عنوان:
استخراج و تجزیه کمی و کیفی اسانس اکسشن‌های مختلف Achillea filipendula
 
استاد راهنما:
سرکار خانم دکتر فاطمه سفید کن
 
استاتید مشاور:
جناب آقای دکتر محمدحسین صالحی سورمقی
سرکار خانم پروین صالحی شانجانی
 
سال تحصیلی:93-1392
 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                                     صفحه

خلاصه فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 1

فصل اول: كلیات

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3

1-1. بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3

1-2. ضرورت اهمیت موضوع………………………………………………………………………………………………………………………. 4

1-3. اهداف…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4

فصل دوم: مروری بر متون گذشته

2-1. خانواده کمپوزیته…………………………………………………………………………………………………………………………………. 6

2-2. مشخصات جنس بومادران…………………………………………………………………………………………………………………… 9

2-2-1. رویشگاه و پراکنش­گیاه بومادران………………………………………………………………………………………………… 10

2-2-2. اهمیت اقتصادی و موارد مصرف بومادران………………………………………………………………………………….. 10

2-2-3. نیازهای اکولوژیکی گیاه بومادران……………………………………………………………………………………………….. 12

2-3. جایگاه بومادران زاگرسی در عالم گیاهی………………………………………………………………………………………… 12

2-3-1. ویژگیهای گیاه شناسی بومادران زاگرسی (Achillea filipendula)………………………………………… 15

2-4. پیشینه تحقیق در مورد گونه های مختلف بومادران……………………………………………………………………… 16

2-4-1. پیشینه تحقیق در داخل ایران…………………………………………………………………………………………………… 18

2-4-2. پیشینه تحقیق در خارج از ایران……………………………………………………………………………………………….. 18

2-5. روغن های اسانسی و اثرات دارویی آنها…………………………………………………………………………………………. 20

2-5-1. روغن های اسانسی……………………………………………………………………………………………………………………… 20

2-5-2. تشکیل و محل جایگزینی اسانس ها………………………………………………………………………………………….. 20

2-5-3. عوامل ﻣﺆثر در کیفیت اسانس ها……………………………………………………………………………………………….. 21

2-5-4. ﺗﺄثیر مناطق رویشی بر میزان اسانس………………………………………………………………………………………… 22

2-5-5. کمیت و کیفیت اسانس در اندامهای مختلف……………………………………………………………………………. 22

2-6. ویژگی های اسانس ها………………………………………………………………………………………………………………………. 23

2-6-1. خواص فیزیکی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………… 23

2-6-2. خواص شیمیایی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………. 26

2-7. اثرات فارماکولوژی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………… 29

2-7-1. اثرات گوارشی……………………………………………………………………………………………………………………………… 30

2-7-2. اثرات قلبی و عروقی……………………………………………………………………………………………………………………. 31

2-7-3. اثرات تنفسی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

2-7-4. اثر کاهش قند خون…………………………………………………………………………………………………………………….. 33

2-7-5. اثرات ضدمیکروبی و ضدقارچی…………………………………………………………………………………………………. 34

2-7-6. اثرات پوستی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 35

2-8. ترکیبات شیمیایی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………… 36

2-8-1. ترپنوئیدها…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 38

2-8-2. فنیل پروپانوئیدها…………………………………………………………………………………………………………………………. 38

2-9. ترکیب های اسانس ها……………………………………………………………………………………………………………………… 39

2-9-1. الکل ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 39

2-9-2. استرها…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 39

2-9-3. هیدروکربن های معطر………………………………………………………………………………………………………………… 40

2-9-4. اکسیدها……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 40

2-9-5. آلدئیدها………………………………………………………………………………………………………………………………………… 41

2-9-6. کتون ها………………………………………………………………………………………………………………………………………… 41

2-9-7. فنل ها………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

2-9-8. اترهای فنلی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 48

2-9-9. اسیدها………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

2-9-10. اسانس های حاوی ترکیب های ازتی و گوگرد……………………………………………………………………….. 50

2-10.  راه های مختلف مصرف اسانس ها……………………………………………………………………………………………….. 51

2-11. عوارض جانبی ناشی از مصرف اسانس ها……………………………………………………………………………………. 52

2-12. نگهداری اسانس ها………………………………………………………………………………………………………………………… 52

2-13. روش های تهیه و استخراج اسانس ها…………………………………………………………………………………………. 52

2-13-1. روش تقطیر با آب (Hydro Distillation ) …………………………………………………………………………… 53

2-13-2. روش تقطیر با آب و بخار آب (Water & Steam Distillation )…………………………………………. 53

