(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

فصل اوّل:کلیّات تحقیق.. 1

1-مقدمه. 2

درآمد……………. 2

1-1-تاریخچه. 3

1-2-بیان مساله. 8

1-3-اهمیّت و ضرورت و اهداف تحقیق.. 11

1-4-تعارف عملیاتی متغیرها 15

1-4-1-صُورخیال.. 15

1-4-2-تشبیه. 15

1-4-3-استعاره 15

1-4-4-مجاز 15

1-4-5-کنایه. 15

1-4-6-سبک عراقی.. 16

1-6-پیشینه تحقیق.. 16

1-7-روش تحقیق.. 17

1-8-تحقیق توصیفی تحلیلی.. 18

1-9-نوع مطالعه، روش ها و ابزارهای گردآوری اطلاعات… 19

1-10-اسناد عمده مورد استفاده در این تحقیق.. 19

1-11-محدودیت ها و موانع.. 20

فصل دوّم:تشبیه. 21

2-1-تشبیه. 22

2-1-1-محسوس به محسوس: 23

2-1-2-معقول به معقول یا عقلی به عقلی: 23

2-1-3-محسوس به معقول: 24

2-1-4-معقول به محسوس: 24

2-2-تشبیه در غزلیّات خواجوی کرمانی.. 25

2-3-1-تشبیه مفرد و مقید. 27

2-3-2-تشبیه مرکب… 28

2-3-3-تشبیه جمع.. 32

2-3-4-تشبیه تسویه. 34

2-3-5-تشبیه ملفوف… 35

2-3-6- تشبیه مفروق.. 35

2-3-7-تشبیه معکوس یا مقلوب… 38

2-3-8-تشبیه مضمر. 38

2-3-9-تشبیه مشروط.. 40

2-3-10- تشبیه تفضیل.. 41

2-3-11-تشبیه تمثیل.. 42

2-3-12-اضافه تشبیهی.. 42

2-3-13-تشبیه مفرد به مفرد. 45

2-4-اضافه تشبیهی ( مفرد به مفرد ) 46

2-5-وجه شبه مرکب محسوس…. 47

2-6-تشبیه بلیغ و مضمر و مجاز به علاقه آلیّه و ملازمت… 47

2-7-تشبیه ملفوف و مضمر. 48

2-8-تشبیه مفرد به مرکب و ایهام. 48

2-9-جمع و مقید. 49

2-10-اضافۀ تشبیهی و مقیّد. 49

2-11-تشبیه معقول به محسوس و مفرد به مفرد. 49

2-12-تشبیه محسوس به محسوس و مضمر. 50

2-13-تشبیه مُضمر و ایهام. 50

2-13-تشبیه مقیّد و  بلیغ.. 51

2-14-تشبیه و استعاره 52

2-15-تشبیه بر مبنای استعاره 52

2-16-تشبیه مُرسل و کنایه. 53

2-17-اضافه تشبیهی و آمیزه ای از ا استعاره و کنایه. 53

2-18-اضافه تشبیهی و کنایه. 54

2-19-اضافه تشبیهی و استعاره 54

2-20-اضافه ی تشبیهی محسوس به محسوس…. 57

2-21-تشبیه مقیّد و استعاره 57

2-22-تشبیه مفروق و اضافه ی تشبیهی و استخدام. 58

2-23-تشبیه مقیّد محسوس به محسوس و کنایه (ایما) 61

2-24-تشبیه مرکب به مقید. 61

2-25-تشبیه مقید و کنایه. 62

2-26-تشبیه محسوس به معقول و مضُمر و ایهام. 62

2-27-تمثیل و ملفوف… 63

2-28-تشبیه تمثیل و کنایه. 63

2-29-تشبیه مفرد به مفرد و کنایه. 63

2-30-تشبیه تفضیل برمبنای استعاره 64

2-31-اضافه ی تشبیهی و ایهام. 64

2-32-تشبیه تمثیل و ایهام. 65

2-33-تشبیه و کنایه. 65

2-34-تشبیه مقیّد و مجاز به علاقه ی جزء به کل.. 66

2-35-استخدام. 67

2-36-استخدام و کنایه. 67

2-37-تشبیه مقیّد به مقیّد. 67

2-38-تشبیه مرکب و مُضمر. 68

2-39-تشبیه مفرد محسوس به محسوس و معقول به محسوس و مجاز 69

2-40-تشبیه تمثیل و استعاره 70

2-41-تشبیه مضمر و مفروق و تفضیل.. 70

