استاد راهنما
دکتر محمد مقدم
استاد مشاور
دکتر حمید هاشمی مقدم
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده
زیره سبز گیاهی یکساله متعلق به خانواده چتریان است. دانه این گیاه حاوی اسانس و دارای خواص ضد نفخ، ضد تشنج و صرع، مقوی معده و مدر می باشد. این تحقیق به منظور بررسی اثر فاصله کاشت و سطوح مختلف کود ازت بر رشد، نمو، عملکرد و میزان اسانس گیاه زیره سبز Cuminum cyminum. L)) درشمال شرق ایران انجام شد. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل 3 فاصله کاشت (20، 30، 40 سانتی متر) و 4 سطح کود نیتروژن (0، 50، 100، 150 کیلوگرم در هکتار) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد فاصله کاشت و کود ازت تأثیر معنی­داری بر تمام صفات مورد مطالعه زیره سبز داشت. بیشترین تعداد شاخه فرعی، تعداد چتر در بوته و وزن هزار دانه در فاصله کشت 40 سانتی متر و کاربرد 50 کیلوگرم در هکتار کود ازت ، بیشترین ارتفاع و تعداد دانه در بوته در فاصله کشت 30 سانتی متر و کاربرد 50 کیلوگرم در هکتار کود ازت، بیشترین درصد و عملکرد روغن در فاصله کشت 40 سانتی متر و کاربرد 100 کیلوگرم در هکتار کود ازت، بیشترین درصد N، Pو K در فاصله کشت 40 سانتی متر و کاربرد 150 کیلوگرم در هکتار کود ازت، بیشترین درصد اسانس در 30 سانتی متر و بدون کود ازت و بیشترین عملکرد دانه و اسانس در فاصله کشت 40 سانتی متر و بدون کود ازت مشاهده شد. نتایج آنالیز اسانس نشان داد درصد ترکیبات عمده اسانس شامل گاما- ترپینن، کومین الکل، کومینیک آلدئید، بتا- پینن، پی- سیمن و سافرانال در تیمارهای مختلف، متفاوتند. بر اساس نتایج این تحقیق با توجه به هدف تولید، فواصل کاشت و میزان کود ازت متفاوتی برای حداکثر رشد و نمو و عملکرد زیره سبز در شرایط اکولوژیکی مشابه توصیه می­شود.
کلمات کلیدی: زیره سبز، عملکرد، فاصله کاشت، کود ازت، اسانس
جوامع بشری از ابتدای شکل‌گیری در ارتباط نزدیک با محیط اطراف خود بوده و از اجزاء تشکیل دهنده محیط، برای غذا و دارو استفاده کرده است. شناخت گیاهان و استفاده از آن‌ها به عنوان غذا و دارو به طور مسلم از طریق آزمون و خطا بوده و به تدریج انسان توانسته است احتیاجات خود را از محیط اطراف خود تأمین نماید. با شکل‌گیری تمدن‌ها و فراهم آمدن امکانات بیش‌تر، شناخت انسان به تدریج کامل‌تر شده است. گیاهان دارویی یکی از منابع مهم برای درمان بیماری‌ها بوده‌اند و در تمدن‌های پیشین جمع‌آوری و کشت آن‌ها در مکان‌های مقدس نظیر دیرها و صومعه‌ها متداول بوده است. استفاده از گیاهان در طب سنتی در ایران و سایر کشورهای جهان متداول بوده و بر اساس شواهد تاریخی، کشور ایران در این زمینه پیشتاز و از کشورهای مطرح جهان بوده است (جم‌زاد، 1388).
کشور پهناور ایران دارای سابقه تاریخی در طب سنتی بوده و با داشتن شرایط متفاوت اکولوژیکی و زیستی و دارا بودن بیش از 7500 گونه گیاهی که حدود 10 تا 15 درصد آن دارویی شناخته شده اند، دارای پتانسیل بالقوه بسیار بالایی برای تولید، فرآوری و صادرات گیاهان دارویی می‌‌باشد و این لازمه مدیریت صحیح و ایجاد یک سیستم یکپارچه بین بخش‌های مختلف کشاورزی، منابع‌طبیعی، صنایع‌دارویی، مراکز تحقیقاتی، دانشگاهی و بازرگانی است (ابراهیمی، 1380؛ امیدبیگی، 1379؛ صمصام شریعت، 1374). بنابراین تولید انبوه گیاهان دارویی علاوه بر تأمین نیازهای داخلی مراکز تولید و صادرات، موجبات کاهش فشار بر عرصه‌های طبیعی کشور را فراهم خواهد ساخت.
پیشرفت علوم و فنون در قرن‌های 17 تا 21 میلادی، درهای جدیدی را بر روی انسان گشوده و شناخت او را در مورد محیط اطرافش و به عبارت دیگر اکوسیستمی که در آن زندگی می‌کند، به طور چشمگیری افزایش داده است. به طوری‌که دیگر تنها یک گونه خاص از یک جنس گیاه نیست که می‌تواند به عنوان دارو و یا غذا مورد استفاده قرار بگیرد، بلکه با کمک علم گیاه‌شناسی، خانواده‌های مختلف گیاهی شناسایی و جنس‌ها و گونه‌های مختلف در هر خانواده نام‌گذاری و طبقه‌بندی شده‌اند. با استفاده از روش‌های پیشرفته، اجزاء مختلف ترکیبات شیمیایی گیاهان نیز شناسایی شده‌اند (جم‌زاد، 1388). بنابراین شناسایی علمی گیاهان با استفاده از قوانین گیاه‌شناسی و نام‌گذاری آن‌ها با استفاده از اسامی لاتین، امکان مستند‌سازی گیاهان دارویی را فراهم ساخته است. به علاوه، تعیین محدوده جغرافیایی پراکندگی گیاه این امکان را به محققان مختلف داده تا بتوانند با دقت و صحت گیاهان مورد نظر را انتخاب و مورد استفاده قرار دهند (جم زاد، 1388).
گیاهان دارویی نقش کلیدی در بهداشت جهانی ایفاء می‌کنند. در دهه‌های اخیر، توجه‌زیادی به احیای مجدد گیاهان دارویی و الحاق و استفاده آنها در سیستم طب مدرن شده است. این امر به دلایل متعددی نظیر آگاهی از عوارض جانبی داروهای شیمیایی، هزینه کم این داروها، مقاومت برخی از پاتوژنها به داروهای شیمیایی و نیاز به داروهای جایگزین، عدم وجود دارو برای برخی از بیماریها، عدم امکان تولید مصنوعی بعضی ترکیبات مؤثره در صنایع داروسازی، ارزش دارویی و تجاری آنها و همچنین اهمیت مواد مؤثره گیاهان دارویی در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی می‌باشد. به همین دلیل مصرف این گیاهان روز به روز افزایش یافته است ( امیدبیگی، 1375؛ ارنست و کاتلین[1]، 2000).  
1-1- علت رویکرد جهانی به تحقیقات و استفاده از گیاهان دارویی
رویکرد جهانی به استفاده از گیاهان دارویی و ترکیبات طبیعی در صنایع دارویی، آرایشی، بهداشتی و غذایی و به دنبال آن توجه مردم، مسئولین و صنایع داخلی به استفاده از گیاهان دارویی و معطر، نیاز مبرم به تحقیقات پایه‌ای و کاربردی وسیعی را در این زمینه نمایان می‌سازد. گیاهان دارویی یکی از منابع بسیار ارزشمند در گستره وسیع منابع طبیعی هستند که در صورت شناخت علمی، کشت، توسعه و بهره‌برداری صحیح می‌توانند نقش مهمی در سلامت جامعه، اشتغال‌زایی و صادرات غیر نفتی هر کشوری داشته باشند. تنوع آب و هوا و شرایط اکولوژیک مختلف، باعث تنوع و غنای گیاهان دارویی در سراسر ایران شده است. تحقیقات همه جانبه و بهره‌برداری صحیح از این گیاهان، به ویژه در زمانی که استفاده جهان از گیاهان دارویی در صنایع دارویی، آرایشی، بهداشتی و غذایی شتاب بسیار بالایی گرفته است، لازم و ضروری است.
برنامه‌ریزی جامع برای گیاهان دارویی می‌تواند علاوه بر دستیابی به مدیریت توسعه پایدار در این بخش بالاخص در ابعاد کلان توسعه اقتصادی، زیست محیطی، بهداشتی (خودکفایی دارویی)، اشتغال، امنیت غذایی و ذخایر ژنتیکی در عرصه ملی و جهانی به عنوان یک منبع درآمد ارزی برای کشور محسوب و ایفای نقش نماید. وجود برنامه‌ای جامع و هماهنگ بین مراکز تحقیقاتی، آموزشی و اجرایی و همچنین وجود اعتبار لازم در این امر می‌تواند راه‌گشای توسعه در گیاهان دارویی باشد. در این ارتباط یک نظام مدیریتی و جامع‌نگر نیازهای تحقیقاتی و اجرایی کشور را تعیین نموده و در نهایت با کنار هم قرار دادن نتایج بدست آمده، راه‌حل‌های مناسبی را به منظور توسعه در امر تولید و فرآوری گیاهان دارویی و در نهایت داروهای گیاهی ارائه خواهد نمود.
1-2- علت رویکرد جهانی به کشت و کار و تولید گیاهان دارویی
از زمانی که بشر به اهمیت گیاهان داروئی در درمان بیماری‌ها پی برد، شروع به جمع‌آوری این گیاهان از عرصه‌های طبیعی نمود، که این کار باعث تخریب مراتع و جلوگیری از زادآوری طبیعی این گیاهان شده است. امروزه نیاز بیش از حد بشر به دارو و وجود بیماری‌های خاص و کاربرد وسیع این گیاهان در بهبود بیماری‌ها باعث تقاضای بیشتری برای این گیاهان شده است، فراورده‌های گیاهی برای حفظ سلامت و تغذیه انسان‌ها و درمان بیماری‌ها به شکل داروها، آنتی‌اکسیدان‌ها، چاشنی‌ها، خوش‌بو‌کننده‌ها، رنگ‌ها و حشره‌کش‌ها استفاده می‌شوند. اگرچه در دهه‌های قبل، استفاده از دارو‌های سنتتیک موجب کاهش استفاده از مواد گیاهی دارویی طبیعی شد، ولی در سال‌های اخیر، به علت اثر سوء داروهای سنتتیک، استفاده از داروهای گیاهی دوباره رونق یافته و تقاضای جهانی برای این مواد گیاهی افزایش چشم‌گیری پیدا کرده است و برخی از این داروها مانند داروهای گروه تروپان آلکالوئیدی، گروه اوپیوئیدی و داروهای ضد سرطانی بعضاً جایگزین مناسب شیمیایی هم ندارند ( امین، 1380) و به همین دلیل مصرف و تحقیقات داروهای گیاهی روز به روز در حال افزایش است. کشورهایی نظیر آمریکا، کانادا، چین، مجارستان و هند بیش‌ترین تحقیقات را در این زمینه انجام می‌دهند ( رجحان، 1360). بنابراین برای جلوگیری از تخریب جنگل‌ها و مراتع و مناطق بهره‌برداری، برداشت از طبیعت بایستی کاملاً قطع و یا به صورت محدود و با برنامه‌ریزی خاصی که موقعیت اقلیمی منطقه، میزان تولید و زادآوری گیاه و هم‌چنین مسأله تخریب و فرسایش و نیز سایر موارد زیست محیطی را در نظر می‌گیرند، اتفاق بیافتد. از آن‌جایی که اکثر گیاهان دارویی در مرحله گلدهی برداشت می‌شوند و به تولید بذر جهت زادآوری نمی‌رسند به تدریج باعث از بین رفتن یک یا چند گونه می‌شوند، بنابراین در کشورهای مختلف اقدام به تولید بذر و کشت انبوه این گیاهان نموده‌اند به طوری‌که کشور پرو یک چهارم کل زمین‌های زراعی خود را به کشت این گیاهان اختصاص داده و یا کشور چین که انیستیتو و مراکز تحقیقاتی فراوانی جهت تولید بذر و کشت گیاهان دارویی دارد (

 

توکلی صابری و صداقت، 1379). کشور ما نیز دارای یکی از غنی‌ترین منابع گیاهان دارویی بوده که در نقاط مختلف ایران پراکنده شده‌اند. رویکرد دوباره به استفاده از گیاهان دارویی و برداشت‌های بی‌رویه و مستقیم از طبیعت در دهه‌های اخیر از یک طرف و وقوع تنش‌های محیطی طبیعی از طرف دیگر موجب فرسایش شدید ژنتیکی در گونه‌های گیاهی پر ارزش گردیده است ( امیدبیگی، 1376). این وضعیت تا جایی پیش رفته که برخی از گیاهان دارویی بومی یا از بین رفته و یا در معرض انقراض قرار گرفته‌اند ( هویزه و همکاران ،1380).
1-3- وضعیت گیاهان دارویی در ایران
ایران با برخورداری از سابقه تاریخی درخشان در طب، استعدادهای بالقوه جغرافیایی و اقلیمی (11اقلیم از 13 اقلیم جهانی)، دامنه تغییرات درجه حرارت روزانه (50 درجه سانتی‌گراد)، 300 روز آفتابی در سال، و تنوع بالای گونه های گیاهی (7500 الی8000 گونه) که 10 تا 15 درصد آن دارویی است، توانایی بالقوه‌ای در زمینه توسعه و تولید گیاهان دارویی دارد ( آزادبخت، 1378؛ امیدبیگی، 1379). در حال حاضر حدود 66 هزار هکتار از ارضی کشاورزی در استان‌های مختلف کشور، به کشت گیاهان دارویی اختصاص دارد و از مجموع مزارع اختصاص یافته به گیاهان دارویی، حدود 65 هزار تن محصول تولید می‌شود ( عصاره و سید اخلاقی، 1388). میزان صادرات کشور در سال 1386 به میزان 63 میلیون دلار ثبت شده است که عمده‌ترین اقلام زیره، گشنیز و عصاره شیرین بیان بوده است. این در حالی است که ارزش کل واردات گیاهان دارویی و مواد اولیه گیاهی در سال 1386 به میزان 85 میلیون دلار بوده و بیش‌ترین ارزش میزان واردات گیاهان دارویی و فرآورده‌های مرتبط، معادل 59 میلیون دلار مربوط به اسانس‌ها می‌باشد ( غلامشاهی، 1388). در حال حاضر 35 شرکت داروسازی گیاهی در کشور مجوز فعالیت دارند و حدود 300 قلم داروی گیاهی در کشور تولید می‌گردد، که حدود 4 درصد داروهای مورد استفاده جامعه را تشکیل می‌دهند و تعداد گیاهان مورد استفاده برای تهیه این داروها (طبق گزارش وزارت بهداشت) حداکثر 90 گونه گیاهی است. همچنین تعداد 60 قلم ترکیبات آرایشی با منشاء گیاهی در کشور تولید می‌گردد که بسیاری از مواد اولیه این فرآورده‌ها از خارج وارد می‌گردد (عصاره و سید اخلاقی، 1388). این در حالی است که تنوع گونه‌ای و ذخایر ژنتیکی از ویژگی‌های بارز این سرزمین بوده و با بهره‌گیری از حدود هشت هزار گونه گیاهی و حدود 1500 گونه گیاه دارویی و انحصاری و بومی بودن برخی از آن‌ها که از ارزش دارویی و صنعتی بالایی برخوردارند (ابراهیمی، 1380)، در صورت کشت و فراوری می‌توانند علاوه بر تأمین نیاز بازار داخل، در بازارهای جهانی بدون رقیب وارد شوند. علی‌رغم این‌که همواره استفاده از گیاهان دارویی و تأمین دارو از منشاء گیاه، از ویژگی‌های بارز طب ایرانی محسوب می‌شود اما به رغم پیشینه تاریخی درخشان و گذشته پر افتخار، عملاً جایگاه ایران امروز در این دانش

(انصاری،1347).          حدود 35% از چوب مورد نیاز جهان از منابع جنگل­کاری تامین می­شود که تنها حدود 3% از کل سطح جنگل­های جهان را به خود اختصاص داده است و انتظار می­رود که جنگل­کاری­ها بتوانند پاسخگوی 46% از تقاضای چوب جهان تا سال 2040 باشند (بوت و همکاران[1]،2002). لازم به ذکر است که جنگل­کاری نباید تنها با هدف اقتصادی و مالی صورت گیرد، گاهی بایستی تنها به دلیل اهمیت تفریحی یا حفاظتی آن برای اجتماع با تقبل هزینه، اقدام به جنگل­کاری در منطقه نمود (یخکشی،1381). در كشور ایران كه به رغم دارا بودن اكوسیستمی خشك و شكننده (مجد طاهری و جلیلی،1375) سرعت تخریب جنگل در دنیا توسط انسان بیش از احیا و توسعه آن است (بانك لغت[2]، 2000). با توجه به مزایای زیاد جنگل­ها باید سعی شود این منابع با اجرای مدیریتی اصولی هر چه بهتر حفظ و توسعه یابند. شناخت وی‍ژگی­های خاك یكی از پایه ­های مدیریتی جنگل است كه بسیاری از گزینه­های جنگل­شناسی از جمله انتخاب گونه، تعیین حاصل­خیزی رویشگاه، نرخ رویش توده، میزان سطح ذخیره­گاه لازم در جنگل، پیش­بینی درصد زنده­مانی و رشد نهال­ها تحت تاثیر آن قرار می­گیرند (دانیل[3]، 1979).

نكته مهم این است كه برنامه­ریزی­های كشاورزی و منابع طبیعی و تولید در هر منطقه به یك سری اطلاعات مربوط به آن منطقه نیازمند می­باشد كه یكی از مهم­ترین آن وضعیت خاك است. زیرا خاك، بستر رویش بوده، و گیاه را استوار نگه داشته و منبع غنی از مواد غذایی را نیز در اختیار آن قرار می­دهد (رای موند[4]، 1998). لذا باید به منظور كمك به حفظ و توسعه جنگل­ها، اطلاعات موجود در رابطه با تاثیر گونه­های جنگلی بر این ویژگی­ها مشخص گردد. البته خاكشناسی جنگل در دنیا سابقه طولانی داشته و تا كنون دانشمندان زیادی در زمینه اثر گونه­های درختی بر خاك تحقیق نموده­اند. به عنوان مثال در قاره­ی اروپا تا سال 2002 تعداد 205 تحقیق در زمینه بررسی اثر مهم­ترین گونه­های درختی بر ویژگی­های فیزیكوشیمیایی خاك انجام شده است (آگوستو[5] و همکاران، 2002). شدت تاثیر، به تیپ خاکی که جنگل­کاری در آن استقرار پیدا کرده و شرایط اقلیمی منطقه بستگی دارد (گانجنت[6] و همکاران، 2004). تولید موفقیت­آمیز گیاهان مستلزم خاك مناسب و وجود مقدار كافی از عناصر غذایی و قابل استفاده گیاه است، عناصر غذایی نه تنها باید به صورت تركیباتی باشند كه به سهولت مورد استفاده گیاهان قرار می­گیرند، بلكه تعادل بین مقدار آن­ها نیز حائز اهمیت است (تاندون[7]، 1989). با اندكی دقت به وضوح مشخص می­شود كه عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم جزء اصلی­ترین و ضروری­ترین عناصر غذایی گیاه می­باشد (هانسون[8]، 1967). جذب متفاوت از منابع و بازگشت کربن و عناصر غذایی عوامل مهم و اصلی در جریان عناصر غذایی درون سیستم هستند (میلر[9]، 1984). ارتباط و اثرات متقابل بین خاک و درختان در یک منطقه­ی مشخص اقلیمی به قدری به هم نزدیک و به اندازه­ای دارای پیوند تنگاتنگ هستند که یک مولفه را بدون تاثیر مولفه دیگر نمی­توان مطالعه و بررسی نمود (زرین کفش، 1380).

درکشوری مثل ایران، شهرها برای مقابله با آلودگی­های صوتی و هوایی و کاهش استرس­های محیطی، بیشتر از هر نقطه­ی دیگری به فضای سبز نیاز دارند. اصولا خاک­هایی که برای جنگل­کاری در نظر گرفته می­شوند اغلب برای زراعت نامناسب بوده و حاصلخیزی کمی دارند و جنگل­کاری می­تواند به حاصلخیزی و خصوصیات مطلوب آن کمک کند (روحی مقدم و همكاران، 1386). درهمین راستا شناخت گونه­های سازگار در هر منطقه ضروری به نظر می­رسد چرا که این گونه­ها به تیمار و آبیاری کمتری نیاز دارند. گونه­های پهن­برگ، نسبت به سوزنی­برگ دارای قدرت ذخیره­ی ازت بیشتر (سولان[10]، 1990: هومان[11] وهمکاران ،1992) و فسفر کمتری (کوله[12] و همکاران، 1990) هستند و همچنین از تخلخل خاکی و سرعت هوادیدگی کمتری (آگوستو[13] و همکاران ، 2002) نیز برخوردارند و این تاثیر بیشتر در عمق 10-0 سانتی­متری خاک دیده می­شود (هاگن[14] و همکاران و 2004). آب­شویی عناصر معدنی در خاک­های زیر پوشش سوزنی­برگان سریع­تر از خاک­های تحت پوشش پهن­برگان آن است. همچنین تجمع و انتقال عناصر معدنی فیلتر شده از جو و گرد و غبار روی برگ­های سوزنی­برگان بیش از پهن­برگان است (زرین کفش، 1380). هر چند درختان جنگلی خشکی­گرا به سبب کندی رشد و اینکه غالباً به ابعاد قابل ملاحظه­ای نمی­رسند و بعضاً از نظر کیفیت چوب نیز چندان مطلوب نیستند اما عاری از فایده نبوده­اند (جزیره­ای، 1381). یکی از این مناطق خشک در ایران اصفهان می­باشد که از دیر باز در حال توسعه جنگل­کاری­ها با گونه­های مناسب بوده است. از گونه­های سازگار با این منطقه کاج تهران و توت است. تحقیق حاضر رویش و مواد غذایی خاك و برگ را در دو گونه توت سفید (Morus alba L.) و كاج تهران Medw) eldarica (Pinus در جنگل­كاری اصفهان، و در سه منطقه­ی پارك كوهستان، پارك شرق و جنگل دست كاشت دانشگاه صنعتی بررسی خواهد كرد.

1-2- سوال­های تحقیق:

آیا توده­های مورد تحقیق از نظر كمیت و كیفیت وضعیت مطلوبی دارند؟      

آیا تاثیر خاک بر میزان رویش گونه­های مذكور در سه منطقه متفاوت است؟

آیا تفاوت مشخصه­ های رویش در دو توده ناشی از تفاوت در ویژگی­های خاك می­باشد؟

 

1-3- فرضیه ­ها:

مشخصه­ های كمی و كیفی درختان در سه منطقه با یكدیگر اختلاف معنی­ داری دارند.

رویش گونه­ های مورد مطالعه در این مناطق متفاوت است.

تاثیر مشخصه­ های خاك بر رویش گونه­ ها در این مناطق متفاوت است.

1-4- اهداف تحقیق:

مقایسه­ی میزان رویش با توجه به تفاوت­های موجود در خاك آن­ها

بررسی میزان تاثیر برخی مشخصه­های خاک بر روی رویش درختان

بررسی اثر هر كدام از گونه­ها بر خاك سطحی

1-5- معرفی گونه­ها­ی مورد مطالعه:

1-5-1- کاج تهران[15]:

این درخت گونه­ای از خانواده­ی کاج­ها بوده که رویشگاه طبیعی آن در دشت الدار در گرجستان شرقی است. درختی روشنی­پسند که ریشه­های عمیق دارد و امکان رشد آن در مناطق خشک وجود دارد. گونه­ای کم نیاز، مقاوم به خشکی، سرما و گرما که میزان بارندگی سالیانه مورد نیاز آن 250 تا 350 میلی­متر می­باشد. این گونه قادر به رشد در خاک­های آهکی و حتی کمی شور بوده، اما به خاک­های باتلاقی حساس است. این گونه در ایران بیشتر برای پارک­های جنگلی استفاده شده و کاشت آن در مناطق شمال ایران برای تولید چوب با موفقیت زیادی همراه نبوده است (جزیره ای ،1381). سردابی (1377) كاج تهران را گونه­ای كه هم به كمبود آب و مواد غذایی خاك و هم در برابر اشباع بودن خاك بردبار است معرفی می­نماید.

1-5-2- توت[16] :

جنس توت در ایران دارای دو گونه با واریته­های متعددی است. این درختان دارای میوه مرکب گوشتی هستند و در آن­ها چهار کاسه وجود دارد که پس از رسیدن گوشتی و ماکول می­شود و در درون هریک از آن­ها یک آکن قرار دارد. درخت توت بومی چین است و در نقاط استپی و شمال ایران کشت می­شود و حتی بطور خودرو در جنگل­های شمال پراکنده شده است. توت درختی است که قامت آن به 20 متر و قطرش به یک متر می­رسد، دارای تنه­ای راست و قائم و پوستی شیاردار، خاکستری مایل به زرد، برگ­های مختلف الشکل، صاف و دندانه دار، با قاعده نیم قلبی و انتهای تیز است. درخت توت در برابر خشکی بردبار است، و در مناطق استپی و نیمه­خشک بصورت خودرو می­روید (ثابتی، 1381). توت درختی است کم توقع و تا حدی سایه­پسند، آن­چنان که مقداری سایه موجب بالندگی بهتر این درخت می­شود. زادآوری درخت بصورت دانه­زاد و شاخه­زاد صورت می­گیرد و قدرت جست­دهی این گونه بسیار زیاد است (جزیره­ای، 1381). درخت توت یك گیاه چوبی و دائمی با قدرت سازگاری بالاست كه قدرت رشد هم در مناطق سردسیر و هم گرمسیر را دارد (شبیریان، 1373).

[1]. Booth

[2]. Word bank

[3]. Daniel

[4]. Raymon

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

این تحقیق در چهار فصل به شرح زیر تدوین و نگارش شده است. فصل نخست با عنوان «كلیات تحقیق»، به دنبال پاسخ گویی به مفهوم شناسی موضوع تحقیق: «حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام با تكیه بر قران و سیره معصومین:» می­باشد. در فصل دوم با تجزیه و تحلیل دیدگاه و رویکرد اسلام به عنوان یک دین جهان­شمول به مبانی حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام پرداخته شده است، كه در آن اقتدار و جهان­شمولی دین اسلام، مبانی روابط در نظام سیاسی اسلام و چارچوب کلی سیاست خارجی در نظام سیاسی اسلام مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. در بخش اقتدار و جهان­شمولی دین اسلام ابتدا به اثبات و بررسی این امر پرداخته و سپس ویژگی­های دین جهان­شمول را برشمرده­ایم. در بخش مبانی روابط در نظام سیاسی اسلام یك سری اصول و مبانی را مطرح كرده كه نظام سیاسی اسلام بر پایه آن­ها استوار است و بر اساس آن­ها باید به حفظ اقتدار دست پیدا كرد نه با هر روش و حربه­ای كه خلاف اصول دین مبین اسلام است. در بخش چارچوب کلی سیاست خارجی در نظام سیاسی اسلام بیشتر به چگونگی و نحوه تعامل و روابط ادیان با یكدیگر با وجود اعتقادات مختلف پرداخته­ایم و حد و مرز و چارچوب و قالب مشخصی را كه دین اسلام به آن قایل است را مطرح كرده­ایم، تا براساس آن به حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام دست یابیم. در فصل سوم: قواعد فقهی حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام را مطرح كرده، و در آن قواعد فقه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و نظامی بررسی شد. و همه این قواعد با هم در جهت حفظ اقتدار به كار گرفته می­شود و تنها پرداختن به قواعد سیاسی و نظامی و امنیتی كافی نمی­باشد، زیرا مسأله اقتدار نظام اسلام مطرح است. در فصل چهارم به ارائه راه­كارهای حفظ اقتدار نظام سیاسی پرداخته­ایم. در بخش اوّل تشكیل حكومت اسلامی مورد بررسی قرار گرفته، زیرا اسلام ذاتا اقتدار دارد و تشكیل حكومت در جهت حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام صورت می­پذیرد و لازمه آن بررسی شرایط جامعه و شرایط رهبری و تعامل بین این دو می­باشد، بنابراین در بخش دوم نقش رهبری حكومت در حفظ اقتدار مورد بررسی قرار گرفته، كه در آن سیره حكومتی پیامبر6و ائمه معصوم:به عنوان الگو مد نظر است.

کلیدواژه ها: حفظ اقتدار، نظام سیاسی، اسلام، قرآن كریم، سیره معصومین:

فهرست عناوین

عنوان                                      صفحه

فصل نخست: كلیات.. 2

1- ادبیات تحقیق.. 2

الف- موضوع و طرح مسئله (اهمیت موضوع و هدف) 2

ب- مبانی نظری و مرور مختصری بر پیشینه، چارچوب نظری، پرسش­ها و فرضیه­ها 3

پرسش­های پژوهش… 3

فرضیه­های پژوهش… 4

پیشینه تحقیق.. 4

پ- روش تحقیق.. 4

2- مفاهیم اساسی در نظام سیاسی اسلام. 5

2-1 اسلام. 6

2-2 دین.. 6

2-3 نظام. 7

2-4 حكومت.. 8

2-5 سیاست.. 9

2-6 اقتدار 10

2-7 فقه سیاسی.. 12

3- ماهیت نظام سیاسی اسلام. 13

4- نظام سیاسی صدر اسلام. 14

5- اصول جهان بینی نظام اسلامی.. 16

6- فطری بودن نظام اسلامی.. 18

فصل دوم: مبانی حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام. 22

بخش نخست: اقتدار و جهان­شمولی دین اسلام. 22

1- جایگاه روابط در دین جهان­شمول. 23

2- ویژگی‏های دین جهانی.. 23

2-1 جهان­شمولی.. 24

2-1-1 تعالیم قرآن مبنای روابط دین جهان­شمول. 25

2-1 -2 زبان جهانی قرآن. 26

2-1 -3 جهانی بودن رسالت رسول اكرم‏6. 27

2-2 تغییر ناپذیری دین اسلام. 29

2-3 فطرت­مداری دین اسلام. 32

3- رابطه اقتدار با جهانی شدن. 34

بخش دوم: مبانی روابط در جهت حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام. 34

1- اصل عدل. 35

2- وحدت و اتّحاد. 39

3- حوزه‏های اتّحاد عادلانه. 43

3-1 امّت اسلامی.. 44

3-2 پیروان ادیان توحیدی.. 45

3-3 جوامع بشری (وحدت جهانی) 48

4- عامل حفظ وحدت.. 53

بخش سوم: چارچوب کلی سیاست خارجی در حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام. 58

1- رابطه بین کشورها و امّت­های اسلامی.. 58

2- رابطه با ادیان دیگر از نظر اسلام. 60

3- رابطه نظام سیاسی اسلامی با كفار 64

‏4- نحوه تعامل و رابطه با مستکبران و متجاوزان. 68

5- مبانی و اصول روابط ضابطه­مند با غیر مسلمانان. 75

5-1 منبع رابطة قلبی و روابط پنهانی و محرمانه با کفار 75

5-2 پای‌بندی به پیمان­ها با كفار 79

5-3 عدم تعرض به پناهندگان سیاسی.. 80

5-4 پیمان عدم تعرض… 81

5-5 پیمان مالی.. 82

5-6 پیمان نظامی.. 82

5-7 عدالت در روابط.. 84

5-8 نفی سلطه سیاسی و فرهنگی.. 87

5-9 منع هرگونه رابطه ولایی با غیرمسلمانان. 90

5-9-1 منع رابطه ولایی مؤمنان با «اهل كتاب». 90

5-9-2 منع رابطه ولایی با «كافران». 91

5-9-3 منع رابطه ولایی با «منافقان». 93

5-9-4 منع رابطه ولایی با «مشركان». 94

5-10 بیزاری از مستكبران. 96

5-11 ستیز با مستكبران. 98

فصل سوم: ضوابط فقهی حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام. 102

1- تعریف فقه سیاسی.. 102

2- تقسیمات ضوابط فقه سیاسی.. 104

2-1 ضوابط فقه سیاسی در عرصه سیاست.. 104

2-1-1 ضابطة مساوات.. 104

2-1-2 ضابطة عدم ولایت.. 106

2-1-3 ضابطة شورا 107

2-1-4 ضابطة مصلحت.. 109

2-1-5 ضابطة تقیه. 111

2-1-6 ضابطة نفی سبیل (سیادت) 113

2-1-7 ضابطة حرمت کمک به گناه و تجاوز یا «اعانه بر إثم». 116

2-2 ضوابط فقه سیاسی در حوزۀ اجتماعی.. 119

2-2-1 ضابطة عدالت.. 119

2-2-2 ضابطة حفظ نظام. 122

2-2-3 ضابطة وفای به عهد. 124

2-2-4 ضابطة جُبّ.. 126

2-3 ضوابط فقه سیاسی در حوزۀ اقتصادی.. 128

2-3-1 ضابطة سلطنت.. 128

2-3-2 ضابطة احسان. 131

2-3-3 ضابطة نفی عسر و حرج. 133

2-3-4 ضابطة حاکمیت دولت اسلامی.. 135

2-3-5 ضابطة حجّیت سوق المسلمین.. 139

2-3-6 ضابطة تعاون. 141

2-4 ضوابط فقه سیاسی در حوزۀ امنیتی و نظامی.. 142

2-4-1 ضابطة حرمت جان مسلمان. 142

2-4-2 ضابطة احترام به مال مسلمان. 143

2-4-3 ضابطة امان. 144

2-4-4 ضابطة صلح. 146

2-4-5 ضابطة مقابله به مثل. 147

2-4-6 ضابطة وحدت.. 149

2-4-7 ضابطة تقوای سیاسی.. 152

فصل چهارم: راه­كارهای حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام. 158

بخش نخست: نقش تشکیل حکومت در حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام. 160

1- ضرورت تشکیل حکومت اسلامی.. 161

2- دلایل تشكیل حکومت اسلامی.. 172

2-1 دلایل عقلی.. 172

2-1-1 ضرورت اجرای احکام. 174

2-1-2 زوال دین بدون حكومت.. 177

2-1-3 دفاع از دارالاسلام. 178

2-2 دلایل نقلی.. 179

 

2-2-1 دلایل قرآنی.. 180

2-2-2 دلایل روایی.. 181

بخش دوم: نقش رهبری در حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام. 183

1- حاكمیت در نظام اسلامی.. 183

2- شرایط رهبر‏ حكومت اسلامی.. 185

2-1 اسلام و ایمان‏. 188

2-2 عدالت.. 190

2-3 فقاهت‏.. 192

2-4 كفایت‏.. 193

3- اختیارات رهبر دینى در حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام. 196

3-1 فرماندهى نظامى جامعه. 196

3-2 پیمان نامه­ها 198

3-3 فرمان جهاد. 206

3-4 فرمان صلح. 210

3-5 امور حسبیه. 213

4- ویژگی­های رهبری در حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام. 217

4-1 مدارا با مخالفان. 220

4-2 مبارزه با معاند. 224

4-3 مهر و عطوفت.. 226

4-4 احترام به نظرات دیگران. 229

4-5 خدمت رسانی.. 231

4-6 وفاق اجتماعی.. 232

4-7 عدالت خواهی.. 234

4-8 مشاركت سیاسی با مردم. 235

نتیجه­گیری.. 238

منابع. 242

فصل نخست: كلیات تحقیق

مقدمه

نیاز جامعه به حکومت و نظام سیاسی امری است که همواره مورد توجه و نظر متفکران سیاسی بوده است و آن را از ضروریات زندگی اجتماعی بشر مفروض داشته­اند. باید اذعان داشت كه یکی از اهداف مهم بعثت پیامبران صاحب شریعت، بیان چگونگی اداره جامعه و تشکیل حکومت بوده است، که بعضی از پیامبران هم در این زمینه موفق بودند و از آن­جا که مکتب مقدس و روح بخش اسلام، عالی­ترین و جامع­ترین مکاتب دنیاست در این مورد از ویژگی­های خاصی برخوردار است؛ زیرا اسلام یک دین حکومتی و سیاسی است که سیاست در درون آن نهفته است و منشأ قانون و حکومت آن هم خود اسلام است. احکام حکومتی اسلام همان دیانت وشریعت اسلامی است که از سوی حضرت حق به پیامبرش وحی شده است. ضرورت وجود نظام سیاسی در اسلام از بدیهیات و ضروریات اولیه است، كه عقل و شرع بر آن صحه می­گذارند و نیازی به دلیل و برهان ندارد؛ ما در این فصل برآنیم تا علاوه بر تبیین موضع تحقیق و ادبیات تحقیق-حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام با تكیه بر قرآن كریم و سیره معصومان:- به صورت اجمال نیز به تبیین ماهیت «نظام سیاسی در اسلام» بپردازیم.

1- ادبیات تحقیق

الف- موضوع و طرح مسئله (اهمیت و موضوع و هدف)

با توجه به اهمیت موضوع و این­که در زندگی روزمره هرکسی در درون حکومت اسلامی خواه­ ناخواه با موضوع حکومت  و بحث­های پیرامون اقتدار نظام اسلام و چگونگی روابط با دیگر ملت ها روبه­رو است، و این­که قوام جامعه و مردم به حفظ اقتدار نظام آن حکومت وابسته است و در صورت اخلال در آن، نظم زندگی و معیشت مردم به خطر افتاده و دچار هرج و مرج می­شود، بنابراین، حفظ اقتدار نظام از جنبه سیاسی و اقتصادی مانع از هم­گسیختگى و هرج و مرج در جامعه می­شود و در این راستا باید به آن پرداخت و نسبت به چنین مسأله مهمی بی­تفاوت نبود. بی­شک ارائه راه­کارهای مناسب با تدبر در قرآن كریم و سیره معصومین:و تبیین این موضوع کمکی شایان به اعتلا و رشد جامعه اسلامی می­باشد چرا که وجوب حفظ کشور اسلامی و جان و مال و ناموس مسلمانان از خطر تعرض دشمنان اسلام و بیگانگان یکی از مسایل مسلّم و مورد اتفاق فقهای شیعه، بلکه همه مسلمانان است. مسأله حفظ عزت و اقتدار نظام سیاسی اسلامی و صیانت از آن در طول قرون متمادی به شدت مورد توجه و پی­گیری بوده است. بر آن شدیم تا با رجوع به قرآن و سنت مبانی عزّت و حفظ اقتدار مسلمانان و جامعه اسلامی را تبیین و در این زمینه راه­کارهایی ارائه نماییم.

ب- مبانی نظری و مرور مختصری بر پیشینه، چارچوب نظری، پرسش­ها و فرضیه­ها

باتوجه به کامل بودن برنامه اسلام برای دستیابی به جهانی شدن و سعادت و هدایت بشر، به نظر می­رسد، در این زمینه راه­کارهای آن در منابع اسلام آمده باشد که این منابع عبارتند از وحی الهی (قرآن) و سیره معصومین:که متصل به سرچشمه وحی می­باشد. با این نظریه حکومت اسلام باید اقتدار لازم را داشته باشد. این نظریه ما را بر آن داشت تا مولفه­های آن را مورد بررسی قرار دهیم. در این زمینه فرضیه­ها و پرسش­هایی مطرح است، از جمله:

پرسش­های پژوهش

1-       آیا نظام اسلام و تشکیل حکومت آن ضرورت دارد؟

2-       آیا می­توان با استکبار رابطه برقرار کرد؟

3-       شرایط حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام و چارچوب برقراری رابطه با بیگانه چیست؟

4-       مرزبندی و محدوده روابط سیاسی اسلام با بیگانگان چگونه است؟

حفر، کنترل و نگهداری تونلها در زمینهای آماسی و مچاله شونده
برای رعایت حریم خصوصی اسامی استاد راهنما،استاد مشاور و نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

رفتاری که زمین در شرایط آماسی یا فشارنده, بر اثر حفر تونل از خود نشان مـی دهد، یکی از مباحث مهم در امر تونل سازی می باشد. زیرا در این زمین هـا، سـنگها بـه درون تونل حرکت میکنند و باعث بروز مشکلاتی در نگهداری و ادامۀ کار تونل سازی می شوند. با توجه به این که یکی از کارهای اساسی و اولیـه در تونـل سـازی تـشخیص نـوع زمین است، لذا برای تونل زنی در سنگهای آماسی و فشارنده نیاز است ابتدا نوع پدیـده و شدت آن با دقت شناخته شـود. بـه دلیـل اینکـه در ایـن مرحلـه اطلاعـات دقیقـی در دسترس نیست، باید از روش های مناسب و با توجه به نوع اطلاعات در دسترس این کـار انجام گیرد. پس از شناخت این پدیده و درجه آن، فشار وارد بر سیستم نگهداری بـر اثـر تغییر شکل های ایجاد شده محاسبه می شود، آنگاه سیستم نگهدارندة مناسب انتخـاب و نصب

 

می شود. همچنین تونل زنی در این زمین ها نیازمنـد بـه روش حفـاری اسـت کـه بتواند با تغییر شکل های بزرگ به وجود آمده و شرایط موجود هماهنگی ایجاد کند. به همین منظور و برای بیان بهتر این موضوع، این سمینار به دو بخش تقسیم شده است. در بخش اول این سمینار به زمینهای آماسی،ارزیابی پتانسیل تورم، روش های مختلف کنترل تورم و نگهداریهای خاص اینگونه زمینها پرداخته شده است و بخش دوم نیز به زمینهای فشارنده، پیش بینی شرایط زمین با بهره گرفتن از روش های تئوریکی وتجربی، انواع سیستمهای نگهداری وروش های حفاری خاص اینگونه زمینها که در سالهای اخیر رواج پیدا کرده اختصاص دارد، در پایان هر بخش مطالعه موردی به منظور آشنایی بیشتر آمده است.

مقدمه:

با توجه به سیر صعودی افزایش جمعیت وگسترش نیاز مندیهای متعدد انسانها ونیاز مبرم به بخـش ارتباطات و اهمیت ساخت جاده های ارتباطی در راستای توسعه شهر نشینی

دکتر جهانشاه محمد زاده
 
استاد مشاور:
دکتر شهرام مامی
 
 
تابستان 1393
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 صفحه

چکیده 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه. 3

1-2- بیان مسئله. 4

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش… 7

1-4- اهداف تحقیق. 8

1-4-1- هدف کلی.. 8

1-4-2- اهداف فرعی.. 8

1-4-3- اهدف كاربردی.. 8

1-5- فرضیه‏‌های تحقیق. 8

1-6- تعاریف‌ اصطلاحات و مفاهیم. 9

فصل دوم: پیشینه پژوهش

2-1- مقدمه. 11

2-2- صفات شخصیتی وعملکرد تحصیلی.. 20

2-3- نظریه پنج عامل بزرگ شخصیت.. 27

2-4- عوامل پنجگانه. 28

2-4-1- عامل روان رنجورخویی (عصبیت یا شاخص هیجان) 28

2-4-2- عامل برون گرایی.. 29

2-4-3- عامل انعطاف پذیری (باز بودن یا گشودگی) 29

2-4-4- عامل توافق پذیری.. 30

2-4-5- با وجدان بودن. 31

2-5- ارتباط بین مقیاسهای کلی آزمون نئو وعملکرد تحصیلی.. 33

2-5-1- رابطه نوروزگرایی با پیشرفت تحصیلی: 33

2-5-2- رابطه برونگرایی با پیشرفت تحصیلی.. 33

2-5-3- رابطه انعطاف پذیری با پیشرفت تحصیلی.. 33

2-5-4- رابطه مقبولیت با پیشرفت تحصیلی.. 33

2-6- پیشینه تحقیق. 34

فصل سوم: روش‌شناسی‌تحقیق

3-1- مقدمه. 45

3-2- روش تحقیق. 45

3-3- ابزار گردآوری داده ها 45

3-3-1- پرسشنامه مشخصات فردى و خانوادگى: محقق ساخته. 45

3-3-2- پرسشنامة شخصیتی تجدیدنظر شدة نئو. 46

3-3-2-1- در ایران. 47

3-3-2-2- در خارج از کشور. 48

3-3-2-2- ابعاد پنج گانه و صفات آزمون (NEO)NEO PI-R. 49

3-4-1- نحوه تكمیل پاسخنامه ها 57

3-5- طرح تحقیق. 57

3-5-1- متغیرها 57

3-6- روش گردآورى اطلاعات.. 58

3-7- ابزار اندازه‏گیرى.. 59

3-8- روش اجراء. 59

3-8-1- اجراء مقدماتى.. 59

3-8-2- روش نمونه گیری.. 59

3-8-3- مرحله نهائی.. 60

3-9- روش‌‌های تجزیه و تحلیل داده ها 60

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

4-1- تحلیل یافته‌های تحقیق. 62

4-2- بخش اول: آمار توصیفی.. 62

4-3- آمار استنباطی و آزمون فرضیه ها 74

4-3-1- فرضیه‌های مطرح شده در این پژوهش… 74

4-3-1-1- فرضیه اول. 74

4-3-1-2- فرضیه دوم. 75

4-3-1-3- فرضیه سوم. 76

4-3-1-4- فرضیه چهارم. 77

4-3-1-5- فرضیه پنجم. 80

4-3-1-6- فرضیه ششم. 81

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1- مقدمه. 84

5-2- نتیجه گیری.. 88

5-3- محدویت‌های پژوهش… 89

5-4- پیشنهادها 89

5-5- راهکارها 89

5-5-1- نحوه رعایت نکات اخلاقی.. 90

منابع. 91

 

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                                                                                 صفحه

جدول 2-1- نمرات بالا و پایین عامل‌های پنج گانه شخصیت.. 32

جدول 4-1-گروه نمونه پژوهش بر حسب وضعیت تحت پوشش و غیر تحت پوشش کمیته امداد. 62

جدول 4-2- گروه نمونه به تفکیک جنسیت.. 63

جدول 4-3- گروه نمونه پژوهش بر حسب وضعیت تحصیلی.. 63

جدول 4-4- میانگین و انحراف استاندارد نمرات مقیاس‌های اصلی آزمون نئو در کل گروه نمونه. 65

جدول 4-5- میانگین و انحراف استاندارد مقیاس‌های آزمون شخصیتی نئو در گروه دانشجویان تحت پوشش و عادی.. 65

جدول 4-6- میانگین و انحراف استاندارد مقیاس‌های فرعی آزمون شخصیتی نئو در گروه دانشجویان تحت پوشش و عادی.. 66

جدول 4-7- میانگین و انحراف استاندارد خرده مقیاس‌های آزمون شخصیتی نئو در گروه دانشجویان تحت پوشش و عادی.. 67

جدول 4-8- میانگین و انحراف استاندارد خرده مقیاس‌های فرعی آزمون شخصیتی نئو در گروه دانشجویان تحت پوشش و عادی.. 68

جدول 4-9- میانگین و انحراف استاندارد خرده مقیاس‌های آزمون شخصیتی نئو در گروه دانشجویان تحت پوشش و عادی.. 68

جدول 4-10- میانگین و انحراف استاندارد خرده مقیاس‌های آزمون شخصیتی نئو در گروه دانشجویان تحت پوشش و عادی.. 69

جدول 4-11- مقایسه عملکرد تحصیلی در دو گروه دانشجویان عادی و تحت پوشش… 74

جدول 4-12- نتایج آزمون تی برای گروه‌های مستقل در مقایسه میانگین نمرات دو گروه دانشجویان. 74

جدول 4-13- مقایسه ویژگی‌های شخصیتی در دو گروه دانشجویان موفق و ناموفق. 75

جدول 4-14- نتایج آزمون تی برای گروه‌های مستقل در مقایسه میانگین نمرات دو گروه دانشجویان در مقیاس (N). 75

جدول 4-15- ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و عملکرد تحصیلی در گروه دانشجویان تحت پوشش….. 76

جدول 4-16- نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیر گام به گام. 77

جدول 4-17- نتایج آزمون تی گروه‌های مستقل برای دو گرو مردان و زنان مدد جو. 78

جدول 4-18-  نتایج آزمون تی گروه‌های مستقل برای دو گروه مردان و زنان عادی.. 79

جدول 4-19-  مقایسه ویژگی‌های شخصیتی در دو گروه دانشجویان عادی و تحت پوشش… 80

جدول 4-20- نتایج آزمون تی برای گروه‌های مستقل در مقایسه میانگین نمرات دو گروه دانشجویان مدد جو و عادی در مقیاس (N)  80

جدول 4-21-  مقایسه تفاوت از میانگین نمرات ویژگی‌های شخصیتی در گروه دانشجویان عادی و تحت پوشش…. 81

جدول 4-22-. 82

 

فهرست نمودارها

عنوان…………………………………………………………………………………………………………………………. صفحه

نمودار 3-1- کانون اصلی هریک از عوامل پنجگانه (به نقل ازwww. handresearch. com) 56

نمودار 4-1- گروه نمونه پژوهش بر حسب وضعیت تحت پوشش و غیر تحت پوشش کمیته امداد. 63

نمودار 4-2- گروه نمونه به تفکیک جنسیت.. 63

نمودار 4-3- گروه نمونه پژوهش بر حسب وضعیت تحصیلی.. 64

نمودار 4-4- سطوح عملکرد تحصیلی بر اساس معدل بدون تفکیک گروه ها 64

نمودار 4-5- سطوح عملکرد تحصیلی هر کدام از گروه ها 64

نمودار 4-6-میانگین نمرات مقیاس‌های اصلی آزمون نئو در کل گروه نمونه. 65

نمودار 4-7- میانگین مقیاس‌های آزمون شخصیتی نئو در گروه دانشجویان تحت پوشش و عادی.. 66

 

فهرست شکل‌ها

عنوان…………………………………………………………………………………………………………………………. صفحه

شکل 4-1- نیمرخ شخصیتی ویژگی ‌های شخصیتی دانشجویان مذکر عادی.. 70

شکل 4-2- نیمرخ شخصیتی ویژگی ‌های شخصیتی دانشجویان مؤنث عادی.. 70

شکل 4-3- نیمرخ شخصیتی مردان عادی در پنج عامل اصلی آزمون نئو. 71

شکل 4-4- نیمرخ شخصیتی زنان عادی در پنج عامل اصلی آزمون نئو. 71

شکل 4-5- نیمرخ شخصیتی مددجویان مذکر. 72

شکل 4-6- نیمرخ شخصیتی مددجویان مؤنث.. 72

شکل 4-7- نیمرخ شخصیتی مردان مددجو در پنج عامل اصلی آزمون نئو. 73

شکل 4-8-  نیمرخ شخصیتی زنان مددجو در پنج عامل اصلی آزمون نئو. 73

چکیده

مقدمه: این مطالعه با هدف مقایسه بین ویژگی‌های شخصیتی و عملکرد تحصیلی دانشجویان عادی و تحت پوشش کمیته امداد امام دانشگاه‌های شهرستان دره شهر انجام گردیده. موارد و روش‌ها: این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی می‌باشد. جامعه آماری را کلیه دانشجویان عادی و تحت پوشش تشکیل می‌دهد. در این مطالعه، 189 نفر دانشجو (92 مددجو و 97 عادی) با روش نمونه‌گیری

 

تصادفی از جامعه مورد نظرانتخاب گردیده و جمع آوری داده‌ها با استفاده از پرسشنامه نئو (فرم بلند) و پرسشنامه دموگرافیک صورت گرفت و از معدل نمرات دانشجویان به عنوان شاخصی جهت سنجش عملکرد تحصیلی استفاده شد. تحلیل آماری داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون گام به گام، T تست گروه‌های مستقل و ترسیم نیمرخ‌ها انجام گردید. یافته‌های پژوهش: نتایج ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام نشانگر عدم ارتباط واضح و مستقیمی بین 5 مقیاس و 30 خرده مقیاس شخصیتی نئو با عملكرد تحصیلی دانشجویان مددجو و عادی می‌باشد و نتایج آزمون t گروه‌های مستقل (05/0P<) بیانگر نبود تفاوت معنی دار بین عملکرد تحصیلی دو گروه می‌باشد. علاوه برآن مشخص گردید دانشجویان موفق و ناموفق به لحاظ ویژگی‌های شخصیتی تفاوتی با هم نداشته و بین جنسیت وعملکرد تحصیلی ارتیاط معنی دار وجود ندارد. با توجه به وجود تفاوت معنی دار در دو مقیاس نئو (A و C) می‌توان گفت به لحاظ ویژگی‌های شخصیتی بین دانشجویان مددجو و عادی تفاوت وجود دارد، اما با توجه به نیمرخ‌های شخصیتی ترسیم شده نمی‌توان گفت که مددجویان از مشکلات شخصیتی بیشتری برخوردار هستند. بحث و نتیجه گیری: این نتایج می‌تواند بیان كننده این باشد كه اصولاً ارتباط مستقیمی بین ویژگی شخصیتی دانشجویان (مددجو وعادی) و عملكرد تحصیلی آنان وجود ندارد یا حداقل می‌توان گفت ویژگی شخصیتی تنها عامل مداخله گر در عملكرد فرد نبوده و عوامل مختلف دیگری نیز وجود دارد كه بر عملكرد تحصیلی فرد مؤثر واقع می‌شود.

کلیدواژه ها: آزمون نئو، دانشجو، نیمرخ شخصیتی، عملکرد تحصیلی، ویژگی‌‌های شخصیتی

فصل اول:

کلیات تحقیق
 

1-1- مقدمه
از ضروریات اساسی زندگی دانشجویی كه توجه به آن در رشد و توسعه جامعه اثر مستقیمی داشته و پرداختن به آن شرط اساسی در بهره وری بهینه از نیرو‌های كارآمد و تحصیل كرده می‌باشد ویژگی شخصیتی دانشجویان است. دوران دانشجویی به دلایلی از جمله میل به تفریحات متعدد اجتماعی در مقابل تمایل به درس خواندن، احتیاج به پیشرفت در دروس در برابر احساس بیكفایتی، ترس از ابراز شخصیت در برابر میل به خودنمایی، میل به ازدواج در برابر موانع، ارتباط با جنس مخالف، تنفر از رفتار دیگران در برابر ناتوانی در بروز احساسات خود و مشكلات اقتصادی كه مانع رسیدن به هدف‌های فردی است؛ دوره خاصی از زندگی تلقی می‌شود.

دانشجویان در طی دوره تحصیلات خود، استرس‌ها و فشار‌های زیادی تجربه می‌کنند (استرس‌‌های تحصیلی، اجتماعی و مالی). بسیاری از آنها با این فشارها بطور موفقیت آمیز مقابله می‌کنند اما برخی از پا در می آیند و مستاصل می‌شوند. به دلیل اینکه اختلالات عاطفی و رفتاری معمولاً روی عملکرد تحصیلی یا تعاملات اجتماعی دانشجویان تأثیرات منفی می‌گذارند. اکثر استرس‌هایی که دانشجویان تجربه می‌کنند فشار‌های مربوط به مرحله گذار هستند یعنی کم و بیش همه انسانها در دوره گذر از نوجوانی به جوانی این فشارها را تجربه می‌کنند. فرد نقش‌‌های جدیدی را می‌پذیرد و به تکالیف جدید گردن می‌نهد. البته در مورد دانشجویان، نقش‌ها و تکالیف می‌تواند کمی پیچیده‌تر باشد. جامعه، خانواده و نیز دانشگاه، انتظارات خاصی از دانشجویان دارند. اکثر دانشجویان دور از خانواده بسر می‌برند و مدام مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. جدایی یکباره از محیط مانوس خانوادگی و دایره دوستان و ورود به فضایی یکسر متفاوت، همراه با شکل‌گیری انتظاراتی کاملاً جدید، فشار مضاعفی را بر فرد فرد دانشجویان وارد می‌کند. تذکر این نکته نیز ضروری است که بسیاری از بیماری‌‌های عمده روانی، اغلب برای نخستین بار در دهه سوم زندگی ظهور می یابند. در نتیجه ظهور پار‌های از علایم در دانشجویی خاص می‌تواند فراتر از یک واکنش طبیعی به مرحله گذار رشدی تلقی شود و بروز نخستین نشانه‌ها و علایم یک مشکل روانی جدی تعبیر گردد.

جدا از بهره هوشی، ویژگی‌هایی چون جنسیت، سن، تجربیات گذشته، نوع شخصیت، سبک‌های یادگیری و شناختی، علائق و انگیزه‌ها تعامل معناداری با موفقیت‌های تحصیلی نشان داده‌اند. یکی از ویژگی‌های مهم یادگیرندگان شخصیت آنان می‌باشد (تابع بردبار 1391).

به لحاظ مفهومی ویژگی شخصیت به راه‌هایی اشاره دارد که یک فرد جهت رویارویی با مسائل جدید انتخاب می‌نماید. این ویژگیها معمولاً ثابت و تغییرناپذیرند. به طور كلی در روا نشناسی امروز، دیدگاه‌‌های متفاوتی در مورد شخصیت وجود دارد، یكی از رو یكردهایی كه نزد اهل فن از پذیرش نسبی برخوردار است، نظریه 5 عاملی شخصیت است (تابع بردبار 1391).

تحقیقات در حوزه شخصیت نشان می‌دهد که توانایی نظم دهی به افکار و مدیریت زمان لازمه هرگونه موقعیت یادگیری است (دالنگر 1991).

شخصیت تشکیل شده است از الگوهای ویژه فکری، احساسی و رفتاری که هر فرد را از افراد دیگر متمایز می‌سازد. شخصیت، سرچشمه درونی دارد و در طول حیات، تقریباً پایدار باقی می‌ماند. نظریه ویژگی‌‌های شخصیت بر خلاف سایر نظریه‌‌های شخصیت مانند نظریه‌‌های روانکاوانه و انسان گرایانه، بر تفاوت‌‌های بین افراد تمرکز دارد. ترکیب و تعامل ویژگی‌‌های مختلف است که شخصیت یک فرد را تشکیل می‌دهد و این برای هر شخص، یگانه و منحصر به فرد است. نظریه ویژگی‌‌های شخصیت بر تعیین و اندازه گیری این خصوصیات فردی شخصیت تمرکز دارد.

ادبیات پژوهش نشان می‌دهد كه تبیین تغییرپذیری نمرات عملكرد تحصیلی دانشجویان با تأكید بر اندازه‌‌های ناوابسته به توانایی از قبیل صفات شخصیت حجم قابل ملاحظ‌های از مطالعات را به خود اختصاص داده است. به عبارت دیگر، تبیین محدود تغییرپذیری نتایج تحصیلی دانشجویان با تأكید بر اندازه‌‌های شناختی، محققان را نسبت به اهمیت نقش متغیر‌های مستقل از توانایی، بیش از پیش آگاه كرد. گستره قابل ملاحظ‌های از تحقیقات نشان می‌دهند كه صفات شخصیتی، مستقل و متمایز از توانایی‌‌های شناختی یادگیرندگان، در پیش بینی عملكرد تحصیلی آنان دخالت دارند (بلایکل 1996).

 

1-2- بیان مسئله
بدون شک یکی از مباحث اصلی و بنیادی علم روانشناسی ویژگی‌‌های شخصیتی می‌باشد. ازآنجایی که این ویژگی‌ها زیربنای نظام رفتاری افراد را تشکیل می‌دهند، پرداختن به این مقوله می‌تواند جنبه‌‌های خاصی از عملکرد افراد را در زمینه‌‌های مختلف روشن سازد. از مصادیق بارز این موضوع، تأثیر ویژگی‌‌های شخصیتی افراد بر عملکرد تحصیلی آنان می‌باشد (مأمن پوش 1391).

افت تحصیلی یکی از مشکلات مهم نظام آموزشی کشورهای جهان سوم و ایران می‌باشد و هرساله بیش از نیمی از میلیونها دانشجو که در جهان به دانشگاه‌ها راه می‌یابند، ترک تحصیل کرده، مشروط شده یا نمی‌توانند تحصیلات خود را در موعد مقرر به پایان برسانند (نجیمی 1390).

منظور از افت تحصیلی «کاهش عملکرد تحصیلی دانشجویان از سطح رضایت بخش به سطحی نامطلوب است». نتایج مطالعات انجام شده، نقش عواملی ازجمله روش تدریس مدرسین، خصوصیات فردی دانشجو مانند علاقه مندی به رشته تحصیلی و احساس خود كفایتی همچنین مشكلات زندگی و تحصیلی نظیر مسائل روانی، زندگی در خوابگاه، اشتغال و معدل دیپلم بر روی افت تحصیلی دانشجویان مؤثر میداند. از طرفی تاثیر احساس افسردگی همراه با علائم احساس عمیق ناشاد بودن، ضعف سلامت روان، خودکم بینی، خستگی، کاهش انرژی و کاهش عملکرد اجتماعی ـ شغلی ـ تحصیلی بر روی پیشرفت تحصیلی دانشجویان گزارش گردیده است (ایزدی 1384).

یادگیرندگان از نظر شخصیتی، نگرش‌ها، واکنش‌های هیجانی، شیوه وسبک‌های یادگیری، سبک‌های شناختی و غیره باهم تفاوتهایی دارند که یادگیری و نحوه برخورد آن‌ها با مسائل و مشکلات را تحت تاثیر قرار می‌دهد (محمدزاده 1386).

مطالعات انجام شده توسط بک[1] و همكاران (1988) بیان می‌دارد که در گروه‌های دانشجویی، دامنه بالایی از افسردگی دیده می‌شود طوری که 78 درصد دانشجویان از بعضی نشانه‌های افسردگی رنج می‌برند و 46 درصد دچار افسردگی شدید می‌باشند. همچنین نتایج مطالعات انجام شده توسط رفعتی و همكاران (2004) بر روی دانشجویان دانشكده پرستاری شیراز نشانگر 8/59 درصد افسردگی در درجات متفاوت می‌باشد. در همین راستا رودباری (1389) در گزارشی ابراز می‌دارد پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشكی در مقطع علوم پایه با عوامل تاهل، جنسیت، سهمیه ورودی، سكونت در خوابگاه، بومی یا غیر بومی بودن ارتباط آماری داشته بطوری كه دانشجویان مجرد، جوان‌تر و سهمیه مناطق، موفق‌تر بوده‌اند. نتایج نحقیقات انجام شده توسط هاشمی و کامکار (1380) در دانشگاه یاسوج نیز بیانگر 5/35 درصد افسردگی در دانشجویان بوده و عدم علاقه به رشته تحصیلی، غیر بومی بودن و عدم مشاركت در فعالیت‌‌های فوق برنامه از عوامل مؤثر در بروز افسردگی دانشجویان به شمار می‌رود. هم چنین نتایج پژوهش انجام شده بر روی دانشجویان دانشگاه اردبیل بیانگر درجات مختلف افسردگی به میزان 4/57 درصد بوده و بین افسردگی و سطح تحصیلات پدر، تعداد اعضای خانواده، بیماری جسمی و ترم تحصیلی دانشجویان ارتباط معنادار آماری داشت. از طرفی نتایج مطالعه قندهارزاده (1378) نشان داد بین فراوانی افسردگی در دانشجویان و بیماری شدید جسمی و یا فوت اعضای خانواده ارتباط معناداری وجود نداشته اما بین فراوانی افسردگی ومشكلات مالی، شكسته شدن غرور و احترام فرد، علاقه نداشتن به رشته تحصیلی، اطمینان نداشتن از وضعیت شغلی آینده ارتباط معناداری وجود داشت. افسردگی در بین دانشجویان مسئله ای با اهمیت است زیرا از یک سو باعث هدر رفتن سرمایه جامعه می‌گردد و از سوی دیگر از میزان موفقیت و پیشرفت تحصیلی آنان می‌کاهد دانشجویان را از رسیدن به جایگاه رفیع علمی و اجتماعی باز می‌دارد. بنابراین با تشخیص و شناخت به موقع مشکلات روان شناختی و روانپزشکی دانشجویان و عوامل مستعد کننده آن می‌توان به راه حل‌های مؤثری برای بهبود یا ارتقای وضعیت روانی و رفتاری دانشجویان دست یافت و در راستای جلوگیری از افت عملکرد تحصیلی، افزایش موفقیت‌های اجتماعی آنان پس از فراغت از تحصیل و در نهایت استفاده بهینه از منابع انسانی کشور اقدام مناسبی انجام داد.

باقری یزدی و همكاران (1374) با اجرای پژوهشی با عنوان بررسی وضعیت سلامت روانی دانشجویان ورودی سال تحصیلی 73 – 74 دانشگاه تهران كه تعداد آزمودنی‌‌های آن 2321 نفر بوده است، به این نتیجه رسیدند كه 30 درصد از افراد مورد مطالعه احساس غمگینی و افسردگی و 28/8 درصد تحت استرس بودن 4/3 درصد سابقه بیماری عصبی و 5/16 درصد مشکوک به اختلال روانی بوده اند.

فروزنده و همکاران (1381) طی پژوهش خود نتیجه گرفتند که 43/8 درصد از دانشجویان دوره شبانه شهرکرد فاقد سلامت روانی بوده‌اند. همچنین براساس نتایج پژوهش فوق بین وضعیت سلامت روانی دانشجویان و وجود حوادث استرس زا یکساله اخیر رابطه معنی داری وجود داشته است.

نتایج پژوهش‌های مختلف نیز نشان داده است که شیوع اختلالات روانشناختی از قبیل افسردگی، اضطراب، سوء مصرف مواد مخدر و مشکلات بین فردی و خانوادگی میان دانشجویان گاهی حتی بیشتر از نرم عمومی است که برای رفع این معضل؛ اکثر دانشگاه‌های معتبر دنیا و حتی برخی دانشگاه‌های داخل در چند سال اخیر، برنامه‌هایی را جهت کاهش اثرات زیانبار روانشناختی استرس‌ اجرا کرده‌اند که از جمله این مراکز، مراکز مشاوره دانشجویی در کشور است که با رویکرد بهداشت روانی جامعه نگر، آموزش مصون سازی در برابر استرس‌ها جهت کاهش ناراحتی‌های روانشناختی و جسمانی و ارتقای سطح بهداشت عمومی را مورد بررسی قرار داده‌اند.

بسیاری از دانشجویان در برابر مشکلاتی همچون ترس از آینده در وضعیت اقتصادی، اجتماعی و شغلی، احساس درماندگی می‌کنند به گونه‌ای که رفتارهای نامناسب اجتماعی و فرهنگی مثل وابستگی به مواد مخدر و… از آنان سر می‌زند که باعث افزایش مشکل شده، یا با این گمان که راهکاری وجود ندارد به وضعیت موجود تن در می‌دهند و رفتارهای انفعالی را در پیش می‌گیرند.

بنابراین با تشخیص و شناخت به موقع مشکلات روان شناختی و روانپزشکی دانشجویان و عوامل مستعد کننده آن می‌توان به راه حل‌های مؤثری برای بهبود یا ارتقای وضعیت روانی و رفتاری دانشجویان دست یافت و در راستای جلوگیری از افت عملکرد تحصیلی، افزایش موفقیت‌های اجتماعی آنان پس از فراغت از تحصیل و در نهایت استفاده بهینه از منابع انسانی کشور اقدام مناسبی انجام داد.