از سازماندهی مقولات، با توجه به وفور داده ها در زمینه تصمیم گیری، این مقوله بعنوان پدیدۀ (مقوله) محوری در مرحله کدگزاری گزینشی انتخاب شده است. ودر طی استخراج مدل مدیریت اسلامی،فرآیند تصمیم گیری علوی نیز به دست آمده است.این فرآیند شامل پنج مرحله است،که سه مرحلۀ اول آن در مقولۀ هسته ای فرآیند مدیریت علوی قرار میگیرد.و مرحلۀ چهارم فرآیند تصمیم گیری که شامل وظایف مدیریتی است، در مقولۀ راهبردهای فرآیند میریت علوی جای می گیرد.و مرحلۀ پنجم آن که اصول بعداز اجرای تصمیمات است در فرآیند مدیریت علوی قرار نگرفته و تنها در فرآیند تصمیم گیری ذکر شده است.

در طی این پژوهش محقق توانسته است سبک رهبری امام علی(ع) را از متن عهدنامه استخراج نماید که از آن با عنوان «الگوی رهبری تناسبی »یاد شده است.علاوه برآن، سه منبع قدرت فرهمندی، مقبولیت مردمی ومشروعیت قانونی بعنوان عوامل قدرت و نفوذمؤثر بررهبری شناخته شده است.

 

کلید واژه ها: مدیریت اسلامی، نهج البلاغه،حضرت علی(ع)، نظریه زمینه ای، رهبری تناسبی.

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                        صفحه

فصل اول: کلیات… 1

1-1- مقدمه. 2

2-1- بیان مسأله. 3

3-1- ضرورت تحقیق.. 4

4-1- هدف اصلی تحقیق.. 6

5-1- سؤالات تحقیق.. 6

فصل دوم : مبانی نظری.. 7

1-2- اندیشمندان مدیریت اسلامی.. 8

2-2- منابع‌ تحقیق‌ در مدیریت‌ اسلامی‌…………. …8

3-2- تعاریف مدیریت… 8

4-2- مهمترین اهداف مدیریت عبارتنداز: 9

5-2- مفاهیم مدیریت ورهبری اسلامی.. 10

6-2– اهداف مدیریت اسلامی…….. 10

7-2- جایگاه نهج البلاغه. 11

8-2- معرفی مالک اشتر 13

1-8-2- گوشه ای از زندگی مالک…. 13

2-8-2- معرفی مالک اشتر در کلام امیرالمؤمنین (ع)……………………………………………………………..14

 

9-2- سابقه و کیفیت تکوین مدیریت… 16

1- 9-2- چارلز باباژ 17

2-9-2- نظریه اصول گرایان (وظیفه گرایان ) 17

3-9-2- نظریه بوروکراسی وبر. 17

4-9-2- نهضت روابط انسانی.. 18

5-9-2- نظریه تقویت رفتار 19

6-9-2- نظریه برابری.. 19

7-9-2- نظریه انتظار 19

8-9-2- تئوری مسیر – هدف… 19

9-9-2- الگوی رهبری مشارکتی.. 20

10-9-2- مدل منطقی وعقلایی در تصمیم گیری.. 20

11-9-2- نظریه عقلانی محدود و رضایتمندی.. 21

12-9-2- ویژگی های کمال مدیریت… 22

13-9-2- نظریه سیستمی.. 22

1-2- نظریه پردازان مدیریت اسلامی.. 23

1- 1-2- نظریه های متقدم مدیریت اسلامی.. 24

– ندیشه غزالی طوسی.. 24

– اندیشه ابن خلدون.. 25

– ابونصر فارابی(339-259 ه.ق) 27

– ابن جماعه (733- 639 ه.ق) 28

– ابن تیمیه. 29

– امام فخر رازی( 606- 536 ه.ق) 30

– ابویوسف… 31

– ابن مقفع.. 32

– -جاحظ… 33

– باقلانی مالکی ( متوفی 403 ه.ق ) 34

– ابوالحسن‌ ماوردی‌ 35

– ابوعلی سینا 36

– ابن قتیبه. 38

– ابن طاهر بغدادی.. 38

2-1-2- نظریه های متأخر مدیریت اسلامی.. 39

– -نظریه رشد شهید علامه مطهری.. 39

– رویکرد نظری اصول گرایی.. 40

– رویکرد نظری اخلاق و ویژگی های مدیران اسلامی.. 42

– رویکرد وظایف مدیران مسلمان.. 43

– رویکرد تأثیر ارزش های اسلامی بر مدیریت… 44

فصل سوم :  روش تحقیق… 46

1-3- روش تحقیق.. 47

2-3- انواع طرح های تحقیق کیفی.. 48

3-3- روش نظریه برخاسته از داده ها (grounded thery): 48

1-3-3- طرح سیستماتیک…. 50

2-3-3- طرح نوخاسته. 51

3-3-3- -طرح سازاگرا 51

4-3- روش و ابزار گردآوری اطلاعات.. 52

5-3- روایی (validity) و پایایی (Reliability) 52

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها 54

1-4- مدلسازی مدیریت اسلامی بر مبنای عهدنامه مالک اشتر. 55

2-4- دلایل انتخاب عهدنامه مالک اشتر برای مدلسازی مدیریت اسلامی.. 55

3-4- رویکرد نظریه برخاسته از داده ها 55

4-4- روند اجرای پژوهش… 56

5-4- خصوصیات شخصی لازم وضروری در مدیریت اسلامی چیست؟. 56

1-5-4- مفهوم تقوا 57

2-5-4- مفهوم عدل و عدالت… 60

3-5-4- مفهوم تدبیر. 62

4-5-4- مفهوم شرح صدر 64

– ضرورت وجود شرح صدر در مدیریت… 65

6-4- زمینه های لازم برای شکل گیری مدیریت اسلامی کدامند؟. 66

1-6-4- مفهوم مشروعیت… 67

2-6-4- مقبولیت مردمی.. 68

 

7-4- برمبنای عهدنامه مالک اشتر مدیریت اسلامی چه وظایفی دارد؟. 69

1-7-4- مدیریت منابع انسانی.. 72

2-7-4- سازماندهی: 74

3-7-4- برنامه ریزی.. 76

4-7-4- مدیریت منابع مالی.. 79

5-7-4- مدیریت ارتباطات و اطلاعات… 82

– تعریف ارتباطات… 82

– تعریف سیستم های اطلاعاتی.. 82

8-4- مقوله هسته ای و اصلی فرآیند مدیریت اسلامی چه نام دارد؟. 85

1-8-4- تصمیم گیری.. 93

9-4- مدیریت اسلامی چه اهدافی را دنبال می کند؟. 96

1- 9-4- عمران.. 96

2-9-4- امنیت… 97

3-9-4- هدایت و ارشاد: 100

4-9-4- رفاه 101

10-4- مقوله های زمینه ای تأثیر گذار بر مدیریت اسلامی کدامند؟. 103

1-10-4- دلبستگی اعضای سازمان.. 105

2-10-4- میزان وفاداری مردم. 107

3-10-4- میزان جذابیت پیامد ها 109

4-10-4- قدرت عوامل ذی نفوذ. 110

11-4- متغیر های میانجی تأثیرگذار بر مدیریت اسلامی کدامند؟. 110

1-11-4- عوامل سیاسی.. 110

2-11-4- عوامل فرهنگی.. 111

3-11-4- عوامل طبیعی.. 112

4-11-4- عوامل اقتصادی.. 112

نتیجه گیری.. 112

فصل پنجم : یافته ها ونتایج.. 114

1-5- دستاوردهای پژوهش… 115

1-1-5- فرآیند مدیریت علوی.. 115

– ویژگیهای لازم مدیر در مدیریت علوی…………………………………………………………..115

 

–  مقوله های زمینه ای مؤثر بر مدیریت علوی……………………………………………………………………..117

 

– راهبردهای مدیریت علوی……………………………………………………………………………………………………118

 

– مقوله ی هسته ای مدیریت علوی……………………………………………………………………………………….118

 

– پیامدهای مدیریت علوی………………………………………………………………………………………………………120

 

– متغیرهای میانجی مؤثر بر مدیریت علوی…………………………………………………………………………….120

 

2-1-5- فرایند تصمیم گیری علوی.. 124

3-1-5- الگوی رهبری تناسبی.. 127

4-1-5- عوامل قدرت و نفوذ به عنوان عوامل مؤثر بررهبری.. 129

2-5- نتیجه گیری.. 130

3-5- پیشنهاها 131

4-5- قلمرو و محدودیت های تحقیق.. 132

فهرست منابع. 133

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                              صفحه

