این واقعیت، در سه دهه اخیر در آموزش و پرورش کشورهای گوناگون(با سرعت و کیفیت متفاوت) چند تحول اساسی (با اهمیت متفاوت) به وقوع پیوسته است. این تحولات را می توان در سه گروه کلی طبقه بندی کرد:

آموزش و یادگیری فعال، مشارکتی، دانش آموزمحور و فرایند محور
بهره گیری از فناوری اطلاعات در جریان آموزش و یادگیری
توجه به آموزش مهارت جهانی نگریستن به زمینه های مختلف(کیامنش، 1383).
با توجه به مواردی که ذکر شد یکی از اهداف عمده آموزش و پرورش، توانایی حل مسأله، آفرینندگی، خلاقیت و ابتکار در دانش آموزان است. با این توانایی ها دانش آموزان می توانند با شرایط گوناگون زندگی و موقعیت های جدید سازگار شوند. رشد این توانایی ها از طریق روش های تدربس فعال میسر می باشد(آرمند، 1374).

با این وجود در نظام آموزشی ایران مدت هاست که با تكیه بر روش سنتی، به ویژه سخنرانی،شاگردان را به حفظ و تكرار مفاهیم علمی ترغیب می كنند و علیرغم این كه در محافل علمی و تربیتی و حتی اجرایی صحبت از فعال بودن شاگرد رشد فكری و آزادانه اندیشی می شود اما عملاً چنین نگاه هایی جنبه ی شعارگونه به خود گرفته اند. از سوی دیگر صحبت از تقویت روحیه همكاری و رفاقت در بین شاگرادن و رشد اجتماعی آنان می شود. اما در عمل نه تنها گام مؤثری در این راستا برداشته نمی شود بلكه اغلب اوقات همكاری و رفاقت به نوعی رقابت تبدیل می شود كه نتیجه ی آن افزایش حس حسادت، كینه و دشمنی در بین شاگرادن است. سبك غالب در اكثر آموزش های كلاسی سنتی است به این معنا كه شاگردان در زمینه یادگیری مفاهیم درسی، كمتر با موقعیت های چالش آور روبه رو می شوند. فرصت های كمتری برای تعامل، همفكری، همكاری و بحث و گفتگوی معلم با شاگرد و شاگردان با یكدیگر فراهم می شود. دانش آموزان به یادگیری طوطی وار ترغیب می شوند، رقابت جایگزین همكاری می شود و احتمال خطر جمع گریزی و گوشه گیری در بین شاگردان افزایش می یابد(كرامتی،1384).

یكی از ویژگی های روش تدریس مؤثر، ایجاد موقعیت های معنادار برای فعالیت دانش آموز است، موقعیت معنادار موقعیتی است كه در آن تجربه های یادگیری رغبت انگیز و رضایت بخشی برای كودك فراهم می شود(ملكی، 1385).

فرآیند یادگیری به معنای كسب معلومات از كتاب ها، به رشد و ایجاد تفكر خلاق كمك نمی كند. دانش آموزان برای یادگیری نیاز به محیطی مناسب دارند كه بتوانند با آن تعامل داشته باشند، ایجاد چنین محیطی بر عهده ی معلمان و مسئولان آموزشی است. معلمانی كه به شیوه ی زمانی ارزش بدهند از عقاید جدید دانش آموزان اگاه باشند و با توجه به عقاید دانش آموزان، سؤال های عجیب و غریب آنان را جدی تلقی كنند، اعتماد دانش آموزان را جلب كرده و آنان را در پرورش استعدادها و توانایی هایشان یاری می دهند.

پس با توجه به اینكه آموزش موجود در مدارس، دانش آموزان را به تفكر قالبی (همگرا) عادت داده است، جا دارد مسئولان امر آموزش بویژه معلمان به نقش اهمیت روش های تدریس فعال توجه نمایند تا بتوانند موجبات رشد دیگر ویژگی های اجتماعی و خلاق را در دانش آموزان فراهم نمایند. پژوهش حاضر نیز با در نظر گرفتن اینكه روش یادگیری مشاركتی از جمله روش های تدریس فعال است كه می تواند شرایط لازم را برای ایجاد تفكر خلاق و رشد توانایی های بالقوه دانش آموزان و همچنین پیشرفت تحصیلی آنان را در درس علوم تجربی فراهم آورد انجام شده است.

