1-1-5-3-1- معنای عام آزادی اطلاعات………………………………………………………………………………………….27
1-1-5-3-2-معنای خاص آزادی اطلاعات…………………………………………………………………………………….28
1-1-5-4- استقلال…………………………………………………………………………………………………………………………..29
1-1-5-5- تکثرگرایی………………………………………………………………………………………………………………………31
فصل دوم: جرم انگاری در پرتو رویکرد امنیتی وحدتگرایانه به رسانه ها…………………………………………..33
1-2- 1- اصول جرم انگاری…………………………………………………………………………………………………………35
1-2-1- 1- فیلتر اصول……………………………………………………………………………………………………………………36
1-2-1- 2- فیلتر پیش فرض…………………………………………………………………………………………………………….36
1-2-1-3- فیلتر کارکرد…………………………………………………………………………………………………………………37
1-2-2- معیارهای جرم انگاری در قلمرو خبرگزاریها……………………………………………………………………37
1-2-2-1- حراست از امنیت ملی…………………………………………………………………………………………….41
1-2-2-1-1- مفهوم امنیت…………………………………………………………………………………………………………..41
1-2-2-1-2- امنیت ملی………………………………………………………………………………………………………………43
1-2-2-1-2-1-تعریف کلاسیک………………………………………………………………………………………………..43
1-2-2-1-2-2- تعریف مدرن ……………………………………………………………………………………………………44
1-2-2-1-3- خبرگزاریها و امنیت ملی………………………………………………………………………………………………45
1-2-2-2- حراست از حریم خصوصی………………………………………………………………………………………..47
1-2-2-2-1- تعریف حریم خصوصی……………………………………………………………………………………………….47
1-2-2-2-2-حریم خصوصی در قوانین مصوب…………………………………………………………………………………..49
1-2-2-2-2-1- اسناد بین المللی و منطقه ای………………………………………………………………………………….49
1-2-2-2-2-2- قوانین داخلی………………………………………………………………………………………………………50
1-2-2-2-3- مبنا و ماهیت حریم خصوصی………………………………………………………………………………………..52
1-2-2-2-4- حریم خصوصی در فعالیت خبرگزاریها………………………………………………………………………….52
1-2-2-3- حراست از اخلاق………………………………………………………………………………………………………..55

فهرست
1-2-2-3-1- خبرگزاریها و عرفی شدن ارزشها …………………………………………………………………………………..55
1-2-2-3-2- خبرگزاریها و عفت عمومی …………………………………………………………………………………………57
فصل سوم: مهمترین جرایم خبرگزاریها در آیینه قوانین…………………………………………………………………….59
1-3-1- جرم خبرگزاریها……………………………………………………………………………………………………………..61
1-3-1-1- تعریف جرم مطبوعاتی……………………………………………………………………………………………………..61
1-3-1-2- تعریف جرم خبرگزاری…………………………………………………………………………………………………..62
1-3-2- مقررات حاکم بر رفتار مجرمانه خبرگزاریها…………………………………………………………………….64
1-3-2-1- قانون مطبوعات و قانون مجازات اسلامی 1392…………………………………………………………………….64
1-3-2-2- قانون جرایم رایانه ای………………………………………………………………………………………………………65
1-3-2-3- مصوبات کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه……………………………………………………………….67
1-3-3- مصادیق رفتارهای مجرمانه……………………………………………………………………………………………..73
1-3-3-1- جرم انگاری در حوزه امنیت و نظم عمومی………………………………………………………….73
1-3-3-1-1- انتشار اسناد محرمانه دولتی و نظامی……………………………………………………………………………73
1-3-3-1-2- انتشار مذاکرات جلسات غیر علنی محاکم دادگستری و تحقیقات مراجع قضایی…………………74
1-3-3-1-3- انتشار مذاکرات غیر علنی مجلس شورای اسلامی …………………………………………………………74
1-3-3-1-4- ایجاد اختلاف بین اقشار جامعه………………………………………………………………………………….74
1-3-3-1-5- تبلیغ گروههای مختلف از طریق نقل مطلب………………………………………………………………..75
1-3-3-1-6- تبلیغ علیه جمهوری اسلامی………………………………………………………………………………………75
1-3-3-1-7- تحریص و تشویق علیه امنیت و منافع نظام……………………………………………………………………76
1-3-3-2- جرم انگاری علیه دین و ارزشهای دینی………………………………………………………………….76
1-3-3-2-1- توهین به دین و مقدسات………………………………………………………………………………………….76
1-3-3-2-2- انتشار تصاویر خلاف عفت عمومی……………………………………………………………………………..77
1-3-3-2-3- توهین به مقام رهبری و مراجع تقلید……………………………………………………………………………77
1-3-3-2-4- تبلیغ و ترویج اسراف و تبذیر……………………………………………………………………………………78
1-3-3-3- جرم انگاری در قلمرو حقوق فردی………………………………………………………………………..78