2-42-تشبیه مفرد به مفرد محسوس و کنایه اسمی بعید. 70

2-43-تشبیه تفضیل و کنایه بعید. 71

2-44-اضافه تشبیهی و تشبیه مضمر. 71

2-45-تشبیه مقّید. 71

2-46-تشبیه مضمر و مقید. 72

2-47-تشبیه مفرد به مفرد و کنایه  و ایهام. 72

2-48-اضافه تشبیهی مفرد به مفرد. 73

2-49-تشبیه مفروق و مقیّد. 73

2-50-تشبیه تفضیل و مُضمر. 73

2-51-تشبیه مقید محسوس به محسوس…. 74

2-52-تشبیه صریح و کنایه. 75

2-53-تشبیه مرسل و مفصل.. 75

2-54-تشبیه مرسل و مفصّل و مفروق.. 75

2-55-تشبیه معقول به محسوس بلیغ.. 76

2-56-تشبیه مقّید و ایهام. 76

2-57-تشبیه مرکّب و مفرد. 77

2-58-تشبیه مرکب و مفروق.. 77

2-59-تشبیه مُضمر و ایهام  توأمان.. 77

2-60-تشبیه مقّید محسوس به محسو س…. 78

2-61-تشبیه مُضمر و بلیغ.. 78

2-62-تشبیه بلیغ و مقیّد. 78

2-63-تشبیه ملفوف استعاره ی مکنّیه و مصّرحه. 79

2-64-تشبیه مفروق و مرکب… 79

2-65-تشبیه مرکب به مرکب… 80

2-66-تشبیه بلیغ: 80

2-67-تشبیه بلیغ (محسوس به محسوس) 80

2-68-تشبیه بلیغ و استعاره ی تبعّیه. 81

2-69-تشبیه و مضمر،وجه شبه در مشبه اقوی است… 81

2-70-شبیه مفروق و تفضیل.. 82

2-71-تشبیه فشرده و استعاره ی مطلقه. 82

2-72-تشبیه مقیّد و مرکب… 83

فصل سوّم:استعاره 84

3-1-2- استعارۀ مصرّحۀ مرشحه. 88

3-1-3-استعارۀ مطلقه. 89

3-2-استعارۀ مکنیّه تخییلیّه. 89

3-2-1- به صورت ترکیب اضافی یعنی اضافۀ استعاری.. 89

3-2-2-به صورت ترکیب وصفی که همان معنای اضافۀ استعاری را می دهد مانند. 89

3-2-3-به صورت جمله. 90

3-3-تشخیص یا پرسونیفیکاسیون.. 92

3-4-تشخیص و استعارۀ مصرّحه. 94

3-5-تشخیص (استعاره ی مکنیّه ) 94

3-6-استعارۀ تبعیّه. 95

3-7-استعاره تبعیّه و کنایه. 96

3-8-استعاره ی تبعیّه ی وصفی و کنایه. 97

3-9-استعاره ی تبعیّه ی فعلی.. 97

3-10-استعاره ی تبعیّه ی فعلی و استعاره ی محقّقه. 97

3-11-استعاره ی تبعیّه ی اسمی (اسم مشتق) 98

3-12-استعاره ی تبعیّه ی وصفی.. 98

3-13-استعاره تبعّیه و ایهام و کنایه. 99

3-14-استعاره ی تبعّیه و کنایه ی قریب… 100

3-15-استعاره ی تبعّیه اسمی.. 100

3-16-استعاره تبعّیه وصفی و کنایه(تلویح) 101

3-17-استعاره و فاقیّه و عنادیّه. 102

3-18-استعاره مکنیّه با ساختار بدیع.. 102

3-20-استعارۀ مکنیه و ایهام توأمان.. 103

3-21-استعاره مکنیّه و ایهام و کنایه توأمان: 103

3-22-استعاره مکنیه با ژرف ساخت تشبیه جمع و مجاز: 104

3-23-حسن تعلیل با ژرف ساخت استعاره: 105

3-24-اضافۀ استعاری و کنایه. 105

3-25-اضافۀ استعاری.. 105

3-26-اضافه ی استعاری (استعاره ی مکنیّه ) 107

3-27-استعاره مکنیّه. 107

3-28-استعاره مصرّحه وصفی.. 109

3-29-استعاره ی مصرحّه نمادین.. 110

3-30-استعاره مصرحّه و تبعیّه. 111

3-31-استعاره ی مصرحّه ی مطلقه. 111

3-32-استعاره ی مصرحّه نمادین و اقسام کنایه. 112

 