2-13-3. روش تقطیر با بخار آب مستقیم ( Direct Steam Distillation )……………………………………….. 53

2-13-4. استخراج بوسیله آنزیم ها………………………………………………………………………………………………………… 54

2-13-5. روش فشردن در حرارت معمولی (Exprssion)……………………………………………………………………… 55

2-13-6. روش اکوله (Ecuelle)………………………………………………………………………………………………………………. 55

2-13-7. استخراج بوسیله حلالهای آلی فرار…………………………………………………………………………………………. 56

2-13-8. استخراج بوسیله حلالهای غیر فرار…………………………………………………………………………………………. 56

2-13-8-1. استخراج با چربی سرد (Enfleurange)

 

…………………………………………………………………………….. 57

2-13-8-2. استخراج با چربی داغ (Maceration)……………………………………………………………………………….. 58

2-14. روش های تجزیه و شناسایی اسانس ها………………………………………………………………………………………….. 59

2-14-1. تقطیر جز.ء به جزء…………………………………………………………………………………………………………………… 61

2-14-2. كروماتوگرافی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 62

2-14-2-1. کروماتوگرافی  لایه نازک (TLC)……………………………………………………………………………………….. 62

2-14-2-2. کروماتوگرافی گازی……………………………………………………………………………………………………………… 63

2-14-2-3. کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)………………………………………………………………………… 63

2-14-3. طیف سنجی جرمی…………………………………………………………………………………………………………………. 64

2-15. کاربرد شاخص بازداری در شناسایی اجزای اسانس ها……………………………………………………………….. 64

فصل سوم: مواد و روش‌ها

3-1. منابع گیاهی استفاده شده……………………………………………………………………………………………………………….. 68

3-2. مشخصات اقلیمی منطقه گیاه کشت شده ی مورد مطالعه………………………………………………………….. 71

3-2-1. مشخصات اقلیمی و زراعی منطقه اجرای طرح………………………………………………………………………… 71

3-2-2. خصوصیات خاک محل کشت گیاهان………………………………………………………………………………………… 71

3-2-3. مواد گیاهی مورد آزمایش…………………………………………………………………………………………………………… 71

3-3. جمع آوری گیاهان و خشک کردن…………………………………………………………………………………………………. 71

3-4. اسانس گیری به روش تقطیر با آب………………………………………………………………………………………………… 72

3-4-1. روش اسانس گیری از گیاهان…………………………………………………………………………………………………….. 72

3-4-2. محاسبه بازده اسانس…………………………………………………………………………………………………………………… 73

3-5. تجزیه و شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس………………………………………………………………….. 74

3-5-1. دستگاه GC…………………………………………………………………………………………………………………………………. 75

3-5-2. دستگاه GC/MS…………………………………………………………………………………………………………………………. 75

3-6. تجزیه و تحلیل کاری……………………………………………………………………………………………………………………….. 75

فصل چهارم: نتایج

4-1. بازده اسانس نمونه های مختلف Achillea filipendula……………………………………………………………….. 78

4-2. بازده اسانس اندامهای مختلف نمونه تصادفی Achillea filipendula………………………………………….. 79

4-3. تركیب‌های تشكیل دهنده اسانس اندامهای مختلف  Achillea filipendula……………………………… 81

4-4. تركیب‌های تشكیل دهنده اسانس سرشاخه گلدار اکسشن های مختلف  Achillea filipendula 84

4-5. مقایسه بازده اسانس جمعیت های مختلف بومادران زاگرسی………………………………………………………. 85

4-5-1. مقایسه بازده اسانس اندام های مختلف نمونه تصادفی بومادران زاگرسی……………………………….. 87