بیان مسأله

تعلیم و تربیت در دنیای امروز مفهومی متفاوت با گذشته دارد. تحول علم و فناوری، ضرورت تحول در فرایند فعالیت های آموزشی را انکارناپذیر ساخته است. هرگز نمی توان با طرز تلقی گذشته و سوگیری های کهنه به دانش آموزان و تربیت آن ها نگریست. نظام های آموزشی امروزی، باید نیروهایی را تربیت کنند که در درک دنیای پیچیده موجود توانمند و در مدیریت و رهبری آن خلاق و مبتکر بوده و منطقی رفتار نمایند. تربیت انسان های متفکر و خلاق روش خاص خود را می طلبد، قالب ها و چهارچوب های گذشته هرگز نمی تواند چنین بستر و موقعیتی را فراهم سازند، متأسفانه در بسیاری از نظام های آموزشی به دلیل گسترش و توسعه سریع مدارس و به کارگیری نیروهای اجرائی غیر متخصص و تربیت نشده، عاداتی نامطلوب بر فرایند تدریس حاکم شده است؛ مخصوصا آن دسته از عادت های غلطی که جانشین همفکری، تعامل و مشارکت دانش آموزان در کلاس درس شده اند و هر گونه آزادی اندیشه، نقادی و نوآوری را از آن ها گرفته اند و به جای استفاده از روشهای جدید و فعال تدریس و یادگیری بر اجرای روش های سنتی پافشاری می کنند(شعبانی، 1383).

همچنین باید توجه داشت که در آموزش كودكان تنها مواد آموزشی نیستند كه از اهمیت برخوردارند بلكه نحوه آموزش یا كیفیت آموزش، سطح رشد آن ها، علایق و تجربیات آن ها نیز در امر آموزش تأثیر فراوان دارد این عقیده باعث شده كه روش های انتخابی برای ارائه مطالب آموزش بیشتر مورد توجه متخصصان قرار گیرد(ابراهیمی قوام، 1388).

محققان معتقدند همه انسان ها در كودكی از تفكر خلاق برخوردارند، لكن عدم وجود محیطی مناسب و بی توجهی و عدم تقویت این توانایی مانع ظهور آن می گردد. برای هر جامعه ای وجود افراد خلاق اهمیت زیادی دارد. زیرا در دوره انتقال و تغییر نیاز مبرمی به راه حل های خلاق برای مسائل حال و آینده خود دارند(ادیب نیا، 1388).

بنابراین یكی از ضروری ترین تحولات در نظام های آموزشی، تحول در نگرش و راهبردهای یاددهی-یادگیری است كه مورد استفاده معلمان و مدیران اجرایی نظام آموزشی داشته باشند؛ زیرا نظریه ها و رویكردهای تحول آفرین در فرآیند اجرا با استفاده درست از راهبردهای یاددهی-یادگیری هویت می یابند و كارایی و مفید بودنشان مشخص می شود بهترین برنامه در فرآیند اجرای نامطلوب ممكن است به انحراف كشیده شود و نتیجه ی معكوس به بار آورد. مسئولان و مجریان نظام های آموزشی باید باور كنند كه نظریه ها و اجرای برنامه های درسی عناصری انفكاك ناپذیر هستند و تأثیر متقابل بریكدیگر دارند(شعبانی، 1383).

بر اساس دیدگاه صاحب نظران و متخصصان تعلیم و تربیت، نهادهای آموزشی باید تلاش كنند كه توانایی های خلاق دانش آموزان را در فرآیند آموزشی صحیح پرورش دهند. زیرا در دنیای آینده نیازمند انسان های متفكر و خلاق می باشد. قدرت آفرینندگی می تواند در حل مسائل زندگی افراد و سازگاری آن ها با محیط بسیار مؤثر باشد.

یادگیری مشارکتی[1] روش تدریسی است که توجه زیادی را در طول سه دهه­ی اخیر به خود جلب نموده است پژوهش های بسیاری انجام شده­اند مبنی بر این­که اگر دانش­آموزان فرصت­های برای تعامل با یکدیگر جهت دستیابی به اهداف مشترک را داشته باشند هم از لحاظ تحصیلی و هم از لحاظ اجتماعی پیشرفت خواهندکرد (جانسون و جانسون[2]، 2002، لئو[3] و همکارانش، 1996، اسلاوین[4]، 1996، به نقل از گیلیس[5] ،2010). تعاملات دانش­آموزان فرصت­هایی را برای بهبود مهارت­های اجتماعی و به طور کلی برای حل مشکلات گروهی و ارائه راه حل های خلاق ایجاد می کند(ارال و فارم[6]، 2009).

متأسفانه در بسیاری از نظام های آموزشی، آموزش به شوه یادگیری مشاركتی چندان مورد توجه نیست. كتاب های درسی معمولاً به گونه ای نگارش یافته اند كه تنها انبوهی از حقایق علمی را به دانش آموزان منتقل می كنند. و معلمان نیز در فرآیند اجراء اغلب با استفاده از شیوه های سنتی فرصت هرگونه اندیشیدن و خلاقیت را از دانش آموزان می گیرند. با توجه به چنین مسأله ای محقق درصدد پاسخگویی به دو سئوال است:

آیا بین یادگیری مشاركتی در درس علوم تجربی با خلاقیت دانش آموزان رابطه وجود دارد؟
آیا بین یادگیری مشارکتی در درس علوم تجربی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد؟
در این پژوهش برای دست یابی پاسخ چنین سؤال هایی، كتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی را كه توسط دفتر برنامه ریزی و تألیف كتب درسی برای تدریس در مدارس ابتدایی در سال 90-1389 تألیف و ارائه شده است را بر اساس الگوی یادگیری مشاركتی اجرا نمودیم و تأثیر چنین آموزشی را بر میزان رشد خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دادیم.