3-33-استعاره ی مکنیّه و تبعیّه. 113

3-34-اضافه ی تشبیهی و آمیزه ای از استعاره و کنایه. 113

3-39-استعاره با ژرف ساخت تشبیه تفضیل.. 116

3-40-پارادوکس و استعاره 117

3-41-استعاره با ژرف ساخت تشبیه ملفوف… 118

3-42-استعاره محققّه. 119

3-43-استعاره ی محققه مجرده 119

3-44-استعاره ی تبعیّه و مصرحّه. 120

3-46-استعاره ی مصرحّه. 121

3-47-استعاره ی مصرحّه و کنایه. 123

3-48-استعاره در استعاره 124

3-49-تشبیه تفضیل و کنایه ی بعید. 124

3-50-استعاره و تشبیه تفضیل.. 124

3-51-استعاره ی مصرحّه ی نمادین.. 124

3-52-استعاره مرکّب نمادین: 125

3-53-استعاره ی مصّرحه و ایهام. 126

3-54-استعاره ی مصّرحه و کنایه قریب (تشبیه کنایی) 126

3-55-استعاره ی مطلّقه و تبعّیه. 127

3-56-استعاره ی مصّرحه مطلقه کنایه قریب(ایما) 127

3-57-استعاره ی مطّلقه و ایهام. 127

3-58-استعاره ی مکنّیه. 128

3-59-استعاره مکنیه (اضافه استعاری) 128

3-60-استعاره ی مکنیه و کنایه (ایماء) 129

3-61-استعاره مکنیّه و مصرحّه. 129

3-62-استعاره  مکنیّه و تشبیه. 129

3-63-استعاره و تشبیه بلیغ(محسوس به محسوس) 130

3-64-استعاره ی مکنّیه و کنایه. 130

3-65-استعاره ی مطلقه و تشبیه. 131

فصل چهارم:مجاز 132

4-1-مجاز 133

4-1-1-علاقه کل و جزء 133

4-1-2-علاقه حال و محل یا ظرف و مظروف : 134

4-1-3-علاقه لازم و ملزوم. 134

4-1-4-علاقه علّت و معلول.. 134

4-1-5-علاقه ی عام و خاص…. 135

4-1-6-علاقه ماکان و مایکون.. 136

4-1-7–مجاز به علاقه ی ماکان.. 137

4-1-8-علاقه جنس…. 138

4-1-9-علاقه مجاورت… 138

4-1-10-علاقه تضاد. 138

4-2-مجاز و کنایه. 138

4-3-مجاز و تشبیه مقید. 140

4-4-مجاز به علاقه ی آلیه و استعاره ی تبعّیه وصفی.. 141

4-5- مجاز به علاقهی آلیّه و استعارهی تبعیّه فعلی.. 141

4-6-مجاز به علاقه ی جز به کل.. 142

4-7-مجاز به علاقه ی ملکّیت شرعی.. 143

4-8-مجاز به علاقه ی علت به معلول و استعاره ی مصّرحه و ایهام. 144

4-9-مجاز به علاقه ی ملازمت و استعاره 144

4-10-مجاز به علاقه ی جز به کل و استعاره و کنایه. 145

4-11-مجاز به علاقه ی حال و محل و کنایه فعلی.. 145

4-12-مجاز به علاقه ی آمرو مامور 145

4-13-مجاز به علاقه ی علّت و معلول و تشبیه. 146

4-14-مجاز بالاستعاره 147

4-15-مجاز به علاقه ی ظرف و مظروف… 147

4-16-مجاز به علاقه ی جنسیت و کنایه بعید(تلویح) 147

4-17-مجاز به علاقه ی ملازمت… 148

