(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….
1
پیشگفتار……………………………………………………………………………………………………………………………..
2
موضوع تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….
2
زمینه ، سابقه و  تاریخچه موضوع تحقیق…………………………………………………………………………
2
اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….
2
اهمیت و ارزش تحقیق با تاکید بر کاربرد نتایج آن………………………………………………………….
2
سؤال­های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………..
3
روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………..
3
فصل اول: بررسی چگونگی شکل­ گیری طبقه موالی……………………………………….
4
1-1-        1-1-آشنایی با شبه جزیره عربستان………………………………………………………………………………….
5
1-2-        1-2-موقعیت جغرافیایی عربستان……………………………………………………………………………………..
5
1-3- وضع دینی عربها……………………………………………………………………………………………………….
6
1-4-حضرت محمد (ص) و توسعه جغرافیایی اسلام………………………………………………………..
7
1-5-فتوحات مسلمانان و توسعه ی متصرفات اسلامی پس از رسول خدا(ص) ……………..
8
1-5-1-فتوحات زمان ابوبکر:( 11تا 13 هجری)…………………………………………………
9
1-5-2-فتوحات زمان عمر( 13-23هجرت) ………………………………………………………
11
1-5-3-فتوحات زمان عثمان:( 24 تا 36 هجری)………………………………………………
15
1-5-4-توقف فتوحات در زمان امیرالمؤمنین(ع )36-41هجرت……………………….
16
1-5-5-فتوحات  زمان بنی امیه………………………………………………………………………….
17
1-6-جهان اسلام و پدیده مَوالی………………………………………………………………………………………..
18
درآمد…………………………………………………………………………………………………………………….
18
1-6-1-موالی در لغت …………………………………………………………………………………………
20
1-6-2-موالی در اصطلاح…………………………………………………………………………………….
23
1-6-3-انواع مولی ……………………………………………………………………………………………….
25
1-6-3-1- ولاء عتق………………………………………………………………………………
25
1-6-3-1-1-مولای مکاتبه……………………………………………………..
26
1-6-3-1-2- مولای تدبیر………………………………………………………
27
1-6-3-2- ولاء اسلام…………………………………………………………………………….
27
1-6-3-3- ولاء حلف……………………………………………………………………………..
27
1-7-موالی و خلفای راشدین……………………………………………………………………………………………..
28
1-8-موالی و بنی امیه………………………………………………………………………………………………………..
31
1-9-موالی و بنی­عباس………………………………………………………………………………………………………
34
فصل دوم: بررسی جایگاه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی موالی……………………….
36
2-1- جایگاه اجتماعی موالی……………………………………………………………………….
37
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….
37
2-2- نگرش قبیله­ای عرب به موالی………………………………………………………………………………….
37
2-3-پیوند های  اجتماعی مولی……………………………………………………………………………………….
40
2-4- شمار موالی در شهرها………………………………………………………………………………………………
42
2-4-1-کوفه…………………………………………………………………………………………………………
43
2-4-2-بصره………………………………………………………………………………………………………..
45
2-4-3- شام و حجاز……………………………………………………………………………………………
46
2-5- موقعیت اجتماعی موالی…………………………………………………………………………………………..
47
 2-5-1- ویژگی­های اجتماعی قبیله عرب………………………………………………………….
47
2-2- جایگاه اقتصادموالی…………………………………………………………………………..
50
2-2-1- کارهای دستی و تجارت ……………………………………………………………………….
50
2 -2-2-  دبیری و کار در دیوان…………………………………………………………………………
53
2-2-3- حجابت و حراست( شرطه)…………………………………………………………………….
56
2-2-4- مالکیتِ اراضی و کارِ مِلک داری به وکالت از اربابان……………………………..
57
2-2-5- موالی در دیوان لشکر…………………………………………………………………………….
58
2-3- جایگاه سیاسی موالی ……………………………………………………………………….
64
مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………
64
2-3-1-  قیام مختار …………………………………………………………………………………………..
67
2-3-2-  موالی و خوارج …………………………………………………………………………………….
71
2-3-3- جنبش عبدالرحمن بن محمد بن اشعث کندی …………………………………..
74
2-3-4- قیام زید بن علی(ع) ……………………………………………………………………………..
77
2-3-5-  قیام یحیی بن زید ……………………………………………………………………………….
80
2-3-6- جنبش عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر طیار ……………………………
82
2-3-7- شورش حارث بن سریج ………………………………………………………………………..
85
فصل سوم: جایگاه علمی موالی…………………………………………………………………….
88
3-1- نگاهی کلی به جایگاه علمی موالی ………………………………………………………………………….
89
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….
