عنوان                                                                                                                                    صفحه

فهرست مطالب …………………………………………………………………………………………………………………………هشت

چکیده……………………………………………………………………………………………………………………………………….1

فصل اول: مقدمه. 2

1-1- کلیات… 2

1-2- اهداف… 3

فصل دوم: بررسی منابع. 4

2-1- نمره وضعیت بدنی.. 4

2-2- تعیین نمره وضعیت بدنی با روش اولتراسونیک…. 5

2-3- دقت اندازه گیری ضخامت چربی پشت با روش اولتراسونوگرافی.. 6

2-4- بالانس انرژی.. 7

2-5- نمره وضعیت بدنی ایده آل در طول دوره شیردهی.. 10

2-6- تاثیر نمره وضعیت بدنی بر تولید و ترکیب شیر. 11

2-7- فیزیولوژی متابولیسم لیپد. 13

2-7-1- مکانیسم های همواستاتیک و همورتیک…. 14

2-8- متابولیسم لیپید. 15

2-8-1- لیپوژنز. 16

2-8-2- لیپولیز. 16

2-9- متابولیسمNEFA.. 17

2-10- استرس اکسیداتیو. 18

2-10-1- آسیب های ناشی از استرس اکسیداتیو. 19

هشت
2-11- نقش NEFA در استرس اکسیداتیو. 20

 
 
2-12- سلنیوم. 20

2-13- ویتامین E.. 20

2-14- بیماریهای متابولیک…. 21

2-15- تب شیر. 22

2-15-1- عوامل موثر در ابتلا به تب شیر. 22

2-16- کتوز. 23

2-16-1- رابطه کتوز و نمره وضعیت بدنی.. 23

2-17- کبد چرب… 24

2-17-1- عوامل موثر در بروز کبد چرب… 26

2-17-2- پیشگیری از بروز کبد چرب… 27

2-18- جابجایی شیردان. 27

2-18-1- جابجایی شیردان و نمره وضعیت بدنی.. 27

2-18-2- درمان جابجایی شیردان. 28

2-19- جفت ماندگی.. 28

2-20- متریت و اندومتریت… 29

2-21- ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است). 29

2-21-1- نمره وضعیت بدنی و ارتباط آن با ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است). 30

2-21-2- استرس اکسیداتیو و رابطه آن با ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است). 30

فصل سوم : مواد و روش ها 31

3-1- مکان و زمان اجرای طرح.. 31

3-2- انتخاب واحدهای آزمایشی.. 31

3-3- تیمارهای آزمایشی.. 31

نه
3-4- اندازه گیری صفات… 32

 
 
3-4-1- نمره وضعیت بدنی.. 32

3-4-2- دمای رکتوم. 32

3-5- ثبت اطلاعات مربوط به بیماریها 32

3-6- خون گیری.. 33

3-7- جیره­های غذایی.. 33

3-8- نمونه برداری نمونه شیر. 36

3-9- تجزیه آماری داده­ ها 36

فصل چهارم: نتایج و بحث.. 39

4-1- نمره وضعیت بدنی و تغییرات آن در طول دوره آزمایشی.. 39

4-2- تولید و ترکیب شیر. 42

4-2-1- تولید شیر. 42

4-2-2- چربی شیر. 44

4-2-3- پروتئین شیر. 46

4-2-4- نسبت چربی به پروتئین شیر. 48

4-2-5- شمارش سلولهای بدنی موجود در شیر. 50

4-3- فراسنجه­های خونی.. 52

4-3-1- غلظت پروتئین کل سرم. 52

4-3-2- غلظت آلبومین سرم. 53

4-3-3- غلظت گلوبولین سرم. 54

4-3-4- نسبت آلبومین به گلوبولین.. 55

4-3-5- غلظت آلکالین فسفاتاز سرم. 56

4-3-6- غلظت آسپارتات آمینو ترانسفراز سرم. 58

ده
 
4-3-7- همبستگی فراسنجه های خونی.. 59

 
4-4- برگشت پذیری رحم.. 59

4-5- تغییرات دمای رکتوم. 60

4-6- بیماریهای متابولیک…. 62

4-6-1- کتوز. 63

4-6-2- کبد چرب… 63

4-6-3- جابجایی شیردان. 63

4-6-4- تب شیر. 64

4-7- بیماری های عفونی.. 64

4-7-1- ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است). 64

4-7-2- جفت ماندگی.. 65

4-7-3- متریت… 65

4-7-4- اندومتریت… 66

 

4-8- همبستگی بروز بیماری ها 66

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 68

5-1- نتیجه گیری کلی.. 69

5-2- پیشنهادات… 69

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………70

 

 

