1-5 اهداف پژوهش…………………………………. 8

1-6 روش انجام تحقیق……………………………….. 8

1-7 تعریف اصطلاحات و واژه ها……………………………… 8

فصل دوم: ادبیات تحقیق

2-1 مقدمه………………………………13

2-2 تاثیر طراحی محیط فیزیکی فضای کار…………………………. 15

2-3 حریم خصوص…………………………………. 16

2-3-1 سر و صدا بعنوان استرس فیزیولوژیک…………………………. 21

2-3-2 ابعاد و اندازه در ایستگا ههای کار و دفاتر………………………. 24

2-4 ارتباطات………………………………… 25

2-5  تهویه………………………………. 26

2-5-1 مکانیسم تهویه طبیعی (با استفاده از بازشوها)……………… 27

2-5-2 تاثیر اندازه پنجره……………………………… 28

2-6 نور……………………………… 30

2-6-1 استفاده از نور طبیعی روزانه………………………………. 30

2-6-2 اثر رنگ بر محیط کار……………………………… 34

2-7 عملکرد………………………………. 35

2-8 الگوی ساختاری ارتباط فاکتورهای تاثیرگذار در رضایت شغلی……….. 35

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1 مقدمه……………………………… 39

3-2 روش تحقیق……………………………….. 39

3-2-1 روش انجام پژوهش…………………………………. 39

3-2-2 جامعه آماری……………………………….. 40

3-2-3 گردآوری اطلاعات………………………………… 40

3-2-4 روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ‏ها……………………………… 41

3-2-5 طراحی سامانه میزان رضایتمندی از فضاهای اداری پلان باز………….41

3-2-5-1- طراحی پرسشنامه……………………………… 43

فصل چهارم: شناخت عرصه پژوهش و تحلیل آماری نمونه موردی

4-1 مقدمه……………………………… 49

بخش اول: شناخت بستر………………………………. 50

4-2 نقشه و تصاویر ساختمانهای ادارات تشکیل دهنده جامعه آماری……….. 51

 

4-2-1 اداره امور مالیاتی و دارایی استان ایلام………………………….. 51

4-2-2 بانک ملت شعبه شهید کشوری شهر ایلام…………………………. 59

4-2-3 اداره پست مرکزی شهر ایلام………………………………. 60

بخش دوم: تحلیل آماری……………………………….. 61

فصل پنجم: نتیجه گیری، ارائه راهکار و ضابطه

5-1 مقدمه……………………………… 75

5 -2- بحث در روند کلی پژوهش……………………………… 76

5-3 یافته ها……………………………… 76

5-4- نتیجه گیری……………………………….. 79

5-5- ارائه راهبرد و سیاست ……………………………… 79

منابع فارسی………………………………. 81

Refrencese……………………………….

چکیده:

محیطهای اداری مکان زندگی افراد کارمند در نیمی از ساعات روز است . جایی که فرد پر انرژی ترین اوقات بیداری خود را در آن می گذراند . لذا کیفیت فضای اداری در بلند مدت ،تاثیری بیش از آنچه در نگاه اول به ذهن متبادر می شود بر زندگی کارمندان دارد . پژوهش حاضر در صدد است تارضایت مندی کارمندان در فضای اداری با پلان آزاد را بررسی کند . درواقع هدف تعیین ارتباط بین عملکرد کارکنان و محیط فیزیکی کارشان است. حاصل مطالعات انجام شده رسیدن به الگویی بود که 5 فاکتور تاثیر گذار در جلب رضایت کارکنان در محیط کار را شامل می شد .این فاکتورها عبارتند از : تهویه ، نور، ارتباطات ، حریم خصوصی وعملکرد . که چهار فاکتور اولیه بر عملکرد تاثیرگذاشته و عملکرد نیز رضایت از محیط را تحت تاثیر قرار می دهد.  روش تحقیق در این پژوهش، کمی و رویه عملی آن استفاده از پرسشنامه و تحلیل آماری است . داده ها با استفاده از نرم افزار Spss و روش Amos تحلیل گردید. تحلیل آماری داده ها وجود ارتباط بین فاکتورهای تشکیل دهنده الگوی رضایت شغلی بر اساس رضایت از محیط را مورد تایید قرار می دهد . به بیان دیگر، نتایج حاصل از پیمایش ،بیانگر آن است که طراحی محیط اداری تأثیر قابل توجهی بر عملکرد کارکنان دارد و استفاده از پلان آزاد،  در صورتی که نیازمندیهای کارکنان و اصول فنی ساخت رعایت گردد ، می تواند ایده مناسبی برای ساخت فضاهای اداری باشد . بطور کلی بررسی فاکتورهای مختلف نشان می‌دهد که نورپردازی مناسب ،تهویه مناسب ،سهولت ارتباط کارکنان با یکدیگر و ارباب رجوع و رعایت حریم خصوصی (بویژه در مورد زنان) ،می تواند در عملکرد اغلب کارکنان و بهره وری شغلی آنان،  نقش کلیدی بازی کند . با توجه به بررسی های نظری و نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها پیشنهاد می گردد ،در ساختمانهای اداری برای افزایش ارتباط بین کارمندان و ارباب رجوع ، دسترسی بهتر کارمندان به فایلها و وسایل مورد نیاز و نیز بهره گیری بهتر از نور و تهویه در فضاهای داخلی ، مناسب تر است که از فضاهای با پلان آزاد استفاده کرد .همچنین از آنجا که حفظ حریم خصوصی برای کارمندان یک اداره مهم است ، بهتر است در ادارات با پلان باز هر جا که ارتباط کارمندان با ارباب رجوع از اهمیت کمتری برخوردار است ، از پارتیشن های با ارتفاع کوتاه مخصوصا برای فضاهای متعلق به زنان استفاده گردد. این بدان دلیل است که داشتن حریم برای زنان بیش از مردان اهمیت دارد .در فضاهای اداری با پلان باز از آنجا که هیچ حائلی برای جلوگیری از پخش صداهای درون فضا وجود ندارد ، بهتر است برای افزایش تمرکز کارکنان حتی المقدور از بوجود آمدن صداهای مزاحم ممانعت کرد . به عنوان مثال می توان دستگاههایی که ایجاد صدا می کنند مانند دستگاههای فتوکپی یا مانند آنرا در فضای بسته قرار داد. یا صدای زنگ تلفنهای موجود در فضا را با چراغهای چشمک زن جایگزین کرد .همچنین می توان از نصب پره های جاذب صدا بر روی دستگاه های تایپ و ماشینهای تولید کننده صدا بهره گرفت.

فصل اول: مقدمه و کلیات

1-1- مقدمه

ساختمان‌های اداری بایستی دارای انعطاف پذیری، راحتی نگهداری، دسترسی مناسب ویک موقعیت اکولوژیکی)اقلیمی( مناسب باشند و از طرف دیگر یک محیط آرام، لذتبخش ومفید را برای استفاده کنندگان فراهم سازند. با توجه به طراحی و ساخت سازمان ها و مجتمع‌های اداری توسط معماران , ضرورت آشنایی این افراد با مسائل روانی کارکنان و کارمندان پر رنگ تر می‌شود , زیرا فضای خلق شده توسط معماران بایستی مورد استفاده کارمندان یک سازمان قرارگرفته و ماهیت فضا اثرات روانی خاصی را بر آنها ایجاد کند. در صورتی که یک فضا از لحاظ اصول معماری، هنری و روانشناسی به صورت منطقی و درست طراحی شود، علاوه بر ایجاد نشاط، شادابی و انگیزه ی کافی در کارکنان می‌تواند با رعایت نکات خاص و ساده ای در چیدمان فضاها و مبلمان داخلی , استرس‌های ناشی از محیط کاری را به حداقل برساند. با نگاهی به زندگی کارمندان در خواهیم یافت که شرایط محیط کار دقیقا بر رفتار ، شخصیت و زندگی افراد اثر گذاشته و تمام ابعاد زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. قطعا کار کردن در فضای مطلوب در کنار فضای سبز و منظره‌های دلچسب در شرایط مساعد تهویه ، نور و آکوستیک ، بر روی مبلمانهایی که قاعده‌های آرگونومی آن به تناسب انسان باشد، می‌تواند سلامت جسم و روان افراد شاغل را حتی بعد از بازنشستگی تضمین  نماید. همچنین فضاهایی با مقیاس مناسب و داشتن محیط‌های اجتماعی مطلوب روحیه خلاقیت کارمند و انگیزه او را برای حضور به موقع بر سر کار خود برمی انگیزد. فضای مناسب کاری  در بوجود آمدن حس رضایت از فضا در کارمندان هنگام انجام امور محوله نقش مهمی ایفا کرده حس تعلق فرد را افزایش می‌دهد در نتیجه راندمان کاری و تمرکز و به تبع آن سرعت انجام امور سازمانی و اداری که باعث افزایش سوددهی سازمان مربوطه است افزایش می‌یابد.