اهمیت و ضرورت تحقیق

اكثر اوقات خلاقیت به عنوان قلمرو اعضای هنرهای خلاق نگریسته می شود كه قلمرو آن در گروه های علمی مدرن قرار داشته و می توانید شواهد آن را در دور و بر خود ببینید. در دنیای واقعی انسان به وسیله محصولات تصور خلاق احاطه شده است. در جهان واقعی وجود مهارت های خلاق یك امر ضروری است زیرا آن ها برای تولید، طراحی، بازاریابی، بسته بندی، مدیریت، مراقبت كودكان، تدریس، مهندسی، تزئینات منزل و خانه داری، معماری، آشپزی، نوشتن، تحقیق و توسعه، توسعه تأسیس شركت ها و موارد دیگر مورد نیاز هستند. در واقع مهارت های خلاق برای همه ی افرادی كه با تفكراتی در زمینه ایده ها و فنون جدید و یا حل مسأله درگیر هستند ضروری می باشد. خلاقیت[7] یك رشته تحصیلی نیست بلكه یك ابزار شناختی ضروری است كه به تمرین و ممارست نیاز دارد(پتی، ترجمه ابراهیمی قوام و عباس صادقی، 1385).

توین بی [8]، معتقد است اگر جامعه نتواند از موهبت خلاقیت حداكثر استفاده را بنماید و بدتر از این، اگر این توانایی را سركوب كند، انسان دیگر از حق ذاتی اش یعنی اشرف مخلوقات بودن محروم می گردد، زیرا در آن صورت كم ثمرترین مخلوقات است. همین دلیل كافی است كه جامعه برای تعلیم و تربیت خلاق اولویت قائل شود. با توجه به مدت زمان زیادی كه بچه ها در مدرسه می گذرانند می توان گفت كه تجربه های مدرسه نقش اساسی در تحقیق خلاقیت آنان در آینده را داراست، لكن تحقیقات نشان داده است كه افراد برجسته به ندرت از مدرسه و معلمانشان به عنوان عامل مؤثر مهمی در رشد توانایی ها و خلاقیتشان یا نموده اند(ادیب نیا، 1388).

در بسیاری از یادگیری ها، از یادگیرنده انتظار می رود كه دانش ها، فنون و ایده هایی كه توسط دیگران مطرح می شود را دریافت كند. كار خلاق در این رابطه یك استثناء بسیار مهم است كه اغلب توسط معلمان و افراد دیگر به خوبی درك نشده و كمتر از ارزش واقعی خود مورد توجه قرار می گیرند(پتی[9]، ترجمه ابراهیمی قوام و عباس صادقی، 1385).

در حالی كه اگر بخواهیم به آینده كشورمان بیندیشیم چاره ای جز این نداریم كه به جای توجه به پیش پا افتادگی ها و جهش های تحصیلی و مدرك گرایی ها، شیوه های آموزش خلاق را در مدارسمان به كار گیریم. یکی از راه های رسیدن به این مهم این است که یک جو مشارکتی و همکارانه در مدارس ما حاکم شود. بدین ترتیب برای اینکه رقابت در مدارس تبدیل به رفاقت شود، و برای اینکه روحیه همکاری و مشارکت در بین یادگیرندگان و مدرسان تقویت شود و همه دانش آموزان در امر یادگیری مطالب درسی و پیشرفت تحصیلی و دست یابی به روحیه ای خلاق، به موفقیت دست یابند، به کارگیری رویکرد یادگیری مشارکتی با توجه به انعطاف پذیری که دارد در آموزش و یادگیری دروس مختلف به ویژه دروس تجربی که به تجارب مشترک یادگیری نیازمندند، می تواند بسیار مفید و اثربخش باشد.

یکی از ضرورت های انجام این تحقیق، ضرورت توسعه روحیه رفاقت و همکاری و ایجاد زمینه پیشرفت تحصیلی مطلوب تر و همچنین ایجاد خلاقیت و ایجاد روحیه خلاق در بین دانش آموزان مدارس است. از آنجایی که یکی از اهداف مدارس کشورمان رشد همه جانبه دانش آموزان در تمامی ابعاد فکری، عاطفی و اجتماعی است، به کارگیری یادگیری مشارکتی به عنوان یک روش یادگیری فعال می تواند برای این هدف، مورد استفاده معلمین و دانش آموزان در مدارس کشورمان قرار بگیرد. در این تحقیق ما به بررسی تأثیر الگوی یادگیری مشارکتی بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی می پردازیم تا در صورت گرفتن نتیجه مثبت، در مدارس کشورمان استفاده بهتری از آن به عمل آوریم.

