چکیده

     در پروژه­های عمرانی و طرحهای زیر بنایی که به صورت بارز از تحولات تکنولوژی تاثیر می­پذیرند استفاده از روشها و ساختارهای نوین مدیریت امری اجتناب ناپذیر است. یکی از روش­های نوین مدیریت و اجرای پروژه ها، روش «طرح و ساخت» می­باشد که امروزه طرفداران زیادی بین دست­اندرکاران اجرای پروژه­ها پیدا کرده است. این روش در مجموعه روش های دو عاملی (کارفرما-پیمانکار) جای داشته که در آن کارفرما مسئولیت طراحی و اجرای پروژه را از طریق یک قرارداد به پیمانکار (طراح-سازنده) واگذار می­ کند.

    در پژوهش حاضر به منظور شناسایی جنبه­ های عملی استفاده از روش­ طرح و ساخت در پروژه­های عمرانی دو طرح مجتمع ورزشی دانشگاه گلستان و فرودگاه بین ­المللی امام خمینی (ره) به عنوان مطالعه موردی، مورد بررسی قرار گرفت. روش طرح و ساخت که در پروژه­های عمرانی مورد استفاده قرار گیرد دارای تفاوت­هایی با مشخصات نظری این روش نیز داشته که منجر به محقق نشدن کلیه خصوصیات این روش و عدم بهره گیری بهینه از آن شده است.

     به طور کلی یافته­ ها نشان می­دهد مهمترین مزیت عامل جذابیت این روش برای کارفرمایان، همکاری، هماهنگی و تلفیق سه فعالیت طراحی، تدارک و اجرا می­باشد که مانند بهم پیوسته در ارتباط با یکدیگر عمل می کنند. در نتیجه محصول به دست آمده دارای قابلیت اجرایی بهتر و در زمانبندی قابل قبول انجام خواهد شد نهایتاً استفاده از این روشی را در طرحهای عمرانی پیشنهاد می­نماید.

مقدمه

تاکنون تحقیقات کاربردی زیادی روی روش­های مدیریت و اجرای پروژه­های ساخت در کشورهای توسعه یافته انجام شده است. این تحقیقات که با تکیه بر تجربه بالای این کشورها در استفاده از روش­های مختلف بوده نقش بسزایی در یافتن راهکارهای مناسب جهت حل معضلات اجرای پروژه­های زیربنایی داشته است.

در کشور ما با توجه به حجم بالای پروژه­های عمرانی که در سال­های اخیر آغاز شده ­اند و مشکلات مدیریت که اغلب منجر به تاخیر در بهره برداری از این پروژه­ها می­گردد ضرروت انجام تحقیقات کاربردی جهت بررسی همه جانبه انواع مختلف قراردادهای ساخت با توجه به امکانات و شرایط خاص کشورمان کاملاً مشهود است. اینگونه تحقیقات در کشور ما در آغاز راه است و هنوز مسیر طولانی تحقیقاتی و شمار زیادی پژوهش در این زمینه لازم است تا درک روشن و استخراج استانداردهای ملی را بدنبال داشته باشد.

در این پژوهش سعی گردیده ابتدا روش­های متداول مدیریت و اجرای پروژه ها به لحاظ مشخصه­ها و نقاط ضعف و قوت آنها معرفی شده، و سپس ویژگی­های روش «طرح و ساخت» بررسی و جنبه­ های عملی آن در پروژهای عمرانی مورد ارزیابی قرار گیرد.

در روش «طرح و ساخت» انجام فعالیت­های طراحی نهایی، تدارک، اجرا و راه­اندازی به عهده پیمانکار (طراح-سازنده) گذاشته می­شود. بدین ترتیب کارفرما ریسک و مسئولیت خود را کاهش داده و آنرا بیشتر متوجه پیمانکار می­سازد، در این روش هماهنگی بین تیم طراح و سازنده بالا رفته و یکپارچگی پروژه حفظ می­شود، ضمن آنکه امکان انجام همزمان طراحی و اجرا فراهم شده و زمان اجرای پروژه کاهش می­یابد.

1-2- موضوع و هدف تحقیق

روش «طرح و ساخت»[1] در سال­های اخیر محبوبیت زیادی برای اجرای پروژه­های بزرگ عمرانی در کشورهای توسعه یافته بدست آورده است. این روش امتیازات خاصی به کارفرمایان عرضه می­دارد و می­توان انتظار داشت که در آینده و تحت یک بستر مناسب به عنوان روش مطلوب اجرای پروژه­های عمرانی مورد نظر قرار گیرد.

در ایران با توجه به اینکه نظام فنی اجرایی جدید طرح­های عمرانی، مرحله تهیه طرح­ها (مطالعات شناسایی تا پایان طراحی اولیه) را از مرحله اجرای طرح­ها (انجام طراحی تفصیلی و اجرایی، عملیات اجرایی) بصورت کاملاً مشخص تفکیک کرده است، بنابراین برای تحقق نظام مذکور می­بایستی شرایط جدیدی سازگار با آن تدارک دیده شود.

روش اجرای طرح و ساخت در مقایسه با روش متعارف بیشتر با این فرایند هماهنگی داشته و در نظام مذکور هم به استفاده از این روش توصیه شده است.