جدول (1-3) : مقایسه ویژگی های روش های کیفی و کمی(خاکی،همان،134) 47

جدول1-4 : خصوصیات شخصی لازم درمدیریت اسلامی(مقوله تقوا) 56

جدول 2-4 : خصوصیات شخصی لازم در مدیریت اسلامی (مقوله عدالت) 59

جدول 3-4:خصوصیات شخصی لازم در مدیریت اسلامی (مقوله تدبیر) 61

جدول 4-4 : خصوصیات شخصی لازم در مدیریت اسلامی (مقوله شرح صدر) 63

جدول 5-4 :مقوله مقبولیت مردمی و مشروعیت قانونی.. 66

جدول 6-4 :مقوله مدیریت منابع انسانی.. 69

جدول7-4 :مقوله سازماندهی.. 73

جدول8-4 : مقوله برنامه ریزی.. 75

جدول9-4 : مقوله مدیریت اموال عمومی.. 78

جدول 10-4 :مقوله ی مدیریت ارتباطات و اطّلاعات… 80

جدول 11-4 :مقوله تصمیم گیری.. 85

جدول12-4:مقوله ی عمران.. 96

جدول13 -4: مقوله ی امنیت… 97

جدول 14-4 :مقوله ی هدایت و ارشاد. 98

جدول 15-4 :مقوله ی رفاه 101

جدول شماره16-4: مقوله دلبستگی اعضای سازمان.. 103

جدول 17-4 :مقوله ی میزان وفاداری مردم. 106

جدول 18-4 : مقوله میزان جذابیت پیامد ها 108

جدول 19-4 :مقوله ی قدرت عوامل ذی نفوذ. 110

جدول 20-4 :مقوله ی عوامل سیاسی.. 110

جدول 21-4 :مقوله ی عوامل فرهنگی.. 111

جدول 22-4 :مقوله ی عوامل طبیعی.. 111

جدول 23-4 :مقوله ی عوامل اقتصادی.. 112

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                              صفحه

شکل 1-3: (نمودار کدگذاری محوری) 50

شکل 1-4 : نمودار محوری تقوا 58

شکل 2-4 : نمودار محوری عدالت… 61

شکل 3-4 : نمودار محوری تدبیر. 63

شکل 4-4 : نمودار محوری شرح صدر 66

شکل 5-4 : نمودار محوری مقبولیت مردمی و مشروعیت قانونی.. 69

شکل 6-4 :نمودار محوری مدیریت منابع انسانی.. 73

شکل 7-4: نمودار محوری سازماندهی.. 75

شکل 8-4 : نمودار محوری برنامه ریزی.. 78

شکل9-4 : نمودار محوری مدیریت اموال عمومی.. 80

شکل10-4 نمودار محوری فرآیند ارتباطات… 84

شکل 11-4:فرایند مدیریت ارتباطات و اطلاعات… 84

شکل 12-4: فرایند تصمیم گیری علوی.. 95

شکل 13-4 : نمودار محوری عمران.. 97

شکل 14-4: نمودار محوری امنیت…………………………………………………………………………………………………….98

 

شکل15-4 :نمودار محوری هدایت و ارشاد. 100

شکل16-4: نمودار محوری رفاه………………………………………………………………………………………………………….103

 

شکل 17-4: نمودار محوری میزان وفاداری مردم به حکومت… 108

شکل 1-5:فرآیند مدیریت علوی.. 122

شکل 2-5: فرآیند تصمیم گیری علوی.. 123

شکل 3-5:پیوستار رهبری تناسبی.. 127

 

فصل اول
کلیات
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- مقدمه
ویژگی اجتماعی بودن از فطریات انسان است وتاریخ بشر بیانگر این است که انسان همیشه به صورت دسته جمعی زندگی می کرده است. زندگی اجتماعی، قدرتی نظم آفرین و قوانینی مورد پیروی همگان را می طلبد، تا در بستر قوانین و نظم اجتماعی، رشد و بالندگی و پیشرفت به سوی کمال حاصل شود. بنابراین یکی از ارکان زندگی اجتماعی، مدیریت و رهبری است. زیرا در اجتماع منافع و مقاصد افراد و سرنوشت اشخاص با یکدیگر ارتباط و اشتراک پیدا می کند؛ و به خاطر هر چه مطلوبتر این ارتباط و پایمال نشدن این حقوق، تعیین وظایف، معرفی حدود و رعایت حقوق ضرورت دارد، تا حق از باطل و کژی از راستی مشخص گردد. و از همین جا است که هماهنگی بین افرادو واحد های اجتماعی، هدایت بسوی هدف، نظارت بر ضوابط و ارزشیابی کارها، ضرورت مدیریت و رهبری را روشن می سازد. و در یک کلام می توان این ضرورت را چنین ترسیم کرد که در نظام اجتماعی، مدیریت، محور زندگی است.

مدیریت و رهبری از هر نوعی که باشد، از ریاست بانک ملت گرفته تا حکومت بر یک ملت، در کارآیی سازمان مربوطه و تحقق اهداف نقش مؤثر دارد. منتهی باید اذعان داشت که مدیر در تشکیلات خود، تنها تأثیراجرایی ندارد،بلکه هر حرکتی از حرکات او آثار مختلفی بر جای خواهد گذاشت. رفتار شایسته و برخورد نیک مدیر و رهبر با زیر دستان، نقش مهمی در ایجاد محبوبیت برای مدیر و جلب خشنودی عمومی دارد و بستر مناسبی برای رشد و تعالی اعضاء سازمان و تحقق اهداف آن فراهم می کند.

عدم مدیریت صحیح خود بزرگترین و سخت ترین مانع اجتماعی مردمان است و امیر المؤمنان علی(ع) نسبت به آن چنین هشدار داده است:

«نگرانی من از آن است که نا بخردان و نابکاران این امت زمامداری را بدست آرند، و مال خدا را دست به دست گردانند و بندگان او رابه بندگی و خدمت خود گیرند و با صالحان در پیکار باشند و فاسقان را یاران خود سازند» (نهج البلاغه، ترجمه دشتی، 1379، نامه62). امیر المؤمنین علی(ع) در تمام دوران حکومت خود تلاش نمود تا مبانی فکری مدیریت اسلامی و سیرت نیکوی آن را نشان دهد و در همین راه پذیرای همۀ سختیها شد، چنانکه فرمود: «به خدا سوگند اگر شب را تا بامداد بر بستری از خار سخت بیدار به سر برم، و یا در غل و زنجیرها بسته و کشیده شوم، برایم محبوبتر است از اینکه خدا و رسولش را روز قیامت در حالی ملاقات کنم که به بعضی از بندگان ستم کرده و چیزی از اموال دنیا را غصب نموده باشم»(همان، کلام 224).

حضرت علی(ع) بر سر پیمان خود با خدا و مردم ایستاد و حکومت و مدیریت اسلامی را پاس داشت و شهادت آن حضرت نیز در همین راه بود.

نهج البلاغه، پس از قرآن کریم گرانبها ترین و ارزشمندترین میراث فرهنگی اسلام است. این کتاب شامل منتخبی از خطبه ها و مواعظ، نامه ها و کلمات کوتاه و قصار امیرالمؤمنان علی(ع) است که توسط سید رضی گرد آوری شده است. سخن امام علی(ع)، والاترین سخن پس از کلام خداوند و پیامبر اکرم است، چنانکه دربارۀ سخن آن حضرت گفته اند: «پایین تر از سخن خداوند و بالاتر از گفتار همۀ مخلوقات است» (الحسینی الخطیب، 1395ق، 43). زیرا علی(ع) به بیانی سخن گفته که سر شار از عصمت مطلق است. ما شیعیان معتقد به عصمت مولا علی(ع) هستیم و اعتقاد داریم به اینکه سخنی که از وحی و عصمت نشأت گرفته مصون از خطا واشتباه است و به همین جهت این متون از منابع غنی علوم انسانی و اسلامی به شمار می روند و لازم است که علوم مختلف اسلامی را از این منابع مهم و ارزشمند استخراج کرده و آن را در زندگی شخصی و اجتماعی خود بکار گیریم. یکی از مباحث مهم در نهج البلاغه، مبحث مدیریت است؛ که امام علی(ع) بطور کامل و جامع در نامه 53 نهج البلاغه، معروف به عهد نامه مالک اشتر، این مبحث را شرح داده اند و اصول و مبانی ارزشمندی برای ادارۀ کارآمد جامعه ارائه داده اند. به همین دلیل محقق در این پژوهش تلاش نموده تا با بهره گرفتن از مطالب مندرج در عهد نامه مالک اشتر و با بهره گیری از سخنان و نامه های دیگر امام علی(ع)، مدیریت اسلامی را مدلسازی نماید و در این راه از روش نظریه زمینه ای و یا داده بنیاد برای مدلسازی و تدوین تئوری استفاده نموده است.

 

2-1- بیان مسأله
خداوند همزمان با هبوط حضرت آدم (ع) و حوا روی زمین،آدم (ع) را به پیامبری برگزید.یعنی با به وجودآمدن دو انسان، مدیریت و رهبری نیز به وجود آمده است.بنابراین هیچ امری در زندگی انسان برای پیشبرد اهداف او نمی تواند مهم تر ومؤثّرتر از مدیریت و رهبری باشد.انسان پس از پیمودن مسیرهای پرفراز و نشیب وطاقت فرسا، به اصول ومبانی مهم وارزشمندی در مدیریت دست یافته که نتیجه آن، دگرگونی چهرۀ جهان است.مدیریت دردنیای کنونی، به فنون ورموزی پیچیده واصولی پویا مجهز شده است.البته تحلیل دربارۀ مدیریت بحثی جدید نیست، بلکه از دغدغه های کهن بشر است و به یک ملت اختصاص ندارد.