89
3-2-موالی و دانش­های عصر خود ……………………………………………………………………………………
90
3-3-نقش موالی در تدوین زبان عربی ……………………………………………………………………………..
92
3-3-1-پیدایش علم نحو ……………………………………………………………………………………
92
3-3-2-سیبویه شیرازی ……………………………………………………………………………………..
93
3-4-موالی و علوم اسلامی ………………………………………………………………………………………………..
94
3-5-نقش ایرانیان در توسعه علوم و فنون………………………………………………………………………..
95
3-6- علم حدیث و فقاهت ………………………………………………………………………………………………..
96
3-6-1- جدول شمار راویان موالی در کتاب الرجال شیخ طوسی………………………
102
3-6-2-جدول شمار راویان موالی در کتاب تهذیب الکمال مزی……………………….
104
3-7-علم قرائت ………………………………………………………………………………………………………………..
105
3-7-1- برخی موالی پیشتاز در علم قرائت ………………………………………………………
106
3-8- موالی و شعر……………………………………………………………………………………………………………..
107
3-8-1- برخی شاعران معروف دوره اموی از موالی………………………………………………
107
3-9-پیدایش علم کلام ……………………………………………………………………………………………………..
108
3-9-1-سیر نظرات کلامی …………………………………………………………………………………
109
3-9-2-سابقه علم کلام ………………………………………………………………………………………
109
3-9-3-علل پیدایش علم کلام …………………………………………………………………………..
110
3-10-موالی و علم تفسیر …………………………………………………………………………………………………
112
3-10-1-تفسیر در عهد تابعین ………………………………………………………………………….
113
3-10-1-1-مکتب تفسیری مکه ………………………………………………………….
114
1- سعید بن جبیر( م شعبان 95ه.ق)…………………………………….
114
2- مجاهد بن جبر مکی …………………………………………………………
115
3- عکرمه، مولی ابن عباس( م104یا 105ه. ق) ……………………
117
4- عطاء بن ابی رباح مکی( م114ه.ق) …………………………………..
118
5-  طاووس بن کیسان الیمانی ………………………………………………
119
3-10-1-2-مکتب تفسیری مدینه ………………………………………………………
119
1- ابوالعالیه( م90یا 93 هجری) …………………………………………….
120
2- زید بن اسلم( م 136ه.ق) ………………………………………………….
120
3- محمد بن کعب القرظی( م 117 یا 118ه.ق)…………………….
120
3-10-1-3- مکتب تفسیری عراق ………………………………………………………
121
3-10-1-3-1-مفسران معروف کوفه در عصر تابعین …………..
122
1-مّره همدانی(م 76ه.ق) ………………………………………….
122
2- علقمه بن قیس( م 61ه.ق) 135………………………….
122
3- مسروق( م63ه.ق) ………………………………………………..
122
4-  عامر شعبی( م 104یا 109ه.ق) …………………………
123
5- اسود بن زید( م 74 یا 75ه.ق) ……………………………
123
6- جابر بن یزید جعفی( م 127 یا 128 یا 132ه.ق).
123
3-10-1-3-2-مفسران معروف بصره در عصر تابعین……………..
124
1-ابوسعید حسن بصری( م110ه.ق) ………………………………………
124
2-قتاده( م117ه.ق) ………………………………………………………………..
124
3-ابوصالح باذان( م پس از قرن اوّل هجری) ………………………….
125
3-10-1-4-گروه دیگر از مفسران دوره تابعین قرن دوم………………………………….
125
3-10-1-5-انواع روش­های تفسیری ………………………………………………………………………………..
126
1-تفسیر مأثور( روایی) ………………………………………………………………………………………..
126
2-تفسیر عقلی( اجتهادی) ………………………………………………………………………………….
127
3-10-1-6-مصادر تفسیر در عصر تابعین…………………………………………………………………………
129
3-10-1-7-بیان روش تفسیری برخی از موالی………………………………………………………………..
129
1-روش تفسیری سعید بن جبیر……………………………………………………………………………………….
129
              1-1-قراءات …………………………………………………………………………………………………….
130
            1-2-اسباب النزول……………………………………………………………………………………………..
130
1-3-بیان شأن نزول آیات …………………………………………………………………………………..
131
1-4-توجه به سیاق آیات……………………………………………………………………………………..
131
1-5-لغت …………………………………………………………………………………………………………….
132
1-6-بیان مصداق………………………………………………………………………………………………….
133
1-7-توجه به روایات ائمه اطهار…………………………………………………………………………..
133
1-8-توجه به علوم قرآن چون ناسخ و منسوخ …………………………………………………..
134
1-9-بیان مفردات قرآن ………………………………………………………………………………………
134
2-روش­­های تفسیری مجاهد …………………………………………………………………………………………….
135
2-1-گستردگی اجتهاد و استنباط………………………………………………………………………
135
2-2-دقت در تفاوت بین واژه‏های متشابه……………………………………………………………
136
2-3-تفسیر بعضی از واژه‏ها بر خلاف معنای مشهور آن ……………………………………
137
2-4-اهتمام به مبهمات قرآن ……………………………………………………………………………..
137
2-5- پرداختن به لطایف و ظرائف قرآن كریم …………………………………………………..
138
2-6- توجه به قرائت آیات در تفسیر آنها ……………………………………………………………
138
2-