بنابراین بررسی همه جانبه و عمیق روی ضرورت استفاده از این روش و نیز کارایی آن در اجرای پروژه­های عمرانی، در قالب یک کار تحقیقی می ­تواند قدم مثبتی در جهت شناخت این روش باشد. هدف از انجام این تحقیق آن است که ضمن مشخص شدن خصوصیات روش و طرح و ساخت، دامنه کاربرد آن در انواع پروژه­ها و محدودیت­هایی که برخی انواع پروژه­ها برای استفاده از این روش بوجود می­آورند مشخص شده، و نیز با بررسی مسائل و مشکلاتی که این روش به همراه خواهد داشت، سعی شود راهکارهایی برای بهبود کارایی آن ارائه گردد. این تحقیق می ­تواند آگاهی لازم را به کارفرمایانی که قصد انتخاب روش طرح و ساخت را دارند ارائه گردد. این تحقیق می ­تواند آگاهی لازم را به کارفرمایانی که قصد انتخاب روش طرح و ساخت را دارند ارائه داده و نیز پیمنکارانی که قصد ورود به بازار طرح و ساخت را دارند یاری دهد. همچنین می ­تواند کمک موثری در جهت تدوین استانداردهای ملی برای این روش باشد.

1-3- اهمیت تحقیق و سابقه آن

همانگونه که بیان شد روش طرح و ساخت به عنوان یک روش مناسب برای اجرای پروژه­های عمرانی در کشورهای توسعه یافته مطرح بوده و در نظام فنی و اجرایی جدید طرح­های عمرانی در ایران نیز در نظر گرفته شده و استفاده از آن توصیه شده است.

با توجه به اندک بودن تجربه عملی در استفاده از این روش در ایران و نیز فقدان تحقیقات کافی در این زمینه، ضرورت این تحقیق دانشگاهی کاملا مشهود بوده و می ­تواند زمینه و بسترهای لازم برای تحقق تحولات جدید در نظام فنی و اجرایی که در جهت بهبود فرآیند انجام پروژه­ها و حفظ سرمایه ­های ملی کشور می­باشد را فراهم آورد.

1-4- سئوالات اصلی تحقیق

در طی این پژوهش تلاش خواهد شد که به سئوالات زیر پاسخ داده شود:

1) ویژگی­های روش «طرح و ساخت» چیست و مزایا و معایت آن کدامند؟

جایگاه روش طرح و ساخت در بین روش­های متداول قراردادی برای اجرای پروژه­ها چیست؟
مزایا و معایت روش طرح و ساخت در مقایسه با سایر روش­های قراردادی کدامند؟
مشخصه روش طرح و ساخت نسبت به روش­های دو عاملی چیست؟
نقش و وظایف گروه­های مختلف درگیر در پیمان­های طرح و ساخت چه تفاوت هایی با روش متعارف دارد؟
2) سابقه و کاربرد روش«طرح و ساخت» در کشورهای توسعه یافته و ایران چگونه بوده است؟

ضرورت استفاده از روش­های طرح و ساخت در اجرای پروژه­های عمرانی ایران از کجا ناشی شده است؟
چه تفاوت­هایی بین روش طرح و ساخت در اجرای پروژه­های عمرانی ایران با مفاهیم نظری این روش وجود دارد؟
3) انتخاب روش طرح و ساخت به چه ترتیبی و تحت چه معیارهایی صورت می­گیرد

تصمیم ­گیری در مورد انتخاب روش قراردادی اجرای پروژه­های عمرانی به چه ترتیبی انجام می­گیرد؟
چه نوع محدودیت­هایی در رابطه با نوع پروژه، برای استفاده از روش طرح و ساخت وجود دارد؟
چه نوع معیارهایی می ­تواند برای انتخاب روش طرح و ساخت مدنظر قرار بگیرد؟
4) معیارهای موثر در بهبود عملکرد و کارایی پروژه­های طرح و ساخت چیست؟

سئوالات اصلی تحقیق

در طی این پژوهش تلاش خواهد شد به سئوالات زیر پاسخ داده شود:

1) ویژگی­های روش «طرح و ساخت» چیست و مزایا و معایب آن کدامند؟

جایگاه روش «طرح و ساخت در بین روش­های متداول قراردادی برای اجرای پروژه­ها چیست؟
مزایا و معایب روش طرح و ساخت در مقایسه با سایر روش­های قراردادی کدامند؟
مشخصه روش طرح و ساخت نسبت به روش­های دو عاملی چیست؟
نقش و وظایف گروه­های مختلف درگیر در پیمان­های طرح و ساخت چه تفاوت­هایی با روش متعارف دارد؟
2) سابقه و کاربرد روش «طرح و ساخت» در کشورهای توسعه یافته و ایران چگونه بوده است؟

ضرورت استفاده از روش طرح و ساخت در اجرای پروژه های عمرانی ایران از کجا ناشی شده است؟
چه تفاوت­هایی بین روش طرح و ساخت در اجرای پروژه­های عمرانی ایران با مفاهیم نظری این روش وجود دارد؟
3) انتخاب روش طرح و ساخت به چه ترتیبی و تحت چه معیارهایی صورت می­گیرد؟

تصمیم گیری در مورد انتخاب روش قراردادی اجرای پروژه­های عمرانی به چه ترتیبی انجام می­گیرد؟
چه نوع محدودیت­هایی در رابطه با نوع پروژه، برای استفاده از روش طرح و ساخت وجود دارد؟
چه نوع معیارهایی می­­تواند برای انتخاب روش طرح و ساخت مد نظر قرار بگیرد؟
4) معیارهای موثر در بهبود عملکرد و کارایی پروژه­های طرح و ساخت چیست؟

میزان مطالعات انجام شده­ای که باید مبنای کار پیمانکار طرح و ساخت قرار بگیرد چه تاثیری در عملکرد و کارایی این نوع پروژه­ها دارد؟
مشاور کارفرما و سیستم نظارت به چه ترتیبی می ­تواند در عملکرد پروژه­های طرح و ساخت تاثیرداشته باشد؟
متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)