واضح است که پیامبران الهی بهترین مدیران برای هدایت و پیشرفت انسانها هستند. و پیامبر بزرگ اسلام که خاتم پیامبران است، بهترین وکاملترین دین وآیین را برای انسانها به ارمغان آورده است. بعداز خاتم الانبیاء (ص) بهترین مفسّران و عاملان واقعی این آیین الهی، ائمّه (ع) می باشند. طبق اعتقادات شیعیان، ائمه (ع) دارای عصمت مطلق و علم لدنّی هستند.که صدها دلیل و برهان بر اثبات این ادعا وجود دارد. از جمله مهمترین این ادلّه، آیه ی تطهیر (سوره ی احزاب،آیه ی 33)، آیه ی مباهله (سوره ی آل عمران، آیه ی61) و حدیث ثقلین است که مورد توافق شیعیان واهل تسنّن می باشد. بنابراین با توجّه به عصمت ائمّه (ع)، در روایات واحادیث وارده از ایشان سخن بیهوده و گزافی وجود ندارد. منابع غنی وگرانبهایی از ائمّه (ع)در زمینه های مختلف علوم انسانی، پزشکی، نجوم، شیمی و… به دست ما رسیده است. بنابراین با وجود این منابع ارزشمند علمی، جای تأسّف است که مسلمانان به دنبال دستاوردهای علمی حاصل از تجربه و آزمون وخطای دیگر دانشمندان باشند؛ با اعتقاد به اینکه علوم وارده از ائمّه (ع)، بدون نقص است وبه طور حتم منشأ هدایت و رشد و کمال انسان ها را فراهم خواهد ساخت. در زمینه ی مدیرت ورهبری اسلامی نیز مطالب فراوانی در منابع غنی اسلامی اعم از قرآن کریم، نهج البلاغه و احادیث وارده از رسول اکرم (ص) وجود دارد. بنابراین ضروری است با وجود اهمّیت و ضرورت بحث مدیریت، محقّقان، این شاخه از علوم انسانی را از دیدگاه دین مبین اسلام بررسی کرده و آن را در قالب الگو و مدلی جامع برای استفاده ی همه ی انسان ها در بیاورند. قابل ذکر است که پس از رسول اکرم (ص)تنها خضرت علی (ع)توانسته اند حکومت اسلامی تشکیل دهند. وسایر ائمّه (ع) به دلیل حکومت ظالمانه و دوران خفقان خاندان بنی امیّه و بنی عبّاس ومهم تر از همه عدم مساعدت و همراهی مردم، نتوانستند حکومت اسلامی را برپا کنند. در حقیقت این مردم بودند که با عدم یاریشان از امام عصر از حکومت عادلانه ی ایشان بی نصیب ماندند. در دنیای اسلام، پس از رسول خدا، امام علی ترسیمی الهی از ادارۀ کارآمدجامعه ارائه کرده است. که گزیده ای از خطبه ها، نامه ها و کلمات کوتاه آن حضرت، در مجموعه ای به نام نهج البلاغه،  توسّط سیّد رضی در حدود هزار سال پیش گردآوری شده است.در بین مطالب این مجموعه ی نفیس و گرانبها، نامه ی پنجاه سوّم نهج البلاغه، معروف به عهد نامه ی مالک اشتر، مطالب غنی و ارزشمندی در زمینه ی مدیریت و رهبری اسلامی داراست. علاوه بر تأیید علماء و دانشمندان مبنی بر جامعیّت این نامه در زمینه ی علم مدیریت، حضرت علی (ع)نیز در پایان این نامه به مالک اشتر می فرمایند:

«به خطوطی از حکومت که در روش من مشاهده کرده ای اقتدا کن وبرای پیروی از این عهدنامه که با آن حجّت خود را بر تو تمام ساخته ام، تلاش وکوشش نما.»

که این فرموده ی حضرت خود بالاترین گواه ودلیل بر جامعیّت مطالب این نامه در زمینه ی مدیریت و رهبری اسلامی است. بنابراین در این پژوهش، محقّق بر آن است با الهام از آموزه های امام علی(ع) وبخصوص نامه آن حضرت به مالک اشتر، مسائل مربوط به رهبری ومدیریت اسلامی را گردآورده وبه تدوین الگوی مدیریت اسلامی بپردازد.

3-1- ضرورت تحقیق
ویژگی اجتماعی بودن از فطریات انسان است و تاریخ بشر وآثار باقیمانده از قرون واعصار گذشته بیانگر آن است که انسان همیشه در اجتماع و به صورت دسته جمعی زندگی می کرده است؛ وهمین زندگی اجتماعی ملازم وجود قدرتی نظم آفرین وقوانینی موردپیروی همگان است، زیرا جز در بستر امنیت و نظم اجتماعی و قانون، رشد و بالندگی و پیشرفت و سیر به سوی کمال معنی نمی یابد (بهارستان،1384،11).

خداوند همراه با خلقت حضرت آدم و حوا در روی زمین، آدم(ع) را به پیامبری برگزید تا با فرامین و قوانین الهی انسانها را هدایت نماید. بعبارتی همراه با خلقت اولین انسان، مدیریت و رهبری نیز به وجود آمده است.می دانیم که پیامبران الهی بهترین مدیران برای هدایت و پیشرفت بشر هستند. و پیامبر بزرگ اسلام که خاتم پیامبران است، کاملترین دین وآیین را برای ما انسانها به ارمغان آورده است. بعد از رسول اکرم(ص) بهترین مفسّران و عاملان واقعی این آیین الهی ائمّه ی معصومین(ع) می باشند. در بین ائمّه (ع) تنها حضرت علی(ع) توانسته اند حکومت اسلامی را بر پا کنند. که در طول پنج سال حکومت عادلانه ی ایشان، احادیث و روایات فراوانی از آن حضرت به دست ما رسیده است. کتاب نهج البلاغه مجموعه ای گرانبها از خطبه ها، نامه ها، و کلمات قصار حضرت علی(ع) است که توسّط سیّد شریف رضی در حدود هزار سال پیش گردآوری شده است. نامه ی پنجاه و سوّم از نهج البلاغه معروف به عهد نامۀ مالک اشتر،مطالب جامع و کاملی در باب مدیریت و رهبری اسلامی داراست. این نامه را حضرت علی(ع) به هنگام اعزام مالک بن حارث اشتر به سوی مصر، برای زمامداری و برپایی حکومت اسلامی نوشته اند.در خصوص ضرورت مدیریت و مخصوصاً مدیریت صالحان مطالب ارزشمندی از آن حضرت به دست ما رسیده است، که گزیده ای ازسخنان ایشان در اینجا ذکر می شود:

سخن امیرمؤمنین علی (ع) دربارۀ شعار «لاحُکمَ الّا لِلّه» (حکم و داوری جز برای خدانیست) که از جانب مقدس مَآبان بی بصیرت مطرح شده مبیّن دیدگاه امام در ضرورت حکومت ومدیریت است. شریف رضی آورده است که چون حضرت سخن خوارج را شنیدکه می گفتند «لاحکم الّا لله » فرمود: «سخنی است حق که بدان باطلی را خواهند. آری حکم جزاز آن خدانیست، لیکن اینان می گویند. فرمانروایی و حکومت، جز برای خدا روانیست؛ درحالی که مردم را دولتی و حاکمی باید، نیکوکار یا تبهکار، تا در حکومت او انسان با ایمان کار خویش کند، وانسان کافر بهرۀ خود برد، تا آن گاه که وعدۀ حق سر رسد ومدت هر دو در رسد»( نهج البلاغه، ترجمه شهیدی،کلام 40).