4-18-مجاز به علاقه ی ملازمت(مجاز فعلی) 149

4-20-مجاز به علاقه ی حال و محل و تشبیه مرکّب به مرکّب… 151

4-21-مجاز فعلی به علاقه ی ملازمت و حال و محل.. 151

4-22-مجاز به علاقه ی عدم تکرار 152

4-23-مجاز به علاقه ی مسامحه. 152

4-24-مجاز به علاقه ی مسامحه و کنایه قریب… 153

4-25-مجاز به علاقهی ظرف و مظروف و حالّ و محلّ.. 153

4-26-مجاز به علاقهی جزء به کل و ظرف و مظروف… 155

4-27-مجاز و استعاره  یا کنایه ایهام آفرین.. 156

4-29-اقسام مجاز در غزلیّات خواجوی کرمانی.. 157

فصل پنجم:کنایه. 161

5-1-کنایه. 162

5-1-1-کنایه از موصوف (اسم) 162

5-1-2-کنایه از صفت… 162

5-1-3-کنایه از فعل یا مصدر 163

5-2-انواع کنایه به لحاظ واضح بودن و مخفی و مستور بودن معنا و مقصود. 163

5-2-1-ایماء 163

5-2-3-رمز. 164

5-2-4-تعریض…. 164

5-3-کنایه. 164

5-4-کنایه بعید فعلی: 166

5-5-ایهام تناسب بر مبنای کنایه: 169

5-6-کنایه و ایهام. 169

5-7-کنایه وصفی.. 170

5-8-کنایه قریب (فعلی) 170

5-9-ظهور و ارائه انواع کنایات در دیوان خواجو. 171

5-10-کنایه فعلی.. 176

5-11-کنایهی بعید با ساختار جمله. 178

5-12-ایهام تضاد برمبنای کنایه استعاره ی تبعیّه ی وصفی.. 179

5-13-ایهام تضاد بر مبنای کنایه. 180

5-14-کنایه(تلویح) 181

5-15-ایهام. 186

5-16-ایهام و تشبیه. 187

5-17-ایهام و استعاره 187

5-18-تشخیص و ایهام. 187

5-19-کنایه فعلی قریب… 188

5-20-تشخیص و کنایه. 188

5-21-تلویح واستعاره 189

5-22-کنایه قریب با ساختار جمله. 190

5-23-کنایه بعید و تشبیه. 190

5-25-کنایه بعید وصفی.. 191

5-26-کنایه (تلویح ) وایهام. 191

5-27-کنایه قریب و بعید اسمی وفعلی.. 191

5-28-کنایه وتشبیه فشرده 192

5-29-کنایه تلویح و تشبیه: 192

5-30-مجموعه ای از کنایات… 193

5-30-1-کنایه( تلویح) 193

5-30-2-کنایه ایماء 194

5-30-3-کنایه بعید و استعاره ی مصرحه. 195

5-30-4-کنایه و استعاره ی مکنّیه. 195

نتیجه گیری.. 196

منابع و ماخذ. 198

 

چکیده

خواجوی کرمانی از شاعران نامدار و بلیغ قرن هشتم و اوایل قرن نهم ه.ق. است. وی به کثرت آثار و کاربرد ترکیبات و تعبیرات و بویژه ارائه نکات بلاغی در غزلیّات خویش، شهره آفاق است. انواع صور خیال از تشبیه و استعاره و کنایه و مجاز، مخصوصاً انواع تشبیه و استعاره را برای القای مفاهیم عاشقانه و عارفانه و آفرینش و پردازش تخیّلات ظریف و دل نشین خویش در ابیات غزلیّات خویش، به کار برده است.