2-1- بیان مسئله

در طراحی ساختمان‌های اداری از دو سیستم باز و بسته استفاده می‌شود. سیستم باز اداری به فضاهایی اطلاق می‌شود که توسط جداکننده‌های سبک از هم تفکیک شده اند. سیستم بسته اداری به فضاهایی اطلاق می‌شود که توسط دیوارهای جداکننده و به صورت اتا قهای مستقل می‌باشند. به طور کلی ساختمان‌های اداری دارای فضاهای اصلی، فضاهای پشتیبانی، خدمات و مسیرهای گردش می‌باشند که طراحی داخلی عامل کلیدی رضایت شغلی در آنهاست. طراحی فضای کاری ممکن است موفقیت سازمانی را با ایجاد فضایی که کیفیت کار، روش و کمیت را ساپرت می‌کند ، افزایش دهد و تغییر و تحولات و میزان غیبت را بهبود ‌بخشد. بطور فزاینده‌ای، معماران، طراحان داخلی و مدیران رفاهی، نقش راهبردی جدیدی به عنوان مشاوران آشنا با رفتار انسانی و سازمانی بر عهده دارند (همیلتن[1]، 1977). شمار زیادی از شرکت‌ها از طراحی داخلی فضای کار به عنوان وسیله‌ای در جهت جذب و حفظ کارشان استفاده می‌کنند، آخرین تحقیقات انجمن آمریکایی طراحان داخلی نشان می‌دهد که طراحی داخلی فضای کار ابزاری است که می‌تواند به موفقیت شرکت‌های بزرگ در حل چالش‌ها کمک کند. کارکنان و جویندگان کار می‌گویند محیط فیزیکی یکی از سه عامل برتر تأثیرگذار در تصمیم آنها در پذیرش یا ترک شغل است.

کارمندان مدت زیادی را در یک ساختمان می‌گذرانند بنابراین محیط فیزیکی بر فعالیت آنها و بطور مستقیم بر کارایی و تولیدشان اثر گذار است. اغلب فرض بر این است کارکنانی که بیشتر از محیط فیزیکی کارشان راضی هستند نتیجه کار و تولیدشان بهتر است. شرایط دما، کیفیت هوا، نور و شرایط صدا در محیط اداری بر میزان تولید و بهره‌وری تأثیر دارد. در واقع مطالعات زیادی بطور مؤثر ثابت می‌کند که کاراکترهای محیط فیزیکی اداره می‌تواند اثر قابل توجهی بر رفتار، ادراک و بهره‌وری کارکنان داشته باشد (کمرولزمان[2] و همکاران، 2011).

بیشتر تحقیقات پیشین اغلب بر روی یک فاکتور تأثیرگذار بر بهره وری کارکنان در محل کار متمرکز بود. و تقریبا هیچ مطالعه‌ای انجام نشده که رابطه بین تمام فاکتورهای فیزیکی محیط کار و بهره‌وری کارکنان را نشان دهد. بنابراین این مقاله سوابق چندین فاکتور محیطی که بطور مستقیم یا غیرمستقیم بر بهره‌وری کاری کارکنان تأثیر می‌گذارد را بررسی می­کند.

در اکثریت ساختمانهای اداری در ایران متأسفانه صرف تأمین فضای فیزیکی اهمیت داشته و تأمین نیاز روحی کارمندان دچار غفلت می‌شود آنچه افراد در انجام وظایفشان بدان نیاز پیدا می‌کنند روحیه سرزندگی و شادابی و انرژی برای انجام آن است. حال آنکه فضای محیط کار در ایجاد این روحیات بسیار دخیل است که متأسفانه همین جنبه روانی محیط کار بسیار مورد بی توجهی قرار گرفته در بلند مدت سبب خستگی و بی قراری افراد می‌گردد و بصورت خودآگاه یا ناخودآگاه زمینه نارضایتی کارمندان را فراهم می‌سازد .