خوارج با نفی حکم غیرخدا، فرمانروایی و حکومت را برای غیرخدا نفی کردند، بدین معنی که وقتی غیرخدا را هیچ فرمانی نباشد، دولت و حکومت غیرخدا نیز منتفی است و این امر چیزی جزعدم امنیت و فقدان نظم اجتماعی و بی قانونی را در پی نخواهد داشت. مولاعلی (ع) حکومت و مدیریت را در همه ی مراتبش حق شایستگان می داند و به صراحت بیان می فرماید که زمامداری و ادارۀ امور مردمان باید برعهدۀ کسانی باشد که شایستگی های لازم را داشته باشند و تا کسی از ویژگی ها وشروط لازم که اهلیت حکومت ومدیریت را فراهم می نماید، برخوردار نباشد، حق حکومت نمی یابد، و اگر کسانی بدون صلاحیت های لازم در مصدر امور قرار گیرند جز تباهگری به بار نخواهند آورد. چنان که حضرت در ابتدای خطبه ای که در رحبَۀ کوفه در میان خواص اصحاب خود ایراد کرده است حق ولایت و حکومت را براساس خصوصیاتی که می داند از آن خود می داند (جعفری،1372، 135). ایشان در این خطبه فرموده اند: «آری به خدا سوگند فلانی، جامه ی خلافت را بدون اینکه اندامش برای آن متناسب باشد، در برکرد،با آن که به خوبی می دانست که موقعیت من نسبت به خلافت، موقعیت قطب است نسبت به آسیاب چشمه های فضایل و معارف، سرشار و سیل آسا از دامنه کوه وجود من فرو می ریزد و پرندۀ ] همّت های بلند[ به قلّۀ شامخ من نرسد» (نهج البلاغه،ترجمۀ شهیدی،خطبه3). هم چنین امام در کلام 131 نهج البلاغه در خصوص شروط زمامداری در حکومت اسلامی می فرمایند: شما خوب می دانید که نه جایز است که بخیل برناموس وجان و غنیمت ها واحکام مسلمانان ولایت یابد و امامت آنان را عهده دار شود تا درمال های آنان حریص گردد؛ و نه نادان تا به نادانی خویش مسلمانان را به گمراهی برد؛ ونه ستمکار تا به ستم، عطای آنان را بِبُرَد؛ و نه حیف و میل کنندی اموال، تا به مردمی ببخشد و مردمی را محروم سازد؛ و نه آن که به خاطر حکم کردن رشوه ستاند تاحقوق راپایمال کند، و آن را چنان چه باید نرساند؛ و نه آن که سنّت را ضایع سازد، و امت را به هلاکت دراندازد (نهج البلاغه، ترجمۀ شهیدی، کلام131).

بنابراین ضروری است بیانات سرشار از عصمت مولایمان امیرالمؤمنین (ع) را در خصوص مدیریت و حکومت اسلامی استخراج کرده و همه ی ابعاد و جوانب آن در قالب الگو و مدلی بیان گردد تا برای استفاده همه مدیران و زمامداران جامعه اسلامی قابل استفاده باشد.

 

 4-1- هدف اصلی تحقیق
هدف اصلی این پژوهش تدوین مدلی که برای مدیریت اسلامی بر اساس عهدنامه مالک اشتر است.

5-1- سؤالات تحقیق
انگیزه هر تحقیق پرسش هایی است درباره موضوع تحقیق که به صورت سؤال اصلی و سؤالات فرعی مطرح می گردد.

 

سؤال اصلی

مدل مدیریت اسلامی بر اساس عهدنامه مالک اشتر چگونه است؟

 

سؤالات فرعی

1-خصوصیات یک مدیراسلامی چیست؟

2-پدیده ی محوری مدیریت اسلامی چه نام دارد؟

3-مدیر اسلامی چه وظایفی دارد؟

4- زمینه های لازم برای شکل گیری مدیریت اسلامی کدامند؟

5- مدیریت اسلامی چه اهدافی را دنبال می کند؟

6- عوامل زمیته ای تأثیرگذار بر مدیریت اسلامی کدامند؟

7-عوامل واسطه ای تأثیرگذار بر مدیریت اسلامی کدامند؟

 

 

 

 
فصل دوم
مبانی نظری
 

 

 

 

 

 

1-2- اندیشمندان مدیریت اسلامی
شناخت‌ هر موضوعی‌، مستلزم‌ تحقیق‌ درباره‌ آن‌ است‌. تحقیق‌ درباره‌ مؤلفان‌ مدیریت‌ در اسلام‌، موضوعی‌ بکر وبسیار ضروری‌ است‌. تاکنون‌ گرچه‌ عالمان‌ دینی‌ و اندیشمندان‌ اسلامی‌ فراوانی‌ در طی‌ 1400 سال‌ درزمینه‌های‌ فقهی‌، رساله‌ها و فتواهای‌ متعددی‌ از خود جای‌ گذاشته‌اند در این‌ میان‌، کمتر به‌نظام‌ اداری‌ و حکومتی‌ اسلام‌ پرداخته‌اند. در این‌ فصل به شرح ‌حال‌ چند ‌تن‌ از نویسندگان‌ و متفکرانی‌ اشاره‌ می‌شود که ‌به‌ فکر پیاده‌ کردن‌ اصول‌ عملی‌ حکومت‌ در اسلام‌ بوده‌، و در این‌ حوزه‌ آثار علمی‌ از خود به‌‌جای‌ گذشته‌اند. آنچه‌ به‌ طور خلاصه‌ در صفحات بعد ذکر می شود نام‌ و دستاورد تعدادی از متفکران ‌برجسته‌ و مهم‌ در عرصه‌ اندیشه‌ مدیریت‌ اسلامی‌ است‌ که‌ از آنها نه‌ تنها در جهان‌ اسلام‌، بلکه‌ در عالم‌ غرب‌ نیز سخن‌ به‌ میان‌ می‌آید و آنان‌ نیز از اندیشه‌ سیاسی‌ این‌ متفکران‌ درمراکز علمی‌ خود بهره‌ می‌برند.

قبل‌ از توضیح‌ درباره‌ کسانی‌ که‌ نظریه‌پرداز حکومت‌ اسلامی‌ از آغاز تاکنون‌ بوده‌اند، لازم‌ است‌ به منابع‌ مورد استفاده‌ آنها بطور مختصر اشاره‌ شود.

 

2-2- منابع‌ تحقیق‌ در مدیریت‌ اسلامی‌
از یک‌ دیدگاه‌، می‌توان‌ منابع‌ را به‌ دو بخش‌ تقسیم‌ کرد: الف‌ – منابع‌ دست‌ اول‌، شامل‌ قرآن‌، سیره‌ (سنت‌)، عقل‌ و اجماع‌.

ب‌ ـ منابع‌ دست‌ دوم‌، شامل‌ منابع‌ اسلامی‌ برگرفته‌ از منابع‌ دست‌ اول‌ و منابع‌ تطبیقی ‌و سایر منابع‌.
«اسلام‌، دینی‌ کامل‌ است‌ که‌ تقریباً برای‌ تمام‌ فعالیتهای‌ بشری‌ اعم‌ از فردی‌ یا جمعی‌، قوانینی‌ را در خود دارد. اسلام‌ قوانین‌ کاملی‌ را برای‌ اداره‌ حکومت‌، دولت‌، جنگ‌ وتعیین‌ حدود ارائه‌ کرده‌ است‌. هیچ‌ عرصه‌ای‌ از فعالیت‌ فردی‌ و اجتماعی ‌وجود ندارد که‌ در پوشش‌ حقوق‌ اسلامی‌ قرار نگرفته‌ باشد. باور بر این‌ است‌ که‌ چنین‌ دین‌ کاملی‌، مستعد ارائه‌ پاسخ های‌ جدید به‌ مسائل‌ امروزین‌ جوامعی‌ است‌ که‌ در جست‌وجوی‌ توسعه‌ و نوسازی‌ هستند.

در این فصل سعی شده مجموعه ی کامل و مفیدی از نظریه های مدیریت اسلامی گردآوری شود. همچنین تعدادی از نظریه های مدیریت به دلیل مقایسه و تشابه آن ها با مدل نهایی در این فصل ذکر شده است. قبل از ارائه نظریه های مدیریت اسلامی لازم است بعضی از واژه های مهم و کلیدی این پژوهش شرح داده شود.

 3-2- تعاریف مدیریت
1-مدیریت فرآیندی است که بوسیلۀ آن کوشش های فردی و گروهی برای رسیدن به اهداف مشترک با هم هماهنگ می شوند (صادق پور ومقدس، 1370، 50).

2-هنر ادارۀ مجموعه امکانات و استعدادهای مادی ومعنوی در یک سازمان را، براساس آگاهی های مناسب، بخاطر بهتررسیدن به هدف را مدیریت گویند (تقوی دامغانی،1368،18).

3-مدیرت فرآیند بکارگیری مؤثر وکارآمد منابع مادی وانسانی دربرنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت وکنترل است که براساس نظام ارزشی مورد قبول وبرای رسیدن به اهداف سازمانی صورت می گیرد ( صفرزاده، 1385، 4).

هر سازمان اجتماعی که توسط افراد انسانی اداره می شود، باید یک دسته وظایف مدیریتی را انجام دهند، که به این وظایف مدیریتی گاهی اوقات عناصر یا اصول سازمانی نیز گفته می شود. این وظایف عبارتنداز:

1-برنامه ریزی: عبارتست از پیش بینی وتدوین برنامه ها واقدامات لازم که اجرای صحیح دیگر وظایف مدیریت(سازماندهی،هدایت، کنترل وبسیج منابع) به برنامه ریزی بستگی دارد.

2-سازماندهی: سازماندهی عبارتست از شناسایی و گروهبندی فعالیت ها، تعیین اختیار ومسئولیت های شاغلین، تعیین مراتب سطوح و ایجاد هماهنگی بین وظایف و فعالیت ها.