اهداف تحقیق

   اهداف كلی:

تعیین تأثیر روش یادگیری مشاركتی در درس علوم تجربی بر افزایش خلاقیت دانش آموزان.
تعیین تأثیر روش یادگیری مشاركتی در درس علوم تجربی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان.
    اهداف جزئی:

مشخص کردن تأثیر روش یادگیری مشاركتی در درس علوم بر شاخص روانی(سیالی)[10] تفكر دانش

آموزان
مشخص کردن تأثیر روش یادگیری مشاركتی در درس علوم بر شاخص انعطاف پذیری[11] تفكر دانش آموزان
مشخص کردن تأثیر روش یادگیری مشاركتی در درس علوم بر شاخص اصالت[12] تفكر دانش آموزان
مشخص کردن تأثیر روش یادگیری مشاركتی در درس علوم بر شاخص بسط[13] تفكر دانش آموزان
فرضیه های تحقیق

فرضیه های اصلی:

روش یادگیری مشاركتی در درس علوم بر افزایش خلاقیت دانش آموزان مؤثر است.
روش یادگیری مشاركتی در درس علوم بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مؤثر است.
فرضیه های فرعی:

روش یادگیری مشاركتی در درس علوم بر شاخص سیالی(روانی) تفكر دانش آموزان مؤثر است.
روش یادگیری مشاركتی در درس علوم بر شاخص انعطاف پذیری تفكر دانش آموزان مؤثر است.
روش یادگیری مشاركتی در درس علوم بر شاخص اصالت تفكر دانش آموزان مؤثر است.
روش یادگیری مشاركتی در درس علوم بر شاخص بسط تفكر دانش آموزان مؤثر است.
تعریف مفاهیم تحقیق

الف: تعاریف نظری

الگوی یادگیری مشاركتی: در یادگیری به شیوه مشاركتی دانش آموزان دل به جمع می سپارند و هرچه دارند در اختیار یاران گروه قرار می دهند و خود هم از داشته های دیگران بهره مند می شوند. مناسب ترین شكل استفاده از یادگیری همیارانه، ایجاد فضای عاطفی بین اعضای گروه، یادگیری اشتراك در هدف، سهیم بودن در ابزار و وسایل و بحث میان گروهی است(آقازاده، 1377).
خلاقیت: عبارت است از فرایند حس كردن مشكلات، شكاف دراطلاعات، عناصر گم شده، چیزهای ناجور حدس زدن و فرضیه سازی درباره ی این نواقص و ارزیابی و آزمون این حدس ها و فرضیه ها، تجدید نظر كردن و دوباره آزمودن آن ها و بالاخره انتقال نتایج (تورنس 1988، به نقل از سیف،1387).
پیشرفت تحصیلی: منظور از پیشرفت تحصیلی سنجش عملكرد یادگیرندگان و مقایسه نتایج حاصل با هدفهای آموزشی از پیش تعیین شده به منظور تصمیم گیری در این باره است كه آیا فعالیت های آموزشی معلم و كوشش های یادگیری دانش آموزان به نتایج مطلوب انجامیده است (سیف ،1387).
سیالی(روانی): تولید تعدادی اندیشه در یك زمان معین
انعطاف پذیری: تولید اندیشه های متنوع و غیر معمول و راه حل های مختلف برای مسأله
اصالت(تازگی): استفاده از راه حل های منحصر به فرد و نو
بسط(گسترش): تولید جزئیات و تعیین تلویحات و كاربردها (سیف،1387) .
ب: تعاریف عملیاتی

الگوی یادگیری مشاركتی: یادگیری مشارکتی در این تحقیق روشی است که دانش آموزان برای یادگیری مفاهیم آموزشی به گروه های چهار تا شش نفره تقسیم می شوند به نحوی که در هر گروه هم دانش آموز قوی، هم دانش آموز متوسط و هم دانش آموزش ضعیف وجود داشته باشد و به صورت مشارکتی مطالب و محتوی ارائه شده توسط معلم را مورد مطالعه قرار می دهند. فعالیت ها به صورت مشارکتی و مباحثه ای انجام می گیرد و میانگین نمرات گروه، نمره ارزشیابی نهایی دانش آموزان خواهد بود. نقش معلم در اینجا طرح مسأله و نظارت و راهنمایی بر فعالیت ها است.
خلاقیت: در پژوهش حاضر خلاقیت عبارت است از نمره ای كه دانش آموزان از آزمون خلاقیت تصویری تورنس (فرمB)، به دست می آورند.

تفاوت وکالت خاص و مقید                                                                     همان طوری که قبلاً بیان کردیم وکالت خاص از هر دو جهت یعنی هم از جهت تصرف و هم از جهت متعلق خاص می باشد. مثلاً موکل به وکیل وکالت در فروش خانه ای معین را می دهد هم جهت تصرف که در این مثال، فروختن است و هم متعلق که خانه ای معین است هر دو خاص هستند ولی وکالت مقید آن است که موکل در وکالتی که به وکیل می دهد قیودی آورده باشد. مثلاً در مورد همان مثال بالا که موکل به وکیل، وکالت در فروش خانه ای معین را می دهد مثلاً بیان می کند که آن خانه معین را به فلان مبلغ یا در زمان خاصی بفروشد که تعیین مبلغ یا تعیین زمان فروش از جمله قید هستند که در عقد وکالت نشان   دهنده ی آن است که این وکالت از نوع وکالت مقید است.