4-6. بررسی کیفیت اسانس نمونه های مختلف بومادران زاگرسی………………………………………………………… 68

4-6-1. بررسی کیفیت اسانس اندامهای مختلف نمونه تصادفی بومادران زاگرسی……………………………… 71

4-6-2. بررسی کیفیت اسانس سرشاخه گلدار اکسشن های مختلف بومادران زاگرسی…………………….. 71

4-7. بررسی خواص برخی از ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس بومادران زاگرسی……………………….. 71

4-7-1. آلفا-پینن……………………………………………………………………………………………………………………………………… 71

4-7-2. بتا-پینن……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 71

4-7-3. میرسن…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 72

4-7-4. کامفن…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 72

4-7-5. 1،8-سینئول………………………………………………………………………………………………………………………………. 73

4-7-6. سانتولینا الکل………………………………………………………………………………………………………………………………. 74

4-7-7. ای-بتا-اوسیمن……………………………………………………………………………………………………………………………. 75

4-7-8. گاما-ترپینن………………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

4-7-9. ترانس-پینوکاروول………………………………………………………………………………………………………………………. 75

4-7-10. کامفر………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 71

4-7-11. بورنئول………………………………………………………………………………………………………………………………………. 71

4-7-12. ترپینن-4-اول………………………………………………………………………………………………………………………….. 72

4-7-13. آلفا-ترپینئول…………………………………………………………………………………………………………………………….. 72

4-7-14. سیس-کریزانتنیل استات………………………………………………………………………………………………………… 73

4-7-15. بورنیل استات……………………………………………………………………………………………………………………………. 74

4-7-16. نریل استات……………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

4-7-17. جرماکرن دی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

4-7-18. اسپاتولنول…………………………………………………………………………………………………………………………………. 75

4-8. مشخصات آمار توصیفی شامل میانگین، حداکثر، حداقل و انحرف معیار برای هر یک از تركیب‌های مورد مطالعه بر اساس تجزیه 16 جمعیت A. filipendula………………………………………………………………………………………………. 71

4-9. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی………………………………………………………………………………………………………………… 71

4-10. تجزیه‌ای خوشه‌ای براساس ترکیبات اسانس………………………………………………………………………………. 71

فصل پنجم: بحث و پیشنهادات

5-1. بحث…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 90

5-1-1. نتیجه‌گیری کلی………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

5-2. پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………………………… 90

منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 93

خلاصه انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 105

ضمایم …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 106

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                     صفحه

جدول 2-1. معرفی کلی گروه و گونه های جنس بومادران…………………………………………………………………… 27

جدول 2-2. رده بندی ترپنوئیدها…………………………………………………………………………………………………………….. 31

جدول 3-1. مشخصات منابع اکسشن های مختلف filipendula Achillea…………………………………………… 73

جدول 3-2. نتایج آزمایش تجزیه ی خاک……………………………………………………………………………………………… 74

جدول 4-1. بازده اسانس نمونه‌های مختلف filipendula Achillea………………………………………………………. 76

جدول 4-2. بازده اسانس اندامهای مختلف نمونه تصادفی filipendula Achillea……………………………….. 78

جدول 4-3. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 28794………………………… 85

جدول 4-4. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس گل اکسشن 28794……………………………………………. 86

جدول 4-5. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس برگ اکسشن 28794………………………………………….. 88

جدول 4-6. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس ساقه اکسشن 28794…………………………………………. 88

جدول 4-7. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 27505………………………… 85

جدول 4-8. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 19475………………………… 85

جدول 4-9. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 27016………………………… 85

جدول 4-10. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 22622……………………… 85

جدول 4-11. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 13305……………………… 85

جدول 4-12. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 19490……………………… 85

جدول 4-13. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 6301………………………… 85

جدول 4-14. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 15834……………………… 85

جدول 4-15. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 14179……………………… 85

جدول 4-16. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 13312……………………… 85

جدول 4-17. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 19481……………………… 85

جدول 4-18. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 18557……………………… 85

جدول 4-19. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 901……………………………. 85

جدول 4-20. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 27498……………………… 85

جدول 4-21. تركیب‌های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 8372………………………… 85