7- نقل از صحابه دیگر غیر از ابن عباس ………………………………………………………..
139
2-8-آزاداندیشی در ارائه آرا و دیدگاه­های عقلی ……………………………………………….
139
2-9-تفسیر عقلی ………………………………………………………………………………………………..
140
3-عطاء بن ابی رباح …………………………………………………………………………………………………………..
140
4-ویژگی تفسیر عکرمه………………………………………………………………………………………………………
141
4-1-مفهوم شناسی واژگان …………………………………………………………………………………
141
4-2-بیان مصادیق ………………………………………………………………………………………………
142
4-3-بیان ناسخ و منسوخ ……………………………………………………………………………………
142
4-4-تفسیر با شأن نزول …………………………………………………………………………………….
142
5- روش تفسیری قتاده………………………………………………………………………………………………………
142
5-1-توضیح اصطلاح قرآنی ………………………………………………………………………………..
142
5-2-بیان قید آیات و توضیح احكام …………………………………………………………………..
143
5-3-بیان شأن نزول ……………………………………………………………………………………………
143
6- روش تفسیری طاووس بن كیسان………………………………………………………………………………..
143
6-1-تفسیر باطنی ……………………………………………………………………………………………….
145
6-2-تفسیر به معنای اخص ………………………………………………………………………………..
145
ویژگی تفسیر موالی( دوره تابعین) ……………………………………………………………………………………
145
1- پیدایش روحیه استقلال در بین مفسرین ……………………………………………………..
145
2- كوتاهی و گویایی ……………………………………………………………………………………………
146
3-رویگردانی از پرداختن جدی به تفسیر …………………………………………………………..
147
4- روایات تفسیری ……………………………………………………………………………………………..
147
5-تکیه بر ظن ……………………………………………………………………………………………………..
147
فصل چهارم: بررسی کارکردهای زیانمند و سودمند موالی در تفسیر قرآن کریم…………….
148
4-1-کارکردهای زیانمند موالی در تفسیر قرآن کریم ……………………………………………………..
149
4-1-1-نقش موالی در پیدایش لحن و گرفتار شدن به آن………………………………..
149
مقدمه …………………………………………………………………………………………………….
149
4-1-1-1-معنی لحن …………………………………………………………………………..
150
4-1-1-2-نمونه­هایی از لحن ……………………………………………………………….
150
4-1-1-3-لحن در زبان عامه ……………………………………………………………….
150
4-1-1-4- لحن در قرائت قرآن ……………………………………………………………
151
4-1-2-تفسیر به رأی ……………………………………………………………………………………………………….
151
بررسی این تفسیرها …………………………………………………………………………………………….
155
4-1-3-موالی و حدیث  ……………………………………………………………………………………………………
159
4-1-3-1-شعوبیه ……………………………………………………………………………………………….
159
4-1-3-2-جعل حدیث ………………………………………………………………………………………
163
4-1-3-3-تدلیس در حدیث……………………………………………………………………………….
167
4-1-3-3-1- تدلیس در اسناد ……………………………………………………………
169
قتاده………………………………………………………………………………………….
169
حسن بصری …………………………………………………………………………….
169
ضحاک بن مزاحم …………………………………………………………………….
170
مالک بن انس …………………………………………………………………………..
170
مجاهد بن جبر مکی ………………………………………………………………..
170
4-1-3-3-2- تدلیس در شیوخ…………………………………………………………….
170
4-1-4-پیدایش فرقه­های مختلف مذهبی ……………………………………………………………………….
171
4-1-5-اختلاف مذهبی و اختلاف در تفسیر…………………………………………………………………….
174
4-1-6- باز کردن پای اسرائیلیات به تفسیر …………………………………………………………………….
177
4-1-6-1-راویان عمروبن عاص بن وائل ……………………………………………………………
178
4-1-6-2-راویان عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج ………………………………………….
178
4-1-6-3-راویان محمد بن کعب قرظی……………………………………………………………..
179
4-1-6-4- راویان کعب الاحبار……………………………………………………………………………
179
4-1-6-5- راویان عبدالله بن سلام………………………………………………………………………
179
4-1-6-6- راویان تمیم بن اوس داری………………………………………………………………..
179
پیامد­های ناخوشایند اسرائیلیات…………………………………………………………………………………………
179
4-2-بررسی سودمندی­های موالی در تفسیر قرآن …………………………………………………………..
181
4-2-1-انبوهی موالی مفسر ………………………………………………………………………………..
181
4-2-2- موالی و تفسیر اجتهادی(عقلی) ……………………………………………………………
190
4-2-2-1-نمونه تفسیر اجتهادی موالی ……………………………………………….
192
4-2-3-رواج فرهنگ کتابت ……………………………………………………………………………….
193
4-2-3-1-موالی در دیوان کتابت………………………………………………………….
195
4-2-3-2-آغاز تدوین تفسیر…………………………………………………………………
196
نتیجه­گیری………………………………………………………………………………………………………………………….
198
منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………………………………..
201
 