3-هدایت: ارتباط وتعامل مناسب بین رهبر و پیرو، مدیران و زیردستان در سازمان در جهت انجام فعالیت های برنامه ریزی شده که موجب کسب اهداف تعیین شده و بقای تعادل و رشد سازمانی می گردد.

4-کنترل: سنجش عملکردها براساس برنامه ها از وظایف مهم همه مدیران است که با انجام این وظیفه از انحرافات برنامه ها جلوگیری می شود و اقدامات اصلاحی در راستای برنامه ها نیز انجام خواهدشد.(سید جوادین، 1383، 14).

 

4-2- مهمترین اهداف مدیریت عبارتنداز:
1-تحقق اهداف سازمان

2-تسهیل، تسریع و بهبود جریان سازمان

3-افزایش کارآیی سازمان؛ یعنی انجام دادن صحیح کار به منظور افزایش بازده (راندمان) وبالارفتن نسبت ستاده مورد انتظار به داده واقعی.

4-افزایش اثربخشی سازمان؛ یعنی انجام دادن کار صحیح به منظور افزایش کارآمدی ونیل به هدف های سازمان.

5-افزایش رشدسازمانی؛ یعنی افزایش درصدی و کمی سالانۀ کالا، خدمات وتولید.

6-توسعه پایدارسازمان؛ یعنی شکوفایی مداوم وپیوسته واستفادۀ مطلوب و متعادل از تمام امکانات ومنابع سازمان.

7-افزایش بهره وری سازمانی؛ یعنی استفادۀ مطلوب از عوامل تولیدجهت افزایش کارآیی، تولید و محصول.

8-استفاده صحیح از عوامل تولید؛ یعنی سرمایه، نیروی انسانی، منابع طبیعی، مدیریت وآموزش.

9-ایجاد وحدت و هماهنگی در فعالیت ها و هدف ها.

10-بوجود آوردن احساس مسئولیت مشترک در افراد سازمان. (بهارستان، 1384، 17).

 

5-2- مفاهیم مدیریت ورهبری اسلامی
-رهبری و مدیریت در اسلام مترادف است با ارشاد و رشد یاهدایت و رشد. قدرت رهبری همان قدرت بر هدایت و ارشاد است و قدرت مدیریت همان است که در فقه اسلامی رشد نامیده شده است (مطهری، 1364، 209).

-رهبری عبارتست از هنر برانگیختن وقدرت نفوذ برپیروان به گونه ای که با میل و رغبت جهت نیل به هدف های سازمان، تلاش نمایند (بهارستان،1384،15 ).

-امامت و رهبری الهی در اسلام یعنی پیشوایی و ریاست امور دین و دنیا از سوی کسی که دارای شرایطی از قبیل عصمت، ولایت معنوی و مرجعیت دینی است وچون جانشین پیغمبراست، باید از راه پیغمبر شناسانده شود (تنصیص)؛ تا به هدایت ورهبری جامعه در اجرای احکام و قوانین کلی شریعت و اخلاق و حفظ مواریث معنوی اسلام بر پایه اصول دین بپردازد (مطهری، 1364، 15).

– مدیریت در اسلام (که رهبری حالتی خاص از آن است)، براساس طرح و برنامه ای سازگار با مبانی اسلام و به سوی اهداف اسلام پسند است که در رأس همۀ آنها، قرب الهی قرار دارد و در این راستا، وسیله وکیفیت برخورد با افراد نیز باید مطابق موازین اسلامی باشد (مصباح یزدی، 1391، 15).

-مدیریت اسلامی عبارتست از تنظیم روابط افراد(در ابعادرابطه باخود، خلق وخالق) و هماهنگی نیروها به عنوان تکلیف ومسئولیتی الهی در خدمت آزادسازی انسان از قید و بندهای غیرالهی به منظور رشد و شکوفایی استعدادهای اوجهت نیل به هدف های ارزشمندسازمان که به قرب الهی می پیوندد (بهارستان، 1384، 15).

-مدیریت اسلامی شیوه ی بکارگیری منابع انسانی و امکانات مادی، برگرفته از آموزه های اسلامی برای نیل به اهداف متأثر از نظام ارزشی اسلام است (پیروز ودیگران،1384، 11).

 

 6-2- اهداف مدیریت اسلامی
1-برقراری عدالت اجتماعی و اقامه قسط و عدل در سازمان

2-احقاق حق افراد سازمان

3-ظلم ستیری و کفرستیزی

4-تعلیم وآگاهی بخشیدن به افراد سازمان و تربیت معنوی و احیای ارزش های اخلاقی

5-ایجاد فرصت و فراهم ساختن زمینه برای رشد، تعالی، کمال شایسته و توفیق قرب الهی در افراد سازمان.

6-فراهم ساختن فرصت و امکان به فعل درآمدن توانایی های بالقوۀ افراد و بروز قوۀ خلاقیت، سازندگی و ابتکار در افراد سازمان و بعبارت کوتاه، احیای فطرت پاک افراد و کنترل هوای نفس.

7-هدایت، حمایت، تقویت، یاری و مساعدت به افراد سازمان به جای تفتیش، بازرسی و انتقاد جویی.

8-فراهم ساختن زمینه های مشورت، تبادل نظر، هم اندیشی، تعاطی افکار و تعامل بین افراد سازمان.

9-برقراری روحیه برابری و برادری و برقراری روابط انسانی در افراد سازمان.

10-حل مشکلات، فردی، سازمانی و اجتماعی

 اعتبار سند در فقه امامیه
 

مبحث اول- دیدگاه فقهی امام خمینی (ره)
در اینجا نظر فقهی امام خمینی (ره) را که در ضمن پرسش و پاسخ‌هایی مطرح شده‌اند مرور می‌کنیم:

سؤال: اگر ملکی دردست یا تصرف شخصی باشد و بعد، چند نفر یا یک نفر مدعی شوند که این ملک، وقف است و نوشته‌ای هم داشته باشند که در آن مرقوم شده که فلان ملک مثلاً وقف است، آیا با ارائه‌ی اینگونه نوشته‌ها و ادعاها وقف بودن ثابت می‌شود یا خیر؟

جواب: با ادعا و نوشته وقف ثابت نمی‌شود مگر موجب اطمینان شود.[1]

سؤال: وقف‌نامه‌هایی از دویست، سیصد سال قبل در اداره‌ی اوقاف یا ادارات دیگر، مثل دادگستری، موجود است و فعلاً یک قسمت از چهار قسمت اراضی موقوفه برابر وقف‌نامه مزبور، در تصرف بوده و برای سه قسمت دیگر سند مالکیت صادرشده است. گرچه هنگام تقاضای سند مالکیت وارث، واقف شکایت نموده و مدتها پرونده در جریان بوده، بالاخره ترتیب اثر داده نشده است. با توجه به اینکه طبق مسئله‌ی ۹۲ در (کتاب) تحریرالوسیله، کتاب وقف، فعلاً شیاع مفید علم یا اطمینان (و دیگر راههای اثبات وقف بودن مانند) اقرار ذوالید به تصرف به عنوان موقوفه، و بینه شرعیه (در مسئله‌ی مورد بحث) نیست، تکلیف اراضی مزبور چیست؟

 

جواب: اگر اراضی مزبور در تصرف وقف نبوده یا معلوم نیست که در تصرف بوده‌اند، تابه طریق شرعی، وقف بودن آنها ثابت نشود حکم وقف ندارند.[2]

سؤال: در قباله ازدواج، بر طبق ماده ۸ قانون حمایت خانواده، چهارده مورد ذکر شده است. در موقع اجرای عقد یا در ضمن عقد لازم دیگر، زوجین شرط می‌کنند که اگر یکی از این چهارده مورد محرز شود زوجه از (طرف) زوج، وکیل یا وکیل در توکیل غیر است که خود را مطلقه نماید. نوعاً این موارد به زوجین تفهیم می‌شود؛ ولی بعضاً زوجین بدون تفهیم، پای ورقه‌ای را که این موارد در آن نوشته شده امضاء می‌کنند. در صورت دوم، اگر یکی از این موارد ثابت شود، آیا زوجه می‌تواند خود را مطلقه نماید یا باید موارد چهارده‌گانه به زوجین تفهیم شود؟

دکتر یوسف زین العابدین عموقین
 
استاد مشاور:
دکتر سیدعلی پورفیکوئی
 
سال 1392
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………………. ز

مقدمه………………………………………………………………………………………………………….. 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………. 4