جدول 4-22. مقایسه تركیب‌های موجود در اسانس اندامهای مختلف Achillea filipendula…………… 85

جدول 4-23. خلاصه مشخصات آمار توصیفی شامل میانگین، حداكثر، حداقل و انحرف معیار برای هر یك از ترکیبات مورد مطالعه بر اساس تجزیه 16 جمعیت Achillea filipendula………………………………………………………………….. 85

جدول 4-24. بردارها و مقادیر ویژه، واریانس‌های نسبی و تجمعی برای6 مؤلفه اصلی حاصل از تجزیه به مولفه‌های ا‌‌صلی روی ترکیبات مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………………85

جدول 4-25. ترکیبات اسانس جمعیت های مختلف بومادران زاگرسی در 16 منطقه از ایران………… 85

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                                     صفحه

نمودار 4-1. مقایسه بازده اسانس سرشاخه گلدار جمعیت های مختلف بومادران زاگرسی…………………. 78

نمودار 4-2. مقایسه بازده اسانس اندامهای مختلف بومادران زاگرسی اکسشن 28794……………………. 80

نمودار 4-3. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب سانتولینا الکل  ………….. 81

نمودار 4-4. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب 1،8-سینئول…………….. 82

نمودار 4-5. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب بورنئول  ……………………… 83

نمودار 4-6. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب بورنیل استات  …………… 84

نمودار 4-7. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده سانتولینا الکل  ……………………………………………………………….. 81

نمودار 4-8. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده 1،8-سینئول………………………………………………………………….. 82

نمودار 4-9. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده بورنئول  …………………………………………………………………………… 83

نمودار 4-10. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده سیس کریزانتیل استات  …………………………………………….. 84

فهرست اشكال

عنوان                                                                                                                                     صفحه

شكل 2-1. گیاه بومادران زاگرسی……………………………………………………………………………………………………………. 14

شكل 3-1. نقشه پراکنش بومادران زاگرسی در ایران…………………………………………………………………………….. 15

شكل 3-2. مزرعه بومادران در ایستگاه تحقیقاتی البرز کرج………………………………………………………………….. 16

شكل 3-3. خشک کردن نمونه ها……………………………………………………………………………………………………………. 19

شكل 3-4. دستگاه کلونجر……………………………………………………………………………………………………………………….. 24

شكل 3-5. شماتیک کلی دستگاه GC……………………………………………………………………………………………………. 28

شكل 3-6. دستگاه GC…………………………………………………………………………………………………………………………….. 57

شكل 3-7. دستگاه GC/ MASS………………………………………………………………………………………………………………. 60

شكل 4-1. دندروگرام حاصل از تجزیه کلاستر به روش Ward براساس مقادیر تركیب‌های موثره در 16 جمعیت A. filipendula ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

خلاصه فارسی
جنس بومادران در ایران 19 گونه گیاه علفی چندساله و غالباً معطر دارد که شش گونه آن انحصاری کشور ایران است.  Achillea filipendula با نام فارسی بومادران زاگرسی یكی از گونه‌های بومی این جنس در ایران است. بخش‌های مختلف گونه‌های بومادران به طور گسترده در طب سنتی به علت خواص متعدد دارویی از جمله فعالیت‌های ضد میکروبی-ضدالتهابی-ضدآلرژی و آنتی اکسیدان استفاده می‌شوند. این تحقیق با هدف مشخص کردن کمیت و کیفیت اسانس جمعیت های مختلف بومادران زاگرسی (Achillea filipendula) در شرایط زراعی انجام شد. برای این منظور ابتدا بذر جمعیت های مختلف بومادران زاگرسی از رویشگاه های مختلف جمع‌آوری شده و برای اولین بار، در شرایط محیطی یکسان در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات البرز واقع در شهرستان کرج کشت شد. به منظور بررسی و مقایسه کمی و کیفی اسانس سرشاخه های گلدار، پس از جمع‌آوری جمعیت های مختلف در زمان اوج گلدهی، و خشک کردن در سایه، از سرشاخه گلدار همه جمعیت‌ها اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب صورت گرفت. همچنین اسانس اندامهای مختلف (برگ، گل، ساقه و كل سرشاخه هوایی) برای یكی از نمونه‌ها به صورت مجزا مورد بررسی كمی و كیفی قرار گرفت.اسانس‌های حاصل با بهره گرفتن از دستگاه های گازکروماتوگرافی (GC) و گازکروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/Mass) مورد تجزیه کمی و کیفی قرار گرفتند و ضمن محاسبه بازده اسانس‌ها، ترکیب‌های تشکیل دهنده آن‌ها مورد شناسایی قرار گرفت.