       1-3-4-وکالت از جهت وحدت یا تعدد وکلاء                                                                   وکالت از جهت وحدت یا تعدد وکیل به دو نوع، وکالت انفرادی و اجتماعی تقسیم می شود.

1-3-4-1-وکالت انفرادی                                                                                       هرگاه یک موکل در یک مورد دو یا چند وکیل داشته باشد که هر وکیل به تنهایی حق اقدام داشته باشند وکالت آن وکیل را وکالت انفرادی گویند و خود وکیل را وکیل منفرد می گویند.( جعفری لنگرودی ، 1363 ص 753 )                                                                                                                            وکالت انفرادی، وکالتی است که موکل برای انجام مورد وکالت یک وکیل تعیین می کند یا دو یا چند وکیل تعیین می کند که هر کدام به طور مستقل می توانند مورد وکالت را انجام دهند و هر کدام از وکلاء که زودتر آن عمل را انجام دهد آن عمل صحیح و بقیه باطل است مثلاً شخصی برای فروش خانه اش دو وکیل انتخاب می کند که بطور مستقل بتوانند این کار را انجام دهند و وقتی یک وکیل زودتر اقدام به فروش خانه بکند عمل او صحیح است و موضوع وکالت را انجام داده است بنابراین موضوع وکالت برای وکیل دوم از بین می رود. و در برخی از موارد امکان دارد که هر دو وکیل در یک زمان عمل حقوقی را انجام دهند در این صورت چاره ای جز بطلان هر دو عمل نیست.

1-3-4-2-وکالت اجتماعی                                                                                         هرگاه یک موکل در یک مورد دو یا چند وکیل داشته که هر یک جداگانه حق اقدام نداشته باشند وکالت آنها را وکالت جمعی گویند در صورت تعدد وکیل و اطلاق عبارت، وکالت جمعی است تا خلاف آن ثابت شود. (جعفری لنگرودی ، 1363 ص 753 )                                                                                  مثلاً شخصی برای فروش خانه خود سه وکیل معین نموده که هیچ یک از آن ها نمی تواند جداگانه این عمل را انجام دهد و آن ها باید با هم این عمل را انجام دهند و اگر یکی از این وکلاء فوت کند با توجه به ماده 670 ق.م وکالت دیگری باطل می شود. بعضی از نویسندگان می گویند که با فوت یکی از دو وکیل بطلان وکالت موجبی ندارد و عدم قدرت بر انجام امر بوسیله ی وکیل دیگر، نمی تواند مانند انتفاء موضوع تعهد سبب بطلان وکالت قرار گیرد. بنابراین هرگاه موکل به جای وکیل متوفی، وکیل دیگری انتخاب نماید آن دو می توانند مجتمعاً

امر وکالت را انجام دهند. ممکن است منظور ماده ی بالا از عبارت ( وکالت دیگری باطل می شود ) نیز بیان همین امر باشد و خواسته است تذکر دهد که نمی تواند کسی که در قید حیات هست عمل وکالت را به تنهایی انجام دهد و عمل او باطل می شود. ( امامی ، 1362 ص 223 )                             عده ای دیگر معتقدند که اگر موکل تصریح به حالت اجتماع کند یا قرینه ای بر این امر موجود باشد، می توان گفت با این اقدام موکل دوباره به وکیل موجود نمایندگی داده است تا با همکار جدید عهده دار انجام وکالت شود. بدین ترتیب نتیجه ی مورد نظر با ظاهر قانون مدنی نیز جمع می شود.( کاتوزیان ،1389 ص 173 )                                                                                                                    به نظر برخی دیگر آنچه مهم است، اراده موکل است که کماکان بر دادن نیابت و ادامه امر وکالت 

دانش
از زمان پیدایش کلی دانش تاکنون تعاریف گوناگونی برای این مفهوم ارایه شده که هر یک ابعادی از موضوع را نمایش می دهد. دامنه­ی تعاریف ارایه شده درباره دانش از کاربردی تا مفهومی و فلسفی و از نظر هدف، از محدود تا گسترده را شامل می شود . برخی تعاریف مربوط به دانش به شرح زیر است:

دانش سازمانی به اطلاعات پردازش شده از جریان های عادی و مراحلی که قابلیت اقدام دارند و نیز دانش به دست آمده ی سیستم های سازمانی، مراحل، تولیدات، قوانین و فرهنگ اطلاق می شود.

دانش شامل حقایق و باورها، مفاهیم و اندیشه ها، قضاوت ها و انتظارات، روش شناسی یا علم اصول و نحوه­ی انجام فنون است(زعفریان و دیگران، 1387).

یکی از مشکلاتی که سازمانها با آن مواجه می شوند هنگام معرفی کردن مدیریت دانش است زیرا که این معرفی به کارکنان کمک می کند تا فهم مشترکی راجع به دانش و مدیریت دانش داشته باشند. علی رغم بسیاری از دارایی های دیگر، دانش چیزی نیست که انسان بتواند آنرا لمس کند، یا آنرا احساس کند و به همین دلیل جزء دارایی­های ناملموس و نامشهود است. بعضی از دانش ها در خارج از ذهن انسان، درون فرمت­های متنی قراردارند، اما درصد عمده ای از دانش در مغز افراد وجود دارند.