مشخص شده است که محیط داخلی در یک اداره تأثیر زیادی بر نگرش، رفتار، رضایت و بهره‌وری کاری کارکنان دارد. بر اساس اظهارات (آندریان لیمن [3]،1995)، افرادی که از دما، کیفیت، آب، نور و شرایط سر و صدا در دفتر کارشان راضی نیستند، بیشتر از تأثیر آنها بر تمرکزشان در کار شکایت دارند. تحقیقات دیگر همچنین نشان می‌دهند که “تولید ” ارتباط نزدیکی با شرایط محیط داخلی دارد. به هر حال چگونگی تأثیر کیفیت محیط داخلی بر تولیدات، یک چالش بزرگ است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که نه فقط دما، کیفیت نور و صدا باید مورد توجه قرار گیرد ، بلکه همچنین باید کیفیت هوای داخلی، راحتی حرارتی، طرح فضاهای کاری خصوصی، طرح رنگ فضای کار، گیاهان داخلی، لایه‌های گرد و غبار و آلاینده‌های بیولوژیکی، تجمع دی‌اکسیدکربن داخلی و بسیاری عوامل دیگر باید توسط مدیران ارشد سازمان‌ها مورد توجه قرار گیرند. نهایتاً یک محیط اداری راحت مهم است که بتواند کارمندان را قادر به تمرکز و انجام هرچه بهتر وظایفشان کند. این می‌تواند کیفیت زندگی در کار را جهت بهره‌وری هرچه بهتر کارکنان ادارات فراهم کند (کمرولزمان و همکاران، 2011).

همانطور که گفته شد تحقیقات همواره نشان داده اند که ویژگی‌های محیط اداری می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر رفتار، نگرش و بهره‌وری کارکنان داشته باشد (آلتمن و لت[4]، 1969). (دول و اسکرودر[5]، 2001) اظهار داشتند که در محل کار رضایت کاربر به عنوان مهمترین فاکتور در موفقیت سازمان به رسمیت شناخته شده است و به عنوان یک شاخص کلیدی در بهره‌وری در نظر گرفته شده است و بر اساس این منطق است که سطوح بالای رضایت‌مندی سبب بهبود روحیه و کاهش سردرگمی می­شود. همچنین این تحقیق نشان داد که رضایت از محیط کار بطور مستقیم به رضایت شغلی کارکنان و بطور غیرمستقیم به تعهد سازمانی و میزان حجم معاملات مربوط می‌شود.

بطور کلی مطالعات انجام شده بر معیارهایی مانند صدا، نور، دما، وجود پنجره و… نشان می‌دهد که چنین فاکتورهای از محیط فیزیکی برنگرش کارکنان، رفتار آنها، رضایت و بهره‌وریشان تأثیر می‌گذارد (کروچ و نیمران[6]، 1989).

موضوع این تحقیق تحلیل فضاهای اداری با پلان باز) Open Plan ) و بررسی ویژگی کمی و کیفی این فضاها و در نهایت رسیدن به یک سری استاندارد برای طراحی مراکز اداری است.در واقع سعی بر آن است که فضاهای اداری فضای منعطفی را بوجود آورند تا بتوانند مطابق با نیازهای روحی افراد کارمند بوده و با برآوردن خواسته‌های آنها عاملی در برانگیختن هرچه بیشتر کارکنان و افزایش کارایی آنان باشد.آنچه در این طراحی انعطاف پذیر بیش از همه مورد نظر است  توجه به جنبه‌های کیفی و تاثیر این وجوه بر روند کاری و خلاقیت فردی و اجتماعی کارکنان و اعمال آنها می‌باشد. این وجوه عبارتند از: حریم خصوصی ، نور ، تهویه و ارتباطات .که البته هرکدام شامل آیتمهای ریزتری است که مجموعا یک ساختار5 فاکتوری تاثیرگزار بر رضایت محیطی را تشکیل میدهند که به