در مقایسه اسانس حاصل از اندامهای مختلف، بیشترین بازده اسانس (w/w نسبت به وزن خشک) از گل (67/0%) و برگ (77/0%) و كمترین بازده اسانس از ساقه (11/0%) بدست آمد. بازده اسانس کل سرشاخه گلدار نیز 6/0% بود. طبق این نتایج همه اندامهای هوایی این گیاه به صورت مجزا دارای اسانس هستند، هر چند تفاوتهایی در بازده اسانس و تفاوتها و شباهتهایی در اجزای تشكیل دهنده آنها وجود دارد. برخلاف تحقیقات قبلی كه معمولاٌ فقط از گل گونه‌های مختلف بومادران اسانس‌گیری انجام می‌شد، می‌توان توصیه كرد كه كل اندام هوایی برای اسانس‌گیری مورد مصرف قرار گیرد. مقدار 1،8-سینئول در اسانس‌ها از 5/5  (در اسانس ساقه) تا 7/33% در اسانس سرشاخه گلدار متغیر بود. كمترین مقدار سنتولینا الکل (2/4%) در اسانس ساقه و بیشترین مقدار آن (5/23%) در اسانس برگ مشاهده شد. بیشترین مقدار نریل استات (3/58%) در اسانس ساقه مشاهده شد. همچنین اسانس ساقه دارای كمترین مقدار بورنئول (4/3%) و اسانس سرشاخه گلدار دارای حداكثر مقدار بورنئول (4/20%) بود.

در مقایسه اسانس سرشاخه گلدار جمعیت‌های مختلف نتایج نشان داد که بازده اسانس‌ها از 13/0 درصد تا 20/1 درصد متفاوت است. کمترین مقدار بازده اسانس مربوط به جمعیت استان اردبیل، شهرستان مشکین شهر2 (13/0 درصد) و بیشترین مقدار بازده اسانس مربوط به جمعیت آذربایجان غربی، شهرستان پیرانشهر (20/1 درصد) بود. همچنین تجزیه اسانس‌ها نشان داد که كل اكسشن‌های مورد مطالعه بر اساس آنالیز كلاستر در چهار خوشه مجزا قرار گرفتند. ترکیب اصلی اسانس در خوشه 1 (شامل دو جمعیت) آلفاپینن و بورنیل استات بود و بیشترین مقدار بورنیل استات (3/9درصد) و آلفاپینن (6/6درصد) به ترتیب در جمعیتهای بانه 1 و بانه 2 مشاهده گردید. . در اسانس اکسشن های خوشه 2 (شامل چهارده جمعیت) مقدار بورنیل استات و آلفا پینن نسبت به جمعیتهای خوشه 1 بسیار کمتر بوده و این جمعیتها بر اساس مقادیر تركیب‌های بورنئول، سنتولیناالکل، 8،1- سینئول، سیس-کریزانتنیل استات، کامفر، جرماکرنD  به صورت کاملاً متمایزی گروه بندی شدند. خوشه 2 به دو خوشه 3 و 4 تقسیم شد. جمعیتهای خوشه 3 (شامل پنج جمعیت) با مقدار میانگین بالاتر  8،1- سینئول و جمعیتهای خوشه 4 (شامل نه جمعیت) با مقادیر میانگین بالاتر سنتولیناالکل از هم متمایز شده‌اند. جمعیت مشکین‌شهر2 موجود درخوشه 3 منبع غنی از 8،1- سینئول (5/73 درصد) بود و جمعیت تبریز بالاترین مقدار بورنئول (4/20 درصد) را در بین همه نمونه ها داشت. خوشه 4 به دو خوشه 5 و 6 تقسیم شدند. . جمعیتهای کلاستر 5 دارای مقدار میانگین بالایی از دو ترکیب  8،1- سینئول و سیس-کریزانتنیل استات بودند.جمعیت سردشت، خوشه 5 بالاترین مقدار کامفر (8درصد) و سیس کریزانتنیل استات (3/14درصد) و جمعیت مریوان بالاترین مقدار جرماکرنD (4/6درصد) را داشتند. جمعیتهای خوشه 6 دارای میانگین بالاتری از سنتولیناالکل بودند. جمعیت استهبان خوشه 6 بالاترین مقدار سنتولیناالکل (6/30 درصد) را داشت.