یکی دیگر از ویژگیهای مشکل بودن درک دانش، اینست که ارزش دانش تا حد زیادی زمینه ای است.

دانش از اطلاعات و اطلاعات از داده ها ریشه می گیرند. تبدیل اطلاعات به دانش در عمل بر عهده خود بشر است(داونپورت، پروساک، 1379). دانایی عبارت است از افکار و پندارها، فهم و درس های آموخته شده در طول زمان دانش فهمیده می شود و فرد آن را از طریق تجر به، استدلال، بصیرت، یادگیری، خواندن و شنیدن بدست می آورد. هنگامی که دیگران دانش خود را با افراد سهیم می شوند، دانش گسترش می یابد و هنگامی که دانش فرد با دانش دیگران ترکیب می شود، دانش جدیدی به وجود می آید. دانش، ماهیتی فردی دارد؛ زیرا با ارزش ها و باورهای افراد و ادراک آن ها از جهان و دیگران، در ارتباط متقابل قرار دارد /به علاوه دانش در بافت و زمینه روابط بین فردی ظاهرمی شود. دانش غنی تر و معنادارتر از اطلاعات است (نوروزیان ،1384).

دانش در سازمان ها نه تنها درمدارک و ذخایر دانش بلکه در رویه های کاری، فرایندهای سازمانی اعمال و هنجارها نیزمجسم می شود. دانش در درون افراد وجود دارد و بخشی از پیچیدگی ندانسته های انسانی است.  بنابراین، دانش ترکیب سازمان یافته ای از داده ها است که از طریق قوانین، فرایندها و تجربه حاصل شده است. به عبارت دیگر دانش معنا و مفهومی است که از فکر پدید آمده است و بدون آن داده و اطلاعات تلقی می شود. 

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

چکیده:

اغلب رویکردهای نوین ترجمه در حوزه ترجمه ماشینی از جمله ترجمه ماشینی آماری، ترجمه ماشینی مبتنی بر مثال و ترجمه ماشینی ترکیبی از مجموعه متون هم‌ترجمه تحت عنوان پیکره‌های متنی موازی به عنوان داده آموزشی اصلی استفاده می‌کنند. اما برای اغلب زبان‌ها پیکره‌های موازی به میزان بسیار کمی در دسترس هستند و یا مربوط به دامنه خاصی از نوشتجات می‌شوند. در طرف دیگر پیکره‌های تطبیقی قرار دارند که مواد اولیه آنها به راحتی به دست می‌آید. پیکره‌های تطبیقی شامل متون هم‌ترجمه نیستند اما در آن هر دو متن در دو زبان مختلف از نظر شباهت معیارهایی چون محتوا، تاریخ انتشار، عنوان و … با یکدیگر قابل تطبیق هستند.

پیکره‌های تطبیقی شامل جملاتی هستند که می‌توانند ترجمه خوبی برای یکدیگر باشند. هدف این رساله ساخت خودکار پیکره موازی با استخراج اینگونه جملات از پیکره تطبیقی است. مدلی که در این پژوهش ارائه می‌شود از سه مرحله اصلی تشکیل می‌شود: (1) انتخاب جفت جملات کاندیدای موازی بودن با بهره گرفتن از فیلتر نسبت طول جملات و فیلتر تعداد کلمات مشترک (2) انتخاب جفت جملات موازی با بهره گرفتن از طبقه‌بند آنتروپی بیشینه و در نظر گرفتن ویژگی‌های مربوط به طول دو جمله، کلمات مشترک آنها و ویژگی‌های مبتنی بر همترازی در سطح کلمه بین دو جمله (3) بالابردن دقت جفت جملات استخراج شده با انتخاب تنها یکی از جملات جفت شده با هر جمله. این کار را می‌توان بوسیله محاسبه نزدیکی آن جمله با ترجمه جملات جفت شده از طرف مقابل توسط معیار TER و انتخاب نزدیک‌ترین جمله انجام داد.

در انتها کارآیی مدل ارائه شده در دو بخش (1) ارزیابی طبقه‌بند آنتروپی بیشینه طراحی شده و (2) ارزیابی میزان سودمندی جفت جملات موازی استخراج شده در بهبود کیفیت ترجمه ماشینی بررسی می‌شود.

فصل اول: مقدمه

1-1- مقدمه

به دلیل افزایش ارتباطات متقابل منطقه‌ای و نیاز برای تبادل اطلاعات، تقاضا برای ترجمه زبان بسیار افزایش یافته است. بسیاری از نوشتجات نیاز به ترجمه دارند از جمله مستندات علمی و فنی، دستورالعمل‌های راهنما، مستندات حقوقی، کتاب‌های درسی، بروشورهای تبلیغاتی، اخبار روزنامه‌ها و غیره؛ که ترجمه برخی از آنها سخت و چالش برانگیز است اما اکثرا خسته کننده و تکراری هستند و در عین حال به انسجام و دقت نیاز دارند. برآوردن نیازهای روز افزون ترجمه برای مترجمان حرفه‌ای دشوار است. در چنین موقعیتی ترجمه ماشینی می‌تواند به عنوان یک جایگزین به کار گرفته شود.