چکیده

این مطالعه با هدف بررسی اثر نمره وضعیت بدنی و مصرف مکمل سلنیوم – ویتامین E بر تولید و ترکیب شیر، فراسنجه­های خون و بروز بیماری­های متابولیک در گاوهای پرتولید هلشتاین طراحی و اجرا شد. این آزمایش در قالب یک طرح کاملا تصادفی به روش فاکتوریل 2×2 با تعداد 136 راس گاو چند شکم زایش از ابتدای دوره انتقال تا 3 ماه پس از زایش انجام شد. تیمار­ها شامل 1) نمره وضعیت بدنی 4 همراه با تزریق مکمل سلنیوم ­ویتامین E 2) نمره وضعیت بدنی 4 بدون تزریق مکمل سلنیوم – ویتامین E 3) نمره وضعیت بدنی 5/3 همراه با تزریق مکمل سلنیوم – ویتامین E 4) نمره وضعیت بدنی 5/3 بدون تزریق مکمل سلنیوم – ویتامین E بودند. نمره وضعیت بدنی گاوها هر 3 هفته یک بار با بهره گرفتن از دستگاه اولتراسونوگرافی و روش چشمی اندازه گیری شد. جهت بررسی فراسنجه­های خونی در زمان زایش و هفته­های 2، 4 و 6 پس از زایش از سیاهرگ دمی خونگیری شد. موارد بروز بیماری­ها با بررسی علایم و تشخیص دامپزشک فارم ثبت شد. تولید و ترکیب شیر به صورت رکورد ماهانه از اطلاعات مربوط به رکورد روز آزمون شیر در 6 ماه اول شیردهی به دست آمد. نتایج نشان داد گاوهای با نمره وضعیت بدنی 4 تولید شیر بالاتری (05/0P<) نسبت به دیگر تیمارها داشتند و نسبت چربی به پروتئین در تیمارهای دریافت کننده مکمل سلنیوم – ویتامین E در مقایسه با تیمارهای دیگر بیشتر (05/0P<) بود. همچنین دام­های دریافت کننده تیمارهای مکمل سلنیوم – ویتامین E، میزان پروتئین کل و آلبومین سرم بیشتری (01/0P<) نسبت به دیگر تیمارها داشتند. دمای رکتوم در فاصله­ی 2 هفته پس از زایش در گاوهای با نمره وضعیت بدنی متوسط بیشتر (05/0P<) بود. برگشت پذیری رحم بین تیمارها اختلاف معنی­داری نشان نداد. تزریق مکمل سلنیوم – ویتامین E علیرغم تاثیر بر بهبود وضعیت سلامت حیوان، تاثیر معنی­داری بر موارد بروز بیماری نداشت.

واژه­های کلیدی: نمره وضعیت بدنی، مکمل سلنیوم ­ویتامینE، بیماری­های متابولیک، فراسنجه­های خون

 

 

فصل اول

مقدمه

1-1- کلیات

گاوهای شیری نقش مهمی در تامین برخی مواد مغذی مورد نیاز انسان دارند. افزایش عملکرد تولید شیر هر گاو نتیجه اصلاح نژاد، تغذیه صحیح و مدیریت مناسب است. سطح درآمد یک واحد گاوداری بستگی به میزان تولید و هزینه های آن دارد، و در این بین خوراک مصرفی با حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد بیشترین نسبت هزینه ها را به خود اختصاص می دهد، اما با مدیریت صحیح می­توان هزینه های دیگر را کاهش داد و به سودآوری گاوداری افزود. نمره وضعیت بدنی[1] یکی از فاکتورهای مدیریتی مهم در پرورش گاو شیری است. نمره وضعیت بدنی معیاری برای سنجش میزان چربی ذخیره شده در بدن گاو است که با مشاهدات چشمی یا دستگاه اولتراسونیک اندازه گیری می شود. با توجه به اینکه نمره وضعیت بدنی بر سلامت، تولید و تولیدمثل گاو تاثیرگذار است، کنترل تغییرات نمره وضعیت بدنی درمراحل مختلف شیردهی ضروری به نظر می­رسد [16]. داشتن نمره وضعیت بدنی مناسب در موقع خشک کردن، زایمان و مراحل مختلف شیردهی منجر به افزایش تولید شیر خواهد شد. با افزایش سطح تولید شیر، نمره بدنی اهمیت بیشتری پیدا می­ کند. زمانی که گاوها تولید شیر بالایی دارند، باید خوراک بیشتری در اوایل شیردهی مصرف کنند تا کل انرژی مورد نیاز آنها تامین شود. اما به دلیل این که مصرف ماده خشک در اوایل شیردهی آهسته­تر از تولید شیر افزایش می­یابد، تامین این نیاز به انرژی از خوراک مصرفی ممکن نیست و این کمبود انرژی باید از طریق ذخایر بدنی شامل چربی و پروتئین جبران شود. بافت چربی نقش مهمی در متابولیسم انرژی ایفا می­ کند. بالا بودن نمره وضعیت بدنی در زمان زایش باعث کاهش مصرف خوراک و درنتیجه بروز بالانس منفی انرژی بیشتر در دام می شود. اگر مدت و شدت بالانس منفی انرژی زیاد باشد، پیامدهایی از جمله کتوز،کبد چرب، جابجایی شیردان و تب شیر، کاهش تولید و یا حتی حذف دام را به دنبال خواهد داشت. در مقابل، پایین بودن نمره وضعیت بدنی گاو در زمان زایش منجر به کاهش عملکرد تولید شیر و تولید مثل حیوان می شود [62]. یک برنامه منظم ارزیابی نمره وضعیت بدنی می ­تواند به تشخیص مشکلات سلامتی و جلوگیری از کاهش تولید شیر کمک کند.

استرس اکسیداتیو نتیجه عدم تعادل بین تولید متابولیت های فعال اکسیژن و ظرفیت خنثی سازی این مواد در بدن است. استرس اکسیداتیو در طول دوره انتقال که گاوها در معرض تغییرات شدید فیزیولوژیکی و متابولیکی قرار دارند بیشتر ایجاد می شود و نتیجه آن بروز بعضی از ناهنجاری ها و بیماری ها است. گزارش شده است که تزریق ویتامین E و سلنیوم باعث افزایش آنتی اکسیدان های سلولی شده و در بهبود شرایط استرس اکسیداتیو موثر است [43]. بالا بودن نمره وضعیت بدنی در گاو منجر به افزایش شاخص های اکسیداتیو پلاسمایی می شود. در گاوهای با نمره وضعیت بدنی بالاتر و گاوهایی که پس از زایش سریعتر نمره وضعیت بدنی خود را از دست می­دهند، غلظت آنزیم­های فعال در کنترل استرس اکسیداتیوکمتری است. بنابراین گاوهای با نمره وضعیت بدنی بالا در زمان زایش و گاوهایی که کاهش نمره بدنی بیشتری در پس از زایش دارند، حساسیت بیشتری به تنش های اکسیداتیو نشان می دهند [16].کمبود سلنیوم در دوره پیش از زایش یک فاکتور مهم برای بروز ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)، جفت ماندگی، متریت و بیماری های دیگر است و مکمل سازی سلنیوم در کاهش وقوع متریت و کیست های تخمدانی و کاهش استرس اکسیداتیو به ویژه در گاوهای پرتولید موثر است [122و124].

1-2- اهداف
از مهم ترین اهداف این مطالعه عبارت بودند از:

اثر نمره وضعیت بدنی و مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی در گاوهای شیری پرتولید بر تولید و ترکیب شیر
اثر نمره وضعیت بدنی و مصرف مکمل آنتی اکسیدانی بر فراسنجه­ های خون
اثر نمره وضعیت بدنی و مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی در گاوهای شیری پرتولید بر بروز بیماری های متابولیک پس از زایش
 

 

فصل دوم

بررسی منابع

  

2-1- نمره وضعیت بدنی
در گذشته از وزن بدن برای سنجش وضعیت بدنی گاوها استفاده می­شد، این صفت به تنهایی شاخص مناسبی از ذخایر بدنی نیست، زیرا تحت تاثیر عواملی نظیر تعداد زایش، مرحله شیردهی، اندازه اسکلت بدن، آبستنی، نژاد و مهم­تر از همه محتوای دستگاه گوارش قرار می­گیرد [19]. وضعیت بدنی اولین بار توسط مورای [99] به صورت نسبت چربی به ترکیبات غیر چربی در بدن یک حیوان زنده تعریف شد. اندازه ­گیری وضعیت بدن با این سیستم به دلیل نیاز به کشتار، مشکل و پرهزینه بود. بنابراین چندین سیستم برای ارزیابی ظاهری وضعیت بدنی گاوها اختصاص داده شد که اولین بار برای گاوهای گوشتی به کار برده شد [88]. این سیستم شامل لمس زایده های ستون فقرات ، کمر و همچنین ناحیه ابتدای دم بود. در سال 1982 این سیستم برای گاوهای شیری براساس نمره دهی یک درجه بندی یک تا پنج انجام شد. در این سیستم نمره 1 گاو بسیار لاغر و نمره 5 گاو بسیار چاق بود [134]. از مشکلات این سیستم نمره­دهی نیاز به مهار و لمس حیوان بود که در گله­های بزرگ انجام نمی­شد. بنابراین در سال 1989 یک روش برای ارزیابی وضعیت بدن درگاو شیری ابداع شد، که فرد ارزیاب با در نظر گرفتن سه ناحیه شامل کمر، لگن و ابتدای دم می توانست به صورت دیداری و بدون نیاز به لمس بدن، گاو شیری را ارزیابی کند [50]. این روش امروزه نیز استفاده    می­شود. نمره وضعیت بدنی به طور مستقل از وزن بدن و اندازه بدن محاسبه می­شود، بنابراین برآورد