(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

چکیده…………………………………1

مقدمه……………………………….. 2

فصل اول کلیّات تحقیق

1-1- پرسش اصلی تحقیق (مسأله‌ی تحقیق)……………………………….. 3

1-2- بیان مسأله……………………………….. 3

1-3- سوابق مربوط………………………………… 4

1-4- فرضیه‌ها……………………………….. 4

1-5- اهداف تحقیق………………………………… 4

1-6-  روش کار………………………………… 5

1-7- روش گرد آوری اطلاعات…………………………………. 5

فصل دوم تعاریف و مفاهیم

2-1- تاریخچه مختصر ادبیات تطبیقی (= مقایسه‌ای) ازآغاز تا امروز…………… 6

2-2- تعریف و توصیف سبک………………………………….. 9

2-3- سبک همان خود شخص است…………………………………. 9

2-4- تعریف شارل بارلی از سبک شناسی………………………………… 10

2-5- تعاریف سه گانه سبک………………………………….. 11

2-5-1- نگرش خاص………………………………….. 11

2-5-2- سبک………………………………….. 16

2-5-3- سبک «عدول از هنجار زبان است»………………………………… 20

2-6- مقصود ریفاتر ساخت گرای معروف از خلاف انتظارها…………..21

2-7- نسبت زبان با ادبیات…………………………………. 22

2-8- نظر فرمالیست‌های روسی درباره زبان روزمره و زبان ادبی……………. 27

فصل سوم نگاهی به زندگی و آثار مسعود سعد خاقانی

3-1- مسعود سعد و چند سرنوشت مشابه……………………………….. 28

3-2- درباره منظومه‌ی شیلان اثر لرد بایرون………………………………… 29

3-3- درباره‌ی خاقانی و اشعار حبسیّه او………………………………… 30

3-4- تفاوت سبک مسعود با شاعران پیش از خود…………………………… 33

3-5- لحن خاقانی و لحن مسعود سعد در قصیده‌های حبسیّه……………… 37

3-6- تفاوت سبک از طریق مقایسه قابل ادراک است……………………….. 39

3-7- سبک‌های مختلف شعر فارسی………………………………… 40

3-8- درباره‌ی قصیده ترسائیه خاقانی………………………………… 41

3-9- توجه خاقانی به مسعود ………………………………..47

3-10- سه دبستان شعری در قرن ششم……………………………….. 49

3-11- مختصات اسلوب شعری عهد سلجوقی یا بین بین………………….. 49

3-12- مسعود سعد نماینده سبک عهد سلجوقی یا بین بین……………….. 50

3-13- معاصران مسعود سعد……………………………….. 50

فصل چهارم روش‌های مطالعه‌ی سبک شناسانه

4-1- روش‌های مطالعه سبک شناسانه قصیده‌ی «پستس گرفت همّت من زین بلند جای»….. 58

4-2- بررسی قصیده حصار نای به لحاظ سبک‌شناسی صور خیال…………. 60

4-3- قصیده ای از خاقانی………………………………… 65

4-4- بررسی قصیده‌ی خاقانی به لحاظ سبک‌شناسی صور خیال………. 67

4-5- مقایسه سبک شناسانه‌ی قصیده‌ای از مسعود سعد و قصیده‌ای از خاقانی……. 72

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهاد

5-1- نتیجه گیری………………………………… 80

5-2- پیشنهاد……………………………….. 82

منابع و مآخذ……………………………….. 84

چکیده:

 

«سبک، همیشه، از طریق مقایسه قابل ‌ادراک است. چنانکه رنگ‌ها در تقابل یکدیگر، خود را نشان می‌دهند. هر قدر تضادّ رنگ ها بیشتر باشد، تجلّی رنگ ها بیشتر است.  (شفیعی کدکنی،1389: 37)