ترجمه ماشینی بعد از 65 سال یکی از قدیمی‌ترین کاربردهای کامپیوتر است. در طول سال‌ها، ترجمه ماشینی مرکز توجه تحقیقات زبان‌شناسان، روان‌شناسان، فیلسوفان، دانشمندان و مهندسان علم کامپیوتر بوده است. اغراق نیست اگر بگوییم کارهای جدید در حوزه ترجمه ماشینی، به طور قابل ملاحظه‌ای در توسعه زمینه‌هایی نظیر زبان شناسی رایانه‌ای، هوش مصنوعی و پردازش زبان‌های طبیعی برنامه‌گرا، مشارکت کرده است.

ترجمه ماشینی را می‌توان به این صورت تعریف کرد: “ترجمه از یک زبان طبیعی (زبان مبدأ) به زبان دیگر (زبان مقصد) با بهره گرفتن از سیستم‌های کامپیوتری شده و به همراه یا بدون کمک انسان”. کار پژوهشی در حوزه ترجمه ماشینی به هدف بزرگ ترجمه تمام خودکار با کیفیت بالا (قابل نشر) محدود نمی‌شود. غالبا ترجمه‌های ناهموار برای بازبینی موضوعات خارجی کافی است. تلاش‌های اخیر، در جهت ساخت کاربردهای محدودی در ترکیب با تشخیص گفتار به خصوص برای دستگاه‌های دستی می‌باشند. ترجمه ماشینی می‌تواند به عنوان پایه‌ای برای ویرایش‌های بعدی به کار گرفته شود، مترجم‌ها معمولا با ابزارهایی نظیر حافظه‌های ترجمه که از فناوری ترجمه ماشینی استفاده می‌کنند اما آنها را در کنترل خود قرار می‌دهند، استفاده می‌کنند.

ترجمه ماشینی یکی از حوزه‌های پژوهشی «زبانشناسی رایانه‌ای» است. تا کنون روش‌های مختلفی جهت خودکار کردن ترجمه ابداع شده است، که در نوشتجات حوزه ترجمه ماشینی به صورت‌های مختلفی دسته‌بندی شده‌اند. شکل 1-1 انواع روش‌های ترجمه ماشینی موجود را در قالب دسته‌بندی که در [1] آمده است نشان می‌دهد.

1-1-1- ترجمه ماشینی مبتنی بر فرهنگ لغت

این نوع ترجمه ماشینی مبتنی بر مدخل‌های فرهنگ لغت است؛ و در آن از معادل کلمه جهت تولید ترجمه استفاده می‌شود. اولین نسل ترجمه ماشینی (از اواخر دهه 1940 تا اواسط دهه 1960) کاملا بر مبنای فرهنگ لغت‌های الکترونیک بودند. این روش همچنان تا حدی در ترجمه عبارات و نه جملات مفید است. اکثر روش‌هایی که بعدا توسعه داده شدند کم یا بیش از فرهنگ لغات دوزبانه بهره می‌گیرند [1].

2-1-1- ترجمه ماشینی مبتنی بر قانون

ترجمه ماشینی مبتنی بر قانون با اطلاعات ریخت شناسی، نحوی و معنایی زبان‌های مبدأ و مقصد سر و کار دارد. قوانین زبانی از این اطلاعات ساخته می‌شوند. این روش می‌تواند با پدیده‌های مختلف زبانی مقابله کند و قابل گسترش و قابل نگهداشت است، اما استثنائات موجود در دستور زبان مشکلاتی به این سیستم می‌افزاید. همچنین فرآیند پژوهشی آن نیاز به سرمایه‌گذاری زیادی دارد. هدف ترجمه ماشینی مبتنی بر قانون تبدیل ساختارهای زبان مبدأ به ساختارهای زبان مقصد است. این روش رویکردهای مختلفی دارد.

– رویکرد مستقیم[1]: کلمات زبان مبدأ بدون عبور از یک نمایش میانی ترجمه می‌شوند. در این روش به بستر متن، معنی و دامنه توجه نمی‌شود.

– رویکرد انتقالی[2]: مدل انتقالی متعلق به نسل دوم ترجمه ماشینی است (از اواسط دهه 1960 تا دهه 1980). در این مدل، زبان مبدأ به یک انتزاع که نمایشی کمتر مختص به زبان است، انتقال می‌یابد. سپس یک نمایش معادل برای زبان مقصد (با همان سطح انتزاع) با بهره گرفتن از فرهنگ لغات دوزبانه و قوانین گرامری تولید می‌شود.