فهرست
1-3-3-3-1- توهین و افترا………………………………………………………………………………………………………….79
1-3-3-3-2- نشر اکاذیب…………………………………………………………………………………………………………..79
1-3-3-3-3- تهدید…………………………………………………………………………………………………………………..79
1-3-3-3-4- افشای اسرار شخصی………………………………………………………………………………………………80
1-3-3-3-5- سرقت ادبی……………………………………………………………………………………………………………80
بخش دوم: پاسخ دهی و کنترل جرایم خبرگزاریها………………………………………………………………………….83
فصل اول: مسئولیت ناشی از جرم خبرگزاری و اشخاص مسئول……………………………………………………..85
2-1-1- انواع مسئولیت………………………………………………………………………………………………………………..87
2-1-1-1- مسئولیت کیفری…………………………………………………………………………………………………………….87
2-1-1-1-1- مسئولیت جمعی یا تضامنی ………………………………………………………………………………………..87
2-1-1-1-2- مسئولیت ترتیبی یا پلکانی………………………………………………………………………………………….87
2-1-1-1-3- مسئولیت شخص واحد……………………………………………………………………………………………..88
2-1-1-1-4- رویکرد قانونگذاری ایران………………………………………………………………………………………….89
2-1-1-2- مسئولیت مدنی………………………………………………………………………………………………………………..90
2-1-1-2-1- ارکان تحقق مسئولیت……………………………………………………………………………………………….91
2-1-1-2-1-1- وجود خسارت…………………………………………………………………………………………………92
2-1-1-2-1-1-1- خسارت مادی………………………………………………………………………………………….92
2-1-1-2-1-1-2- خسارت معنوی………………………………………………………………………………………..93
2-1-1-2-1-2- تقصیر یا فعل زیانبار……………………………………………………………………………………………..94
2-1-1-2-1-3- وجود رابطه سببیت……………………………………………………………………………………………….94
2-1-2- اشخاص مسئول در خبرگزاریها………………………………………………………………………………………95
2-1-2-1- صاحب امتیاز……………………………………………………………………………………………………………..96
2-1-2-2- مدیر عامل………………………………………………………………………………………………………………….97
2-1-2-3- سایر اشخاص……………………………………………………………………………………………………………..98
فصل دوم: انواع پاسخها…………………………………………………………………………………………………………………..101

فهرست
2-2-1- پاسخهای کنشی……………………………………………………………………………………………………………..103
2-2-1-1- پیشگیری اجتماعی………………………………………………………………………………………………………..104
2-2-1-2- پیشگیری وضعی………………………………………………………………………………………………………….105
2-2-2- پاسخهای واکنشی………………………………………………………………………………………………………….107
2-2-2-1- پاسخهای واکنشی غیر سرکوبگر……………………………………………………………………………107
2-2-2-1-1- تذکر و اخطار کتبی ………………………………………………………………………………………………107
2-2-2-1-2- الزام به درج پاسخ………………………………………………………………………………………………….108
2-2-2-2- پاسخهای واکنشی سرکوبگر…………………………………………………………………………………..109
2-2-2-2-1- مجازات اصلی………………………………………………………………………………………………………109
2-2-2-2-1-1- مجازاتهای ممتاز قانون مطبوعات………………………………………………………………………110
2-2-2-2-1-2- مجازات جرایم عادی مندرج در قانون مجازات اسلامی…………………………………………111
2-2-2-2-1-3- جرایم فاقد مجازات………………………………………………………………………………………..112
2-2-2-2-2- مجازات تکمیلی و تبعی………………………………………………………………………………………….113
فصل سوم: کنترل جرایم خبرگزاریها………………………………………………………………………………………………115
2-3-1- دخالت نهادهای اجرایی……………………………………………………………………………………………….117
2-3-1-1- هیات نظارت بر فعالیت خبرگزاریها………………………………………………………………………………….117
2-3-1-1-1- هیات

نظارت خبرگزاریهای غیر دولتی………………………………………………………………………117
2-3-1-1-2- هیات نظارت بر مطبوعات……………………………………………………………………………………….118
2-3-1-1- 3- ترکیب هیات نظارت برمطبوعات…………………………………………………………………………….119
2-3-1-1-4- وظایف هیات نظارت……………………………………………………………………………………………..119
2-3-1-2- کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه…………………………………………………………………………..120
2-3-1-3- پلیس فتا………………………………………………………………………………………………………………………124
2-3-2- دخالت نهادهای قضایی و شبه قضایی……………………………………………………………………………125
2-3-2-1- صلاحیت ذاتی…………………………………………………………………………………………………………..125
2-3-2-1-1- دادگاه کیفری استان……………………………………………………………………………………………125