 گرچه آثار متحد‌المضمون هم‌عصر، قاعدتاً سبک واحدی دارند و اگر احیاناً بین آنها افتراقی باشد لابد از نویسنده یا شاعری است که دارای سبک فردی و شخصی است. مسعود سعد سلمان (440-515) شاعر اوایل قرن ششم و خاقانی (520-595) شاعر اواخر قرن ششم است یعنی بین آنان حدود یک قرن فاصله است و علی‌الّظاهر به نظر می‌رسد که تفاوت چندانی بین اسلوب شاعری آنان نباشد. امّا پس از مطالعات سبک‌شناسانه اسلوب شاعری این دو سخنور در این رساله که بیشتر ‌بر سبک‌شناسی ادبی (بررسی مختصات سبکی و ادبی و فکری) استوار است با توجه به انواع سبک‌شناسی و تعاریف رایج سبک و با توجه به آراء سبک‌شناسانی چون دکتر شفیعی کدکنی، شارل بالی، لئواسپیتزر، ملک‌الشعرای بهار و دکترشمیسا به این نتیجه رسیدم که بین سبک خاقانی یعنی سبک ارّانی (معروف به سبک آذربایجانی) و سبک عهد سلجوقی یعنی سبک بینابین مسعود فرق ظریفی وجود دارد که تا به حال کمتر مورد توجه شارحان قرارگرفته است. از دیگر مباحثی که در این رساله مطرح گردیده ‌است توجه به «چه گونه گفتن» است به جای چه گفتن. امتیاز این نگرش نسبت به متدهای سنتّی مثلاً شرح لغات و مشکلات متون این است که به موازات توجه به چه گفتن باید به «چه گونه گفتن» هم که منجر به شناخت ماهیّت ادبیات و سبک ادبی می‌شود توجه داشت. توجه به «چگونه گفتن» نحوه بیان و چگونگی ارائه‌ی مضمون said) (how it is نسبت به چه گفتن(what it is said) مخصوصاً بعد از رواج آرای فرمالیست‌های روسی امروزه در سراسر جهان امری مرسوم است. اکثر شاعران قصیده‌پرداز در مدح ممدوح از بخشندگی و شجاعت و همّت بلند او سخن گفته‌اند. اگر فقط چه گفتن ملحوظ نظر باشد، پس هیچ فرقی در میانه‌ی آنان نیست، حال آن که توجه به چگونه گفتن نشان می‌دهد که مثلاً بسیاری از گردنکشان نظم فارسی مخصوصاً از قرن ششم به بعد کسانی بوده‌اند که در طریق ایهام و مصادیق متعدد آن ایهام تناسب، ایهام تضاد، تبادر، استخدام، اسلوب الحکیم…) مشی می‌کرده‌اند و به موسیقی کلام مخصوصاً انواع سجع (موازنه) تکرار توجه داشته‌اند و همین طور نکات ظریف هنری دیگری روشن می‌شود. اگر بخواهم در یک جمله هدف این رساله را خلاصه کنم آن جمله این خواهد بود که طیف خوانندگان این رساله باید همواره توجه داشته باشند که در ادبیات موضوعات به اسلوب ادبی ارائه می‌شوند و اهمّ مطلب شناخت سبک ادبی است.» (شمیسا،1388:308 و309)

مقدمه:

این پژوهش با عنوان «مقایسه‌ی حبسیّات مسعود سعد و خاقانی شروانی» ضمن بررسی و تحلیل مفاهیم و مضامین مربوط به نوع ادبی حبسیّه در سروده‌های مسعود سعد سلمان و خاقانی شروانی براساس چاپ دیوان مسعود سعد سلمان مصحح دکتر مهدی نوریان و چاپ دیوان خاقانی شروانی مصحّح سید ضیاء الدین سجادی با طرح سؤالات پیشنهادی:

1- چه تفاوت‌های بارز سبکی بین حبسّات مسعود سعد و خاقانی وجود دارد؟

2- اگر بخواهیم برای حبسیّه‌های مسعود سعد از ادبیات جهان نمونه هایی بیاوریم با حبسیّه کدام شاعران شهیر قابل سنجش است؟

3- ضرورت بررسی سبک‌شناسی صور خیال (= سبک‌شناسی بیان) در حبسیّات مسعود و خاقانی چه ضرورتی دارد؟

کوشیده است با فرضیه‌های زیر:

1- حبسیّات مسعود سعد که از شاعران سبک بینابین و عهد سلجوقی که مدّت 18 یا 19 سال از عمر خود را در زندان سو و دهک و قلعه‌ی نای سپری کرده است از حبسیّات خاقانی که تنها اندکی از عمر خود (7 الی 9 ماه) را در زندان سپری کرده است بسیار عاطفی و مؤثر است.

2- به لحاظ سبک‌شناسی لئواسپیتزر و واژگانی که در حبسیّات دو شاعر مزبور به کار گرفته شده است عنوان شاعر شب برای مسعود و عنوان شاعر صبح برای خاقانی برازنده تر است.

3- لحن مسعود به لحاظ سبک‌شناسی از لحن خاقانی عاطفی، صمیمی و سوزناک است و لحن خاقانی به لحاظ نحوه‌ی اداهای بیان مطنطن و فاضلانه و به لحاظ زیباشناسی و بلاغت شعر فارسی نسبت به اشعار مسعود سر است.

به بررسی حبسیّات (= شعرهای زندان) دو شاعر با توجه به دانش سبک‌شناسی و انواع آن و بر پایه نظریات سبک‌شناسان ایرانی و غیرایرانی مانند، بهار، شمیسا، شفیعی کدکنی، محمد جعفر محجوب و شارل بالی و لئواسپیتزر و ماروزو و … بپردازد. به همین منظور پژوهشگر به مطالعه حبسیّات دو شاعر در دیوان چاپ‌های یاد شده پرداخت. شیوه‌ی کار بدین گونه است که تمامی ابیات حبسیّه را از دیوان دو شاعر که به نحوی جلب توجّه می‌کردند در برگه‌هایی یادداشت کرد و سپس به تبیین عناصر سبک‌شناسی این ابیات پرداختم. و ابیاتی را که به سبک آذربایجانی و ارّانی مربوط بودند نیز تشریح نمودم. نتیجه‌ی بازیافت این تحقیق که هزاران فیش است به ما می‌گوید که به لحاظ مختصات زبانی بین سبک مسعود سعد سلمان و خاقانی شروانی هیچ تفاوتی وجودندارد. امّا به لحاظ مختصات ادبی و فکری تفاوت بارزی بین سبک دو شاعر وجود دارد. که در متن پایان نامه به تفصیل تشریح گردیده است.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- پرسش اصلی تحقیق (مسأله‌ی تحقیق)

1-حبسیات مسعود سعد و خاقانی از منظر سبک‌شناسی چه مختصاتی دارند؟