1-2- اهمیت و ضرورتتحقیق…………………………………………………………………………………. 4

1-3- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 5

1-4- سئوال تحقیق……………………………………………………………………………………………… 5

1-5- فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………………………. 5

1-6- روش تحقیق و مراحل انجام آن……………………………………………………………………… 5

1-7- ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 6

1-8- محدوده مورد مطالعه و مقطع زمانی تحقیق………………………………………………………… 8

1-9- محدودیت ها و تنگناهای تحقیق…………………………………………………………………….. 8

1-10- اهداف کاربردی بهره وران تحقیق………………………………………………………………….. 8

1-11- جنبه نو آوری تحقیق………………………………………………………………………………….. 8

1-12- واژه ها و مفاهیم……………………………………………………………………………………….. 9

1-12-1- توسعه…………………………………………………………………………………………………. 9

1-12-2- ژئوپلیتیک…………………………………………………………………………………………….. 9

1-12-3- منافع ملی…………………………………………………………………………………………….. 9

1-12-4- روابط بین الملل……………………………………………………………………………………. 9

1-12-5- همگرایی …………………………………………………………………………………………….. 9

1-12-6- ارمنستان …………………………………………………………………………………………….. 10

1-12-7- جمهوری اسلامی ایران …………………………………………………………………………… 10

1-12-8- قفقاز………………………………………………………………………………………………….. 10

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق

2-1- مفهوم ژئوپلیتیک…………………………………………………………………………………………. 13

2-1-1- تعریف و ویژگی ها…………………………………………………………………………………. 13

2-1-2- عوامل تاثیر گزار بر ژئوپلیتیک…………………………………………………………………….. 13

2-1-2-1- عوامل ثابت………………………………………………………………………………………… 14

2-1-2-2- عوامل متغیر………………………………………………………………………………………… 16

2-2- موقعیت ژئوپلیتیک کشورها……………………………………………………………………………. 17

2-2-1- موقعیت محصور در خشکی……………………………………………………………………….. 18

2-2-2- موقعیت دسترسی به دریاها و اقیانوس ها………………………………………………………. 18

2-3- موقعیت ژئوپلیتیک شوروی (سابق…………………………………………………………………… 19

2-3-1- جمهوری های حوزه بالتیک……………………………………………………………………….. 20

2-3-2- جمهوری های قفقاز…………………………………………………………………………………. 20

2-3-3- جمهوری های آسیای مرکزی……………………………………………………………………… 25

2-4- موقعیت جمهوری های قفقاز پس از فروپاشی شوروی (سابق………………………………… 25

2-4-1- استقلال جمهوری های قفقاز………………………………………………………………………. 27

2-4-2- تحلیل نقش ایران در جمهوری های قفقاز……………………………………………………… 28

2-4-3- تحلیل نقش ترکیه در جمهوری های قفقاز……………………………………………………… 30

2-4-4- تحلیل نقش روسیه در جمهوری های قفقاز……………………………………………………. 32

2-5- تحلیل بحران های مختلف در قفقاز…………………………………………………………………. 33

2-6- تحلیل چشم انداز ژئوپلیتیک جمهوری های قفقاز……………………………………………….. 35

 

فصل سوم : تحلیل ژئوپلیتیک جمهوری ارمنستان

3-1- تاریخ جغرافیای ارمنستان………………………………………………………………………………. 37

3-1-1- دین و فرهنگ………………………………………………………………………………………… 39

3-1-2- موقعیت ژئوپلیتیک ارمنستان……………………………………………………………………….. 41

3-1-2-1- موقعیت ارمنستان قبل از شوروی (سابق…………………………………………………….. 42

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

3-1-2-2- موقعیت ارمنستان در زمان شوروی (سابق…………………………………………………… 44

3-1-2-2- 1- مناقشه قره باغ………………………………………………………………………………… 44

3-1-2-3- موقعیت ارمنستان پس از فروپاشی شوروی (سابق………………………………………… 46

3-1-2-3- 1- موقعیت جغرافیایی ارمنستان………………………………………………………………. 49

3-1-2-3- 2- موقعیت نسبی ارمنستان…………………………………………………………………….. 49

………………………………………………………………………………………………………………………. 3-1-2-3-3- وسعت و شکل………………………………………………………………………………………………………………… 50

3-1-2-3-4- توپوگرافی و مرزهای سیاسی………………………………………………………………. 51

3-1-2-3-5- اقوام و جمعیت……………………………………………………………………………….. 52

3-1-2-3-6- فرصتها و تهدیدهای ژئوپلیتیک……………………………………………………………. 53

3-3- تحلیل چشم انداز ژئوپلیتیک ارمنستان………………………………………………………………. 57

 

فصل چهارم: یافته های تحقیق

4-1-نقش ارمنستان در پیوند ایران با قفقاز………………………………………………………………… 60

4-1-1- پیوند ایران با گرجستان……………………………………………………………………………… 61

4-1-2- پیوند ایران با بالکان………………………………………………………………………………….. 64

4-1-3- پیوند ایران با روسیه…………………………………………………………………………………. 68

4-2- نقش ارمنستان در عدم یکپارچگی پان ترکیسم……………………………………………………. 70

4-2-1- عدم یکپارچگی اقتصادیارمنستان………………………………………………………………….. 72

4-2-2- عدم یکپارچگی سیاسی و نظامی ارمنستان……………………………………………………… 73

4-2-3- عدم یکپارچگی فرهنگی اجتماعی ارمنستان……………………………………………………. 75

4-3- جایگاه ایران در استراتژی جمهوری ارمنستان……………………………………………………… 76

4-3-1-حجم مبادلات تجاری ایران و ارمنستان………………………………………………………….. 80

4-3-2-جایگاه ژئواکونومیک یارمنستان…………………………………………………………………….. 83

4-3-3- جایگاه ژئوکالچر ارمنستان………………………………………………………………………….. 84

4-3-4-جایگاه امنیتی ارمنستان……………………………………………………………………………….. 85

4-3-5-جایگاه زیست محیطی……………………………………………………………………………….. 87

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

4-4- چشم اندازروابط ژئوپلیتیک ایران و ارمنستان در منطقه و قفقاز……………………………….. 89

 

فصل پنجم: ارزیابی فرضیه ها ونتیجه گیری

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. 96

5-2- بررسی سئوالات تحقیق و پاسخ به فرضیات………………………………………………………. 97

5-3- پیشنهادات تحقیق……………………………………………………………………………………….. 101

5-3-1- پیشنهادت مبتنی بر یافته های پژوهش…………………………………………………………… 101

5-3-2-1- تلاش برای ارتقاء هر بیشتر روابط سیاسی بین دو کشور………………………………… 101

5-3-2-2- توسعه روابط تجاری بین دو کشور…………………………………………………………… 101

5-3-2-3- همکاری در بخشهای نظامی فنی و علمی…………………………………………………… 101

5-3-2-4- فعالتر نمودن رایزنهای فرهنگی و بازرگانی در جمهوری ارمنستان…………………….. 102

5-3-2-5- حمایت مالی و اعتباری دولت ایران در زمینه خدمات فنی و مهندسی از شرکتهای داخلی جهت حضور قوی در بازار کشورهای منطقه و………………………………………………………………………………………… 102

5-3-2-6- پیشنهاد به سایر محققین…………………………………………………………………………

 

102

فهرست منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………….. 104

 

چکیده:

پایان نامه حاضربه مطالعه نقش جمهوری ارمنستان درتوسعه ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران در حوزه قفقاز پرداخته و در این مسیر ضمن بررسی رویکردهای مختلف در زمینه روابط بین الملل و قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای به مطالعه ویژگی های ، ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی منطقه وروابط سیاسی، تجاری، امنیتی، فرهنگی و …فی مابین جمهوری اسلامی ایران وجمهوری ارمنستان و سایر کشورهای حوزه قفقاز می پردازد.تحولات ساختار نظام بین‌الملل درسال 1991 و تغییر نظام دو قطبی، معادلات جهانی را به خصوص دربرخی مناطق اصلی جهان به گونه‌ای بنیادین تغییر داد.بیشترین این تأثیر در منطقه اورآسیا که زمانی قلمروی شوروی محسوبمی گردید، رخ داد.ظهور واحدهای مستقل، گذشته از تغییر نقشه جغرافیایی جهان، محاسبات ژئوپولیتیکی و ژئواستراتژیکی جدیدی برای منطقه از جمله حوزه قفقاز جنوبی به دنبال داشت.قفقاز، منطقه اتصال اروپا وآسیا و محل تلاقی تمدن‌های بزرگ، یکی از مناطق مهم ژئوپولیتیکی وژئواکونومیکی جهان به شمارمی‌رود. روسیه با نگاه امنیتی درصدد تثبیت موقعیت سیاسی،‌اقتصادی و نظامی گذشته خود در قفقاز است و ایالات متحده نیز با سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و راهبری ژئوپولیتیک انرژی به دنبال توسعه نفوذ و منافع خود می باشد. همچنین قفقاز عرصه فعالیت بازیگرانی چون ترکیه، اسرائیل و اتحادیه اروپا است که با اهداف اقتصادی و سیاسی وارد این منطقه شده‌اند. در این میان، عوامل درون منطقه‌ای از جمله معادلات انرژی، بحران‌ها و مناقشات قومی، تحولات سیاسی و اجتماعی کشورهای این حوزه و بی‌ثباتی اقتصادی درگذار به اقتصاد آزاد نیز زمینه‌های مساعدی برای رقابت‌های شدید منطقه‌ای و جهانی فراهم آورده است. جمهوری ارمنستان یکی ازکشورهای حوضه قفقاز جنوبی و دارای مرز مشترک با ایران است.این کشورعلیرغم عدمدسترسی به آبهای آزاد و محاصره اقتصادی توسط دو کشور همجوار (جمهوری آذربایجان و ترکیه)، دارای موقعیت ژئوپلیتیک خاصی درمنطقه بوده و روابط دوستانه ای نیز با جمهوری اسلامی ایران دارد. دراین پایان نامه با هدف تبیین نقش ارمنستان درتوسعه ژئوپلیتیک ایران در منطقه و تحلیل عوامل واگرا و همگرا درروابط دو کشور از طریق بررسی اطلاعات گردآوری شده اینگونه استدلال شده استکه توسعه فعالیت های دیپلماتیک ، تجاری ، امنیتی و… فی ما بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ارمنستان ، سبب ایجاد ثبات ، امنیت و توسعه ژئوپلیتیکی ایران در منطقه گردیده واز سوی دیگر به استناد چنین استدلالی، توسعه روابط بین دو کشور سبب کاهش دخالت و ایجاد تنش توسط قدرت های منطقه ای نظیر ترکیه (در اجرای اهداف بلند پروازانه خود (پان ترکیسم))،خواهد گردید.