چکیده

با آغاز کشورگشایی­های مسلمانان و سقوط امپراطوری ساسانی در ایران و سست شدن نفوذ امپراطوری روم در مرزهای شمالی شبه جزیره­ عربستان و سقوط حکومت­های محلی در شمال آفریقا، کسان بسیاری در بند افتادند و به سرزمین­های مسلمان نشین کوچانده و سپس مسلمان شدند بدین ترتیب یک لایه اجتماعی بسیار مهم و تاثیر گذار در جهان اسلام -به ویژه در عراق و شهرهای کوفه و بصره- شکل گرفت که موالی نام گرفتند-موالی اندک اندک در همه دانش­های اسلامی میدان داری کردند و سرآمد شدند که یکی از آنها علم تفسیر است. با این همه پیامد دست داشتن موالی در تفسیر قران کریم، یکسره بی­نقص و عیب و برکنار از خرده گیری نیست، روش انجام این تحقیق مبتنی بر تحلیل محتوا پس از مراجعه به منابع و مصادر مناسب و فیش برداری از آنها و بهره­مندی از کتابخانه های متعدد است. نتایج پژوهش عبارتند از اولاً، نقش موالی در دگرگونی­های پیش آمده در تفسیر قرآن کریم، یکسره سودمند یا زیانمند نیست. ثانیاً، موالی از واسطه­های مهم و پادرمیان­های انکار ناپذیر در چرخش تفسیر از رویکرد اثری به رویکرد عقلی­اند. ثالثاً، ناآشنایی عمیق موالی با زبان عربی، دقت­ها و ظرافت­های آن، از نقاط ضعف تفسیر موالی است. بنابراین، انجام این پژوهش ضروری می­نماید.

مقدمه

قرآن مجید دریای بیکرانه دانش و بینش است که هر کس به اندازه استعداد خود از آن سیراب می­شود. قرآن نوری است فرا راه انسان­ها تا ابدیت و راهنمای استوارترین راه به  سوی سعادت. بوستانی است که عطر شکوفه­هایش مشام جان­ها را می­نوازد و دلها را صفا می­بخشد.

قرآن شگفت­ترین کتاب و بزرگترین معجزه تاریخ است؛ که از آغاز جهان هستی تاکنون بی­نظیر مانده و خواهد ماند؛ به عنوان کتاب هدایت شایسته تأمّل، آگاهی و جست و جو است تا از رهنمودهایش استفاده کنیم. شناخت قرآن و بهره­ گیری از معارف آن، از اولین و برترین اولویتهای فکری مسلمین است بویژه که خود قرآن و سیره نبوی و سنت دیگر معصومان(ع) آن­را مورد تاکید قرار داده­است.

این کتاب آسمانی، دارای معانی کنایی، استعارات و اشارات فراوانی است که فهم یا درک آنها نیازمند تدبّر و تفکر در آنها است. از این رو کوشش مفسران و عالمان قرآن دوست برای احیای معارف بلند قرآن و بازشناساندن مفاهیم ناب آن ضروی می­نماید. بنابراین تفسیر قرآن از همان آغاز نزول توسط خود پیامبر و سپس صحابه، تابعین و … صورت گرفت.

در این پژوهش تلاش شده است، در حد توان به نقش طبقه مهم موالی در تفسیر قرآن پرداخته شود. این پایان نامه دارای چهار فصل است.

فصل اول: بررسی چگونگی شکل­ گیری طبقه موالی

فصل دوم: جایگاه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی موالی

فصل سوم: بررسی جایگاه علمی موالی؛ در این بخش سعی می­شود، به صورت گزینشی، برخی از علومی که موالی در آن دست داشتند، انتخاب وسپس کارکردهای موالی در حوزه تفسیر بررسی شود.

فصل چهارم که مهم­ترین و اساسی­ترین قسمت این پایان نامه است، به تأثیرگذاری­های موالی بر تفسیر قرآن کریم پرداخته می­شود، که شامل بیان اثرات مثبت و منفی آنان در این حوزه و همچنین یافته­ های تحقیق و تجزیه و تحلیل مطالب است.