واژه‌های کلیدی Achillea filipendula :، اسانس، 8،1- سینئول، سنتولیناالکل، بورنئول، ای-بتا-اوسیمن

فصل اول
كلیات
مقدمه
توجه روزافزون محافل علمی و پزشکی و داروسازی به گیاهان داروئی و داروهای گیاهی و فراورده‌های آنها و همچنین روند فزاینده مصرف این گیاهان در تمامی کشورها باعث گردیده است که این گیاهان و فراورده‌های آنها، جایگاه جدیدی در میان داروها برای خود باز نموده و حتی در بعضی موارد گوی سبقت را نیز از داروهای شیمیایی بربایند. بویژه گزارشهای زیادی که بصورت مستمر از نتایج تحقیقات جدید در خصوص درمان بیماریهای صعب‌العلاج با این گیاهان اعلام می‌گردد، باعث ایجاد علاقه و توجه مردم شده و این توجه و علاقه موجب هجوم دست‌اندکاران و بهره‌برداران به رویشگاه ها و طبیعت و برداشت بی‌رویه این گیاهان می‌شود. همچنین عدم مدیریت کافی جهت بهره برداری اصولی، عدم وجود دستورالعمل بهره‌برداری به همراه عدم آگاهی کافی بهره‌برداران و نهایتاً برداشتهای بی‌رویه و نامحدود این گیاهان، موجب کاهش تدریجی بعضی از گونه‌ها از عرصه‌های طبیعی و رویشگاها گردیده و در نهایت فرسایش ژنتیکی و انقراض این گونه‌ها را به دنبال خواهد داشت و این خطر، طبیعت و گونه‌های دارویی با ارزش را در آینده به شدت تهدید می‌کند. در این رابطه با هدایت و تشویق بهره‌برداران و دست‌اندرکاران گیاهان دارویی به کاشت و تولید این گیاهان می‌توان قدم ‌های موثری در جلوگیری از تخریب منابع طبیعی برداشت.

همچنین با نگاهی استراتژیک تولید دارو در جهان و در کشور های پیشرفته که در سال های گذشته در مقابل واردات 550 میلیون دلاری ماده اولیه دارویی حجم 76 میلیارد دلار صادرات دارو را داشته اند، به خوبی اهمیت توجه به تولید دارو در کشور ما مشخص می شود.

در ایران نیز استفاده طبی از گیاهان دارویی از قدیم مرسوم بوده است.ضمن این که کشور ایران به علت موقعیت جغرافیایی ویژه اش از تنوع گونه ای بسیار زیادی برخوردار است.تعداد گونه های گیاهی ایران به تنهایی چند برابر قاره اروپاست. در این میان بسیاری از این گونه ها، گیاهان دارویی می باشند اما متاسفانه هنوز ارزش دارویی آنها شناخته نشده است. لذا شناسایی ، استفاده و حفظ این ذخایر ژنتیکی امری ضروری است. امروزه از گیاهان حاوی مواد موثره بر اساس نوع و نحوه مصرف آنها در گروه بندی گیاهان دارویی (medicinal plants)، عطری (Aromatic plants)، ادویه (spice plants) برای تولید فرآورده های متنوع دارویی، غذایی و آرایشی بهداشتی استفاده می شود و هرروزه اهمیت و تقاضای جهانی آنها افزایش می یابد. بسیاری از گیاهان به خاطر اسانس آنها مورد استفاده قرار می گیرند و به علت خواص دارویی اسانس بعضی از گیاهان