عنوان پایانه نامه­ی فراروی، صور خیال در دیوان غزلیّات خواجوی کرمانی است، پوهشگر پیش از آغاز این پژوهش،هرگز بر این باور نبود که این شاعر کرمانی، در آفرینش صور خیال براستی بعد از سعدی و حافظ، قرار گیرد امّا پژوهشگر مستمر در اغلب ابیات غزلیّات وی، استادی و توانمندی طبع این شاعر را در ارائه و آفرینش زیباترین صور بلاغی در حوزه­ی شعر غنایی بویژه در مطاوی غزلیّاتش، به روشنی و بسیار برجسته، ثابت می کند. خیلِ انبوه صور خیال در دیوان وی، به گونه ای است که کمتر شاعری را در جلوه دادن و نمودار ساختن زیباترین و جذّاب ترین تشبیهات و استعارات، می توان با این شاعر خوش قریحه و پرکار، مقایسه کرد و سنجید. از سعدی و حافظ که بگذریم، خواجوی کرمانی، در عرصه­ی بلاغت، شیواترین و برجسته ترین لطایف و تعبیرات بلاغی را به خوانندگان غزلیّاتش، در دراز نای قرون، هدیه نموده است. نگارنده در چهار فصل، بلیغ­ترین صور خیال فاخر و برجسته­ی شاعر یاد شده را با استناد به تک تک ابیات غزلیّات وی، توضیح داده و همه­ی جوانب بلاغی را در تشریح هر صورت بلاغی و خیالی، مدّنظر داشته است.
1-مقدمه

نخل بندِ شعرا، کمال الدین ابوالعطا، محمدبن علی، مرشدی کرمانی، عارف بزرگ و شاعر استاد ایران در قرن هشتم هجری ست. نسبت «مرشدی» او به جهت انتساب اوست به فرقه­ی مرشدیّه که پیروان شیخ مرشد ابواسحاق کازرونی بوده اند و عنوان «نخلِ بندِ شعرا» که در غالب مآخذ به وی مکرّر داده شده است. حکایت از تبّحر و کمال او در خَلق معانی و برتری او بر فرهیختگان و ادبای روزگار خویش است.

ولادت خواجو آنگونه که در پایان مثنوی «گل نوروز» آورده، بیستم ماه، ذی الجحّه 689 ه.ق. است. وی بنایه روایت دولتشاه سمرقندی (صفا، 1396: 889) از بزرگ زادگان کرمانی بوده است و در دوران کودکی را در کرمان گذرانیده و سپس به سفرهای طولانی خود به حجاز و شام و بیت المقدس و عراق حجم و عراق عرب و مصر و فارس و بعضی از بنادر خلیج فارس و بعضی از بنادر خلیج فارس پرداخت و در این سفرها دانش و تحقیق اندوخت. وی دربار سلطان ابوسعید را دیده و با وزیرش غیاث الدین محمد دوستی داشته است. پس در پناه خاندان اینجو به سر برده و بویژه در دوران حکومت شاه شیخ ابواسحاق، در عنایت او، روزگار به رفاه گذرانیده است. افزون بر این وی با امر مبارز الدین نیز مرتبط بوده و او را مدح گفته است. خواجو از بزرگان طریقت، شیخ مرشد ابواسحاق کازرونی و شیخ سیف الدین باَخرزی و شیخ الاسلام امین الدین بلیانی و شیخ علاء الدوله سمنانی را ستوده وبه او ارادت می ورزیده است.

خواجو در طریقت تصوّف، ثابت قدم بوده و از همین جاست که نفوذ افکار صوفیانه و اندیشه های عارفانه را در غالب اشعار او آشکار می توان دید.

از میان معاصران خواجو، ذکر نام حافظ در اینجا لازم تر و ضروری تر است، زیرا این دو استاد بزرگ هم زمان ارتباط نزدیک وجود داشت. خواجو که به سال و تجربه شاعری بر حافظ تقدّم داشت، در مدّتی که مقیم شیراز بود، چون دوستی که سمت رهبری داشته باشد بر اندیشه ی حافظ پرتو تعلیم انداخته بود و به همین سبب است که در دیوان خواجه ی  شیراز، بسیار ابیات می بینیم که به تقلید یا به استقبال از غزل های خواجو ساخته و یا گاه معنی و لفظی از خواجو را اقتباس کرده است تا جایی که یکی از شاعران آن روزگار گفته است:

استاد غزل سعدی ست نزد همه کس امّا           دارد سخن حافظ، طرز سخن خواجو

موضوعات: بدون موضوع
[یکشنبه 1398-07-14] [ 04:38:00 ق.ظ ]