کلید واژه: ژئوپلیتیک، قفقاز،جمهوری اسلامی ایران،ارمنستان ، پان ترکیسم.

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                       صفحه

جدول 2-1-مشخصات سیاسی کشور های حوزه آسیای مرکزی……………………………………… 26

جدول 4-1- فهرست اسامی استان ها و مناطق خود مختار گرجستان……………………………….. 62

جدول 4-2- مبادلات بازرگانی ایران و ارمنستان…………………………………………………………. 80

جدول 4-3- آمارصادراتسال 1392 کشور ارمنستان به جمهوری اسلامی ایران…………………….. 81

جدول 4-4- آمار صادرات سال 1392 جمهوری اسلامی ایران به کشور ارمنستان………………… 81

جدول 4-5- مهمترین اقلام وارداتی ارمنستان از جهان…………………………………………………. 81

جدول 4-6- مهمترین اقلام صادراتی ایران به ارمنستان…………………………………………………. 82

جدول 4-7- مهمترین اقلام وارداتی ایران از ارمنستان………………………………………………….. 82

 

 

 

 

 

 

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                                                       صفحه

نقشه 2-1- تصویر مرز ایران – روسیه تزاری در قفقاز پیش از پیمان نامه گلستان وترکمانچای.. 34

نقشه 3-1- موقعیت ارمنستان…………………………………………………………………………………. 38

نقشه 3-2- موقعیت جغرافیایی قره باغ…………………………………………………………………….. 46

نقشه 3-3- توپوگرافی جمهوری ارمنستان…………………………………………………………………. 51

نقشه 3-4-  نقشه سیاسی ارمنستان………………………………………………………………………….. 53

نقشه 4-1- نقشه عمومی کشور گرجستان………………………………………………………………….. 64

نقشه 4-2- نقشه عمومی شبه جزیره بالکان………………………………………………………………… 67

مقدمه:

 

منطقه قفقاز به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک ، ژئواستراتژیک و ژئواکونومی و دارا بودن ذخایر انرژی برای قدرت های منطقه ای (ایران ، ترکیه) و فرامنطقه ای (روسیه ، ایالات متحده آمریکا و..) از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد.تحولات و شرایط بوجود آمده پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در این منطقه ، نظیر ختلافات قومی، بحران‌ها، بی‌ثباتی و مشکلات اقتصادی سبب گردید تا فرصت مناسبی برای نفوذ قدرت‌ های منطقه ای و فرامنطقه ای جهت بهره‌برداری از اوضاع نابسامان کشور های تازه استقلال یافته مستقر در این منطقه و اعمال سیاست‌های امنیتی و اقتصادی مورد نظر آنها فراهم گردد.

اهمیت منطقه قفقاز سبب گردیده است تا از جمله مؤلفه‌های مهم امنیتی ایران بشمار آید. این منطقه که در قرون گذشته تحت سیطره ایران بوده، اینک محیط امنیتی ایران را با مرزهای زمینی مشترک به شدت متأثر کرده است. مرزهای مشترک و اشتراکات تاریخی، فرهنگی، مذهبی و زبانی با بخشی از این منطقه، اگر چه مؤلفه‌هایی مؤثر و غیرقابل انکار در اهمیت نقش‌آفرینی ایران در قفقاز محسوب می‌شوند اما به دلیل تأثیر شرایط خارجی، انتظارات استراتژیک ایران را برآورده نکرده است. ازاین‌رو، جمهوری اسلامی ایران ناگزیر از اتخاذ یک استراتژی مناسب و مبتنی بر واقع‌گرایی جهت تضمین منافع خود نه تنها در سطح کشورهای منطقه قفقاز بلکه در سطح منطقه اصلی اورآسیا و سرانجام در سطح کلان نظام بین‌المللی می‌باشد. منطقه قفقاز و خصوصا شاخه فرعی آن قفقاز جنوبی،هم برای قدرت‌های بزرگ بعنوان محل تلاقی اتحادیه اروپا، ، ناتو ، ترکیه با آسیای مرکزی وهم برای جمهوری اسلامی ایران از لحاظ قومی، مرزی ، سرزمینی وامنیت ملی دارد.لذا تحقیق و مطالعه در مورد مسایل این منطقه و پیامدهای آن برای ایران، و ارائه راهکارهایی در راستای تأمین منافع ملی ایران در قفقاز جنوبی از طریق ایجاد ارتباط مستحکم با جمهوری ارمنستان که پیوندی ناگسستنی از لحاظ تاریخی ، فرهنگی وامنیتی با ایران دارد امری ضروری است .

غرب پس از فروپاشی شوروی با توجه به خلاء قدرت پدید آمده تلاش نمود در منطقه اوراسیا و به طور اخص در حوضه قفقاز ودرچهارچوب اهداف ژئوپلیتیک (تئوری هارتلند و ریملند ) اقدام به ایجاد مناسبات دوجانبه با کشورهای تازه استقلال‌ یافته و نیز شکل‌گیری و تقویت سازمانهای منطقه‌ای همسو با اهداف خود نماید.در این میان، آمریکا طی دو دهه گذشته به ویژه پس از یازده سپتامبر توجه بیشتری به آسیای مرکزی و قفقاز از نظر موقعیت استراتژیک آن نشان داده است. روسیه نیز ضمن رصد تلاش غرب برای گسترش نفوذ در عرصه‌های سیاسی و امنیتی به ویژه منابع انرژیمنطقه، سعی بر حفظ نفوذ سنتی خود در منطقهاز طریق بهبود مناسبات ،

در اینجاست بی‌مناسبت نیست كه هر چند فشرده و با نگرشی الهی به موزه نگریسته و جایگاه و منزلت آن در جهان‌بینی اسلامی مورد مطالعه قرار دهیم بنابراین به قرآن روی آورده و شیوه برخورد آن را با حوادثتاریخی و آثار باقی‌مانده از پیشینیان بررسی نمائیم. مشاهده می‌كنیم كه قرآن این كتاب همیشه جاوید و اموزنده سرگذشت اقوام و ملل گذشته را به تكرار بازگو نموده و از آثار برجای مانده‌شان كه خود موزه است.

 