– میان زبانی[3]: این روش متعلق به نسل سوم ترجمه ماشینی است. در این روش زبان مبدأ به یک زبان (نمایش) میانی تغییر شکل می‌دهد که این زبان میانی مستقل از هر دو زبان شرکت کننده (مبدأ و مقصد) در ترجمه است. سپس ترجمه برای زبان مقصد از این نمایش کمکی به دست می‌آید. از اینرو در این نوع سیستم تنها به دو ماژول تجزیه و ترکیب نیاز است. همچینن به دلیل مستقل بودن این روش از زبان‌های مبدأ و مقصد، بیشتر در ماشین‌های ترجمه چندزبانه استفاده می‌شود. این روش بر یک نمایش واحد از زبان‌های مختلف تأکید می‌کند.

3-1-1- ترجمه ماشینی مبتنی بر دانش[4]این روش با واژه‌نامه‌ای مفهومی‌که یک دامنه را نشان می‌دهد سر و کار دارد. این روش شامل دو مرحله تحلیل و تولید است. اجزای پایه‌ای یک ماشین ترجمه مبتنی بر دانش عبارتند از یک آنتولوژی از مفاهیم، واژه‌نامه و گرامر زبان مبدأ برای فرآیند تحلیل، واژه‌نامه و گرامر برای زبان مقصد و قوانین نگاشت بین نحو زبان میانی و زبان‌های مبدأ و مقصد.

4-1-1- ترجمه ماشینی مبتنی بر پیکره[5]

رویکرد ترجمه ماشینی مبتنی بر پیکره‌های متنی از سال 1989 ظهور پیدا کرد و به طور وسیعی در حوزه ترجمه ماشینی به آن پرداخته شد؛ و به دلیل دقت بالای این روش در ترجمه، بر دیگر روش‌ها غلبه یافت. در این روش، دانش یا مدل ترجمه به طور خودکار از پیکره‌های متنی (مجموعه متون) دوزبانه گرفته می‌شود. از آنجایی که این رویکرد با حجم زیادی از داده‌ها کار می‌کند، ترجمه ماشینی مبتنی بر پیکره نامیده شده است. برخی از انواع روش‌های مبتنی بر پیکره در ادامه شرح داده می‌شوند.

ترجمه ماشینی آماری[6]

با اینکه ایده اولیه ترجمه ماشینی آماری توسط وارن ویور در سال 1941 معرفی شد، اما از سال 1993 که این روش توسط محققان آی بی ام مدل شد به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفت؛ به طوری‌که در حال حاضر ترجمه ماشینی آماری رایج‌ترین رویکرد در ترجمه ماشینی به شمار می‌آید. در روش ترجمه ماشینی آماری از مدل‌های آماری استفاده می‌شود که پارامترهای این مدل‌ها از متون دوزبانه یا همان «پیکره‌های موازی» استخراج می‌شوند. به عبارت دیگر سیستم ترجمه ماشینی آماری، احتمالات ترجمه را از پیکره موازی می‌آموزد و با بهره گرفتن از این احتمالات برای جملات ورودی که در فرآیند آموزش دیده نشده‌اند، ترجمه‌ای مناسب تولید می‌کند. در این روش از دو مدل عمده به نام

مدل‌های مبتنی بر کلمه و مدل‌های مبتنی بر عبارت استفاده می‌شود.

ترجمه ماشینی مبتنی بر مثال[7]

روش های ترجمه ماشینی مبتنی بر مثال، روش های مبتنی بر حافظه[8] نیز نامیده شده‌اند. ایده این روش از سال 1980 در ژاپن شروع شد. این نوع سیستم‌ها تلاش می‌کنند تا جمله‌ای مشابه جمله ورودی در پیکره موازی پیدا کنند، و سپس با اِعمال تغییراتی بر روی جمله ترجمه شده که قبلا ذخیره شده، ترجمه جمله ورودی را تولید کنند.

ایده اولیه در این روش، استفاده از ترجمه‌های انسانی موجود برای ترجمه متن‌های جدید است. لذا کافی است متون جدید به قطعه‌های کوچک شکسته شود و ترجمه معادل این قطعات، در پایگاه داده‌ای از قطعات ترجمه شده جستجو شده و ترجمه مورد نظر تولید گردد. این روش دارای محدودیت دادگان می‌باشد. جمع‌آوری مجموعه مثال‌های بسیار بزرگ نیز کل زبان را پوشش نمی دهد. بنابراین معمولا این روش برای زیر مجموعه‌های محدودی از یک زبان استفاده می‌شود.

[1] Direct approach

[2] Transfer based

[3] Interlingua

[4] Knowledge based machine translation

[5] Corpus based machine translation

[6] Statistical Machine Translation (SMT)

[7] Example Based Machine Translation (EBMT)

[8] Memory based machine translation

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

واحد تهران جنوب
دانشکده تحصیلات تکمیلی
سمیناربرای دریافت درجه کارشناسی ارشد
مهندسی مکانیک – تبدیل انرژی
عنوان :
بررسی پتانسیل صرفه جویی انرژی در صنایع و ممیزی انرژی یک واحد به عنوان نمونه
برای رعایت حریم خصوصی اسامی استاد راهنما و نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :