(انصاری،1347).          حدود 35% از چوب مورد نیاز جهان از منابع جنگل­کاری تامین می­شود که تنها حدود 3% از کل سطح جنگل­های جهان را به خود اختصاص داده است و انتظار می­رود که جنگل­کاری­ها بتوانند پاسخگوی 46% از تقاضای چوب جهان تا سال 2040 باشند (بوت و همکاران[1]،2002). لازم به ذکر است که جنگل­کاری نباید تنها با هدف اقتصادی و مالی صورت گیرد، گاهی بایستی تنها به دلیل اهمیت تفریحی یا حفاظتی آن برای اجتماع با تقبل هزینه، اقدام به جنگل­کاری در منطقه نمود (یخکشی،1381). در كشور ایران كه به رغم دارا بودن اكوسیستمی خشك و شكننده (مجد طاهری و جلیلی،1375) سرعت تخریب جنگل در دنیا توسط انسان بیش از احیا و توسعه آن است (بانك لغت[2]، 2000). با توجه به مزایای زیاد جنگل­ها باید سعی شود این منابع با اجرای مدیریتی اصولی هر چه بهتر حفظ و توسعه یابند. شناخت وی‍ژگی­های خاك یكی از پایه ­های مدیریتی جنگل است كه بسیاری از گزینه­های جنگل­شناسی از جمله انتخاب گونه، تعیین حاصل­خیزی رویشگاه، نرخ رویش توده، میزان سطح ذخیره­گاه لازم در جنگل، پیش­بینی درصد زنده­مانی و رشد نهال­ها تحت تاثیر آن قرار می­گیرند (دانیل[3]، 1979).

نكته مهم این است كه برنامه­ریزی­های كشاورزی و منابع طبیعی و تولید در هر منطقه به یك سری اطلاعات مربوط به آن منطقه نیازمند می­باشد كه یكی از مهم­ترین آن وضعیت خاك است. زیرا خاك، بستر رویش بوده، و گیاه را استوار نگه داشته و منبع غنی از مواد غذایی را نیز در اختیار آن قرار می­دهد (رای موند[4]، 1998). لذا باید به منظور كمك به حفظ و توسعه جنگل­ها، اطلاعات موجود در رابطه با تاثیر گونه­های جنگلی بر این ویژگی­ها مشخص گردد. البته خاكشناسی جنگل در دنیا سابقه طولانی داشته و تا كنون دانشمندان زیادی در زمینه اثر گونه­های درختی بر خاك تحقیق نموده­اند. به عنوان مثال در قاره­ی اروپا تا سال 2002 تعداد 205 تحقیق در زمینه بررسی اثر مهم­ترین گونه­های درختی بر ویژگی­های فیزیكوشیمیایی خاك انجام شده است (آگوستو[5] و همکاران، 2002). شدت تاثیر، به تیپ خاکی که جنگل­کاری در آن استقرار پیدا کرده و شرایط اقلیمی منطقه بستگی دارد (گانجنت[6] و همکاران، 2004). تولید موفقیت­آمیز گیاهان مستلزم خاك مناسب و وجود مقدار كافی از عناصر غذایی و قابل استفاده گیاه است، عناصر غذایی نه تنها باید به صورت تركیباتی باشند كه به سهولت مورد استفاده گیاهان قرار می­گیرند، بلكه تعادل بین مقدار آن­ها نیز حائز اهمیت است (تاندون[7]، 1989). با اندكی دقت به وضوح مشخص می­شود كه عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم جزء اصلی­ترین و ضروری­ترین عناصر غذایی گیاه می­باشد (هانسون[8]، 1967). جذب متفاوت از منابع و بازگشت کربن و عناصر غذایی عوامل مهم و اصلی در جریان عناصر غذایی درون سیستم هستند (میلر[9]، 1984). ارتباط و اثرات متقابل بین خاک و درختان در یک منطقه­ی مشخص اقلیمی به قدری به هم نزدیک و به اندازه­ای دارای پیوند تنگاتنگ هستند که یک مولفه را بدون تاثیر مولفه دیگر نمی­توان مطالعه و بررسی نمود (زرین کفش، 1380).

درکشوری مثل ایران، شهرها برای مقابله با آلودگی­های صوتی و هوایی و کاهش استرس­های محیطی، بیشتر از هر نقطه­ی دیگری به فضای سبز نیاز دارند. اصولا خاک­هایی که برای جنگل­کاری در نظر گرفته می­شوند اغلب برای زراعت نامناسب بوده و حاصلخیزی کمی دارند و جنگل­کاری می­تواند به حاصلخیزی و خصوصیات مطلوب آن کمک کند (روحی مقدم و همكاران، 1386). درهمین راستا شناخت گونه­های سازگار در هر منطقه ضروری به نظر می­رسد چرا که این گونه­ها به تیمار و آبیاری کمتری نیاز دارند. گونه­های پهن­برگ، نسبت به سوزنی­برگ دارای قدرت ذخیره­ی ازت بیشتر (سولان[10]، 1990: هومان[11] وهمکاران ،1992) و فسفر کمتری (کوله[12] و همکاران، 1990) هستند و همچنین از تخلخل خاکی و سرعت هوادیدگی کمتری (آگوستو[13] و همکاران ، 2002) نیز برخوردارند و این تاثیر بیشتر در عمق 10-0 سانتی­متری خاک دیده می­شود (هاگن[14] و همکاران و 2004). آب­شویی عناصر معدنی در خاک­های زیر پوشش سوزنی­برگان سریع­تر از خاک­های تحت پوشش پهن­برگان آن است. همچنین تجمع و انتقال عناصر معدنی فیلتر شده از جو و گرد و غبار روی برگ­های سوزنی­برگان بیش از پهن­برگان است (زرین کفش، 1380). هر چند درختان جنگلی خشکی­گرا به سبب کندی رشد و اینکه غالباً به ابعاد قابل ملاحظه­ای نمی­رسند و بعضاً از نظر کیفیت چوب نیز چندان مطلوب نیستند اما عاری از فایده نبوده­اند (جزیره­ای، 1381). یکی از این مناطق خشک در ایران اصفهان می­باشد که از دیر باز در حال توسعه جنگل­کاری­ها با گونه­های مناسب بوده است. از گونه­های سازگار با این منطقه کاج تهران و توت است. تحقیق حاضر رویش و مواد غذایی خاك و برگ را در دو گونه توت سفید (Morus alba L.) و كاج تهران Medw) eldarica (Pinus در جنگل­كاری اصفهان، و در سه منطقه­ی پارك كوهستان، پارك شرق و جنگل دست كاشت دانشگاه صنعتی بررسی خواهد كرد.

1-2- سوال­های تحقیق:

آیا توده­های مورد تحقیق از نظر كمیت و كیفیت وضعیت مطلوبی دارند؟      

آیا تاثیر خاک بر میزان رویش گونه­های مذكور در سه منطقه متفاوت است؟

آیا تفاوت مشخصه­ های رویش در دو توده ناشی از تفاوت در ویژگی­های خاك می­باشد؟

1-3- فرضیه ­ها:

مشخصه­ های كمی و كیفی درختان در سه منطقه با یكدیگر اختلاف معنی­ داری دارند.

رویش گونه­ های مورد مطالعه در این مناطق متفاوت است.

تاثیر مشخصه­ های خاك بر رویش گونه­ ها در این مناطق متفاوت است.

1-4- اهداف تحقیق:

مقایسه­ی میزان رویش با توجه به تفاوت­های موجود در خاك آن­ها

بررسی میزان تاثیر برخی مشخصه­های خاک بر روی رویش درختان

بررسی اثر هر كدام از گونه­ها بر خاك سطحی

1-5- معرفی گونه­ها­ی مورد مطالعه:

1-5-1- کاج تهران[15]:

این درخت گونه­ای از خانواده­ی کاج­ها بوده که رویشگاه طبیعی آن در دشت الدار در گرجستان شرقی است. درختی روشنی­پسند که ریشه­های عمیق دارد و امکان رشد آن در مناطق خشک وجود دارد. گونه­ای کم نیاز، مقاوم به خشکی، سرما و گرما که میزان بارندگی سالیانه مورد نیاز آن 250 تا 350 میلی­متر می­باشد. این گونه قادر به رشد در خاک­های آهکی و حتی کمی شور بوده، اما به خاک­های باتلاقی حساس است. این گونه در ایران بیشتر برای پارک­های جنگلی استفاده شده و کاشت آن در مناطق شمال ایران برای تولید چوب با موفقیت زیادی همراه نبوده است (جزیره ای ،1381). سردابی (1377) كاج تهران را گونه­ای كه هم به كمبود آب و مواد غذایی خاك و هم در برابر اشباع بودن خاك بردبار است معرفی می­نماید.

1-5-2- توت[16] :

جنس توت در ایران دارای دو گونه با واریته­های متعددی است. این درختان دارای میوه مرکب گوشتی هستند و در آن­ها چهار کاسه وجود دارد که پس از رسیدن گوشتی و ماکول می­شود و در درون هریک از آن­ها یک آکن قرار دارد. درخت توت بومی چین است و در نقاط استپی و شمال ایران کشت می­شود و حتی بطور خودرو در جنگل­های شمال پراکنده شده است. توت درختی است که قامت آن به 20 متر و قطرش به یک متر می­رسد، دارای تنه­ای راست و قائم و پوستی شیاردار، خاکستری مایل به زرد، برگ­های مختلف الشکل، صاف و دندانه دار، با قاعده نیم قلبی و انتهای تیز است. درخت توت در برابر خشکی بردبار است، و در مناطق استپی و نیمه­خشک بصورت خودرو می­روید (ثابتی، 1381). توت درختی است کم توقع و تا حدی سایه­پسند، آن­چنان که مقداری سایه موجب بالندگی بهتر این درخت می­شود. زادآوری درخت بصورت دانه­زاد و شاخه­زاد صورت می­گیرد و قدرت جست­دهی این گونه بسیار زیاد است (جزیره­ای، 1381). درخت توت یك گیاه چوبی و دائمی با قدرت سازگاری بالاست كه قدرت رشد هم در مناطق سردسیر و هم گرمسیر را دارد (شبیریان، 1373).

[1]. Booth

[2]. Word bank

[3]. Daniel

[4]. Raymon