فهرست مطالب
عنوان                        صفحه

چکیده ‌ز

مقدمه. ‌ح

فصل اول: تعاریف و كلیات… 1

تعریف موزه 2

تعریف لغوی موزه 2

تعریف اصطلاحی موزه 2

هدف نمایش…. 3

موزه در بینش اسلامی.. 3

شورای بین‌المللی موزه‌ها (I. C. O. M) 3

موزه‌های تاریخی.. 3

موزه‌های علمی.. 4

موزه‌های تخصصی.. 4

موزه‌های منطقه‌ای.. 4

موزه‌های فضای آزاد. 5

فصل دوم: بررسی نمونه های مشابه. 6

موزه فرش ایران. 7

ویژگی‌ها 7

موزه هنرهای معاصر ایران. 8

موزه وین.. 8

موزه آرمیتاژ. 8

موزه بریتانیا 9

موزه لوور. 12

فصل سوم: مبانی نظری طرح. 15

فرش ایران، نخست یک هنر است سپس یک صنعت… 16

فرش های موزه ای.. 17

الف. فرش شکارگاه یا همان فرش وین.. 17

ب. قالی جواهر نشان مملوک… 18

ج. قالی اوشاک… 18

د. قالی سجاده ای.. 19

گلیم برجسته ایلام. 19

مراحل بافت… 20

گلیم بافی.. 23

پودکشی در دارهای کوجی دار. 24

انواع موزه ها 34

موزه تاریخ و باستان شناسی.. 34

موزه فضای باز. 34

موزه های مردم شناسی.. 35

کاخ موزه ها 35

موزه های هنری.. 35

موزه علوم و تاریخ طبیعی.. 36

موزه های محلی یا منطقه ای.. 36

موزه های سیار. 36

پارک موزه ها 37

موزه های نظامی.. 37

موزه های اندیشمندان (خانه هنرمندان) 37

فصل چهارم: بسترطرح و مطالعات سایت… 39

بررسی موقعیت شهرستان ایلام. 40

وضعیت اقتصادی.. 40

بررسی وضعیت اقلیمی استان ایلام. 41

ادبیات قومی استان. 45

فصل پنجم: استانداردها و ریز فضاها 46

فضای فیزیكی موزه 47

تالار نمایش…. 47

نمایش آثار در فضاهای باز و فضای بند موزه 47

تالار ورودی.. 48

نور در تالارهای نمایش…. 48

دیوارها و سقف‌پوش تالارها 49

مراكز جانبی موزه 49

كتابخانه و مركز اسناد. 50

انبار مخزن. 50

كارگاه 50

آزمایشگاه 50

چایخانه و تریا 50

بخش اداری، فنی و تأسیسات… 51

تجهیزات فنی تأسیسات موزه 51

سیستم تهویه. 51

آسانسور و بالابر. 51

فضاهای عمومی.. 52

صحنه. 53

گالری‌ها 55

پاركینگ‌ها 56

2- تأسیسات مكانیكی.. 58

استانداردها 61

برنامه عملکردی و فیزیکی.. 66

فصل ششم: سیر تکوین ایده وروند طراحی.. 75

تصویر ماهواره ای از شهر ایلام جهت معرفی بهتر. 76

تصویر ماهواره ای از سایت… 77

تحلیل سایت… 77

روند تکوین حجم. 78

فصل هفتم: آلبوم نقشه ها و تصاویر مربوط.. 81

منابع و ماخذ. 89

فصل اول
تعاریف و كلیات
تعریف موزه
تاكنون هیچ تعریفی تئوری جامعی برای این كه مشخص كند موزه چگونه مكانی است ابراز نگردیده است ابتدا این بدان معنا نیست كه هیچ‌گونه درك صحیحی از اینكه موزه چیست وجود نداشته باشد زیرا موزه‌هایی كه ساخته شده‌اند و

 

طرح‌هایی كه به وسیله طراحان مختلف عرضه گشته‌اند هر كدام خودگویای این مطلب است كه موزه بدون تعریف خاصی بتواند بطور جامع در مورد كلیه موزه‌ها صادق باشد می‌تواند بوجود آید و هر موزه‌ای شكل خاص خود را یافته و در دسترس عموم قرار گیرد.

تعریف لغوی موزه
این واژه كه زبان لاتین و از كلمه موزن بوده و به معنی مجلس فرشتگان الهام فصل، مشتق شده است. توسط گیوم و در واژه نامه‌اش به نام، فرهنگ یونانی لاتین به عنوان مكان وقف شده به فرشتگان الهام فصل و مطالعه كه در آن آدمی به مقوله‌های اصیل می‌پردازد تعریف گشته است.

تعریف موزه از فرهنگ لغت عمید: مجموعه آثار باستانی، عبارتی كه آثار باستانی در آنجا نگهداری یا به معرض نمایش گزارده می‌شود. در یونان قدیم نام‌ محلی بوده كه در آنجا به مطالعه صنایع و علوم می‌پرداختند و نیز نام تپه‌ای بوده در آتن كه در آنجا عبادتگاه و محل مخصوص برای چندین تن از خداییان خود ساخته بودند.

تعریف اصطلاحی موزه
موزه محل غیرانتفاعی است كه اهداف آموزشی داشته و به وسیله جمعی مشخص اداره می‌شود. از جمله وظایف اصلی هر موزه جمع‌آوری و نگهداری آثار است.

هدف اولیه از پیدایش موزه‌ها به مفهوم نوین و به روش شناخته شده امروزی ایجاد مكانهایی برای نگهداری اموال شخصی و یا ثروت‌های صرفاً ملی بوده است. اشتیاق به گردآوری اشیاء زیبا، گرانبها و كمیاب و یا صرفاً غریب امری است كه ریشه در نهاد و سرشت آدمی داشته و دارد.

موزه‌ها به عنوان مؤسساتی در جوامع نوین وظیفه دارند اشیائی را كه به لحاظ ارزش فرهنگی‌شان گرامی داشته می‌شوند را نگهداری نموده و تا سرحد امكان از ویرانی و زوال مصون بدارند.

موزه‌ها جمعی سازمان یافته‌اند كه از گنجینه‌هایشان در جهت اهداف فرهنگی استفاده شود.

هدف نمایش
ایجاد تسهیل تماس مستقیم بین فرد و شیء است خواه فرد یك كودك دبستانی باشد یا یك بزرگسال و خواه شیء با علوم طبیعی و یا یك متنوع عرشه شده در تالار تاریخچه علوم و فنون با شهر و یا یك اثر هنری لذا باید در نظر داشت كه:

اولاً: موزه وسیله نمایش اشیاء است نه اشیاء وسیله نمایش موزه.

ثانیاً: آنچه مسلم است موزه تنها وسیله ارتباطی عینی نیست بلكه هدف اساسی آن ابقاء تأثیر فرهنگی و هنری و ایجاد رابطه بصری از طریق برخورد مستقیم با اشیای دو بعدی

نقش مدیریت در مجموعه هایی که خلاقیت و نوآوری در آن از ضروریات و عامل اصلی است (به خصوص مراکز و موسسات تحقیقاتی و پژوهشی) بسیار مهم و حساس است. مدیریت می‌تواند توانایی و استعداد خلاقیت و نوآوری را در افراد ایجاد، ترویج و تشویق کند و یا رفتار و عملکرد او می‌تواند مانع از این امر مهم شود. یک مدیر خلاق ذهن های خلاق را پیدا کرده و از خلاقیت آنها استفاده می کند. مدیر خلاق باید فضایی خلاق بیافریند و افراد سازمان را نیز برای خلاقیت تحریک کند. این فضا، معمولا به دور از کارهای روزمره است و به نحوی تفویض اختیار می‌کند تا هر کسی بتواند مشکل خودش و یا بخش تحت نظرش را حل کند. برای اینکه افراد سازمان ذهنی متفکر داشته باشند باید محیطی ایجاد شود که در آن به ابزار نظریات و اندیشه‌های آنان بها داده شود. یکی از شیوه‌های بسیار مهم و پر جاذبه پرورش شخصیت انسان‌ها و همین طور خلاقیت و نوآوری و حتی رشد و شکوفایی اجتماعی، مشورت است. بدون تردید افرادی که اهل مشورت هستند از عقل و فکر بیشتری برخوردارند و آنان که مشورت نمی‌کنند از این امتیاز بهره‌ای ندارند. یک سازمان خلاق تا حد زیادی به خود کنترلی کارکنانش نیز وابسته است (محمدی، 1384).

مدیران می توانند مولفه‌های اصلی خلاقیت یعنی تخصص، مهارت‌های تفکر خلاق، و انگیزه را تحت تاثیر قرار دهند. اما واقعیت آن است که تاثیرگذاری بر دو مولفه اول بسیار دشوارتر و وقت‌گیر تر

 

از از ایجاد انگیزه است. انگیزه درونی را می‌توان حتی با تغییرات جزیی در محیط سازمان به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش داد. این بدان معنا نیست که مدیران باید بهبود تخصص و مهارت‌های تفکر خلاق را فراموش کنند. اما زمانی که اولویت بندی در اقدام مطرح می‌شود، آنها باید بدانند که اقدامات موثر بر انگیزه درونی، نتایج فوری‌تری را موجب خواهد شد (علیرضایی و تولایی، 1387).

2-20-تاثیر مدیریت دانش بر نوآوری
در دنیای کسب و کار امروزی بخش عظیمی ازفعالیت‌های ما مبتنی بر اطلاعات و دانش است و زمان کمتری برای کسب تجربه و بدست آوردن دانش دردسترس است. در این شرایط سازمان‌ها بر اساس میزان دانش خود با یکدیگر به رقابت می پردازند، در صورتی که محصولات و خدمات سازمان ها هر روز پیچیده تر شده وسهم اطلاعات در آنها افزایش می یابد. در این میان مدیریت دانش با در اختیار داشتن ابزارهای لازم، فرصت مناسبی را برای ایجاد بهبود در عملکرد منابع انسانی وهمچنین مزایای رقابتی ایجاد می کند. از سوی دیگرانعطاف پذیری و عکس العمل سریع در برابر شرایط متغیرمحیطی، استفاده بهتر از منابع انسانی و دانش موجود نزدآنها و همچنین اتخاذ تصمیمات بهتر، دستاوردهای مدیریت دانش برای سازمان های امروزی است و برخورد هوشمندانه با منابع دانش، خود عامل مؤثر و مهمی درموفقیت سازمان ها بشمار می رود. با این قسم نگرش مدیریت دانش با تاکید بر اهمیت انسانها، رفتار و فرهنگ کاری آنها، آغاز شده و چارچوب معماری آن از دو بعد اجتماعی و فنی تشکیل می‌شود. نکته اساسی این است که تولید و انتشار دانش، حاصل تعامل انسان ها در حین کار