فهرست
2-3-2-1-2- دادگاه روحانیت………………………………………………………………………………………………….128
2-3-2-2- صلاحیت محلی………………………………………………………………………………………………………………129
2-3-2-3- شرایط رسیدگی……………………………………………………………………………………………………………….131
2-3-2-3-1- عدم اعمال قاعده تکرار جرم……………………………………………………………………………………….131
2-3-2-3-2- علنی بودن……………………………………………………………………………………………………………….132
2-3-2-3-3- حضور هیات منصفه…………………………………………………………………………………………………..135
2-3-2-3-3-1- پیشینه هیات منصفه …………………………………………………………………………………………..135
2-3-2-3-3-2- طرز تعیین اعضای هیات……………………………………………………………………………………..137
2-3-2-3-3-3- صلاحیت و حدود اختیارات هیات………………………………………………………………………..139
نتیجه گیری و پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………143
منابع و مراجع…………………………………………………………………………………………………………………………………..148

مقدمه
برقرای ارتباط و تلاش برای دستیابی به ابزارهای تسهیل کننده آن، همزمان با پیدایش زندگی اجتماعی به عنوان نیازی مبرم مطرح بوده و تمام تمدنهای حاصله در جهان حول این نیازمندی و درنتیجه دستیابی به آن تشکیل شده است. اولین جرقه برقراری ارتباط و خروج از دنیای فردی و وارد شدن به زندگی اجتماعی و ایجاد مقدمه شکل گیری افکار عمومی با اختراع زبان زده شد و همین اختراع مقدمه اصلی پیدایش سایر ابزارهای ارتباطی من جمله خط گردید. متعاقب پیدایش خط،کتاب و در نهایت جزوه و روزنامه به عنوان پدیده قرن هفدهم، بر توسعه قلمرو زندگانی اجتماعی و برقراری ارتباط افزود. با وقوع انقلاب صنعتی و لزوم دستیابی به اخبار موجود و یا انتشار اخبار و اطلاعات تجاری، روزنامه ها در مرکز توجه قرار گرفته و به تبع پیشرفت جوامع و نیل آن به سمت رفع تضاد طبقاتی و مبارزه با بی سوادی، به عنوان رکن مهمی از دموکراسی و ابزار ایجاد رفاه اجتماعی مطرح شد. در اواخر قرن نوزدهم به دنبال وقوع اکتشافات جدید من جمله نیروی برق و به تبع آن کشف تلگراف، دنیای ارتباطات شاهد نشو و نمای رسانه های جدید من جمله خبرگزاری، رادیو، تلویزیون و در سالهای بعد ماهواره و اینترنت بود. این وسایل با توجه به تجربه مطبوعات توانستند به سرعت وارد عرصه وسایل ارتباط جمعی شده و بر سرعت ارتباطات و دستیابی سریع به اخبار و اطلاعات و از همه مهمتر ایجاد افکارعمومی و سیر حکومتها از حکومتهای دیکتاتوری به حکومتهای مبتنی بر قانون و رای اجتماع بیفزایند. در طول تاریخ بشری ارتباطات و وسایل ارتباط جمعی نقش بسزایی در تنویر افکار عمومی و پیشرفت سطح رفاه اجتماعی، کاهش بی سوادی و به عبارتی گذر جوامع از سنتی به مدرن داشته و همواره در کانون توجه سیاستمداران و حاکمیت قرار داشته است. بنابراین با افزایش فعالیت رسانه ها جوامع و حاکمیتها به تدوین مقرراتی اقدام کردند و در کنار شناسایی حقوق رسانه ای، تدوین حدودی را بر این نوع فعالیتهای خبررسانی لازم دیدند. لذا حساسیت نظارت و کنترل بر فعالیت رسانه ها، جرم انگاری آگاهانه و تدوین ضمانت اجراهایی را می طلبد که با اقتضای عصر مدرن ارتباطی، همخوانی داشته باشد و هم بتواند در پیشگیری و کاهش تنش و بحرانهای حاصله از طریق وسایل ارتباط جمعی موثرباشد. لذا مقتضی ست مجموعه قوانین یک کشور علاوه بر آنکه همزمان با توسعه و تولد رسانه های جدید منعطفانه تغییر یابد بلکه این تغییرات در بردارنده حداکثر تناسب با اقتضاهای زمان رسانه ای باشد و بتواند با تدوین اصول و حدود متناسب با آزادیهای فرا روی رسانه ها، از ایجاد بحرانهایی که این وسایل ارتباط جمعی در آن نقش ایفا می نمایند، ممانعت نماید.

1- بیان مساله